BRIEFWISSELING. I n d e x. 1Fout! Bladwijzer niet 1 gedefinieerd.11

BRI E FW I S S E L I N G 2

2000 Index

A A well respected man, 11 A. van Duinkerken, 58 Abbado, 39 Abendland., 24 Adams, 122 Adolf Loos, 20 After Nature, 54 Aida, 64, 66, 67, 71 Aischylos, 31 Ajax, daar hoorden zij engelen zingen, 150 AKO, 134 Alban Berg, 20 Albert Heyn, 156 Alma Mater, 89 Amonasro, 69 Andriessen, 9, 12, 16 Andropow, 122 Angelika Merkel, 14 Anton van Duinkerken, 23, 58 Anton von Webern, 20 Antonov, 122 Arafat, 137 Argentinisches Wochenblatt Buenos Ayres, 96 Arnon Gruenberg, 141 ASKO-ensemble, 11 Atjeh, 94 Audi, 17 Auschwitz, 69 Azurri, 66 B Babinot, 47, 48 Bach, 131 Balthasar Klossowski, 114 Balthus, 114 Barak, 127 Barbellion, 89, 94, 103, 106, 124 Barenboim, 132, 133 Barend en van Dorp, 156 Barnes en Noble, 160 Bartali, 47 Basquin, 46

Bayreuth, 13, 53, 98, 104, 111, 133 Bayreuther Festspiele, 154, 162 Beatrix, 24 België – Italië, 61 Beredsamkeit des Schweigens, 105 Berin, 57 Bernrode, 9 Bild, 129 biologische vader, 116 Bismarck, 90 Bolkenstein, 51 Bolkestein, 12 Bolsena, 36, 117 Bomans, 117 Borobudur, 159 Bosnië, 13 Bosniërs, 63 Bowmore, 46 Boymans van Beuningen, 37 Bredero, 25 Brinkman, 18 Brouwers, 138 Bruce Naumann, 108 Bruckner, 144 Budapest, 88 Buruma, 144 Bush, 135, 136, 137, 139 C Caesar, 10 Calais, 53 Capriccio, 99, 101, 104, 107 Carel Willink, 103 Carter, 138 Caruso, 11 Casanova, 106 CDU, 14, 18, 24, 135, 137 Ceaucescu, 120 Celine, 48 Chailly, 12, 66, 68 Charleroi, 63 Charlotte Margiono, 28 Charon, 7 China, 25 Chirac, 19, 22, 73, 122

1Fout! Bladwijzer niet 1 gedefinieerd.11

Christian Thielemann, 129, 132 Christoff Daum, 129 Chroetsjow, 122 Churchill, 138 Cicero, 10 Claude Vivier, 60 Claude Vivier', 47 Claudia Barainsky, 37 Clausewitz, 74 Clinton, 14, 34 CNN, 135 Conceptuele kunst, 108 Concertgebouworkest, 154 Conrad, 123 Constant, 113 Constant Nieuwenhuis, 112 Coop Himmelblau, 21 Coppi, 47 Cornel Bierens, 56 Couperin, 99 Cripure, 34, 48, 89 Cruijff, 81 cultuurpessimisme, 147 Cummings, 90 D Dagboek van een teleurgesteld man, 94 Dagobert Gerhard von Amyntor Potsdam, 96 Dakar, 55 Dale Duesing, 28, 98, 104 Dance to the music of time, 93 Daniel Barenboim, 129 David Kubler, 105 De gitaarles, 115 de Groene, 51 de Hoop Scheffer, 32 De ontdekking van de hemel, 47 de Ronsard, 105 De spoken van Bomans, 138 De verdwijnende hemel, 152 De wereld als markt en strijd, 103 De Winter, 158 deconstructivisten, 21

BRI E FW I S S E L I N G Delphi, 76 Der Krämerspiegel, 105 Der Rosenkavalier, 99 Deutsche Oper, 129 Die Gezeichneten, 39 Diekstra, 41 Dietrich Henschel, 105 Discovery, 20 Don Giovanni, 28 Donau-monarchie, 13 DOS, 126 Dover, 53 Duisenberg, 19, 50, 54, 135

Freud, 20 Freunde von Bayreuth, 162 Fries Museum, 26 Ftáh, 67 Fuchs, 113 Fukuyama, 143

Groot Encyclopedisch woordenboek, 26 Grueber, 66 Grunberg, 134, 143, 144, 152, 154 Guilloux, 46 Guus Janssen, 15

G

E ECB, 135 Edo de Waart, 52 Edward Stilgebauer, 48, 89, 93, 96, 154 Efebos, 102 Egypte, 69 Eisenhower, 137 Elektra, 61, 99, 107 Elementaire deeltjes, 14, 15, 25, 28, 103 elf en dertigst, 26 Elfride Jelinek, 28 Eric Cantona, 62 Ernst Röhm, 83 Eros, 102 Ethiopië, 69 EU, 18 Eugene Brands, 112 Evangelie, 122 Exeter, 53 F Faurel, 47 Faust, 9 Feijenoord - Chelsea, 34 Firenze, 13 Fischer, 47, 50, 53 Four Roses, 152 FPÖ, 21 FPOE, 82 Frances-Marie Uitti, 51 Frank Zappa, 59 Frankfurter Allgemeine, 132, 135 Frank-Michael Erben, 131 Frankrijk-Italië, 64 Frans Hals, 108 Franz Beckenbauer, 129 Franz Mazura, 104 Frau ohne Schatten, 99 Freiheitlichen, 18

G. Puchinger, 37 G.L. Durnlacher, 36 Gabriele Fontana, 105 GAK, 119, 123 Garnier, 101 gazpacho, 120 Geert Mak, 34, 36 Geheime kamers, 125, 128 General-Anzeiger Frankfurt, 96 George and Gilbert, 112 Gergiev, 132 Gerhard Richter, 109 Gerrit Achterberg, 33, 40 Gerrit Ybema, 50 Gewandhausorchester, 131 Ghandi, 138 Gilbert and George, 108 Gilliam (1992): R. Str and his world, 114 Giscard, 54 Gloed, 59, 61 Glorie van de Gouden Eeuw, 108 God, 106, 143 Goebaidolina, 124 Goebbels, 20 Goelag Archiplel, 57 Goering, 20 Goethe, 12, 98 Goetz Krafft, 89 Goetz Krafft, Die Geschichte einer Jugend von Edward Stilgebauer; mit erklaerenden Anmerkungen im Hollaendischen versehen von J.J. Schwencke, 96 Gorbatsjov, 94 Gore, 135, 136, 139 Gorecki, 29, 38 Götterdämmerung, 17, 24 Götz Krafft, 48, 89, 93, 96 Greenaway, 16 Gregor, 112 Gregoriaans, 68 Grimes, 102 Groot Brittannië, 93


H H. Marsman, 32 Habsburgse monarchie, 18 Haider, 18, 19, 20, 21, 22, 24, 27, 30, 76, 82, 83, 126 Hans Sachs, 28 Hans Sotin, 105 Harnoncourt, 67 Hartmut Haenchen, 52 Harvey, 36 Heart of Darkness, 106, 123 Heilige Drie-eenheid, 17 Heinrich Böll, 60 Heldring, 53, 143 Helga Ruebsamen, 128 Hello Dolly, 17 Helmut Spätgeburt Kohl, 130 Hemingway, 53 Hendrick von Väldecke, 91 Herakleitos, 77 Herbert Blomstedt, 131 Herbert Marcuse, 145 Hermann Heijermans, 96 Hermann Prey, 10 Het ruikt hier naar gas, 117 Het zwarte bloed, 25 Himmler, 18, 20 Hindemith, 37 Hitler, 18, 20, 82, 133 Hitler-bier, 76 Hoenness, 129 Hofland, 141, 143, 155, 160 Hofmannsthal, 112 Hohe Messe, 36 Homerus, 51, 160 homohuwelijk, 49, 115, 148 Honecker, 75, 122 Hongarije, 87 Houellebecq, 14, 103, 106 I Ian Kershaw, 128 Ian Smith, 66, 70 Icarus, 76 Ikea-gids, 14

BRI E FW I S S E L I N G Ilias, 10 Indische Archipel, 94 Irian Jaya, 94 Iside, 67 Israelitisches Familienblatt Frankfurt, 96 Israelitisches Gemeindeblatt Koeln, 96 Ivanov, 122 J J. Brouwers, 125 Jaap Goedegebuure, 48 Jacqueline du Pre, 133 Jacques Perk, 34 Jan Jacob S, 152 Jan Nagel, 143 Jan Pronk, 129 Janacek, 52 Janmaat, 23 Jasper Jorns, 108 Jean Kalman, 17 Jeff Koons, 26 Jeroen Brouwers, 15, 19, 25, 51, 82, 117, 128, 141, 154 JFK, 138 Jimmy Levine, 59 Joegoslavië, 61 Joep Fransen, 36 Johannes Schaaf, 102 John Adams, 11 Jorge Semprun, 15 Joris Ockeloen en het wachten, 128 Joseph Beuys, 54 Joseph Conrad, 106 K Kabanicha, 52 Kabanova, 51, 57 Kader Abdolah, 51 Kalashnikov, 159 Kancheli-, 133 Kantsjeli, 38, 52 Karajan, 70 Karel Appel, 113 Karin Adelmund, 43 Karin Jusek, 24 Karinthië, 21 Karl Böhm, 10, 104 Karl Kraus, 20 Karl May, 117 Karstadt, 137 Kasparov, 128 Kasparow-Kramnik, 122 Katja Kabanova, 52

Kennedy, 137, 138 Kennedy( 1995) - R.Str., Man and Musiscian, 114 Ketting, 37 Kindertotenlieder, 70 Kinks, 11 Klashorst, 55 Klaus Landowsky, 129 Klaus Mann, 104, 108 Knevel, 32 Koeman, 60 Kohl, 14, 62, 130, 135 Kok, 50, 134 Kollum, 63 Kongo, 71 Koningin Beatrix, 22 Koninklijk Huis, 37 Koopman, 117 Korthals, 150 Korthals Altes, 36 Korzeniowsk, 106 Kosovaren, 63 Kosovo, 13, 47, 121, 125 Kostunica, 122, 123, 126 Kousbroek, 141, 143, 144, 145, 146, 152, 154, 155, 159, 160, 162 Krauss, 101, 112 Kreisky, 18 Kroaten, 63 Kroes, 29 Krol Roger, 101, 123, 132 Kuifje, 89 Kunsthal, 26 Kurtag, 60 Kykion dihistatai, 77 L La Nuova Antologia Roma, 96 Lachner, 95 Lausanne, 90 Lazio, 125 Lazio Roma, 62 Lederhosen, 18 Leitkultur, 134, 137 Lellouche, 54 Lenin, 23, 122 Leon de Winter, 159 Letters of Vermeer, 15 Lieberman, 94 Ligeti, 12, 60 Lindon Baines Johnson, 138 Livius, 51 Lobith, 27 Loekasjenko, 120 Lohengrin, 98


