Buffers, bedrijfsmodellen, risicobeheer, bestuur en datakwaliteit
Thema’s DNB toezicht 2013
Inhoudsopgave Voorwoord
4
4.7
Pensioenfondsen en verzekeraars: beleggingen
18
in commercieel vastgoed 1
Inleiding
2 De financiële sector vergroot zijn weerbaarheid 2.1
Banken: migratie naar Basel III / CRD IV /
2.2
Banken: Herstelplannen
5
Pensioenfondsen: beleggingsrisico
19
Pensioenfondsen: risicobeheer uitbesteding
20
6 6
CRR IV
3 Werken aan een toekomstbestendig bedrijfsmodel
4.8 4.9
administratie 4.10
Cross sectoraal: informatiebeveiliging
21
4.11
Cross sectoraal: business continuity
22
management en disaster recovery
6 9
5 Sterk bestuur, integere cultuur
23
3.1
Banken: financieringsstrategie
9
5.1
Cross-sectoraal: gedrag en cultuur
23
3.2
Verzekeraars: winstgevendheid inkomens
9
5.2
Cross-sectoraal: corruptie
23
Cross-sectoraal: voortdurende controle op
24
3.3
Pensioenfondsen: voorbereiding transitie
5.3
verzekeringen
klanten en transacties in het kader van de
10
witwasbestrijding
pensioenakkoord 4 Risico’s kennen, begrijpen en beheersen
5.4
Pensioenfondsen: kwaliteit bestuur
12
5.5
Betaalinstellingen: anoniem betalen
26
12
5.6
Schaduwbankieren concernfinancierings
27
4.1
Banken: financiering van commercieel
4.2
Banken: renterisico in het bankenboek
13
4.3
Banken: asset quality review
14
4.4
Banken: opzet, organisatie en werking risico
15
6.1
beheer 4.5
Verzekeraars: via meer risicogebaseerd toezicht 16
4.6
Verzekeraars: kapitaalbeleid middelgrote en
25
maatschappijen
vastgoed
6 Beter toezicht door betere data
29
Banken: betrouwbaarheid rapportages
29
6.2
Verzekeraars: betrouwbaarheid rapportages
29
6.3
Verzekeraars: technische voorzieningen
30
naar Solvency II 17
7 Afsluiting
32
Overzicht toezichtthema’s 2013
33
kleine verzekeraars
3
Voorwoord Voor u ligt de brochure Thema’s DNB toezicht 2013,
DNB ziet naleving van de toezichtnormen door de instel
bedoeld om de onder toezicht staande instellingen te laten
lingen als een belangrijk instrument voor het bereiken van
weten waar DNB dit jaar in haar toezicht extra aandacht
haar doel. Maar toezicht gaat verder dan dat. Ook binnen
aan schenkt. We willen u daarbij in kort bestek zo goed
de normen zijn er soms meerdere wegen die naar Rome
mogelijk informeren over wat u van ons als toezicht
leiden en instellingen kunnen hier van elkaar leren. We
houder kunt verwachten en wat wij van u verwachten.
bespreken graag met u onze bevindingen en zullen indien
Trouwe lezers van de brochure zullen in deze uitgave geen
nodig faciliteren en sturing geven in de vorm van good
grote verrassingen aantreffen. Het herstel van financiële
practices en beleidsregels. DNB ziet daarbij de koepelorga
buffers, de toekomstbestendigheid van bedrijfsmodellen,
nisaties als een belangrijke gesprekspartner. Ook
beter risicobeheer, aandacht voor bestuur en cultuur en
accountants en actuarissen spelen een belangrijke rol en
betere datakwaliteit zijn en blijven belangrijke thema’s in
DNB gaat waar nodig met hen in gesprek over de
het toezicht van DNB in 2013.
invulling van hun verantwoordelijkheid. Wanneer daar aanleiding voor is treedt DNB bij de onder toezicht
Doel van het toezicht is een solide en integere financiële
staande instellingen handhavend op. DNB zal over de
sector in Nederland, die het vertrouwen geniet van zowel
effecten van het themagerichte toezicht rapporteren in de
het publiek als de financiële markten. Al onze activiteiten
toezichtverantwoording over 2013.
als toezichthouder, ook in het themagerichte toezicht, zijn daarop gericht. Het themagerichte toezicht vormt, naast het
DNB wil u met deze brochure zo goed mogelijk
instelling-specifieke werk, een integraal onderdeel van de
informeren over wat u in het kader van deze toezicht
toezichtinspanning van DNB. Deze toezichtaanpak is
thema’s dit jaar te wachten staat. Wij hopen en verwachten
vooral effectief bij problemen of ontwikkelingen die spelen
dat deze brochure u voldoende informeert om binnen uw
bij een groot aantal onder toezicht staande instellingen.
eigen organisatie zo nodig maatregelen te treffen op de
Door de instellings-overschrijdende aanpak kan DNB de
hier genoemde risicogebieden.
risico’s beter op waarde schatten en de sector als geheel informeren over de gewenste veranderingen. We werken
Jan Sijbrand
Joanne Kellermann
daarbij nauw samen met andere toezichthouders, met name
Directeur
Directeur
de Autoriteit Financiële Markten en met de partners binnen
De Nederlandsche Bank
De Nederlandsche Bank
het Financieel Expertise Centrum. 4
1 Inleiding De Europese schuldencrisis en het gure economische
stelt ons mede in staat om het themagerichte toezicht te
klimaat vormen nog altijd een bedreiging voor de
intensiveren.
soliditeit van financiële instellingen en voor de financiële stabiliteit. De onzekerheid die wij vorig jaar in deze
DNB bereidt zich dit jaar voor op haar rol in het
inleiding signaleerden houdt aan en zal waarschijnlijk
Europese stelsel van toezichthouders. De komst van het
voorlopig geen einde kennen.
Europese toezicht op banken en de leidende rol van de ECB daarin zal hoe dan ook een grote invloed hebben op
Een groot deel van onze toezichtinspanningen blijft er
de wijze van toezicht houden. DNB blijft zich ook als
ook in 2013 op gericht de financiële sector door deze
onderdeel van het Europese stelsel van toezichthouders
moeilijke periode te loodsen. Dat geldt ook voor het
hard maken voor het thematische toezicht.
themagerichte toezicht: de toezichtthema’s adresseren onder meer mogelijke kwetsbaarheden bij onder toezicht
Deze brochure is als volgt opgebouwd. Ieder hoofdstuk
staande instellingen en instellings-overschrijdende risico’s
staat in het teken van een overkoepelend thema, dat is
zoals deze zijn gesignaleerd in het Overzicht Financiële
onderverdeeld in verschillende sub-thema’s. Deze
Stabiliteit van najaar 2012. Een ander onderwerp van het
sub-thema’s kunnen betrekking hebben op banken, verze
themagerichte toezicht blijft de implementatie van nieuwe
keraars, pensioenfondsen en overige instellingen, maar
regelgeving en nieuwe accenten in het toezicht die we
ook de hele sector omvatten; dit wordt per sub-thema
hebben benoemd naar aanleiding van de financiële crisis
aangegeven. Sommige sub-thema’s, zoals commercieel
in de Visie DNB Toezicht 2010-2014. De thema’s voor
vastgoed en renterisico, zijn van toepassing op meerdere
2013 bouwen bovendien deels voort op de bevindingen
sectoren maar worden toch separaat genoemd omdat de
van vorig jaar.
nadere invulling van het onderzoek per sector nogal kan verschillen. Per sub-thema leest u steeds wat de aanleiding
Het themagerichte toezicht, ter aanvulling op het instel
is, wat DNB van de sector verwacht en wat de instellingen
ling-specifieke toezicht, heeft zijn diensten volop
van DNB kunnen verwachten. Soms staat de nadere
bewezen, ook in crisisomstandigheden. DNB zet daarom
invulling in dit stadium nog niet geheel vast. In die
een aanzienlijk deel van haar capaciteit in op deze
gevallen wordt u tijdig geïnformeerd, rechtstreeks per
toezichtaanpak. De uitbreiding van de toezichtcapaciteit
brief of via de sectorgerichte nieuwsbrieven. • 5
2 De financiële sector vergroot zijn weerbaarheid Het zijn onzekere tijden. Financiële instellingen moeten
de banken die nog een weg te gaan hebben, de Basel
voldoende financiële buffers opbouwen om onverwachte
III-ratio’s in 2013 voldoende verbeteren, in lijn met het
tegenslagen te kunnen opvangen. Financiële instellingen die een
afgesproken migratiepad. Onder de huidige omstandig
cruciale rol vervullen in het financiële systeem dienen plannen
heden zal dit inhouden dat er voor dividenduitkeringen
gereed te hebben om een crisis het hoofd te bieden en, in het uiterste
nauwelijks of geen ruimte zal zijn. Dat is waar DNB in
geval, om op een ordelijke wijze afgewikkeld te kunnen worden.
het toezicht dit jaar vooral op gaat letten.
2.1
De grootbanken hebben eind vorig jaar een update van
Banken: migratie naar Basel III / CRD/CRR IV
Ook in 2013 blijft DNB de migratie naar de Basel
het migratieplan aangeleverd. DNB gaat deze plannen en
III-regels door de banken nauwlettend volgen. In Europa
de voortgang ervan beoordelen in het kader van het
krijgt de implementatie van Basel III vorm in de Capital
reguliere Supervisory Review and Evaluation Process (SREP)
Requirements Directive/Regulation IV (CRD/CRR IV)
voor deze banken. Dit gebeurt in het eerste kwartaal.
en de uitwerking daarvan in technische standaarden.