Londen, 6 Louis Guilloux, 25, 32 Louis van Gaal, 75 Lu Xun, 103 Lubbers, 18, 133 Luther, 58 M Maar een kelnerin, 122 Machiavelli, 74 Mahler, 59, 70, 152, 154 Mahler IV, 12, 14 major domus, 99 Malewitsch, 108 mannenerotiek, 102 Mao, 23, 122 Marchandeau, 47 Marco Polo, 58 Marek vd Jagt, 124 Margison, 68 Marianne Vaatstra, 63 Marie Frances Uitti, 60 Maris Janson, 131 Mariss Jansons, 152 Märklintreinen, 129 Marsman, 34, 35, 36, 37, 39, 48 Meale, 36 Meer van Bolsena, 125 Meistersinger, 98 Melkert, 14 Memphis, 69 Mendelssohn, 61, 131 Merlin, 29 Merz, 108 Messiaen, 36 Michael Jackson, 159 Michael Kieran Harvey, 36 Michael Simon, 17 Michailovic, 62, 125 Michel, 22 Michelangelo, 73 Michele de Waard, 135 Middelheim, 98 Milosevic, 62 Mitterand, 122 Mladic, 118 Molukken, 94 Mondriaan, 108 Monica, 14 Montenegrijnen, 63 Montenegro, 74, 121 Moskou, 57 Mozart, 52, 105, 124, 131 Muenschner Philharmoniker, 142 Mugabe, 66

BRI E FW I S S E L I N G Mulisch, 32, 34, 36, 47, 48 Museumplein, 127 Musiciens d' aujour'hui, 111 N Nabucet, 47, 48 Nachtmis, 158 Napoleon III, 100 NAVO, 13, 65, 75, 122 Nederlands Blazers Ensemble, 52 Nibelungen, 95 Nicholas Fox Weber, 115 Nietzsche, 31 Nijenrode, 36 Nijhoff, 34 Nord und Sued, 103 Norman del Mar, 112 Notre Dame, 159 Nottinghale Gate, 7 NRC, 24, 26, 27, 29, 36, 53, 58, 95, 129, 141, 144 Nulgroep, 54

Peteris Vasks, 38 Philip Frerix, 23 Philip Herrewege, 61 Phoenix, 77 Pierre Audi, 15, 47 Pierre Boulez, 10 planeconomie, 145 Plato, 51, 157, 160 pornografie, 109, 148 Portugal-Engeland, 64 Powell, 93 Prinzipienreiterei, 141 Professor Dr. A. Bettelheim Wien, 96 Proms, 137 Pronk, 75, 133 Publieke Werken, 134, 138 PvdA, 30 Q Quist,, 31 R

O Odeon, 107, 132, 140 ODEON, 100 Odyssee, 10 oeharto, 94 Olaf Bär, 104 Old Shatterhand, 89 Oman, 15, 29 Onjegin, 102 Oost Timor, 94 Orchestre des Champs Elysées, 61 Oresteia, 31 Orestes, 108 Ovidius, 10 P Paddington Station, 143 Pale blue eyes, 79 Parsifal, 98 Pärt, 38 Particules Elémentaires, 27 Pascal, 105 Patijn, 17 Paul Rosenmuller, 21 Paul Scheffer, 75, 152 Paulus Potter, 108 Paustovski, 15 Penck, 108 Peper, 14, 29, 32 Peter van Ingen, 43

R. Str., Bürger, Küunstler, Rebell" van Maria Publig, 114 Radames, 66, 68 Rameau, 99 Ramphis, 68 Ramses III, 67 Reagan, 138 Redmond O'Hanlon, 15 Reichskulturkammer, 108 Reinbert de Leeuw, 11, 16, 47 Rembrandt, 108 Republikeins Genootschap, 37 Reve, 34 Reves d' un Marco Polo, 47 Rhodesie, 66 Richard Strauss, 111 Richard Strauss Blätter, 111 Richard van Leeuwen, 12, 15 Rihm, 60 Rijkaard, 60, 81 Rijksmuseum, 108 Rob Scholte, 26 Rob van Gemert, 111 Roland Holst, 34 Rolland, 112 Roma, 126 Romain Rolland, 111 Rosenboom, 134 Rosenmöller, 20, 31, 36


Rost van Tonningen, 71 RPR, 54 Rudi Fuchs, 108 Rudy Kousbroek, 141 Rule Britannia, 137 Ruud Lubbers, 129 S Saddam, 160 Saddam Hoessein, 94 Saint Brieuc, 47 Salome, 99, 132 Salomé, 107 Salzburger Festspiele, 12 Sartre, 23 Schaueble, 14 Scheffer, 155 Schengen, 22 Scholte, 31 Schönbergensemble, 11 Schreker, 37 Schreker was, 39 Schröder, 54 Schumann, 48 Schüssel, 21, 81 Sciarrino, 60 Seirawan, 143 Senegal, 54 Servië, 121 Shakespeare, 9 Siberië, 57 Sierra Leone, 71 Sigmar Polke, 109 Sinti, 126 Sjahrazaad, 12 Sjostakovits, 131, 152 Slag op het Merelveld, 63 Slauerhoff, 39, 44, 55 Slovenen, 63 Slovenië, 61 Sodom en Gomorra, 55 Sovjet Unie, 94 Sparta-Feyenoord, 124 SPD, 18 Spinoza, 150 SS, 22, 25 Stabat Mater, 109 Stalin, 23, 57, 122 stamboekvee, 26 Stedelijk, 108, 113 Stefan Zweig, 99 Stilgebauer, 90, 93, 95, 103, 106, 122, 123 Stockhausen, 36 Strauss, 39, 87, 101, 104, 105, 107 Strawinsky, 11, 16, 17, 59

BRI E FW I S S E L I N G Styx, 6 Such is life in China, 152 Susan Chilcott., 52 Susan Narucki, 11 Szymanowski, 101, 109, 123, 132 T Tachtigjarige Oorlog, 51 Tannhäuser, 91, 98, 101 Teilhard de Chardin, 143 Ter Braak, 43, 58 the American Dream, 138 Thebe, 69 Thielemann, 133 Tichonow, 122 Tien over Rood, 143 Tokyo, 55 Toldo, 73 Tolkamer, 27 Torquay, 53 Toscanini, 70 Totti, 73 Toynbee, 153 Trichet, 135 tricky Dick, 137 Tristan, 10 Tristan en Isolde, 51 Tristan Keuris, 60 Trotsky, 122 Tsjaikovksi, 131 Tsjoe-en-Lai, 122 U Univ. Prof. Dr. H. Brunner Lausanne, 96 USA, 20

V van Basten, 60 van Buitenen, 50 van Gaal, 81 van Gemert, 113 van Gogh, 108 van Linschoten, 36 Van Mierlo, 54 Van Nistelrooij, 26 Van Rossum, 52 Varese, 60 Varèse, 12 Veenhuizen, 92 Venz, 156 Vera Keur, 26 Verdi, 67, 70 verdrag van Versailles, 101 Verklaring van de rechten van de mens, 141 Verlichtingsidee, 156 Vermeer, 9, 16, 25 Verschueren, 26 Vietnam, 138 Vivier, 58 Vlaams Blok, 123 Volcano, 67 Von der Dunk, 152, 155 Vondel, 25 Vredeling, 70 Vulcanus, 67 VVD, 155 W Wagner, 13, 28, 105 Wahid, 129 Waldheim, 18 Walewsky, 100


Walter Deppisch, 112 Wenen, 21 Westerbork, 144 Willem Bruls, 100 Willem de Kooning, 113 Willem Jeths, 51, 60 Willink, 37, 113 Willy Decker, 52 Wilson, 122 Wim van Krimpen, 26 Winnetou, 117 Wirtschaftswunder, 14 Wolffensperger, 17 Wolfgang Brendel, 28 Wolpe, 36 Woodrow Wilson, 20 Woytila, 81 Writing to Vermeer, 11 X Xenofon, 10 Z Zahovic, 62 Zeus, 136 Zidane, 73 Zimbabwe, 66 Zimmerman, 60 Zjirinowksi, 82 Zoff, 73 Zonsopgangen boven zee, 128 Zwaagwesteinde, 63 Zweig, 112

BRI E FW I S S E L I N G Datum: 4-1-100, 20:19 Re: Styx & who pays the ferryman H, Hier het eerste bericht van deze nieuwe eeuw? Vielen de feestdagen mee en waren ze toch nog enigszins gezellig? Hier wel, I must say, tijdens de kerst was mijn zoon met zijn vriendin hier en met de jaarwisseling mijn dochter met vriend, net terug van de wintersport; ook de bovenbuurman en -vrouw gaven acte de présence en het was ontegenzeglijk gezellig en aangenaam; wel te veel gedronken uiteindelijk, of eerder moet ik zeggen dat de whiskey aan het einde de genadeslag betekende en zo heb ik rond de klok van 03.30 uur schielijk het bed opgezocht. Op nieuwjaarsdag vervolgens met een aangename kater rondgelopen. Heb je dat ook wel eens, dat je je niet echt honderd procent voelt maar je weet waar het van komt en je weet dat het ook weer verdwijnt en dan leg je je daar bij neer en laat je je als het ware door zo'n nieuwe, in januari al gauw mistige dag heen zakken! Wel, hoe het ook zij, alle goeds voor jullie en we moeten dus snel iets afspreken. Maar ik ben naarstig op zoek naar de naam van de veerman die de Styx bevoer. Help mij uit de brand, de naam ligt op mijn lippen maar komt er niet van af! Best regards, Enno

Ennoni salutem optimam opto! Mooi dat je het zo mooi gehad hebt. Ook ik mag niet klagen. Oud en Nieuw getweeën, met oliebol, appelflap, champagne visch en vuurwerk. Kerst 1 met A’s ma - niet het meest boeiende, maar ja, je moet, nietwaar?; Kerst 2 een brunch, georganiseerd door dochter II; van 12 tot 14 lekker gevroten en gedronken met de kindertjes plus aanhangsels. Je autobiografie moet ik nog eens lezen vanwege de door jou gevraagde correcties. Komt binnenkort - deze dagen waren druk en wat verwarrend. Volgende week is alles weer normaal, dan heb ik ook meer tijd en rust. Ben het dus niet vergeten. Van een Duitsche vriend vernam ik dat hij uit Bayreuth al een "NEIN" gehoord had - dat wil MISSCHIEN zeggen, dat wij in de prijzen vallen. Maar zekerheid? NEIN. Ik houd je uiteraard op de hoogte. Maar lieve vriend- wat nu? Niet alleen ben je je rijtjes vergeten, ook je cultuur! De Styx had een veerman, en deze heet natuurlijk

! Genitivus:

, en dan

en

als

accusatief. Foei foei! Maar weswegen bericht ik dat zo laat? Omdat we deze week in Londen waren; A. wilde graag op familiebezoek en dat was voor mij een gegronde reden haar te vergezellen, aangezien die familie zich aldaar bevindt. Als steeds een kickende stad. Over multi-raciaal gesproken! Niet één bolhoed of pijproker gezien: duizenden Oosterse (Japans/Chinees) types, duizenden negers, je hoorde


BRI E FW I S S E L I N G overal allerlei talen, net als op Pinksteren. Zo gaat het er dus in Europa uitzien. Ja, prachtig, maar toch….Je weet mijn probleem. Ik hoop je deze maand nog hier aan tafel te zien schransen, en met mij/ons te horen debatteren over dit probleem (als dat het juiste woord is) en over van alles, want er is als steeds veel te bepraten en over veel (hoop ik) de degens te kruisen. Niet in het wiekent van de 22e, dan zijn we al volgeboekt. Veel groeten van A. Ik ga vast het menu overdenken. Tot spoeg! H

Datum: 8-1-100, 20:29 Re: Bikken, meneer H, bedankt voor je brief, ik wil al heel erg lang een keer naar London om daar de minder voor de hand liggende dingen te doen, het is al zo lang geleden dat ik er was. Ik zou graag eten in kleine restaurantjes ergens in Nottinghale Gate en music clubs bezoeken en natuurlijk talloze platenzaken en galleries. Wat hebben jullie daarvan gezien? Ik bel spoedig om een afspraak te maken. Maar ik heb nog een dringend probleem. Er is iets mis gegaan met je Griekse benaming van de veerman en nu krijg ik alleen maar vierkantjes. Stuur me a.u.b. nog even de Latijnse benaming want het blijft maar in mijn hoofd rondspoken. Tot spoedig, Enno

Datum: 9-1-100, 12:50 Re: Klassieke vorming Waarde Heer! Wat is dat? Jouw computerprogramma's zijn wat het oude Grieks betreft even onkundig als hun baasje?? Kunnen ze zelfs geen Grieks lezen!! De man heet Charon ( ik had 'm in het Grieks geschreven, met verbuiging meneer.) Maar de vernietiging des geestes grijpt bij jou snel om zich heen, klaarblijkelijk. En wat betekent die steek boven water, dat jij naar Londen wil (ik citeer) "om minder voor de hand liggende dingen te doen" - pardon! Minder dan wie of wat???? Dan wij, burgermannetje en vrouwtje???? Pas op, je spreekt over een partijgenote van je. U belt, wij koken. Groeten H; ik ga nu gauw de godendeemstering opnemen.

Datum: 9-1-100, 16:27 Re: Klassieke vorming


BRI E FW I S S E L I N G Natuurlijk, Charon, ik had het moeten weten maar de naam wilde niet boven komen drijven. Bedankt hiervoor. En mijn opmerking over London was niet als een steek boven water bedoeld maar ik moet erkennen dat je mijn zinsnede wel als zodanig had kunnen opvatten, hetgeen prompt gebeurde. Scuso! De vernietiging des geestes? Daar wil ik toch nog niet helemaal aan maar ik geef toe dat er zaken zijn die wegzakken in de vergetelheid, er is niets aan te doen maar ik heb nog steeds niet het gevoel dat ik me er zorgen om moet maken. En laat me dat dus ook niet aanpraten. Ik bel nog heden. Enno

Datum: 11-1-100, 12:51 Re: Autobiografie Waarde Heer, Vandaag heb ik vrij, moet daarentegen vrijdag en zaterdag aan de slag, zaterdag, de dag waarop anderen, in bed liggend, door dames-in-kimono het ontbijt op bed

gebracht krijgen,

sinaasappelsap, thee, knapperige croissants; denk dan mijner die zich op de weg spoedt naar Amstelveen om de omzet een push te geven. Dientengevolge heb ik wat tijd gehad jouw autobiografische notities te bekijken; ik heb een zo volledig mogelijk commentaar (taalkundig, een enkele keer inhoudelijk) pogen te geven. Ik blijf moeilijkheden houden met des auteurs aanpak van het thema "sexualiteit" - aan de ene kant, denk ik zo, is hij ermee lijfelijk en geestelijk bezig, aan de andere kant beschrijft hij zichzelve als een tabula rasa. Ik kan daar niet zo goed mee uit de voetjes. Daarnaast vind ik het stuk in zoverre achterblijven bij het vorige, dat de auteur nogal, laat me zeggen, "impressionistisch" te werk gaat. Losse alinea's die voor het grootste deel op hetzelfde mikken: des auteurs onhandigheid, alleen-gevoel, afkeer van kerk en school, en dat speuren naar "verboden gebieden". Zou de auteur die paar themata niet wat samenvattender presenteren? Wat meer in elkaar schuiven? B.v.alles wat met "contacten" te maken heeft in één alinea, alles wat met "sex" te maken heeft, idem? Nu krijg je als lezer een beetje het idee van "schon dagewesen" als de auteur (weer) begint over b.v. die sex. Veel leesplezier ermee! H

Datum: 11-1-100, 22:20 Re: Autobiografie H,


BRI E FW I S S E L I N G bedankt voor je meer dan ruimhartige reactie. Ik kom er later op terug. Een aantal van je suggesties is zonder meer terecht en zal ik overnemen. Soms heb je het geschrevene anders opgevat dan ik bedoelde, soms ben ik waarschijnlijk ook wel wat vaag. Jij vindt dat ik te vaak over sexualia schrijf. Ik begrijp dat niet goed, zelf vind ik het namelijk reuze meevallen. Deze periode gaat nu eenmaal over de pubertijd, sexualiteit speelt dan (en niet alleen dan) een grote rol. Op mijn vraag hoe jij daar dan mee omging, geef je helaas geen reactie. Zo ongewoon ben ik toch niet? Overigens, jouw eigen epistels zijn al evenzeer meer dan leesbaar. Sterker nog: ik vind jouw schrijftrant aangenamer en wellicht ook meer literair dan mijn eigen vertelsels. Je zou er meer mee moeten doen, bijvoorbeeld in de zin van journalistieke arbeid? Groeten, Enno

Datum: 13-1-100, 10:33 Re: Autobio II Ja, ik heb vandaag vrij, beetje boodschappen doen, kan me dus prepareren op Andriessen en Vermeer. Maar morgen en zaterdag, wanneer jij op je luie nest ligt, ben ik in de hurry - op naar A'veen. hele dag sloven en werken! En dat op mijn leeftijd. Nog even (want dat is de eerste reden van deze meelde andere was dus medelijden opwekken) over de autobio en de daaromtrent door jou gemaakte opmerkingen. Uit mijn reacties kun je opmaken, dat in mijn puberteit - voor zover daarvan sprake was; misschien is er nog steeds sprake van!! - de door jou gesignaleerde prioriteiten in gedachte, woord en werk niet aanwezig waren. Als je het interesseert, kunnen we daarover best van gedachten wisselen b.v. wanneer je hier heerlijk aan een fazantenbout, een reerug en een hertenbief zit te knabbelen. Vragen staat vrij! In jouw beschrijving van de Bernrode-tijd komt mij dat niet vreemd voor, zo is het niet, maar wel mis ik b.v. jouw houding uit die jaren tegenover de godsdienst en het kerkbezoek, zaken die toch rijkelijk op je pad aanwezig waren, als dat goed Nederlands is. Je houding t.o. de gymnasiale vorming; je uit die en andere elementen samengestelde houding t.o. de wereld, de maatschappij, de politiek van die dagen - of juist het ontbreken daarvan. Hoe bracht de auteur zijn zondagen en andere dagen in de kerk door? Wat dacht, wat geloofde hij? Welke lit(t)eratuur boeide hem, en weswegen? De Griexe tragedie, of wellicht de Faust, las hij Shakespeare? Of interesseerde het hem de ballen nog niet? Greep hem geen preek, geen leesactivitas, geen gedicht naar den strot? Waar is zijn ma in het verhaal? Misschien vraagt deze hongerige lezer te veel, maar dat zijn allemaal, en als ik beter nadenk ongetwijfeld nog meer zaken die mij althans in een autobio zouden interesseren, omdat je zodoende een compleet of tenminste completer inzicht krijgt in iemands psyche en iemands leven - en dat is toch de reden van het lezen van iemand anders' biografie, dat het je n.l. interesseert hoe en waarom die persoon zo en zo. Snapt ge er iets van, waarde vriend? Of ben ik zwatelende?


BRI E FW I S S E L I N G De complimenteuze opmerkingen jouwerzijds over mijn schrijverijen heb ik in dank aanvaard - ik heb nooit de behoefte gevoeld iets op papier te pleuren over mezelf. Vergeet niet dat ik van 1958 tot en met 1969 MUZIEKRECENSENT (jaja) geweest ben, althans in de zomertijd, omdat ik dan gratis kaarten voor Bayreuth, Salzburg, Verona en München kreeg! Ik vond die kaarten, die gratis programmata, die recepties met hapjes en drankjes heerlijk; in een Bayreuther kasteel aan tafel zitten naast Karl Böhm, toen de Tristan in 1966 live was opgenomen (nog steeds verreweg de beste uitvoering op CD!), vóór mij Hermann Prey, et ceteri! Of een pauze met Pierre Boulez zitten praten - heerlijke tijden! Maar dat schrijven - ik stond dan meestal al weer voor de klas, moest uit mijn geheugen putten en een stukkie baren - en dan kwam mijn meest opvallende eigenschap me niet van pas, n.l. de passieve, genieterige en weinig originele en weinig kritische geest! Soit - je te salue, en j'espère: à bientôt. Et pense un peu à mes objections et à ce que j'ai remarqué! (Dit om jouw Engelse tik wat te counteren) Ich höre noch von Dir, zweifelsohne (mooi woord, niet?) H