Ook voor de middelgrote en kleine banken vindt de
Deze Europese regelgeving zal voor een belangrijk deel
beoordeling plaats als onderdeel van de SREP. De eerst
een directe werking krijgen, waarmee binnen Europa een
volgende Basel III monitoring-ronde zal halverwege
eenduidiger stelsel van regelgeving zal ontstaan en er
februari starten, met als inleverdatum eind maart. Om de
geen ruimte is voor nationale vrijheidsgraden. In 2012
sector nader in te lichten over wat er dit jaar op stapel
hebben de banken op verzoek van DNB verder gewerkt
staat, gaat DNB binnenkort een seminar organiseren.
aan de verbetering van hun migratieplannen. Daarnaast
Daar wordt ook stilgestaan bij de resultaten tot nu toe.
heeft DNB door middel van de halfjaarlijkse monitoring van de Basel III-ratio’s voor kapitaal en liquiditeit de
2.2
vinger aan de pols gehouden. De verbetering van de
In internationaal en nationaal verband werkt DNB in
migratieplannen laat zien dat de banken het belang van
2013 verder aan versterking van het toezicht op systeemre
een tijdige voorbereiding op Basel III serieus nemen.
levante banken. Er zijn maatregelen nodig om het
Dat is goed nieuws. Nu is het zaak om, te midden van de
systeemrisico dat uitgaat van deze instellingen te
nog altijd moeilijke economische en financiële
verminderen en de (impliciete) garanties van de overheid
omstandigheden, koers te houden. Dit betekent dat, voor
te beperken. De Financial Stability Board heeft
6
Banken: herstelplannen
aanbevelingen gedaan om de kans op en de impact van
resolutieplannen op, waarin maatregelen staan
een faillissement van deze systeemrelevante instellingen
beschreven die de autoriteiten zo nodig kunnen
te verkleinen. DNB past deze aanbevelingen toe op alle
ondernemen om een falende bank snel en ordelijk af te
Nederlandse systeemrelevante banken. In 2012 hebben de
wikkelen. Hieronder wordt verstaan het ontmantelen van
systeemrelevante banken onder toezicht van DNB
de bank zonder systeemeffecten en met zo laag mogelijke
herstelplannen gefinaliseerd. In deze plannen beschrijven
risico’s voor de belastingbetaler, waarbij kritische
de banken zelf de maatregelen die zij kunnen nemen om
economische activiteiten worden gecontinueerd. In dat
dreigende problemen af te wenden. De ervaring hiermee
kader vraagt DNB van de betreffende banken informatie
is positief: door herstelplannen raken banken beter
en analyses op om de systeemrelevantie van bedrijfson
voorbereid op crisissituaties, krijgen zij goed zicht op de
derdelen te kunnen bepalen en de juridische en operatio
slagingskansen van mogelijke herstelmaatregelen, gaan zij
nele mogelijkheden van een onverhoopte ontmanteling
kritischer kijken naar processen en activiteiten die de
vast te stellen.
herstelcapaciteit van de bank in de weg kunnen staan en doen zij nuttige inzichten op die van belang kunnen zijn
Middelgrote banken
voor (de ontwikkeling van) hun strategie en bedrijfs
Ook de middelgrote banken gaan in 2013 een herstelplan
model. Tegen die achtergrond gaan ook de middelgrote
opstellen. Leidend daarbij is het DNB Raamwerk voor een
banken in Nederland in 2013 een herstelplan opstellen.
herstelplan, dat de richtsnoeren voor het opstellen van zo’n plan beschrijft alsmede de beoordelingscriteria die
Systeemrelevante banken
DNB hanteert. 1 Het is van belang dat besluiten in het
Vanaf 2013 vormen de herstelplannen voor de systeemre
kader van het herstelplan snel, daadkrachtig en door de
levante banken een vast onderdeel van de jaarlijkse
juiste personen binnen de organisatie genomen kunnen
beoordelingscyclus. Naast de beoordeling door DNB
worden. Om de rollen en verantwoordelijkheden tijdens
zullen de herstelplannen ook beoordeeld worden door de host toezichthouders die lid zijn van de crisismanage mentgroep van de betreffende systeembank. Als volgende stap stelt DNB in de loop van 2013 samen met de banken, en in overleg met het ministerie van Financiën,
1
Zie voor een beschrijving van dit raamwerk en de onderdelen waaruit een herstelplan bestaat Herstelplannen banken: een goede voorbereiding is het halve werk, artikel van Disveld, Van der Kraaij en Teunissen in het Bank- & Effectenbedrijf, juni 2012.
7
een crisis goed belegd te krijgen, worden in een
Mijlpaal 2: Voor de zomer leveren de middelgrote banken
herstelplan eisen gesteld aan het crisismanagement van
een eerste versie van het herstelplan aan. DNB beoordeelt
een organisatie. Ook is het belangrijk dat de systematiek
of dit plan concreet onderbouwt hoe de instelling haar
van het herstelplan aansluit op bestaande risico
herstelcapaciteit kan benutten, en in welke mate dat de
managementprocessen en de eisen voortvloeiend uit de
continuïteit van kritieke bedrijfsonderdelen in crises kan
Internal Capital Adequacy Assessment Process (ICAAP) en
garanderen.
Internal Liquidity Adequacy Assessment Process (ILAAP).
Mijlpaal 3: Na verwerking van eventueel commentaar van
DNB onderscheidt vier mijlpalen en hanteert daarvoor de
DNB leveren de banken in de herfst een tweede versie
volgende tijdslijnen:
van het herstelplan aan.
Mijlpaal 1: In het eerste kwartaal stellen de banken een
Mijlpaal 4: Is DNB tevreden over de kwaliteit van het
plan van aanpak op dat de projectstructuur beschrijft en
herstelplan, dan begint zij in december 2013 met het
expliciteert wie, wanneer, welke onderdelen van het
toetsen van de inbedding van dit plan in de organisatie. •
herstelplan oplevert.
8
3 Werken aan een toekomstbestendig bedrijfsmodel Veranderingen in marktomgeving en regelgeving zetten de
toetsen. Dit jaar gaat DNB aan de hand van dat kader
winstgevendheid van sommige bedrijfsmodellen onder druk.
met de banken in gesprek over hun financieringsmodel,
Waar dit het geval is verwacht DNB van financiële instellingen
de risico’s die daarmee samenhangen en hoe deze aan te
dat zij op tijd de bakens verzetten om de continuïteit van de
pakken. Samen met de banken en andere partijen wil
instelling ook op lange termijn zeker te stellen.
DNB dit jaar komen tot een integrale aanpak van de financieringsproblematiek, waarbij alle stukjes van de
3.1
Banken: financieringsstrategie
puzzel worden meegenomen (waaronder de problematiek
Evenals vorig jaar houdt het financieringsprofiel van de
van het deposito-financieringsgat, migratie naar Basel III,
Nederlandse banken de volle aandacht van DNB. De
mogelijk efficiëntere inzet van bestaande overheidsgaran
bankensector in Nederland is relatief sterk afhankelijk
ties, de rol van de pensioenfondsen, de effecten van
van marktfinanciering en dat maakt de banken kwetsbaar
bail-in wetgeving, etc). DNB is van plan om in het vierde
voor verslechtering van de omstandigheden op de
kwartaal van 2013 een bijeenkomst te organiseren rond dit
financiële markten. DNB streeft ernaar de risico’s die uit
onderwerp.
deze afhankelijkheid voortvloeien tijdig te identificeren en te reduceren.
3.2 Verzekeraars: winstgevendheid inkomens
DNB verwacht van de banken dat zij zich bewust zijn
DNB gaat dit jaar onderzoek doen naar de winstgevend
van de uitdagingen op het gebied van financiering van de
heid van (collectieve) inkomensverzekeringen, met name
bankbalans, zowel onder de huidige moeizame marktom
van de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen in het kader
standigheden als onder aangescherpte regelgeving in de
van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen
toekomst. Banken die in te sterke mate afhankelijk zijn
(WIA). Aanleiding voor het onderzoek vormen signalen
van marktfinanciering moeten maatregelen nemen om
over de forse verslechtering van de winstgevendheid van
deze afhankelijkheid te reduceren of de weerbaarheid
deze relatief nieuwe producten. Dit roept vragen op over
tegen stress op de financiële markten te vergroten.
de wijze waarop verzekeraars een nieuw product in de
verzekeringen
markt zetten. Daarnaast wil DNB graag weten hoe groot DNB heeft in 2012 een beoordelingskader ontwikkeld om
de verwachte verliezen zijn en of de instellingen
de houdbaarheid van de financiering van banken te
voldoende voorzieningen hebben getroffen. 9
DNB verwacht van de verzekeraars dat zij gedegen
de voorbereiding op de transitie naar het nieuwe pensi
onderzoek doen naar de houdbaarheid van het verdien
oencontract actief begeleiden. Doel is de pensioen
model voordat zij nieuwe producten in de markt zetten
fondsen op weg te helpen zodat zij klaar zijn zodra het
en dat zij risico’s voor de houdbaarheid van het verdien
nieuwe pensioenstelsel een feit is. Aanleiding daarvoor is
model goed volgen en beheersen. Daarnaast is het van
dat de invoering van het nieuwe pensioenstelsel voor de
belang dat verzekeraars mogelijke verliezen tijdig
pensioensector een hele klus zal zijn. Dit geldt niet alleen
onderkennen en daartegenover adequate voorzieningen
als de keuze valt op het reële contract, ook het nominale
aanhouden.
contract impliceert een aantal substantiële aanpassingen in wet- en regelgeving. De veranderingen beslaan alle
DNB gaat in het tweede kwartaal van 2013 bij geselec
bedrijfsgebieden van een pensioenfonds en zijn
teerde inkomensverzekeraars informatie opvragen over
uitvoerder.
WIA-producten. Daarnaast treedt DNB in gesprek met
Het is nog onzeker wanneer het wetgevingstraject zal zijn
een aantal relevante partijen om een beter beeld te
voltooid. Ook kunnen de voorstellen gaandeweg nog aan
krijgen van de problematiek. Afhankelijk van de
verandering onderhevig zijn. Dat neemt niet weg dat de
bevindingen zal DNB in het tweede kwartaal een nadere
pensioenfondsen nu al de nodige voorbereidingen
formele uitvraag doen. In het derde en vierde kwartaal
kunnen en moeten treffen.
zal DNB dan de resultaten beoordelen en terugkoppelen. Waar nodig worden beheersmaatregelen opgelegd.