Datum: 13-1-100, 19:48 Re: Autobio II H, Mijn houding tegenover godsdienst, kerk en kerkbezoek? Simpel: geen. Hoogstens verzet, eindeloos verzet. Ik was gevangen in een wereld waarin ik me niet thuis voelde, ik heb er al die jaren als verloren bijgelopen. Aan de ene kant wilde ik me gedragen als volwassene, werd daarom ook steevast geprezen door de buurvrouwen die mijn moeder bezochten en was alleen al om die reden een walgelijk mannetje. Ik denk er zelf in ieder geval niet met trots aan terug. Aan de andere kant trok ik me terug in mijn strikt persoonlijke fantasie, een wat schimmige wereld waarin een soort rechtvaardigheidsgevoel en die fascinatie voor meisjes (ik kwam ze inderdaad alleen op de heenweg tegen, ik richting Heeswijk, zij richting Den Bosch en je mag hieruit dus afleiden dat de eindtijden van hun school niet gelijk waren aan die van mij) de boventoon voerden. Las ik Shakespeare of werd ik gegrepen door een gedicht? Neen! Ik schreef je al eerder dat ik niet verder kwam dan Karl May en P.J. Nowee. Ik zal heus nog andere boeken gelezen hebben maar ze zijn me ontschoten en hebben kennelijk geen indruk gemaakt. Inspiratie opgedaan uit de Ilias of Odyssee, Caesar, Cicero, Xenofon of Ovidius? Nooit overkwam mij een dergelijke sensatie. Hoe ik mijn zondagen doorbracht heb ik beschreven. Ze waren dodelijk saai, al die zeven lange jaren. Op mijn verhouding tot mijn moeder kom ik in een ander hoofdstuk nog terug. Ik kan me niet herinneren dat ik diepzinnige gedachten had over het geestelijke of wereldse. Ik werd in beslag genomen door een school waar ik me zeven jaar lang werkelijk zeer ongelukkig heb gevoeld, de lange studie uren als ik weer thuis was, het avondeten en de afwasbeurten. Dat was het wel zo'n beetje, daarmee waren de dagen al vol. O, er waren zeker wel leuke momenten in het gezin maar een grandioos succes was het eigenlijk nooit. Er was altijd wel iets aan de hand met deze


BRI E FW I S S E L I N G of gene zus of broer of met mijzelf. Niets schokkends maar zeker ook niet onbekommerd. We hadden bij tijd en wijle wel discussies over normen en waarden en ik beeldde mij in dat ik een geducht 'debater' aan het worden was maar veel niveau heb ik niet ingebracht. Kortom, ik zat op het gymnasium maar had niet echt een gymnasiale inborst. Geen wonder dat ik mijn academische carriere vroegtijdig heb afgebroken. Wacht maar tot je nog enkele andere hoofdstukken te lezen krijgt. Je zult je beeld nog vele malen bij moeten stellen. Het wordt nog veel erger! Ik ben niet echt een autobiografie aan het schrijven. Sommige zaken, gebeurtenissen, voorvallen, ervaringen houd ik keurig voor mijzelf. Ik kan dus niet zeggen dat ik op alle fronten maximale openhartigheid en eerlijkheid aan de dag leg. Soms om de privacy van anderen te beschermen, soms om mijzelf niet kwetsbaar op te stellen. "Mist en muren" vind ik een vondst en misschien neem ik hem over. De meeste titels zijn werktitels en nog niet definitief. A well respected man van The Kinks vertegenwoordigt voor mij het verzet tegen de burgerlijkheid en past daarom bij dit hoofdstuk maar ik geef toe dat ik die associatie nergens uitleg. Je hoeft ook niet alles uit te leggen, wel? Vind het overigens buitengewoon fraai en sympathiek dat je zo serieus op mijn geschrijf reageert. Tot spoedig, E.

Datum: 16-1-100, 15:34 Re: Vermeer Salutem! Dank voor je vriendelijke woorden! Te veel eer. "Writing to Vermeer" is een bezoek echt waard, vond ik. Er wordt voortreffelijk gezongen, vooral door Catharina (Susan Narucki), en natuurlijk voortreffelijk gedirigeerd (Reinbert de Leeuw, die man verdient een groot lint van H.M.). Er is te veel water (een dame verzuipt erin, een ander krijgt een emmer van boven over zich uitgekieperd) maar ze blijven dapper (kleumend?!) doorzingen; ja, je moet tegenwoordig als operazanger wat verduren! Caruso had het makkelijker! Ik had de indruk dat zowel zangers als orkest (ASKOensemble en Schönbergensemble) ietwat versterkt waren met elektronika; er klinkt trouwens veel muziek en veel geluid vanaf band. Na een saai begin - opeens beginnen de contrabassen een heuse fuga (wanneer er op het toneel met bezems wordt geveegd, let maar eens op) en vanaf daar gaat de muziek onverwachterwijze steeds meer de kant op van minimal music, terwijl zij daarvóór veel aan Strawinsky te danken had. Maar er is spanning in de lucht en ik moest veel aan John Adams denken. Eénmaal wilde ik luid "Boe" roepen, en dat was, toen er sprake was van "the Orange mob in the Hague"!! Jouw opmerkingen over jouw en mijn jeugdjaren geven misschien aardige gespreks- en debatstof aan tafel wanneer je komt schransen. Uit Bayreuth nog steeds geen Absage - dus kijk met eens te meer interesse de etalages van smokingwinkels in. Ik ga nu de bananenpudding bereiden!


BRI E FW I S S E L I N G Fac ut valeas et me ama. H

Re: Goethe Daartoe aangespoord door een artikel in de vrijdagbijlage van mijn dagblad kocht ik De wereld van Sjahrazaad van Richard van Leeuwen. Een schitterend boek, zo blijkt reeds bij het doorbladeren. Ik had al gelezen dat van Leeuwen zich terecht geergerd had aan de uitspraak van Bolk dat Turkije toch echt aan gene zijde van de grens tussen Oost en West lag. Maar goed, Bolk heeft nu andere zaken aan zijn hoofd en spreekt van poolwinters in de wereld der privatiseerders. Dat zeer fraaie boek van van Leeuwen begint dus met het gedicht van Johann Wolfgang. Meer kan ik je er niet over melden. Deed me weer eens denken aan onze correspondentie over Kosovo usw. Enno

Datum: 19-1-100, 21:31 Re: Goethe Ja, mein Lieber, dat was me er eentje. Maar volgens mij is het het slot van een gedicht. Ik dacht meteen: "Dat is natuurlijk uit zijn West-östlicher Divan", maar nix hoor. Nix gevonden. Ook in de index geen gedicht dat zo begint als jij schreef. Weet jij welk gedicht het dan wél is? Bayreuth? Nog geen bericht. Memento smoking!! H

Datum: 22-1-100, 14:30 Re: het noodlot slaat tweemaal toe Salutem dico! Ja, noodlottige ontwikkelingen. Het is triest te moeten melden, dat ik donderdag tehuis kwam en bij de post moest lezen, dat het kaartenbureau te Bayreuth ons een afwijzing heeft gestuurd. Weg reis, weg smoking! Wegens al te grote kaartenaanvrage etc etc. Hoe spijtig is dit alles! Quid nunc? Niets? Salzburger Festspiele? (Ik heb het programma hier)?? Kloten des boks! Tweede noodlot. Gisteren concert in A'dam (Varèse, Ligeti. Mahler IV olv Chailly). Was niet helemaal tevreden, eerlijk gezgd, over Mahler - nee, eigenlijk helemaal niet. Te klinisch en te hard en net iets te snel. (--). Ben benieuwd wat jij van Andriessen vindt morgen. De context van Goethe is dus van Leeuwen; welk gedicht is het nou eigenlijk? Tja, wat Bolkestein ervan vindt, is interessant - maar juist? Ik kan er niet over oordelen. Het is ook een tamelijk akademische vraag, volgens mij. Of Turkije West of Oost is - het gaat er toch om, dat zij, wanneer ze bij Europa (willen) horen, Europese maatstaven hanteren wat betreft zaken als mensenrechten,


BRI E FW I S S E L I N G kansen voor mensen, stem- en kiesprocedures e.d. meer. Het curieuze wat Turkije betreft is natuurlijk dat het leger de touwen in handen heeft en dat dat leger daar de garantie is voor wat wij "demokratie" zouden noemen. Als je ze daar volledig in stemmen en kiezen vrij zou laten, zou het spoedig een moslimextremistisch land kunnen worden; daar kun je op wachten, een soort Algerije 2. En dan kan het leger de boel weer opruimen. Maar door dit soort gedachten geïnspireerd hebben we besloten de crocusvacantie in OMAN door te brengen!!!! We overnachten in wat men het "beste hotel ter wereld" noemt: daar waar Zijne Majesteit de Sultan van Oman zelve de gehele bovenetage constant voor zich heeft gereserveerd. We krijgen een Land Rover onder ons geschoven en kunnen ellelange of duimkorte tochten daarmee maken. De prijs viel alleszins mee: mijn lieve dochter A. (die van de horeca) heeft ervoor gezorgd. Daar staat ge van te kijken, niet?? Over Kosovo mondeling binnenkort meer. De keet daar komt terug zo gauw de NAVO daar weg is. Maar ze zullen wel blijven, net als in Bosnië, omdat anders de beer los is. Zo zie je maar weer: zulke kunstmatig opgefokte staatjes zijn de pineut zo gauw het even kan. Er bestaan geen Bosniërs en al evenmin Kosovaren in reëel-staatsrechtelijke zin. Er bestaan alleen mensen die in Bosnië of Kosovo wonen/woonden. Ach, bestond de "Donau-monarchie" nog maar. Tot een volgende meel of bel. H PS: (Ben inmiddels eindelijk aan "jouw boek" begonnen; de eerste paginae stemmen niet hoopvol, eerlijk gesproken! Op elke blz drie - tot viermaal pik, pissen, zelfbevrediging, erectie, neuken, homo's-in-park, slappe lullen en wat dies meer zij; mensen kinderen! Waar hep dat nou voor nodig?? Wat is er toch zo interessant aan dat thema???? Ik heb laatstelijk ook een fragment van een autobiografie gelezen, en daar heb ik (in veel zwakkere zin en met mate) ook soortgelijke opmerkingen geplaatst!!!!!!! Maar even serieus: mensen, wat een traumata of althans een getraumatiseerd focuspunt heeft de schrijver van de "Deeltjes" of is het zijn hoofdpersoon die zo raar denkt en doet?? Ik zal verder lezen!

Datum: 22-1-100, 16:47 Re: wij schikken ons H, Dat is inderdaad buitengewoon spijtig en ik had me er nog zo op verheugd. En dat van die smoking had ik ook wel opgelost. Nu ja het is niet anders, wij schikken ons in ons lot, nietwaar? Bayreuth zal er ook de komende jaren nog wel zijn en eens komt de dag dat we er samen de Ring zullen genieten! Ik blijf me verheugen. De zomer komen we wel door, misschien moeten we een alternatief bedenken, hoeft geen festival te wezen natuurlijk. Ik hoef het verstoken blijven van Wagner niet direct te compenseren met een of ander Mozartfestijn. Een week Firenze is ook niet te versmaden! Maar wellicht te vol en druk in de hete zomer? Wij spreken hier nog van.


BRI E FW I S S E L I N G Dus eindelijk aan Houellebecq begonnen om je meteen al bij de eerste pagina's te ergeren. Ik snap dat niet, daar lees je toch om heen mag ik aannemen? De sex is toch van het leven, van alledag? Of je het nou leuk vindt of niet. Ik geloof niet dat ik ook maar de minste opwinding bemerkte bij dergelijke passages in Elementaire deeltjes. Maar daar is het den schrijver ook niet om te doen, dan had hij wel een pornografische stuiverroman of iets dergelijks geschreven. De sex in dit boek is wel degelijk functioneel en daar dien je dan ook voor open te staan. Je verzuchting waar dat nou voor nodig hep is wat altmodisch en ik krijg de indruk dat jij van jezelf een beeld wilt schetsen waarin de sexualia uitsluitend een gesublimeerde rol mogen spelen. Nou, waarde vrind, ik geloof daar dus niet in. Ook jij bent een man van vlees en bloed, ook van deze tijd. Jij was ook degene die me geestige en ronduit wellustige plaatjes van vrouwelijk naakt zond en ofschoon ik de toegezonden Ikea-gids niet kon openen omdat de daartoe vereiste software niet op mijn pc te vinden was, kan ik me nauwelijks voorstellen dat je me daadwerkelijk een koopgids met meubels, theelichtjes en dekbedden zond. Dus houd nu maar op met die enigszins misplaatste afkeer van het sexuele, het hoort bij ons zoals ook oorlog en geweld, popmuziek en Wagner, Clinton, Monica, Peper en Kohl (om er maar een paar te noemen). Las vandaag in de krant dat een man in een provinciestadje gisteren tweemaal op een dag door onbekenden was aangevallen en verwond, in de ochtend door een voorbijganger op zijn fiets in zijn been gestoken en na behandeling in het ziekenhuis naar huis terugkerend door een groepje hangjongeren in elkaar geslagen. Wij leven in een zieke tijd waar we het begrip geweld hebben voorzien van het praedikaat zinloos. Wat vind je trouwens van de affaire Kohl. Is het niet fascinerend? Zondag aanstaande komen de accountants met de resultaten van hun onderzoek en als de parlementaire onderzoekscommissie klaar is met haar werk zullen er ongetwijfeld vele tientallen miljoenen opgeduikeld zijn. Het is zoals de seriemoordenaar tegen zijn slachtoffer zei: als je op me neerkijkt zie je een perverse mislukkeling, als je naar me opkijkt zie je God en als je me recht in de ogen ziet, zie je jezelf. Die hele kolerezooi aan de top moet natuurlijk opstappen en dat valt me van Angelika Merkel toch wel tegen. Deze elite is er geweest, heeft haar tijd gehad, ze hebben er een puinhoop van gemaakt en zijn vele malen schuldiger dan alle sjacheraars en arme sloebers bij elkaar. Witte boordencriminaliteit is ernstiger dan de zware criminaliteit, juist omdat ze zich verbergt achter een vals masker van moraliteit en schijnethiek. Kohl is een machtspoliticus, zoals ook Peper (en Melkert) dat is. Dit soort lieden is per definitie niet te vertrouwen. Daar ligt tevens de grootste bedreiging van de parlementaire democratie. De beste dienst die de CDU leiding het land kan bewijzen is en masse plaats te maken voor de nieuwe generatie. Duitsland is gebaat bij een sterke CDU, dus het gaat niet aan dat wij hier ons langs de zijlijn staan te verkneukelen hoe het instituut Kohl wordt afgebroken. Kortom: Merkel & Schaueble, weet wat u te doen staat, in naam van de democratie, in naam van Europa. En vervolgens moeten de Duitse partijen maar eens hard na gaan denken over de vervlechting van politiek en bedrijfsleven die sinds het Wirtschaftswunder een normale zaak in het Duitse is geworden. Is je oordeel over Mahler IV ingegeven door muzikale overwegingen (--)?


BRI E FW I S S E L I N G

Oman dus? Ben benieuwd naar jullie bevindingen. Maar eerst eten we nog een keer samen. Veel boeken gekocht de laatste tijd, Redmond O'Hanlon, Jorge Semprun, Jeroen Brouwers, Richard van Leeuwen, de rest van Paustovski en nog enkele andere titels. Privé gaat het niet grandioos de laatste tijd, soms zou ik het roer geheel om willen gooien en mijn leven een radikaal andere kant op willen sturen. We zullen zien wat de toekomst brengt. Er is veel te bespreken. Ben voorlopig eerst benieuwd naar Letters of Vermeer. Groet, E.

Datum: 22-1-100, 17:16 Re: Nee Even kort, want ik ga met A. ergens bij vrienden bikken. (--). Op het menu staat dus a) drinken b) eten c) Duitsland d) een eventueel vacantiealternatief e) sex f) mijn jeugd gehouden tegen het licht van de jouwe g) jouw privé-omstandigheden h) jouw zakenomstandigheden i) de elemetaire deeltjes ( beter te spreken van "delen"???Haha) Groet H

Datum: 27-1-100, 19:13 Re: Hier Groet! Misschien, heel misschien, misschienst heb ik voor a.s. zaterdag een kaart (80,=) over voor de opera "Hier" van Guus Janssen in de Stadsschouwburg Amsterdam (niet in het Muziektheater), 20.00, regie Pierre Audi. Mijn dochter A. heeft misschien, heel misschien, misschienst geen tijd om mee te tijgen. Heb je eventueel, heel eventueel, eventueelst zin/tijd/geld/gelegenheid/ interesse? H., in haast, ik moet naar de schaakklup

Datum: 27-1-100, 19:49 Re: Hier Ja, ik heb interesse, belangstelling, geld, zin en tijd maar: al een andere afspraak es tut mir Leid


BRI E FW I S S E L I N G E

Datum: 24-1-100, 22:05 Re: Writing about writing De grootste verrassing was wel de muziek van Andriessen. Met uitzondering van de piccolo's in de openingsmaten vond ik de muziek werkelijk prachtig, voortdurend spannend (die celesta vond ik een vondst en met name de pianopartijen waren echt een genot om naar te luisteren), citaatrijk of à la gecomponeerd en zoals gewoonlijk door een uitstekend orkest gespeeld. Reinbert de Leeuw is inderdaad een dirigent zonder weerga, vooral het hedendaagse repertoire ligt hem als geen ander. Er werd inderdaad zeer goed gezongen, vooral de scene waarin de zwangerschap de hoofdrol opeiste en de slotscenes vond ik buitengewoon fraai. Het grote risiko van Greenaway is dat zijn regie barokke trekken gaat vertonen. Dat gebeurde hier gelukkig slechts een enkele keer, dan was het toneelbeeld te vol en gebeurde er teveel tegelijkertijd. Het gesmijt met elementen, vooral vocht vond ik wel wat overdreven. Die lading melk begreep ik niet zo en het water (handlauw mag ik aannemen) werd wat erg veel, een plaspauze was wel op zijn plaats geweest. En de levende koe vond ik echt overbodig. En het gesleep met jurken van koperdraad en gesjouw met tafels heb ik evenmin begrepen. Maar voor de rest, chapeau. Een mooie voorstelling, fantastische toneeltechniek en de combinatie van muziek, zang, choreografie, beeld en band was ronduit voortreffelijk. Maar dan de inhoud. Brieven die daadwerkelijk geschreven zijn door de vrouwen rondom Vermeer (Nou, dat blijkt dus niet te kloppen, ze zijn verzonnen door Greenaway zelf). Zijn antwoorden zijn niet bewaard gebleven of kwijt geraakt. Hier en daar een licht erotische toets (ja, ook hier): over de zoenlippen van Saskia. Maar voor het overige toch voornamelijk wat huiselijk gekeuvel en ongemakken die met lijnolie van doen hebben. (Geheel terzijde: ik ben reeds zeer geruime tijd verwikkeld in een kwestie met een laken lijnolieproducent, van oudsher te Delft gevestigd maar door milieuwetgeving gedwongen verhuisd naar de Betuwe (-); het oude kantoor uit Delft is in Tiel minutieus nagebouwd in een gloednieuw volstrekt onaangenaam kantoor annex fabriekshal). De gekozen sociaal politieke gebeurtenissen lijken willekeurig gekozen en onderhouden geen enkele relatie met het leven van de vrouwen van Vermeer. Althans, zij geven er nergens blijk van iets van deze ontwikkelingen of gebeurtenissen te hebben meegekregen, ze zijn er niet door bewogen. Er was weinig psychologie in deze opera te ontdekken maar mnisschien heb ik wat gemist. En als je er dan naderhand op terugkijkt, lijkt het toch vooral een mooie voorstelling te zijn geweest en niet meer dan dat. Maar kom, vergeleken met de Bijbelse stukken van Strawinsky was het een verademing, in ieder opzicht. Nee je zult van mij geen lelijke dingen over deze Vermeer horen. A. not impressed, I presume? (Ze zag me weer eens niet). Groeten, E.



Datum: 31-1-100, 20:25 Re: Shit Salutem mitto tibi! "Hier" was een lullig stuk, met een ongelofelijk quasi-litteraire tekst.

Transplanteren wordt

"transplantage" Haha, geniaal. Het gaat gewoon over nix. Iemand wordt door de Heilige Drieeenheid, gerepresenteerd door 3 Chinese zangeressen, opgenomen ten hemel; die hemel is een Chinees afhaalrestaurant op de Zeedijk. Haha. Wat een vondst, leuk hè? De uitvoering perfect: regie (Audi), ballet (dezelfde Iranees die ook in Strawinsky en in de Götterdämmerung zijn prachtkunsten vertoonde), decor (weer Michael Simon), belichting (weer Jean Kalman), de gewende Audi-crew dus. Zang zeer goed, acteerprestaties vaak buitengewoon: dat je operazangers zo kunt laten doen! Aan het eind brulde A. luidkeels "Boeh" toen de toondichter op het toneel verscheen. Tja, die muziek - er is nauwelijks een touw aan vast te knopen. De swingende gedeeltes (jazz-adaptaties, fragmenten uit de musical 'Hello Dolly" (dit n.a.v. het feit dat er iemand gekloond was op het toneel) gingen erin als koek, dat wel, maar dat kan ik ook, bij wijze van spreken: dat is plagiaat. Het gaat over iemand die rijk wordt van klonen en transplantages, de wereld naar zijn hand denkt te zetten, en dan om onduidelijke, ongefundeerde en niet-verantwoorde manier ondergaat. Er wordt ook geen echte stelling verdedigd of aangevallen betreffende orgaantransplantages of zoiets. Gewoon gelul in de ruimte. In de zaal gelukkig enkele homo's, tevens bestuurlijke grootheden als Patijn en Wolffensperger. O, wat ben ik klein! En maar een simpele hetero - wat kon er ook van mij terechtkomen? Dank voor je "view" - leuk je computer zo te zien draaien. In het boek werk ik me worstelend langzaam voorwaarts - ik lees het omdat het van jou komt, dus er moet wel iets achter of in zitten; ik vind het eigenlijk vreselijk: naast een paar wetenschappelijke kreten is er alleen maar neuken, masturberen, vulva's en dijen, pikken en pis en stront, en dat moet de wereld verbeelden?? Mijnheer toch! Maar ik ploeter door, uit liefde voor U, mijnheer! We zien malkander volgende week, zonder tegenbericht. Whiskey staat klaar, 4-gangenmenu wordt met bekwame hand bereid. De Wijn wordt zorgvuldig geselecteerd, urenlang beraad is uiteraard van node. Wij staan peinzend voor de flessenrekken en wikken en wegen: Bourgogne? Bordeaux? Welke dan? Of Italiaans? Tja, het zijn me problemata! Verder geen nieuws; het leven gaat door, en dat is maar goed ook. Alleen dat ik donderdag na mij 44 zetten op het schaakbord uit allerlei penaries te hebben gered, verdomme Tf2-b2 speel, in de dekking ga, en opgerold word-----had ik toch maar de open f-lijn bezet. Zak die ik was, zak die ik ben. Ik zal wel een erotisch-sexuele hyperventilatie hebben, natuurlijk door mijn opvoeding of zo. Maar de week daarvóór in 10 zetten de tegenstrevert opgerold, nou jij weer.