DNB en AFM verwachten van de fondsen dat zij dit jaar al anticiperen op deze veranderingen, de daarin te maken
3.3
Pensioenfondsen: voorbereiding transitie pensi
keuzes en de implicaties daarvan voor de bedrijfsvoering.
oenakkoord
In de onlangs verschenen speciale editie van de
Onlangs heeft de staatssecretaris van SZW bekendge
Nieuwsbrief pensioenen staan tips over wat de pensioen
maakt dat het nieuwe Financieel toetsingskader (FTK)
fondsen nu al kunnen doen. Fondsen kunnen bijvoor
ingaat per 1 januari 2015 en dat het nieuwe pensioenstelsel
beeld een projectstructuur voor de transitie opzetten,
dus een jaar later van start gaat. Toch moeten de pensi
stappenplannen maken en in gesprek gaan met alle
oenfondsen ook nu al het nodige voorbereidend werk
betrokken partijen. Denk hierbij aan het toetsen van de
verrichten. DNB en AFM gaan dan ook het komende jaar
risicobereidheid van de deelnemers of afspraken met de
10
uitvoeringsorganisatie over de capaciteit voor het transi tiewerk. DNB en AFM informeren komend jaar de sector uitgebreid over de transitie door middel van nieuws brieven, informatiebijeenkomsten, een symposium en ronde-tafelbijeenkomsten. Daarnaast doen AFM en DNB in het voorjaar een vervolgmeting, na de meting eind vorig jaar, om te zien waar de pensioenfondsen op dat moment staan met hun voorbereidingen. •
11
4 Risico’s kennen, begrijpen en beheersen DNB verwacht van financiële instellingen dat zij hun risico’s
algemene marktprijzen, moet de waardering door een
goed in beeld hebben en de nodige maatregelen treffen om deze
onafhankelijke taxateur worden beoordeeld. DNB heeft
risico’s binnen aanvaardbare grenzen te brengen en te houden.
de banken opgedragen om uiterlijk 31 januari aan haar te rapporteren hoe zij aan deze wettelijke vereisten invulling
4.1
Banken: financiering van commercieel vastgoed
geven.
De huidige marktomstandigheden leiden tot neerwaartse druk op de waarde van commercieel vastgoed. Dit vraagt
Concreet verwacht DNB van de banken een risico-geba
om verhoogde aandacht voor de waarderingsprocessen en
seerde analyse van de portefeuille, waarbij kenmerken
om nauwkeuriger beoordeling van de waardering van
zoals type onderpand, bezettingsgraad, kwaliteit
commercieel vastgoed. DNB en AFM werken op dit punt
onderpand, de locatie, resterende looptijd van de huur
nauw samen. DNB heeft vorig jaar de risico’s in verband
contracten en resterende looptijd van de financiering en
met commercieel vastgoed onderzocht en de banken
laatste taxatie worden gebruikt om een vermoedelijk
opgedragen de waardering van commercieel vastgoed te
lagere waardering van het onderpand te signaleren dan
verbeteren in lijn met de bestaande regelgeving. DNB
opgenomen in de boeken. Daarbij dienen de banken op
gaat het waarderingsonderzoek dit jaar afronden. DNB
basis van een risico-gebaseerde aanpak aan te geven welke
kijkt momenteel sector-breed naar de risico’s verband
panden in aanmerking komen voor onafhankelijke
houdend met commercieel vastgoed en gaat in dat
taxatie met als peildatum ultimo 2012. Overigens gaat
verband ook nader onderzoek doen bij pensioenfondsen
DNB ervanuit dat ook de controlerend accountant zich
en verzekeraars (zie paragraaf 4.7).
vergewist van een adequate waardering van commercieel vastgoed.
Volgens de huidige regelgeving moeten banken de waarde van het zakelijk onroerend goed ten minste jaarlijks
De bovengenoemde risico-gebaseerde analyse van de
controleren en vaker wanneer de marktomstandigheden
banken dient als basis voor een beoordeling van het
significante veranderingen ondergaan (zie Regeling solvabi-
beleid en de processen om risico’s van uitstaande
liteitseisen kredietrisico en grote posities Wft 2010, artikel 4:58).
kredieten op commercieel vastgoed te monitoren en
Wanneer blijkt dat de waarde van het onroerend goed
beheersen. DNB bekijkt tevens hoe dit doorwerkt in
vermoedelijk sterk is gedaald in vergelijking met de
risico-gewogen activa (RWA’s) en in de voorzieningen.
12
Dit onderzoek, dat in het eerste en tweede kwartaal zal
aanhoudend lage rente voor de banken. De huidige
plaatsvinden, zal het beleid beoordelen ten aanzien van
rapportages geven onvoldoende zicht op de risico’s die de
kredietrisico en achterstanden. Ook een evaluatie van de
banken lopen. Ten tweede komt EBA naar verwachting dit
vastgoedmodellen zal hier onderdeel van uitmaken. DNB
jaar met een nieuwe richtlijn op het gebied van renterisico,
wil vaststellen hoe banken de veronderstellingen in hun
en onderzoekt het Basels Comité of renterisico in het
modellen toetsen aan een gedegen verkenning van het
bankenboek (gedeeltelijk) onder pilaar I kan vallen.
actuele vastgoedlandschap en of banken indien nodig hun modellen aanpassen. Ten slotte zal worden bekeken
DNB verwacht van de banken dat zij het renterisico op een
hoe het beleid in de praktijk wordt toegepast (RWA’s,
adequate wijze meten en beheersen. Dat omvat onder
voorzieningen) door een steekproef te nemen uit de
andere het volgende:
kredietportefeuilles. Deze Asset Quality Review zal later
• Banken beschikken over goed ingebedde en solide
ook voor andere kredieten worden uitgevoerd (zie
modellen voor het meten en beheersen van renterisico.
paragraaf 4.3). De uitkomsten van deze analyse zullen
• Banken rapporteren renterisico eenduidig en correct.
worden meegenomen in het Supervisory Review and
• Banken houden voldoende kapitaal aan voor
Evaluation Process (SREP), waarin extra aandacht zal
renterisico.
worden besteed aan de waardering van commercieel vastgoed. De resultaten koppelt DNB terug, zowel aan de
Dit onderzoek valt uiteen in drie deelonderzoeken.
betrokken banken als sector-breed via de nieuwsbrief. Eventuele (beleidsmatige) follow-up hangt af van de
1. Gevoeligheidsanalyse
uitkomsten van het onderzoek.
DNB gaat het bankenboek van alle banken onderwerpen aan een aantal ‘ernstige maar plausibele’ rentescenario’s om
4.2
Banken: renterisico in het bankenboek
inzicht te krijgen in hun gevoeligheid voor wijzigingen in
DNB wil dit jaar meer inzicht krijgen in het renterisico
de rente. Daartoe zal in het eerste kwartaal een data-
dat Nederlandse banken lopen in het bankenboek en de
uitvraag worden gedaan, inclusief verschillende looptijd-
wijze waarop zij dat risico beheersen. Daarvoor zijn twee
buckets.
aanleidingen. Ten eerste maakt DNB zich zorgen over de gevolgen van een mogelijke rentestijging of juist een 13
2. Rapportages
lingen het beleid ten aanzien van risicobeheer ter plekke.
De bovengenoemde uitvraag benut DNB ook om meer
DNB zal de individuele bevindingen met de banken
inzicht te krijgen in de renterisico’s in het bankenboek, te
bespreken. Naar verwachting in het vierde kwartaal
bezien waar de huidige rapportages tekort schieten en te
koppelen we de resultaten aan de banken terug en
onderzoeken in hoeverre de opgevraagde data een nood
gebruiken we deze om de bestaande beleidsregel
zakelijke aanvulling vormen op de huidige rapportages.
renterisico te evalueren, mede aan de hand van de dan
Ook dit onderzoek betreft alle banken.
bekende EBA-richtlijn.
3. Risicobeheer en modelbeoordelingen
4.3
Banken: asset quality review
DNB gaat in het tweede kwartaal bij de grote banken en
Komend jaar onderwerpt DNB de kwaliteit van leningen
bij enkele financiële conglomeraten informatie opvragen
portefeuilles en het kredietrisicobeleid van banken aan
en beoordelen over de renterisicomodellen, waarbij de
een nader onderzoek. DNB zal daarbij met name
nadruk ligt op het gebied van hypotheken. Belangrijke
aandacht geven aan commercieel vastgoed, woninghypo
vraag daarbij is hoe de banken het risico van vervroegde
theken en kredieten aan het midden- en kleinbedrijf.
aflossing beheersen en of de modelaannames nog
Aanleiding voor het onderzoek is de zorg die DNB en
voldoende robuust zijn in het licht van de huidige
andere toezichthouders in Europa hebben over de wijze
omstandigheden. Tevens vraagt DNB, in het derde
waarop banken omgaan met kredieten waarvan de
kwartaal, bij een bredere groep banken relevante beleids
kwaliteit achteruitgaat. De verslechterende economische
documenten op die inzicht moeten geven in de
situatie is een goede reden om hier extra op te letten.
governance van het renterisicobeheer. Hieruit moet duidelijk worden hoe de strategische risicotolerantie, de
DNB verwacht van de banken dat zij risico’s voor hun
limietenstructuur, meetinstrumenten en kapitaal met
kredieten tijdig identificeren en mitigeren, en waar nodig
elkaar samenhangen. Een derde aandachtspunt is het
tijdig adequate voorzieningen treffen of afwaarderingen
gebruik van derivaten in het kader van het renterisicobe
doen:
heer van het bankenboek en mogelijk gebruik daarvan voor het innemen van posities. Als onderdeel van deze beoordelingen toetst DNB bij een selectief aantal instel 14
• Banken beschikken over adequaat beleid en processen
geselecteerde kredieten. Daarbij wordt getoetst of het
om risico’s van uitstaande kredieten te monitoren, in
eigen beleid wordt nageleefd en in lijn is met geïdentifi
te schatten en indien nodig tijdig maatregelen te
ceerde good practices. DNB zal in de loop van het tweede
treffen.
kwartaal in de nieuwsbrief banken nadere informatie
• Banken treffen tijdig en voldoende voorzieningen of
geven over de opeenvolgende fases van het onderzoek.
afwaarderingen tegenover verwachte verliezen. • Banken beschikken over een adequaat instrumenta rium om hun onderpand op een juiste wijze te waarderen, administreren en monitoren.