Re: l'Europe avec l'Autriche & la France? 31 januari 2000



Tja, jij zult er de Habsburgse monarchie en andere historio-culturele argumenten wel bij slepen om te verklaren wat er gebeurt met die Oostenrijkers en hun Haider. Geen fris volkje hoor, die Lederhosen en jodelende Tirolers. Ze hebben weinig van de geschiedenis begrepen en willen er waarschijnlijk ook niets van leren. Nu gaan er stemmen op om Oostenrijk tijdelijk het lidmaatschap van de EU te ontzeggen maar dat lijkt mij een moeilijke zaak. Volkerenrechtelijk ook een salto mortale lijkt me. Maar ik zou er wel voor willen pleiten dat we harde criteria opstellen waaraan we dat autistisch bergvolkje zullen toetsen. Zodra ze de kinderbijslag voor nietOostenrijkers afschaffen, gooien we de grenzen dicht en die Oostenrijkers eruit. De paria's van onze west europese beschaving zullen ze worden, deze burgerlijke xenofobe dwazen die hun heimelijke nooit versagende bewondering voor de gestrekte arm, het bruine hansop en de zwarte laarzen nooit werkelijk hebben kunnen afleggen. Geloof me, ze deugen niet, dit merkwaardige samenraapsel dat Hitlers, Himmlers, Haiders en Waldheims heeft voortgebracht. Ik weet het, de keerzijde is dat de Weners ook talloze voorbeelden van grote geesten hebben opgeleverd maar dat is inmiddels toch wel weer heel erg lang geleden. Wat zich hier wreekt, is een te lange machtsperiode van Kreisky en zijn navolgers, dat leidt altijd weer tot corruptie en inteelt. We zien Lubbers nu opeens ook toegeven dat hij Brinkman ten onrechte heeft laten vallen als een baksteen enzovoorts, om van Duitsland maar te zwijgen (tot vreugde van alles wat CDU heet, blijkt de SPD uit te blinken in gratis vliegreisjes met maitresses en ander gevoos). Maar dat alles mag niet rechtvaardigen dat de Oostenrijkse slaven hun nieuwe Maharadja hebben gekozen. Het zou het beste zijn wanneer de coalitie tussen de Christendemocraten en de Freiheitlichen zou mislukken; dan komen er nieuwe verkiezingen en naar verluidt zou Haider dan zo'n overwinning behalen dat hij in zijn eentje zou kunnen regeren. Dat schept duidelijkheid, ik ben ervoor. En dan onze Franse broeders. Er hoeft hen maar een scheet dwars te zitten, een of ander lullig intern conflictje dat uitgevochten moet en ze gooien alle transportroutes en grensovergangen dicht. Zij lijden, wij lijden. Nog geen drie weken geleden kregen de transportwerkgevers hun slaven zo gek om blokkades op te werpen teneinde uitzonderings-bepalingen op de 35-urige werkweek eruit te slepen en jawel hoor, die Franse vrachtwagenchauffeurs zijn zo geil op de boel platgooien dat ze zonder nadenken hun barricades opwierpen. De werkgevers krijgen hun zin, de blokkades worden langzaam aan opgeruimd ten koste van ongeëvenaarde schadeposten voor de transportwereld uit de omringende landen en dat was het dan. Ja, tot die fransoze achterlijke truckers na gaan denken en zich opeens realiseren (valt het je trouwens ook op dat 80% van de Nederlanders van het werkwoord 'beseffen' een wederkerig werkwoord heeft gemaakt: iedereen beseft zich opeens van aaalles!) dat ze vermoedelijk voor het karretje van hun bazen gespannen zijn. Nee, nadenken is het nooit het sterkste punt geweest van dit soort boeren (die Franse boeren zijn trouwens geen haar beter, als ze denken dat het Franse ei tegen een te lage prijs op de Europese markt gebracht moet, storten ze al hun bagger, gier, mest, groente en fruitdoordraai op openbare plekken, liefst weer voor grensovergangen - dat is pathologisch hoor, die Franse preoccupatie met grenzen - of ze confisceren koudweg buitenlandse vrachtwagens en vernietigen de inhoud)


BRI E FW I S S E L I N G maar als ze dan eenmaal gaan nadenken komen ze tot de slotsom dat ze eigenlijk helemaal niet voor een verruiming van de 35-urige werkweek zijn, dus hup, daar gaat de boel weer op slot. Ze hebben zelfs het gore lef geldelijke bijdragen aan andere weggebruikers te vragen en beklagen zich over die Hollandse truckers die alleen maar willen werken, ongeacht het aantal uren - ja ik heb dit zelf van een Franse trucker gehoord die eraan toevoegde dat die Hollanders geen ware Europeanen zijn! Nu schijnt het zo te zijn dat die Franse truckers wel 60 uur werken en slechts 39 uur betaald krijgen. Ik zou zeggen, een beter bewijs van hun stompzinnigheid kun je nauwelijks verlangen. Fransen zijn geen Europeanen en ze zullen het wel nooit worden ook en al helemaal niet zolang die door en door corrupte Chirac daar de scepter zwaait. Die paneuropese gedachte is een idee fixe van politici die de europese kaart spelen omwille van hun eigen carrières en onderwijl spannen ze zich in om te appelleren aan nationalistische sentimenten om het eventueel ontstaan van zo'n verenigd Europa maar te saboteren. Van mij mag Duisenberg wel zes jaar president van die Europese Bank blijven. Want het is dit intrinsiek afschuwelijke sentiment dat ons mensen bindt: een Fransman = een Nederlander = een Turk = een Servier = een Marokkaan = een Christen = een Islamiet. We hebben niets tegen elkaar zolang we maar achter onze eigen hekken blijven. Moeten we dat accepteren? Hoe Europees ben jij eigenlijk? Ach, vermoedelijk weet ik het antwoord al. Les gens, il conviendrait de ne les connaître que disponibles / a certain heures pâles de la nuit/ près d'une machine à sous, aveç des problèmes / simplement des problèmes de melancolie / alors on boit un verre, en regardant loin derriere la glace du comptoir / et l'on se dit qu'il est bien tard..... (Leo Ferre) Enno PS : er is een echt heel mooie website van Jeroen Brouwers: home.planetinternet.be/~brouwers/ PPS : nu ga ik mijn belastingpapieren invullen

Datum: 1-2-100, 20:50 Re: Bloeddruk Mijn lieve man, Denk toch om uw bloeddruk en hartslag! Wat een opwinding over hoe weinig!! Leuk was wel, dat jij net zo op Chirac hakt als Haider gedaan schijnt te hebben!!! Ik snap het echt niet, wat er nu in 14 domineeslanden gebeurt. We lezen met z'n allen Oostenrijk, een vers en jong en pas onlangs toegelaten lid, de les. We vinden dus eigenlijk, dat die stemgerechtigden daar in feite zo'n stem niet mogen uitbrengen, of anders gezeid; dat in het demokratische land Oostenrijk de Haider-partij niet mag opgericht worden en verboden dient. Hoezo xenofoob? Hoezo heimelijke


BRI E FW I S S E L I N G bewondering voor het bruine hemd? Op "Discovery" kun je 's avonds veelal hele series over de Hitler-tijd zien, ongetwijfeld omdat het den kijker steeds weer interesseert, intrigeert en voor mijn part fascineert, hoe Dolf en de zijnen Duitsland toentertijd eventjes terug op de kaart zetten. (Overigens: Himmler was geen Oostenrijker, evenmin als Goebbels en Goering). Het is bewondering gemengd met afschuw - dat komt in alle landen voor, bedoel ik maar. Is niet typisch Oostenrijx. Ik vind dat een land dat je "demokratisch" noemt (Frankrijk b.v., of de USA), in eerste instantie helemaal zelf moet weten hoe ze hun staatsinrichting en hun keuzeprocedures regelen. Als de uitslag voor anderen niet sympathiek is, jammer dan. Je weet hoe gemengd mijn houding is tegenover niet-Europese allochtonen (weer 17% erbij, stond in de karnt vandaag). Dat Haider in dat kader b.v. vindt, dat men zuinig moet zijn met "gezinshereniging"- daar zet ik mijn poot onder. Niet onder de mening van Heer Rosenmöller, die vindt dat Hare Majesteit niet daar op vacantie heen mag. Lariekoek. Jij kent vast ook lieden die naar China gaan; daar is HM ook heen geweest, maar Paul hebben we niet gehoord. Ja, natuurlijk, dat is geen EG-lid, weet ik ook. Maar principes zijn principes. Men mete niet met dubbele maatstaf! Oostenrijk heeft ook nog nix fout gedaan; Haider heeft enkele bijzonder dubieuze en stomme dingen over zijn lippen laten vloeien, over de SS en zo. Dat mag men hem "ankreiden". Maar geef de man de kans zijn stelling in te nemen en die internationaal uit te dragen. Dat lijkt me beter, veel beter dan nieuwe verkiezingen en een 100%-Haider-regering. Internationaal kan hij geen pot breken, anders is het foute boel. Inkapselen! Zodoende verspeelt hij een deel van zijn achterban. Nu is hij in een heldenrol, Klein Duimpje, David tegen Goliath gemanoeuvreerd! Maar denk toch, wat ik U bidden mag, aan uw hart! We hebben het er vast over, aan de wijn, de voederbak, de kaarsjes en andere burgerlijke waarden. Want er is maar één algemene, internationale waarde, en dat is de burgerlijke, geloof me! Ik ben overigens geen echte Europeaan, ben veeleer een Gaullist of zo. L'Europe des patries is mij uit het gemoed gesproken! Nix melting pot. Lukt in de USA ook niet. Rustig-an dus, is mijn advies. En moge eens de Keizer uit het Habsburgse Rijk terugkomen! Ik moet ter tennisbaan na een zware werkdag, druk. H PS Ik ben het niet met je eens, dat het "al lang geleden" is dat "Wenen" grote geesten voortbracht! Freud (circa 1930), Karl Kraus (idem) Alban Berg (idem) Adolf Loos (idem), Anton von Webern (idem), voor een klein landje rijkelijk veel! Maar ja,als die lul van een Woodrow Wilson in 1919 "the world" "safe" wil maken "for democracy", aan alle volkeren zelfbeschikkingsrecht toekent, maar de Oostenrijkers weigert toe te staan zich bij Duitsland aan te sluiten, de ZuidTirolers aan Italië toewijst, ja, dan vraag je om rotzooi. Binnenkort kruisen we de degens verder! Mich freut's!


BRI E FW I S S E L I N G Re: Das hatte ich ja schon gedacht, 3 februari 2000 Waarde vrind, Niks bloeddruk en hartslag, lang leve Kaiser Haider, laat hem maar komen! En natuurlijk weet ik ook wel dat Himmler geen Oostenrijker was. En alles wat van voor mijn tijd is, is lang geleden. Ik zou niet weten wat er voor positiefs of moois uit Wenen is ontsproten sinds 26 juli 1950. Misschien het architectencollectief Coop Himmelblau (je weet wel, van het dak van het Groninger museum, de deconstructivisten) maar ik weet niet eens zeker of ze wel uit Wenen komen. En jawel hoor, je hebt weer eens een aanleiding gevonden om de Rosenmullerkaart te spelen. Wat zul je me dankbaar zijn dat ik je zo vaak aanleiding geef deze vent er met de haren bij te slepen. Alles wat in jouw ogen fout is wordt, zo lijkt het, gesublimeerd in de persoon Paul Rosenmuller. Nu, je gaat je goddelijke gang maar. En jij kent toch de geschiedenis, beter dan de meesten onder ons. Jij kent toch ook de uitspraken van vriend Haider en jij weet toch ook in welke historische context je dergelijke uitspraken moet plaatsen? En Schüssel is zo machtbezeten en geil op het kanselierschap dat hij koste wat het kost die stoel wenst te bezetten. Een rechtgeaard christendemocraat had de plicht moeten voelen met de sociaaldemocraten een front te vormen tegen extreem rechts. Nee, Schüssel wilde per se het pluche van de kanselier, weg principes, hoezo moraal of ethiek? Heb ik gezegd dat de FPÖ verboden moet worden? Neen, ik geloof niet in het verbieden van partijen. Maar het is wel degelijk zorgwekkend dat een rechts extreme partij (je gaat dat toch hoop ik niet ontkennen?) 27% van de stemmen haalt. En het wil er bij mij maar niet in dat dat allemaal proteststemmen zijn. Ik voorspel je, Haider maakt af waar hij mee begonnen is: de Oostenrijkse geschiedenis herschrijven. Hoezo nazi-verleden, hoezo schuld, hoezo shoah? Neen, een Oostenrijker moet eerst en vooral een patriot zijn, trots op zijn vaderlandse geschiedenis. En als er weeffoutjes in die Vergangenheit zijn opgetreden, strijken we die wel glad, dan laten we een door onszelf vorstelijk betaalde historicus de geschiedenis een beetje oppoetsen. En het echte gevaar zit hem natuurlijk in de signaalwerking naar de andere rechtsextremisten in Europa. Haider is ongetwijfeld een slim politiek dier. Hij heeft geleerd van de fouten die hij in Karinthië maakte en is erin geslaagd terug te komen vanuit het niets. Er zijn maar weinigen die hem dat na zullen doen. Maar Haider is een nazist in hart en nieren en een lichtend voorbeeld voor het Vlaamse Blok, de Neofascisten in Italie en Le Pen in Frankrijk. Neen, Schüssel heeft de christendemocratie geen beste dienst bewezen. We gaan in ieder geval een spannende en interessante tijd in Europa tegemoet. We zullen zien. Maar ik stem in met alle commotie en reken maar dat de Oostenrijkers zich vertwijfeld afvragen of ze niet een hopeloos foute weg zijn ingeslagen. Nog is het niet te laat, er zijn voldoende verstandige Oostenrijkers. Voorkomen moet worden dat de Europese burger de indruk krijgt dat de FPÖ een doodgewone burgerlijke partij is: dat is zij ten enen male niet!


BRI E FW I S S E L I N G Maar ik heb wel versteld gestaan van de snelheid van de reacties uit Europa onder leiding van de Portugezen. Ik heb versteld gestaan van de ondubbelzinnige bewoordingen van de Belgische minister van buitenlandse zaken Michel, een liberaal nota bene die ronduit een negatief vakantie advies uitsprak en dat was nog de minste van zijn uitspraken. Van mij mag Koningin Beatrix naar Oostenrijk op vakantie hoor maar verstandig vind ik het niet. Denk aan haar jaarlijkse kerstboodschap waarin zij telkenmale op voortreffelijke en ingetogen wijze wijst op de problemen van onze moderne samenleving, op het spook van de haat en onverdraagzaamheid. Deze koningin die als geen van haar voorgang(st)ers een politieke rol in ons staatsbestel speelt, het zou haar sieren als ze zou zeggen: we slaan de zwarte piste (sic) maar een keertje over en we komen wel weer terug als Haider vertrokken is. Dat kan misschien lang duren maar zo erg is dat toch niet? Zolang Chirac president is in Frankrijk ga ik er niet op vakantie. Daar lijd ik ook niet onder. En Oostenrijk heb ik nooit wat gevonden, dus voor mij is zo'n vakantie advies niet nodig. Maar laten we de boel maar boycotten daar. Nu ja, je ziet maar. Overigens zou ik, stel dat we zouden hebben besloten ter compensatie van het kwijtraken van Bayreuth naar Salzburg te gaan, daar niet op zijn teruggekomen. Je moet blijven communiceren tenslotte, blijven toetsen en onderzoeken. En keihard ingrijpen zodra Haider tornt aan de fundamentele waarden en rechten van de hedendaagse Europese Oostenrijkers en medemensen. En ik vind dat jij dat hele gedoe rond Haider ten onrechte bagatelliseert! Tot spoedig, Enno

Datum: 5-2-100, 15:24 Re: Ha die Haider! Waarde Havenbaron, Dank voor je opnieuw van bloed, zweet en tranen spetterende iemeel! Zo zie ik je graag!! Doe stp (pardon, dat is Frans! En "pardon" ook al!) ook een beetje aan zelfironie, mon cher! Over Haider meer a.s zaterdag, vast en zeker! Je profetieën zullen ongetwijfeld gedeeltelijk uitkomen. Wat ik tegen Haider heb, is zijn bagatelliseren van SS e.d. Waar ik NIET tegen opponeer is (ik geef maar een voorbeeldje waar iedereen over valt en balkt) zijn vaststelling over Ome Adolf, dat die van 1933-1936 heel heel veel mensen van de straat haalde. Wees eerlijk: als Dolf in 1936 met de VUT was gegaan, zou hij in de geschiedenisboekjes terecht zijn gekomen als een weliswaar onvriendelijke, maar zeer doeltreffende staatsman. Wat hadden hun demokraatjes in die tijd van de werkeloosheid gebakken? "If" in history! Nee, nee, ik ga geen goddelijke gang (2 allitteraties in één zin, waar kom je dat nog tegen tegeswoordig?); ik loop niet te jodelen van leve ons Jörgelein; maar ik kan het niet helpen - ik

(je weet het), ik heb grote moeite met Schengen, met het

importeren, als ik dat zo mag zeggen, van "al die buitenlanders", ik wil dat Nederland Nederland blijve, ik wil geen 65% vreemdelingen in grote steden, ik wil die teloorgang van het onderwijs niet, ik wil niet dat het accent in de beoordeling van des mensen ethiek wordt opgehangen aan vreemdelingenvriendelijkheid, aan "non-racisme", van mij hoeft niet bij elke advertentie waar twee


BRI E FW I S S E L I N G mensen op staan, er één een neger te zijn, ik ben tegen softigheid t.a.v. zogenaamde "vluchtelingen", en ik ben fel vóór opnemen van vervolgden en vluchtelingen, even fel als ik tégen ekonomische vluchtelingen ben. Ik verheug me over elke Maro die een VWO-diploma haalt (mijn oudste dochter heeft een vriend uit Marokko, briljant jurist, beschaafde snuiter, nix mis mee), maar ik wil repatriëren elkeen die hier als vreemde KWAM om de mogelijkheden, de centen, de (in onze ogen misschien slechts gedeeltelijke) ordelijkheid, en die

nog steeds vreemde IS

GEBLEVEN, taalmatig, cultureel. Snap je? Die discussie is jaren en jaren en jaren onderdrukt en vervuild en bedompt door stempels als "extreem-rechts" (Haider is NIET extreem-rechts, ook al lult Philip Frerix op het Journaal, en elke correspondent met en na hem, op die manier), en "racisme", "fascisme". Het woordgebruik doet "wonderen"; "professionele tackles" heet dat in de voetballerij. Zullen we eens in Nederland gaan definiëren wat we met woorden bedoelen te zeggen?? Dát is het, als er een gevaar in het fenomeen Haider zit, wat gevaarlijk gaat worden: dat al die mensen die jaren lang hun waffel moesten houden, omdat ze politiek als incorrect en als potentiële oorlogsmisdadigers worden beschouwd, als Hitlerjongens, nú zeggen: "Die Haider zegt precies wat ik altijd had willen zeggen, maar niet heb durven zeggen, omdat ik het niet mocht zeggen in onze vrije-menings-maatschappij". (Zie de boykot van Janmaat). Je weet het toch zelf, wees eerlijk: als iemand in zijn studentenjaren een fascistisch of Nazi-lied zingt en de rechterhand daarbij omhoogtilt, wordt hem dat jaaren en jaaaaren later zodanig voor de voeten gegooid, dat-ie geen Tweede-Kamerlid mag worden. Als iemand met het Rooie Boekie van Mao zwaait, wordt er geen halve seconde over nagedacht, en Mao was een grotere schurk dan Dolf, zegt men; hij heeft in elk geval meer lijken op zijn lijstje. De vluchten naar China zitten vol (mijn bazin gaat in april; ik mag niet mee!). Menigeen heeft "Ho ho ho-tsi-Minh" geroepen toen hij nog jong was. In boekenkasten van intellectuelen prijkt menige Lenin; Sartre reisde vol jolijt naar Stalins paradijs; heb je "Mijn Kamp" in huis, dan wordt je al bijna tot levenslang veroordeeld gauw onder het bed wegstoppen. De goorste porno mag je verkopen, maar als een marktkoopman dat boeksken in voorraad heeft, rukt de ME uit! Demokratische gedachten? Haha! Vrije mening? Haha! Dat bedoel en bedoelde ik. Ja, Mijnheer, ik noem mij Nationalist (er verschijnt immers toch een boek binnenkort over Anton van Duinkerken), maar wee degeen die me dat voor de pootjes werpt; dat wil immers niet zeggen dat wat geen Nederland is vulles is, dat hier alles beter is, dat wij dit en dat wij dat. Maar gewoon: "Ik hou van Holland", punt! Maar een Zambiaan, een Chineesje of een Philippino zijn ook lief. Ik ga nu aan de schaakpartijen, er is veel werk te doen op de 64 velden. Ik groet U, waarde Heer, en ga nog vandaag nadenken over al de lekkernijen die ik je zaterdag zal voorzetten...... Ik zeg er zelfs een vergadering in Tilburg voor af, aan die A. heb je ook nix. Scherp je geest, wapen je, slijp je tong, er is veel te ruzieën en te bespreken!! Fac ut valeas! H