4.4
Banken: opzet, organisatie en werking risico beheer
DNB legt dit jaar meer nadruk op de opzet, organisatie en werking van het risicobeheer bij banken, inclusief de
In het eerste en tweede kwartaal voert DNB een Asset
relatie met de overige bedrijfsonderdelen. Actuele
Quality Review uit uitsluitend gericht op commercieel
incidenten en ervaringen in het lopend bankentoezicht
vastgoed, in aanvulling op andere activiteiten op dit
geven aanleiding om aan te nemen dat dit voor
gebied (zie paragraaf 4.1). Het onderzoek zal zich
verbetering vatbaar is. Vergelijkbaar onderzoek van DNB
toespitsen op banken met significante vastgoed-
bij verzekeraars en pensioenfondsen in de afgelopen jaren
uitzettingen. De Asset Quality Review voor woning
wees in dezelfde richting.
hypotheken en kredieten aan midden- en kleinbedrijf zal later in het jaar worden uitgevoerd en zal zich uitstrekken
Voor een goede werking van de interne risicobeheersing is
tot de grote banken en banken die staatssteun hebben
het essentieel dat de op groepsniveau vastgestelde risico
ontvangen. Dit onderzoek zal beginnen met data-onder
tolerantie op alle niveaus binnen de organisatie richting
zoek. Hiertoe doet DNB mogelijk een beperkte uitvraag
gevend is voor de bedrijfsvoering. Bovendien is van
om de reeds beschikbare data-sets aan te vullen, waarna
belang dat de risk-managementfunctie de actuele risico
we informatie opvragen over het beleid ten aanzien van
positie doorlopend vergelijkt met de maximaal toegestane
kredietrisico en achterstanden. Deze informatie wordt
risico’s op grond van de strategische risicotolerantie en
geanalyseerd en beoordeeld, waarna we met de sector in
hierover doorlopend rapporteert aan de RvB en RvC.
gesprek gaan. In de volgende fase zal DNB bij de banken
DNB verwacht van de banken dat de risk-management-
ter plekke onderzoek doen naar een steekproef van
functie effectief is, dus dat zij de risico’s doorgrondt en 15
beheerst, continu de actuele (geconsolideerde) risico
dus het is van belang dat verzekeraars doorgaan met de
positie monitort en zo nodig adequate corrigerende
voorbereiding daarop.
maatregelen voorstelt indien risico’s buiten de risico tolerantie vallen. DNB hanteert hierbij het wet- en regel
DNB stimuleert verzekeraars om bouwend op het huidige
gevende kader van de Wft, de Beleidsregel toepassing
toezichtkader en waar mogelijk in de geest van Solvency
richtsnoeren EBA Wft en de DNB-Q&A Risk
II in 2013 hun risicobeheer verder te verbeteren, zodat zij
Governance.
in staat zijn om op basis van risico-gebaseerde maatstaven gemotiveerd aan te geven dat, en op welke wijze, solvabi
Het onderzoek start naar verwachting in het derde
liteit, kapitaal en risico’s goed op elkaar zijn afgestemd.
kwartaal met een informatie-uitvraag onder een selectie van banken, om inzicht te krijgen in de positie, onafhan
Medio december 2012 heeft DNB bekend gemaakt wat zij
kelijkheid, geschiktheid en integriteit van de risk-manage
in dat kader in 2013 gaat doen. Zo zal DNB verzekeraars
mentfunctie. Daarna zoomen we in op de rol van de risk-
vragen om een Own Risk and Solvency Assessment (ORSA).
managementfunctie bij het vaststellen en vertalen van de
In 2012 heeft al 60 procent van de Nederlands Solvency II
risicotolerantie naar de bedrijfsvoering. Wij zullen de
verzekeraars vrijwillig een ORSA bij DNB aangeleverd.
betrokken instellingen te zijner tijd nader informeren
DNB vraagt dit jaar alle Solvency II verzekeraars een
over precieze fasering van het onderzoek.
ORSA aan te leveren, in de tweede helft van 2013. Daarnaast blijft DNB gedurende het jaar de verzekeraars
4.5
Verzekeraars: via meer risico-gebaseerd toezicht
faciliteren en stimuleren bij de ontwikkeling en pre-appli
naar Solvency II
catie van interne modellen. De afgelopen jaren zijn hier
Nu Solvency II langer op zich laat wachten gaat DNB, in
al goede resultaten mee geboekt, met name bij het
samenwerking met het Verbond van Verzekeraars, in 2013
verbeteren van de documentatie, het inrichten van de
stappen zetten richting meer risico-gebaseerd en vooruit
modelvalidatie en het vergroten van de kennis van de
kijkend toezicht. Het belang hiervan is groot. Solvency I
modellen binnen de verzekeraars. Deze resultaten
volstaat op dit punt niet meer en de omstandigheden
moedigen aan op deze weg door te gaan. DNB biedt
waarin de sector momenteel verkeert zijn zwaar.
verzekeraars daarom met ingang van dit jaar de mogelijk
Daarnaast zal Solvency II uiteindelijk realiteit worden,
heid om een proef-applicatieprocedure in te gaan. De
16
ambitie van DNB is dat de huidige groep verzekeraars in
Het risico van een kapitaaltekort is het grootste risico dat
de pre-applicatie hun interne modellen op een niveau
een instelling kan lopen. Een gedegen kapitaalbeleid is de
brengt waarmee ze bij de start van Solvency II in
resultante van een goed risicobeheer en behoort daarmee
aanmerking komen voor goedkeuring.
tot de kern van een beheerste bedrijfsvoering. DNB
Tot slot heeft DNB in december aangekondigd dat zij de
verwacht van alle verzekeraars dat zij in de jaarstaten
LTGA van EIOPA wil uitbreiden naar alle levensverzeke
gemotiveerd aangeven welk niveau van solvabiliteit de
raars. Echter, nu bekend is geworden dat de LTGA van
instellingen zelf noodzakelijk achten gegeven hun risico
EIOPA over boekjaar 2011 zal gaan, vindt DNB het niet
profiel. Daarnaast moeten de verzekeraars hun kapitaal
logisch om deze exercitie uit te voeren. In plaats daarvan
beleid vastleggen in een document dat de risicobereid
zal DNB de grote- en middelgrote verzekeraars (schade,
heid en de daarbij behorende solvabiliteitsnorm van de
leven en natura-uitvaart) in Nederland die niet aan de
instelling vastlegt. Het document moet ook voorzien in
EIOPA stresstest deelnemen vragen om het basisscenario
een stappenplan voor corrigerende maatregelen die de
van de EIOPA stresstest in te vullen en aan te leveren bij
verzekeraar kan nemen indien de solvabiliteit bijvoor
DNB.
beeld onder de interne norm zakt.
4.6
Verzekeraars: kapitaalbeleid middelgrote en
DNB gaat bij het beoordelen van de jaarstaten extra
kleine verzekeraars
controleren op de interne solvabiliteitsnorm en gaat het
Uit het lopende toezicht is DNB gebleken dat niet alle
kapitaalbeleid bij instellingen opvragen. De verzekeraars
verzekeraars beschikken over een deugdelijk kapitaalbe
zijn in de aankondigingsbrief voor de jaarstaten van
leid. DNB onderwerpt daarom dit jaar het kapitaalbeleid
afgelopen december al geïnformeerd over het belang van
van kleine en middelgrote verzekeraars uit de toezicht
het invullen van deze interne norm en het kapitaalbeleid.
klasse T1 t/m T3 aan een onderzoek. Het kapitaalbeleid
De e-Line-contactpersonen van de instellingen zullen in
geeft inzicht in de risicobereidheid van een instelling en
januari nadere informatie ontvangen, met een format
de daarbij behorende interne solvabiliteitsnorm.
voor het kapitaalbeleidsdocument. In de zomerperiode
Daarnaast beschrijft het kapitaalbeleid welke maatregelen
gaat DNB de staten en achterliggende documentatie
de instelling gaat ondernemen als de werkelijke solvabili
beoordelen. Vervolgens treedt DNB in het najaar met de
teit onder deze norm zakt.
verzekeraars in gesprek over haar bevindingen. Dat zal 17
hetzij individueel gebeuren, hetzij een sector-breed
beleggingsvormen. Over de kwaliteit van deze
karakter hebben, afhankelijk van de aard van die
beleggingen is relatief weinig bekend.
bevindingen. Van alle pensioenfondsen en verzekeraars verwacht DNB 4.7
Pensioenfondsen en verzekeraars: beleggingen
dat zij de risico’s in verband met beleggingen in
in commercieel vastgoed
commercieel vastgoed adequaat beheersen. Daaronder
Het komende jaar gaat DNB twee onderzoeken uitvoeren
wordt onder andere verstaan dat de instellingen hun risi
naar beleggingen van pensioenfondsen en verzekeraars in
cobeheersingsprocessen op orde hebben, dat zij
commercieel vastgoed. DNB heeft, op basis van een
voldoende inzicht hebben in hun vastgoedrisico’s en
vergelijking onder vastgoedobjecten, het vermoeden dat
tijdig maatregelen treffen als deze risico’s acceptabele
de waardering van Nederlands vastgoed (per einde 2011)
niveaus overschrijden. Een goede waardering van
door pensioenfondsen en verzekeraars, hoewel deze
commercieel vastgoed is gebaseerd op regelmatige
doorgaans minstens eens per jaar door een externe
taxaties. Deze moeten onderbouwd zijn door een
taxateur wordt verricht, niet in alle gevallen voldoende
deugdelijk taxatiemodel en juiste en volledige documen
rekening hield met de gewijzigde object- en marktomstan
tatie die onder andere inzicht geeft in alle gehanteerde
digheden. Daarom wil DNB dit jaar vaststellen in welke
taxatieveronderstellingen.
mate pensioenfondsen en verzekeraars hun beleggingen in Nederlands vastgoed juist waarderen. Daarnaast gaat
In het tweede kwartaal benadert DNB een beperkt aantal
DNB nader onderzoek doen naar de beheersing van
grotere fondsen voor een onderzoek naar de beheersing
beleggingen in buitenlands vastgoed door pensioen
van beleggingen in buitenlands niet-beursgenoteerd
fondsen. Aanleiding daarvoor is een uitvraag die DNB in
vastgoed. Eerst zal deze instellingen worden gevraagd om
2012 onder pensioenfondsen heeft gedaan naar vastgoed
via een uitvraag aan te geven welke beleggingen zij
beleggingen in het algemeen en beleggingen in
hebben, welk aandeel zij hierin hebben en welke beheers
Nederlands commercieel vastgoed in het bijzonder.
maatregelen er zijn. Vervolgens onderzoeken we bij een
Hieruit bleek dat het grootste deel van de vastgoedbeleg
aantal van deze beleggingen de werking van deze
gingen van pensioenfondsen zich buiten Nederland
beheersmaatregelen in de praktijk en de kwaliteit van de
bevindt, voor een belangrijk deel via niet-beursgenoteerde
waardering.
18
In het tweede kwartaal benaderen we ook een beperkt
niet alle risico’s beheersen die samenhangen met hun
aantal pensioenfondsen (T2 t/m T4) en verzekeraars voor
beleggingen. DNB start in 2013 drie thema-onderzoeken,
een onderzoek naar de waardering van hun Nederlandse
naar vermogensbeheercontracten, naar de beheersing van
vastgoed. Dit onderzoek bestaat enerzijds uit een uitvraag
renterisico en naar de beheersing van marktrisico in het
van waarderingsrapporten en onderliggende gegevens van
algemeen. Deze themaonderzoeken zijn een vervolg op
een aantal objecten met een mogelijk afwijkende
onderzoeken uit 2012.
waardering. Daarbij let DNB vooral op de juistheid en volledigheid van de onderliggende documentatie, de
DNB verwacht van de pensioenfondsen dat zij in control
kwaliteit van de gebruikte taxatiemodellen en het inzicht
zijn voor alle beleggingsrisico’s. De manier waarop
in alle gehanteerde taxatieveronderstellingen. Anderzijds
fondsen in control zijn is op hoofdlijnen vastgelegd in,
vraagt DNB aan deze instellingen om te laten zien hoe zij
onder andere, de Pensioenwet. DNB wil in ieder geval
het waarderingsproces beheersen. Hierbij zal in ieder
kunnen vaststellen of er voldoende samenhang is tussen
geval worden gevraagd om via een onderbouwde self-
de beleggingskeuzes die fondsen maken, de aard van hun
assessment aan te geven in hoeverre de gehele waarderings
verplichtingen en de strategische risicotolerantie. Dat
keten voldoet aan de 27 aanbevelingen die het Platform
vereist onder andere dat fondsen weten en begrijpen
Taxateurs en Accountants recent heeft opgesteld.
waarin zij beleggen, inclusief de risico’s daarvan; dat het niveau van het risicobeheer in de juiste verhouding staat
We verwachten de betrokken instellingen in het vierde
tot de complexiteit van hun beleggingen; en dat het
kwartaal te informeren over de uitkomsten van de
bestuur een duidelijke strategische risicotolerantie
onderzoeken. Als daar aanleiding toe is, zal ook de sector
vaststelt die zich vertaalt naar het risicobeheer en de
in het vierde kwartaal worden geïnformeerd over
risicograad en samenstelling van de beleggingen.
relevante uitkomsten. Onderzoek renterisico 4.8
Pensioenfondsen: beleggingsrisico
Het onderzoek naar de beheersing van renterisico zal
Onderzoeken van de afgelopen jaren hebben het
plaatsvinden bij een selectie van pensioenfondsen in de
vermoeden – en soms de bevestiging van die
categorieën T4, T3 en T2. In het eerste kwartaal zal DNB
vermoedens – opgeleverd dat sommige pensioenfondsen
bij deze fondsen het renterisicobeleid en de risico- en 19
performancerapportages opvragen. Daarbij zullen we een
DNB zal de resultaten van de onderzoeken individueel
uitvraag doen naar de renterisicoposities. Deze zullen in
naar de betrokken fondsen terugkoppelen. Daarnaast
het tweede kwartaal door DNB beoordeeld worden. We
zullen wij de belangrijkste generieke bevindingen met de
koppelen de resultaten naar verwachting medio 2013 aan
hele sector delen en zo nodig guidance geven, bijvoor
de sector terug.
beeld in de vorm van good practices. Over de precieze invulling daarvan informeren wij de sector te zijner tijd
Vermogensbeheercontracten
nader.
Dit onderzoek zal worden uitgevoerd onder de T3-fondsen, na een vergelijkbaar onderzoek onder de T2-fondsen in 2012. DNB vraagt in het eerste kwartaal de
4.9
Pensioenfondsen: risicobeheer uitbesteding administratie
fondsen een self-assessment te doen aan de hand van een
Veel pensioenfondsen hebben hun pensioenadministratie
vragenlijst. DNB zal deze in de loop van het tweede
uitbesteed. Uitbesteding van deze belangrijke werkzaam
kwartaal beoordelen door middel van een quick-scan. In
heden vereist dat fondsen de daarmee gepaard gaande
het vierde kwartaal zullen we onder een steekproef van
operationele risico’s goed beheersen. DNB heeft aanwij
fondsen nagaan of deze de risico’s die blijken uit de self-
zingen dat dit niet altijd het geval is. Daarom gaat DNB
assessments hebben gemitigeerd. Terugkoppeling zal naar
in 2013 bij fondsen onderzoeken of zij in control zijn als
verwachting aan het eind van het jaar plaatsvinden.
het gaat om de uitbesteding van hun pensioen administratie.
Beheersing marktrisico Voor dit onderzoek zullen acht fondsen worden geselec
DNB verwacht van de pensioenfondsen die hun adminis
teerd. Ieder kwartaal zal DNB twee fondsen onder de
tratie hebben uitbesteed dat zij al het mogelijke doen om
loep nemen. DNB gaat bestuurders, leden van de beleg
risico’s te beheersen die samenhangen met de pensioen
gingsadviescommissie en de vermogensbeheerder/
administratie. Deelnemers moeten er immers op kunnen
uitvoerder interviewen en documentatie (risico- en
vertrouwen dat ze krijgen waar ze recht op hebben.
performancerapportages, beleidsdocumenten etc.)
Daarom is het voor pensioenfondsen belangrijk om
opvragen. Op basis daarvan vormen we ons een oordeel
antwoord te hebben op de volgende vragen:
over de beheersing van het marktrisico. 20
• Is ons uitbestedingsbeleid adequaat geformuleerd om de risico’s te beheersen?
4.10 Cross-sectoraal: informatiebeveiliging Cybercrime vormt in toenemende mate een bedreiging
• Hebben we de uitbesteding goed georganiseerd?
en kan tot veelsoortige en omvangrijke schade leiden.
• Weten we zeker dat onze deskundigheid op het
Informatiebeveiliging is van groot belang voor de conti
gebied van uitbesteding en operationeel risicoma
nuïteit en integriteit van financiële instellingen. Daarom
nagement is geborgd?
blijft DNB, evenals in voorgaande jaren, de informatiebe
• Beschikken we over voldoende informatie van de uitbestede partij? • Wordt ons risico-identificatie- en -beheersingsproces
veiliging van onder haar toezicht staande instellingen onderzoeken. Dit betreft een voortzetting van de jaarlijkse self-assessments.
periodiek doorlopen? • Leiden de bevindingen van dit proces indien nodig tot actie?
DNB verwacht van de instellingen dat zij hun informatie beveiliging zo snel mogelijk op het Cobit gebaseerde ‘maturity level’ 3 brengen. Dit betekent dat de beheers
Het onderzoek heeft tot doel bij een selectie van
maatregelen geformaliseerd zijn en aantoonbaar werken,
T2-fondsen inzicht te krijgen in de huidige beheersing
kortom dat de informatiebeveiliging op orde is. Wat wij
van de uitbesteding en handreikingen te bieden waar
precies verwachten van de instellingen in het kader van
nodig. Good en bad practices uit het onderzoek worden
dit onderzoek kunt u vinden op open boek toezicht (zie
daartoe gedeeld met de sector. Betrokken fondsen horen
http://www.toezicht.dnb.nl/3/50-203304.jsp).
tijdig of zij geselecteerd zijn voor het onderzoek. DNB
Voor de self-assessment selecteert DNB een groep van
gaat in het voorjaar relevante informatie opvragen, in
grotere banken, verzekeraars en pensioenfondsen. De
ieder geval de uitbestedingscontracten en beleidsstukken,
betrokken instellingen zullen hier in februari over
die gezamenlijk een overzicht moeten geven van het
worden geïnformeerd. De instellingen wordt gevraagd
uitbestedingsbeleid, governance, deskundigheid,
een self-assessment in te vullen. De uitkomsten van de
processen, monitoring en evaluatie. DNB beoordeelt de
assessment worden door DNB getoetst, waarbij de scores
informatie en gaat op basis daarvan het gesprek aan met
worden uitgezet tegen de scores van andere instellingen,
de geselecteerde pensioenfondsen. Voor het einde van dit
de sector en de eventuele scores uit voorgaande jaren. Het
jaar verwachten we terugkoppeling te kunnen geven.
streven is om voor de zomervakantie de uitkomsten met 21
de instellingen te bespreken. Nadere informatie verstrekt
effectenverkeer-processen die uitvallen of verstoord
DNB via de Nieuwsbrieven voor banken, verzekeraars en
raken, hebben negatieve economische gevolgen en
pensioenfondsen. Daarnaast voert DNB specifieke
kunnen grote maatschappelijke onrust veroorzaken met
onderzoeken uit naar de kwaliteit van penetratietesten
als mogelijk gevolg dat het vertrouwen in de financiële
(‘ethical hacks’) en naar de beveiliging van mobile apps.
sector afneemt.
DNB heeft aanwijzingen dat de kwaliteit en kwantiteit van deze testen niet altijd voldoende zijn om de
DNB verwacht van instellingen dat hun BCM/DR
zekerheid te onderbouwen die eraan wordt ontleend door
voldoende is om in geval van een operationele verstoring
de instellingen zelf en derden. Ervaringen uit het
binnen een acceptabele tijd de kritische bedrijfsprocessen
verleden laten daarnaast zien dat nieuwe technologie
te kunnen hervatten. Het normenkader dat DNB daarbij
(bijvoorbeeld mobile apps) vaak te snel wordt ingezet
hanteert is gebaseerd op internationale standaarden.
waardoor de beheersing nog niet het hoogwaardige niveau heeft dat wordt vereist. DNB wil onderzoeken of
DNB voert in de tweede helft van 2013 een themaonder
hier binnen de financiële sector sprake van is en, zo ja,
zoek uit naar BCM/DR bij de instellingen die behoren
wat daaraan gedaan kan worden.
tot de financiële kerninfrastructuur en een aantal overige banken en verzekeraars. Het onderzoek bestaat uit
4.11
Cross-sectoraal: business continuity
gesprekken, het opvragen van documentatie en een
management en disaster recovery
aantal deelwaarnemingen ter plekke. De betrokken instel
In navolging van eerdere onderzoeken uit 2009 en 2011
lingen worden in de loop van 2013 nader over het
wordt in 2013 een themaonderzoek Business Continuity
onderzoek en over de uitkomsten ervan geïnformeerd. •
Management (BCM) en Disaster Recovery (DR) uitgevoerd. Een gedegen BCM/DR is namelijk essentieel om operati onele verstoringen adequaat op te vangen. De afwezigheid hiervan brengt kritische bedrijfsprocessen en daarmee de continuïteit van de getroffen instelling in gevaar, met gevolgen voor de dienstverlening en de reputatie van de financiële sector. Betalings- en 22
5 Sterk bestuur, integere cultuur DNB verwacht van besturen van financiële instellingen dat zij
besluitvorming en bedrijfsvoering en daarmee op de
deskundig, integer en effectief zijn. Zij dienen onder meer een
financiële soliditeit op lange termijn. Dat dient zich te
cultuur te bevorderen waar men voldoende aandacht heeft voor
vertalen in afdoende aandacht voor de evenwichtigheid
risico’s en het belang van de klant en waar schadelijke en
en consistentie van de besluitvorming, groepsdynamiek,
onwettige activiteiten niet worden geaccepteerd.
leiderschap, mindset en communicatie. Bij de instellingen waar tijdens voorgaand onderzoek gebreken zijn gecon
5.1
Cross-sectoraal: gedrag en cultuur
stateerd, verwacht DNB dat zij deze hebben hersteld.
Vanaf mei 2011 heeft DNB ongeveer 30 onderzoeken gedaan naar gedrag en cultuur bij banken, verzekeraars en
DNB gaat, verspreid over het jaar, deze instellingen
pensioenfondsen, om de kwaliteit en effectiviteit van de
bezoeken om te beoordelen wat zij met de aanbevelingen
besluitvorming te beoordelen. De onderzoeken hebben
hebben gedaan. Daarnaast organiseert DNB in maart van
uiteenlopende gedragspatronen aan het licht gebracht die
dit jaar een seminar om de generieke bevindingen van vorig
het functioneren van mensen in een instelling kunnen
jaar met de sector te bespreken en nadere guidance te geven
belemmeren, met risico’s voor de financiële soliditeit en
aan de hand van bad en good practices. Ook is DNB van plan
integriteit van deze instellingen. DNB heeft daarom
haar methode te delen met de sector en opleidingen aan te
gevraagd om dit risicovolle gedrag te veranderen en gaat
bieden voor interne onderzoekers van onder toezicht
dit jaar in samenwerking met de AFM vervolgonderzoek
staande instellingen. Tot slot gaat DNB de effectiviteit van
doen. De onderzoeken naar gedrag en cultuur vormen
haar toezichtaanpak op het gebied van gedrag en cultuur
een relatief nieuw onderwerp van toezicht. DNB
door een extern bureau laten onderzoeken. De resultaten
realiseert zich dat de instellingen vaak behoefte hebben
daarvan zullen we met de sector delen.
aan nadere guidance en DNB wil zelf ook leren van good practices die zij in de sector aantreft. Wij gaan hier dit jaar
5.2
dan ook nadrukkelijk aandacht aan besteden.
Een aantal financiële instellingen was de afgelopen paar
Cross-sectoraal: corruptie
jaar passief dan wel actief betrokken bij schandalen DNB verwacht van financiële instellingen dat zij zich
waarin corruptie in enige vorm een rol speelde (in de
bewust zijn van de invloed van het gedrag en de cultuur
vorm van omkoping en/of belangenverstrengeling). Dit
binnen hun onderneming op de kwaliteit van de
leidt tot maatschappelijke verontwaardiging en financiële 23
schade, beïnvloedt de reputatie van de sector negatief en
heeft extraterritoriale werking en wordt door de internati
vormt een toenemend juridisch risico. Reden voor DNB
onale financiële sector als vooraanstaand gezien.
om dit jaar, in samenwerking met FEC-partners, hier in twee fasen onderzoek naar te verrichten. Eerst door
In het eerste kwartaal vraagt DNB (een selectie van)
aandacht te besteden aan de aard, omvang en oorzaken
banken, verzekeraars en pensioenfondsen onder andere
van het probleem, daarna door te kijken naar een
een self-assessment te doen op basis van een vragenlijst,
effectieve beheersing van het corruptierisico door
waarbij de nodige relevante documenten worden
banken, verzekeraars en pensioenfondsen.
opgevraagd. Daaronder vallen beleidsdocumenten, de uitkomsten van risicoanalyses en overeenkomsten,
Van alle onder toezicht staande instellingen, of het nu
overzichten en afspraken met third parties. In het tweede
banken, verzekeraars of pensioenfondsen zijn, verwacht
kwartaal willen we, onder meer op basis van de self-assess-
DNB dat zij een integere en beheerste bedrijfsvoering
ments, een scherper beeld krijgen van de beheersing van
inrichten, waarbinnen de nodige aandacht bestaat voor
het corruptierisico door banken, verzekeraars en pensi
het voorkomen en bestrijden van betrokkenheid bij (het
oenfondsen. De intensiteit en aard van de toezichtin
faciliteren van) corruptie. Daarbij kan worden gedacht
spanningen zullen afhangen van de risico-inschatting na
aan een bedrijfscultuur waarbinnen dergelijk gedrag niet
het eerste kwartaal.
wordt geaccepteerd, inclusief de daarbij behorende tone at the top. Ook verwacht DNB van de hele financiële sector een systematische risicoanalyse van integriteitsrisico’s, met aandacht voor omkoping en belangenverstrengeling,
5.3
Cross-sectoraal: voortdurende controle op klanten en transacties in het kader van de witwasbestrijding
en we verwachten dat de sector adequate procedures en
Onderzoek van DNB bij een aantal instellingen naar
maatregelen heeft en onderhoudt om het third party risk
cliëntenonderzoek, risicoclassificatie, voortdurende
actief te beheersen. Bij de invulling van deze open
controle van de cliënten en met name de monitoring van
normen zal uitdrukkelijk worden gekeken naar de
transacties heeft een groot aantal tekortkomingen laten
ontwikkelingen van de normen en naar de Britse toezich
zien. Zo is de bewustwording en analyse met betrekking
tervaringen onder de UK Bribery Act. Deze regelgeving
tot integriteitsrisico’s vaak onvoldoende, waardoor instel lingen niet in staat zijn om op voortdurende en adequate
24
wijze hun integriteitsrisico’s, en met name witwasrisico’s,
compliancefuncties te verminderen. Ook moeten de
te beheersen. Instellingen lopen hierdoor de kans dat zij,
geautomatiseerde systemen voor de monitoringstaken
vooral bij activiteiten met een hoog integriteitsrisico,
adequaat zijn en rekening houden met de risicoclassifica
bewust of onbewust meewerken aan witwassen. Dit is
ties van cliënten.
voor DNB aanleiding om hier in 2013 opnieuw grondig naar te kijken. DNB gaat dit jaar daarom bij banken,
DNB gaat in 2013 onderzoek doen bij de grote banken,
verzekeraars en trustkantoren onderzoek doen naar de
verzekeraars en trustkantoren. In het eerste kwartaal
kwaliteit van hun voortdurende controle van cliënten en
zullen deze instellingen worden aangeschreven met het
transacties in het kader van de Wet ter voorkoming van
verzoek een vragenlijst in te vullen die inzicht moet
witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Financiële
geven in de wijze waarop zij de voortdurende controle
instellingen zijn op grond van de Wwft verplicht om
vormgeven. Naar aanleiding daarvan zullen in het tweede
ongebruikelijke transacties te melden aan de Financial
kwartaal ter plaatse onderzoeken plaatsvinden. Mogelijk
Intelligence Unit Nederland. Door de transacties en acti
zullen er transacties worden opgevraagd. Tevens zal DNB
viteiten van cliënten te monitoren zijn instellingen beter
in het tweede kwartaal een bijeenkomst organiseren om
in staat om dit soort transacties te herkennen. Daarnaast
met de sector in gesprek te gaan over het naleven van de
onderzoekt DNB bij de schadeverzekeraars de naleving
normen. De bevindingen, inclusief mogelijke good
van de Sanctiewet, waarmee overigens al in het najaar
practices, zullen met de sector worden gedeeld.
2012 is gestart. 5.4
Pensioenfondsen: kwaliteit bestuur
DNB verwacht van de instellingen dat zij binnen alle
Besturen van pensioenfondsen dienen ter zake deskundig
lagen van de organisatie overtuigd zijn van nut en
en geschikt te zijn. Uit beleggingsonderzoeken die DNB
noodzaak van naleving van deze wetgeving. Dit dient
eerder heeft gedaan blijkt dat dit niet altijd het geval is.
zich bij alle instellingen te uiten in een duidelijke inzet
DNB is daarom vorig jaar voor de grote pensioenfondsen
en prioriteitenstelling gericht op naleving van
begonnen de beschikbare gegevens over de bestuurders
anti-witwas-wetgeving. Dit betekent onder andere dat het
en hun verantwoordelijkheden binnen het bestuur in
ongewenst is compliance-taken over te dragen naar eerste
kaart te brengen. In 2013 gaat DNB hiermee door. Het
lijnsfuncties en budgetten en capaciteit van de
doel is zicht te krijgen en behouden op de kwaliteit van 25
het bestuur en de acties die het onderneemt om de
en risicomanagement. Ook dit zal in het eerste kwartaal
kwaliteit te verbeteren. De nadruk ligt in eerste instantie
plaatsvinden. Ten derde gaat DNB zittende bestuurders
bij de bestuurders die verantwoordelijk zijn voor vermo
met als aandachtgebied vermogensbeheer en risico
gensbeheer en risicomanagement.
management hertoetsen indien daar aanleiding voor bestaat. Tot slot verricht DNB in het derde kwartaal een
DNB verwacht van de voordragende organisaties dat zij
nulmeting om inzicht te krijgen in de wijze waarop pensi
zich beter bewust zijn van de eisen die DNB aan de
oenfondsen zich voorbereiden op de invoering van de
geschiktheid van pensioenfondsbestuurders stelt.
Wet Versterking Bestuur Pensioenfondsen. Alle T3- en
Daarnaast zien we graag dat pensioenfondsbesturen meer
T4-fondsen ontvangen daartoe een vragenlijst.
eigen verantwoordelijkheid nemen in de werving en
Afhankelijk van de resultaten zal DNB de verdere
selectie van geschikte bestuurders. Concreet uitgewerkte
follow-up bepalen. Wij zullen u indien nodig hier nader
profielen van voldoende niveau zijn daarbij een
over informeren, via de nieuwsbrief pensioenfondsen of
belangrijk instrument. Per 1 juli 2013 treedt de Wet
individueel.
Versterking Bestuur Pensioenfondsen in werking; DNB verwacht van de besturen van pensioenfondsen dat zij dit
5.5
moment aangrijpen om na te denken over de voor- en
De afgelopen jaren zijn diverse nieuwe betaalvormen in
nadelen van het huidige bestuursmodel en over de vraag
de Nederlandse markt gekomen. Deze worden in
welk model het beste is opgewassen tegen de uitdagingen
toenemende mate aangeboden door niet-bancaire betaal
waar de pensioensector voor staat.
instellingen. DNB staat positief tegenover deze innovatie
Betaalinstellingen: anoniem betalen
in het betalingsverkeer, maar het is wel zaak dat hierdoor DNB gaat ook dit jaar verder met de voordragende orga
de controle over de integriteit van het betalingsverkeer
nisaties in gesprek over de geldende geschiktheidseisen en
niet verloren gaat. De nieuwe betaalvormen vergroten de
zal in het eerste kwartaal daarover een bijeenkomst
gebruiksmogelijkheden bijvoorbeeld voor internetbeta
organiseren. Ten tweede zal DNB met de pensioenfonds
lingen, maar ondoorzichtiger wordt wie aan wie betaalt.
besturen good practices delen die als maatstaf kunnen
Een voorbeeld van deze betaalvormen is de prepaid card,
dienen bij het opstellen van profielen van voldoende
waarop anoniem aanzienlijke bedragen kunnen worden
hoog niveau, vooral waar het gaat om vermogensbeheer
geladen die eenvoudig grensoverschrijdend kunnen
26
worden gebruikt. DNB zal onderzoeken of de nieuwe
onderzoeken zullen waarschijnlijk in het derde en vierde
betaalvormen mogelijk een hoog risico vormen voor het
kwartaal plaatsvinden. In een aantal gevallen kan DNB
faciliteren van witwassen, omzeiling van sanctiewetge
ter verificatie bij de instellingen transacties opvragen om
ving, criminele betaalstromen en terrorismefinanciering.
te beoordelen of hierin voldoende informatie is opgenomen. Betaler en ontvanger moeten zichtbaar of
DNB verwacht ook van de aanbieders van nieuwe betaal
herleidbaar zijn. Als blijkt dat instellingen onvoldoende
methoden dat zij hun klanten kennen en voldoen aan de
maatregelen nemen of bewust non-compliant hebben
relevante wet- en regelgeving. Het niveau van de controles
gehandeld bij uitgevoerde betalingen, zal DNB tot
is op dit moment nog laag en steunt in veel gevallen op
handhaving overgaan.
bancaire controles. De instellingen dienen zich ervan bewust te zijn dat ook zij, door niet te voldoen aan de wettelijke vereisten, onbewust kunnen meewerken aan
5.6
Schaduwbankieren door concernfinancierings maatschappijen
het verwerken van betaalstromen voor criminele activi
DNB vermoedt dat een deel van de in Nederland
teiten. Bij nieuwe betaalvormen moeten effectieve
gevestigde concernfinancieringsmaatschappijen (CFM’s)
maatregelen zijn genomen die het mogelijk maken de
niet voldoet aan de wettelijke vereisten voor ontheffing
identiteit van betaler en ontvanger door de hele
van een bankvergunning. Het gevolg hiervan is dat parti
betaalketen te volgen en verdachte transacties tijdig op te
culieren die gelden inleggen bij deze instellingen
merken en te melden.
verhoogde risico’s lopen, omdat de betrokken instellingen de facto als bank opereren maar niet onder toezicht
DNB gaat in de loop van 2013 een informatie-uitvraag
staan. DNB start daarom dit jaar een onderzoek naar de
doen bij de betaalinstellingen. Daarnaast wil DNB door
activiteiten van de CFM’s.
middel van een bijeenkomst en nieuwsbrieven de bekendheid in de sector met de vigerende wet- en
Een CFM heeft geen bankvergunning van DNB nodig bij
regelgeving vergroten. Naar aanleiding van de uitvraag en
het aantrekken van gelden van het publiek en het
een analyse van betaalproducten met een inherent hoger
uitzetten van die gelden als zij voldoet aan (kortweg) alle
integriteitsrisicoprofiel gaat DNB bij een aantal geselec
drie de volgende voorwaarden (artikel 3:2 Wft):
teerde instellingen onderzoeken uitvoeren. Deze 27
(1) zij trekt de opvorderbare gelden aan door middel van effecten; (2) zij heeft een garantie van de moeder, die over een positief eigen vermogen of een bankgarantie beschikt; (3) de gelden worden voor minimaal 95 procent intraconcern uitgezet. Van faciliterende instellingen zoals trustkantoren verwacht DNB dat zij zich bewust zijn van hun rol bij het voorkomen van illegale activiteiten door CFM’s. DNB focust haar onderzoek in 2013 op de naleving van de tweede en derde voorwaarde door CFM’s, met eerst een bronnenonderzoek en daarna een steekproef. Bij ondernemingen binnen deze steekproef wordt informatie opgevraagd om inzicht te verkrijgen of aan de wettelijke vereisten wordt voldaan. Bij overtredingen zal DNB tot handhaving overgaan. •
28
6 Beter toezicht door betere data De rapportages van financiële instellingen vormen de basis van
beschikbare data zoveel mogelijk benutten en dat we
het toezicht. DNB verwacht van financiële instellen dat hun
data-uitvragen goed coördineren zodat overlap wordt
rapportages juist, betrouwbaar en tijdig zijn
voorkomen. U mag ons daarop aanspreken.
6.1
Ten eerste gaat DNB bij de banken die in 2012 niet zijn
Banken: betrouwbaarheid rapportages
DNB heeft in 2012 de betrouwbaarheid van de liquiditeit-
onderzocht in het eerste kwartaal een informatie-uitvraag
en solvabiliteitrapportages van negen banken onderzocht.
doen. Aan de hand van de uitkomsten zal bij een aantal
De conclusie is dat geen enkele onderzochte bank alles
te selecteren banken een nader onderzoek worden
helemaal correct doet én dat een aantal dezelfde
uitgevoerd.
problemen en fouten bij meerdere banken voorkomt.
Ten tweede toetst DNB, indien zij banken gedurende het jaar om additionele data-informatie verzoekt, bijvoor
DNB is zich bewust van de hoge rapportagelast die het
beeld in het kader van een thema-onderzoek, deze
toezicht met zich meebrengt. Dit laat onverlet dat alle
informatie op consistentie met de reguliere rapportages.
banken hieraan moeten voldoen. DNB verwacht van de
Ten derde selecteert DNB ieder kwartaal één of meerdere
banken dat zij bekend zijn met de wettelijke rapportage-
onderdelen van de reguliere rapportage voor een
eisen en dat de operationele organisatie rond de
diepgaande toetsing van de betrouwbaarheid. Juist die
prudentiële rapportages zodanig is ingericht dat de
onderdelen die van belang zijn voor de toezichtthema’s
juistheid en tijdigheid van de rapportages voldoende zijn
2013 en voor de implementatie van CRD/CRR IV zullen
gewaarborgd. Dit betekent onder andere dat de banken
aandacht krijgen. Vooraf zullen banken geïnformeerd
moeten kunnen aangeven hoe de cijfers tot stand zijn
worden over deze geselecteerde onderdelen, waarbij DNB
gekomen en op welke wijze de betrouwbaarheid
verwacht dat banken hier ook additioneel aandacht aan
gewaarborgd is. We verwachten ook dat de banken het
zullen besteden.
melden wanneer zij zelf twijfelen over de juistheid van de cijfers of de interpretatie van de vereisten. DNB wil de
6.2
banken daarbij waar mogelijk faciliteren. Dat betekent dat
DNB gaat dit jaar onderzoek doen naar de betrouwbaar
we gemakkelijk toegankelijk zijn voor vragen en deze snel
heid van de aangeleverde kwartaalstaten door verzeke
beantwoorden via vaste aanspreekpunten, dat we
raars. Bevindingen vanuit het toezicht geven aanleiding
Verzekeraars: betrouwbaarheid rapportages
29
om nader te kijken naar de juistheid van de aangeleverde
zoals bijvoorbeeld IAD-rapporten, opvragen en
kwartaalstaten en met name naar de wijze waarop de
gesprekken voeren met de direct betrokkenen binnen de
totstandkoming van deze rapportages intern bij
instellingen. Vervolgens beoordeelt DNB de resultaten.
verzekeringsinstellingen is georganiseerd. De kwartaal
De uitkomsten kunnen voor DNB aanleiding zijn om
rapportages zijn een belangrijke bron voor de toezicht
zelf bij een verzekeringsinstelling een nader onderzoek in
houder. DNB moet daarom volledig kunnen vertrouwen
te stellen. In het vierde kwartaal zal DNB de resultaten
op de juistheid van deze rapportages.
van het onderzoek delen met de sector. De vorm waarin dit zal gebeuren en de follow-up (sector-breed dan wel per
DNB verwacht van de verzekeraars dat zij de totstandko
individuele instelling) hangen af van de aard van de
ming van de kwartaalrapportages zo in de organisatie
bevindingen.
hebben ingericht dat er voldoende waarborgen zijn ingebouwd dat deze rapportages betrouwbaar zijn.
6.3
Dit betekent vooral dat het produceren van de kwartaal
DNB gaat dit jaar de modellen onderzoeken waarop
rapportages niet wordt gezien als de verantwoordelijkheid
verzekeraars de marktwaarde van hun verzekeringsver
van een enkele medewerker, maar dat de instelling tot op
plichtingen baseren, met speciale aandacht voor de
het niveau van het bestuur hieraan gecommitteerd is.
waardering van impliciete opties en garanties bij levens
Ook de Interne Accountants Dienst (IAD) en actuaris
verzekeraars. Dit onderzoek is een vervolg op eerdere
moeten een belangrijke bijdrage leveren aan een
onderzoeken naar de waardering van de technische voor
effectieve governance van het kwartaalrapportageproces.
zieningen bij verzekeraars.
Het onderzoek omvat een steekproef van kleine,
Aanleiding voor dit themaonderzoek is dat DNB op basis
middelgrote en grote verzekeraars. Begin februari zullen
van eerder onderzoek twijfelt of de door verzekeraars
de geselecteerde instellingen met een brief worden geïn
gebruikte modellen wel leiden tot een juiste waardering
formeerd over hun deelname aan het onderzoek. Begin
van de technische voorzieningen. Omdat er al het nodige
maart verstuurt DNB een vragenlijst naar de instellingen
onderzoek is gedaan naar verzekeraars die onder
die inzicht moet geven in de organisatie van het rappor
Solvency II interne modellen gaan gebruiken, zal dit
tageproces. Daarbij zal DNB achterliggende documenten,
onderzoek zich vooral richten op die verzekeraars die de
30
Verzekeraars: technische voorzieningen
standaardformule gaan gebruiken. Drie redenen heeft
technische voorzieningen signaleren. DNB zal gaande
DNB om dit thema ook dit jaar weer te agenderen. Zo
het onderzoek nadere normen vaststellen op basis van
constateert DNB ten eerste naar aanleiding van de
good practices die zij aantreft bij de instellingen.
huidige ingeleverde jaarstaten dat soms vragen over achterliggende modellen niet bevredigend beantwoord
Het eerste kwartaal zal benut worden voor voorbereidend
kunnen worden. Een belangrijke reden is ten tweede dat
werk en de selectie van een steekproef van ongeveer tien
de modellen straks onder Solvency II in orde moeten
verzekeraars. Gestreefd wordt naar een goede doorsnede
zijn, omdat ze een belangrijke rol gaan vervullen bij het
van de verzekeringssector (leven, schade, natura), met een
bepalen van de solvabiliteitseis. Daarnaast is er specifiek
zwaartepunt op de grote (T5 en T4) en middelgrote (T3)
bij de levensverzekeraars zorg over de juiste waardering
verzekeraars. Daarnaast zal bij vijf à zes levensverzeke
van impliciete opties en garanties. Te lage technische
raars onderzoek plaatsvinden naar opties en garanties. In
voorzieningen leiden tot een overschatting van de
het tweede kwartaal en derde kwartaal zullen respectieve
financiële positie van de verzekeraar.
lijk het onderzoek opties en garanties en het algemene onderzoek plaatsvinden. In het kader van de
DNB verwacht van de verzekeraars dat de modellen die
onderzoeken vraagt DNB relevante documentatie op, die
zij gebruiken alle elementen meenemen die nodig zijn
zij bestudeert en beoordeelt (deels op basis van DNB-
voor een juiste waardering van de technische voorziening.
modellen), waarna we met de verzekeraars in gesprek
Verzekeraars moeten dit kunnen aantonen door een
gaan over onze bevindingen. Daarnaast bekijkt en
gedegen onderliggende documentatie bij het model.
beoordeelt DNB de modellen ook ter plekke . In het
Daarnaast is het belangrijk dat de governance rond het
kwartaal daarop zullen de resultaten worden teruggekop
gebruik van het model op orde is. Hieronder vallen de
peld, in ieder geval naar de betrokken verzekeraars en
aanwezigheid van een onafhankelijke controle-functie, en
mogelijk ook sector-breed. De sector wordt hierover te
van zorgvuldige en goed werkende procedures voor
zijner tijd nader geïnformeerd, door middel van de
gebruik, validatie en het aanbrengen van wijzigingen.
nieuwsbrief verzekeraars. •
Natuurlijk spelen de certificerend actuaris en accountant een belangrijke controlerende rol. DNB gaat ervanuit dat zij significante onjuistheden in de waardering van 31
7 Afsluiting De in deze brochure vermelde prioriteiten en planningen zijn in december 2012 vastgesteld. Zoals eerder aangeven blijven de vooruitzichten voor de financiële sector in Nederland onzeker. DNB zal daarom in de loop van 2013 zo nodig het werkprogramma (zie bijlagen I - V) hieraan aanpassen. Bij belangrijke wijzigingen wordt u uiteraard geïnformeerd via de sectorgerichte nieuwsbrieven van DNB. •
32
I Toezichtthema’s - Cross-sectoraal Informatie beveiliging
Business continuity management en disaster recovery
Corruptie
Gedrag en cultuur
Voortdurende controle op klanten en transacties ihkv Wwft
2012 2013 eerste kwartaal
Self-assessment aan de hand van vragenlijst
Self-assessment aan de hand van vragenlijst + opvragen relevante documenten
Gedurende het jaar: bezoeken aan instellingen
Vragenlijst + opvragen relevante gegevens
2013 tweede kwartaal
Beoordeling en bespreking resultaten met de instellingen
Nader onderzoek naar beheersing corruptierisico
Gedurende het jaar: DNB gaat opleidingen aanbieden
Bijeenkomst + onderzoeken ter plaatse
2013 derde kwartaal
Tweede helft 2013: opvragen docu mentatie, gesprekken, waar nemingen ter plekke + terug koppeling bevindingen
DNB koppelt bevindingen en good practices terug
2013 vierde kwartaal 2014
33
II Toezichtthema’s - Banken Migratie naar Basel III/ CRD/CRR IV
Herstelplannen
Financierings strategie
Financiering van commerc ieel vastgoed
Beoordeling status migratie grootbanken+ nieuwe B3 monitoringronde
Middelgrote banken: plan van aanpak projectstructuur
Beoordeling liquidi teitsrisicomanagement en financieringsstruc tuur
Aanleveren risicogebaseerde portefeuille-analyse
Systeemrelevante banken: gedurende het jaar reguliere beoordeling herstel plannen door DNB en host toezichthouders
Asset quality review grote banken
2013 tweede kwartaal
Seminar; beoordeling status migratie deel van de banken
Middelgrote banken: eerste versie herstelplan
Asset quality review middelgrote banken; DNB koppelt (beleids matige) bevindingen sectorbreed terug
2013 derde kwartaal
Beoordeling status migratie deel van de banken + monitoringronde halfjaarcijfers
Middelgrote banken: tweede versie herstelplan
Asset quality review kleinere banken
2013 vierde kwartaal
Beoordeling status migratie deel van de banken
Middelgrote banken: toetsing inbedding in organisatie
2012 2013 eerste kwartaal
2014
34
Seminar
Renterisico in het bankenboek
Asset quality review
Opzet, organisatie en werking risicobeheer
Data-uitvraag gevoe ligheidsanalyse
Informatie-uitvraag risicomodellen
Betrouwbaarheid rapportages
Informatie-uitvraag aan de hand van vragenlijst Gedurende het jaar: consistentie-checks bij additionele dataverzoeken + per kwartaal diepgaande deeltoetsing reguliere rapportages Nadere informatie over fasering onderzoek in nieuwsbrief banken
Nader onderzoek naar aanleiding van informatie-uitvraag
Opvraag relevante beleidsdocumenten
Informatie-uitvraag door middel van vragenlijst
DNB koppelt bevindingen terug
Analyse en beoordeling
DNB koppelt bevindingen terug
35
III Toezichtthema’s - Verzekeraars Winstgevendheid inkomensverzekeringen
Via meer risicogebaseerd toezicht naar Solvency II
Kapitaalbeleid middelgrote en kleine verzekeraars
EIOPA LTGA (geselecteerde groep verzekeraars)
DNB verschaft informatie over de eisen aan het kapi taalbeleid
2012 2013 eerste kwartaal
Gedurende het jaar: DNB blijft verzekeraars faciliteren en stimuleren bij de ontwik keling en preapplicatie van interne modellen 2013 tweede kwartaal
Marktverkenning + infor matie-uitvraag over WIAproducten + gesprekken met verzekeraars
Uitvraag grote- en middelgrote verzekeraars basisscenario EIOPA stress test (planning afhankelijk van EIOPA)
Verzekeraars dienen het kapitaalbeleid in via de jaarstaten (voor 1 juni)
2013 derde kwartaal
Beoordeling resultaten
Tweede helft 2013: uitvraag ORSA aan alle verzekeraars
Beoordeling kapitaalbeleid door DNB
2013 vierde kwartaal
DNB koppelt bevindingen terug en start mitigerende acties
2014
36
DNB koppelt bevindingen terug
Betrouwbaarheid rapportages
Technische voorzieningen
Beleggingen in commercieel vastgoed
Gesprekken met betrokkenen binnen instellingen
Onderzoek opties en garanties (informatieuitvraag en gesprekken)
NL vastgoed: uitvraag waarderingsrapporten + self-assessment waarderings proces
Beoordeling resultaten + eventueel nader onderzoek
Algemeen onderzoek (infor matie-uitvraag en gesprekken)
NL vastgoed: beoordeling waarderingsrapporten en self-assessments
DNB koppelt bevindingen terug
DNB koppelt bevindingen terug
DNB koppelt bevindingen terug
Informeren geselecteerde instellingen + informatieuitvraag rapportageproces
37
IV Toezichtthema’s - Pensioenfondsen Voorbereiding transitie pensioenakkoord
Beleggingsrisico Renterisico
Beleggingsrisico - Vermo gensbeheercontracten
2013 eerste kwartaal
Gedurende het jaar: DNB en AFM informeren de sector over de transitie
Opvragen renterisicobeleid, risico- en performancerap portages
Self-assessment aan de hand van vragenlijst
2013 tweede kwartaal
Vervolgmeting en terug koppeling voortgang voorbereidingen
Beoordeling door DNB
Quick scan door DNB van de self-assessments
2013 derde kwartaal
Actie nader te bepalen afhankelijk van voortgang
DNB koppelt bevindingen terug
2013 vierde kwartaal
Actie nader te bepalen afhankelijk van voortgang
2012
2014
38
Beoordeling uitvoering mitigatiemaatregelen
Beleggingsrisico Beheersing marktrisico
Beleggingen in commercieel vastgoed
Risicobeheer uitbesteding administratie
Gedurende het jaar (twee fondsen per kwartaal): opvragen relevante documentatie + gesprekken
Kwaliteit bestuur
Seminar voor voordragende organisaties
Buitenlands vastgoed: informatie-uitvraag
Informatie-uitvraag (waaronder contracten en beleidsstukken)
Gedurende het jaar: hertoetsingen indien nodig
Tweede helft 2013: beoordeling + terugkoppeling bevindingen
Nulmeting ihkv Wet Versterking Bestuur Pensioen fondsen
NL-vastgoed: uitvraag waarderingsrapporten + selfassessment waarderingsproces Buitenlands vastgoed: beoordeling beheers maatregelen en kwaliteit waardering NL-vastgoed: beoordeling waarderingsrapporten + self-assessments DNB koppelt bevindingen terug
39
V Toezichtthema’s - Overig Betaalinstellingen: anoniem betalen
Schaduwbankieren concernfinancierings maatschappijen
Eerste helft 2013: informatie-uitvraag aan de hand van vragenlijst
Eerste helft 2013: bronnenonderzoek en informatie-uitvraag bij geselecteerde onder nemingen
2012 2013 eerste kwartaal 2013 tweede kwartaal 2013 derde kwartaal 2013 vierde kwartaal 2014
40
Tweede helft 2013: nader onderzoek naar aanleiding van informatie-uitvraag
Deze brochure is een uitgave van de Nederlandsche Bank. Afdeling Communicatie. © Januari 2013, de Nederlandsche Bank. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande en schriftelijke toestemming van de Nederlandsche Bank. Westeinde 1 1017 zn Amsterdam Telefoon (020) 524 91 11 Website: www.dnb.nl E-mail:
[email protected] Infodesk: 0800 - 020 10 68 (gratis)