BRI E FW I S S E L I N G Re: Paarlen voor de zwijnen? 6 februari Mi amigo, Welke beelden toonde het Oostenrijkse journaal? Juist, de in die Heimat vakantie vierende Niederländische Königin! De beelden volgden op het negatief reisadvies van de Belgische minister van Buitenlandse Zaken. Of Beatrix dit nu wil of niet, haar aanwezigheid daar op dit moment wordt natuurlijk gebruikt voor publicitaire en politieke doeleinden. Ik maak hier geen punt van, ik hoop dat ze prettig skiet enzovoorts enzovoorts. Jij durft te beweren dat Haider geen rechts extremist is, dat noem ik een gotspe van de eerste orde. Ik heb inmiddels een dossiertje over deze kwestie opgebouwd, ik zal het je toezenden en als je na lezing deze bewering nog steeds staande durft te houden dan weet ik niet of een discussie over inhoud van het begrip rechts extremisme tussen ons beiden echt veel zin heeft. Die discussie ga ik overigens gaarne aan! Dat wordt een druk etentje. A. doet toch wel mee he? Anders wordt het een mis voor 2 heren en blijft haar rol noodzakelijk beperkt tot het aanreiken der schalen. De wijn schenken doe jij ook al. Jouw opstelling heeft iets van doen met Sensucht und Abendland. Je gedraagt je als een Engelse conservative die brommend de moderne tijd ondergaat en tegen het invallen van de dagelijkse schemering bij zijn dagelijke borrel wegdroomt in zijn dagelijkse hersenschimmen: tijden van weleer, those were the days. Jij vraagt mij wat meer

relativiteitszin,

welnu

misschien

moeten

we

elkaar

maar

eens

een

eindweegs

tegemoetkomen. Vooralsnog valt het wel mee met mijn zelfironie. Ik leef niet bepaald met het idee dat de Götterdämmerung zich boven ons aan het voltrekken is. Maar dat er zorgelijke bewegingen gaande zijn, dat kan geen weldenkend mens ontkennen. De ontwikkelingen in Duitsland stemmen al evenzeer somber, het gevaar van de CDU mestvaalt zit hem niet in het mogelijk criminele karakter der handelingen maar veel meer in het machtspolitieke vacuum dat ontstaat wanneer de CDU als gevolg van deze affaire ineen zou schrompelen. En zo kunnen we nog wel even verder gaan, maar de tijd ontbreekt mij nu, de zondag roept, de kranten moeten nog gelezen, de radio nog beluisterd enzovoorts, Ciao Enno

Datum: 9-2-100, 22:46 Re: Ha die Haider 2 Hallo, Enno, strijder voor gerechtigheid. Veel dank voor je uitvoerige bundel - maar, m’n lieve man, ik krijg dat allemaal niet doorgewerkt voor zaterdag! Misschien even kort ter gedachtenbepaling: artikel 1/2 NRC van Karin Jusek en vooral 31/1 NRC (zelfde schrijfster). Daarin wordt een beschouwing gewijd aan enkele kernpunten van 's heren Haiders ideeën. Vind je mij nog een acceptabele vriend als ik stel, dat ik heelwat (driekwart?) van wat ik daar lees (ik


BRI E FW I S S E L I N G sloeg het toevallig open) kan onderschrijven?? Nou heb ik het niet over kreten als "kinderverkrachters" of "SS"- dat zegt a) een Heer niet b)een politicus niet. Dat is straatkretologie, kroegtaal, bittertafelconversatie. Ik moet de rest nog doorwerken. Tot je troost kan ik melden dat ik bijna door de Particules élementaires heen ben, en dat ik het boek steeds beter begin te vinden. Niet dat het goed is, maar er staan treffende beschrijvingen in van zeer negatieve zaken en er staan opmerkingen, one-liners ook, in die raak zijn en te denken geven. Maar is het een afbeelding van ons, onze tijd, onze generatie (met die laatste 2 woorden wil ik jou niet beledigen!!)? Ik verheug me op zaterdag - dan kan best een spannend en discussierijk avondje worden! Mijn tennismakkers zijn ontzet over Oostenrijk, dit zij je tot bemoediging. (Over China hoor je ze niet, dit ter zijde) Ben vanavond naar school geweest en heb twee lessen gegeven voor ouders van (misschien) aanstaande brugklassers. Vragen als: "Waar heb je Latijn en Grieks voor nodig?" (mijn antwoord natuurlijk: "Nergens". Andere vraag: "Hoe motiveert U leerlingen?" Ga er maar aan staan! Maar het was leuk, en gewoon vertrouwd en alsof ik nooit weg ben geweest. Ik groet je, morgen heb ik lekker vrij. H de krypto-nazi.

Datum: 10-2-100, 19:51 Re: Ha die Haider 2 Krypto? Laat dat epiteton maar weg maar ja, dan beginnen we wel met erg grof geschut. H, gebruik toch de gaven die je van god gegeven zijn; jij houdt toch al niet van onderbuik-gevoelens heb ik de laatste paar maanden begrepen, laat ze dan ook geen rol spelen in jouw visie op de multiculturele samenleving. Gebruik je hersens en je hart, waar blijft de visionaire blik, de toekomstgerichte cultuurfilosoof? Geheel verdrongen door de voortdurend achterom kijkende romanticus die in katzwijm valt bij een echte Vermeer, genietend van de verzen van Bredero en Vondel, als het maar Dietsch is! Daar heeft Jeroen Brouwers trouwens ook een zeer lezenswaardig essay over geschreven. Misschien zond ik je dat al eerder toe. Waar zou jij toch zijn zonder mij, die jou geheel kosteloos en geheel belangeloos tal van wetenswaardigheden doet toekomen zonder welke jouw blik wel heel erg verengd, jouw meningen wel een heel smalle basis zouden hebben. Het doet me natuurlijk goed dat je Elementaire deeltjes steeds beter gaat vinden; het is ook een erg goed boek ook al kan ik me levendig voorstellen dat niet iedereen valt voor de stijl des schrijvers. Ben inmiddels aan een schitterend nieuw boek begonnen, dat door jou ongetwijfeld buitengewoon gewaardeerd zou worden: Het zwarte bloed van Louis Guilloux! Ook gelezen dat de eerste FPÖ ministers al in opspraak zijn gekomen? Ook gelezen waardoor? Kleinigheidje zeker? Tot zaterdag, groet aan Alwine E.


BRI E FW I S S E L I N G Datum: 11-2-100, 20:06 Re: Scholte of stamboekvee H, een laatste voorzet voor de discussies van morgenavond: lees het artikel over de crisis rond het Fries Museum in de NRC van hedenavond. Het geeft in een nutshell weer waar we het eigenlijk over hebben. Een museumdirecteur die, Groninger van komaf toch een halve Hollander wordt genoemd en dus geen hele Fries is en dus niet deugen kan! Persoonlijk heb ik niks op met Wim van Krimpen maar ben een trouw bezoeker van de Kunsthal, simpelweg omdat daar veel tentoonstellingen worden georganiseerd die echt de moeite waard zijn. En nog minder heb ik op met

Rob Scholte die gewoon een slimme jongen is met gevoel voor pr en marketing maar

artistiek geen blijvertje zal blijken. Een charlatan, die een beetje teveel ophef maakt over zijn ongeluk - had hij maar niet moeten koketeren met het drugswereldje waarin hij lange tijd verbleef - en wat mij betreft vergeleken kan worden met Jeff Koons; een hype die veel geld op kan brengen maar met kunst niets van doen heeft. Lees met gretig- en gulzigheid over die Friese gedeputeerde die liever een tentoonstelling over stamboekvee heeft. Mijn god, is dit niet om ter plekke voor eeuwig depressief te geraken? Een politicus die zich op deze wijze met cultureel efgoed meent te moeten bemoeien? En dan een politica van Groen Links die de populistiese kaart meent te moeten trekken? Je mag soms walgen van de nationale politiek maar als de provinciale politiek zum kotzen treibt, hoe zal het dan wel niet wezen met de lokale politiek? Nee, daar moesten we maar ver van verwijderd blijven. Overigens, van Krimpen claimt de uitdrukking "elf en dertigst" voor de Friezen maar dat is toch echt niet juist! Deze uitdrukking verwijst naar een oude wijze van zeer fijn weven met een kam waardoor 41 gangen geschoven konden worden en aangezien dat veel tijd kostte en omslachtig was....ectetera. Althans, dat zegt mijn Verschueren in het Groot Encyclopedisch woordenboek. Wat vind je, moet Vera Keur opstappen? Ik vind van niet. Van Nistelrooij scoorde weer schitterend en ik heb een onderhandeling achter de rug met een rare Amerikaan en een malloot van een nederlandse handlanger. Maandag uitslag. We'll see. See you tomorrow, Enno

Datum: 11-2-100, 9:48 Re: Ha die Haider 3 Goede man, Inderdaad- wat zou ik zonder jou zijn?? Ongeïnformeerd, zwalkend wat mijn visies betreft. Daar heb je volkomen gelijk in! O, ironie! Moet ik het "krypto" voortaan maar weglaten?

Ja, ik heb

uiteraard gelezen over de ministers van Haiders partij, althans over hun directe medestanders


BRI E FW I S S E L I N G en de houding daartegenover van wat nu ministers zijn. Zie je wel, dat ik gelijk krijg? Laat die lieden toch met rust en laat ze zichzelf onthalzen! Dat wil niet zeggen, dat er geen anti-buitenlander-sfeer in Europa bestaat. Ik schat ruwweg, dat iets als Haider overal tegen de 30% zou halen. Zoals laatst in de NRC stond (je weet wel, die pop- en homokrant), het houdt niet bij Lobith op (de Rijn komt overigens niet bij Lobith, maar bij Tolkamer de grens over). Als straf voor je beledigende terminologieën en gedachten over mij krijgt ge morgen slechts KIP te bikken, geen parelhoen, nee, geen fazant, geen patrijzen, geen exquise wildgerechten, maar KIP. Alhoewel: de kip ligt wel een hele nacht en een hele dag in de cognac te rusten alvorens jouw mond te naderen! Morgen ergens tegen zessen? Fac ut valeas! H, de niet-meer-krypto

Datum: 11-2-100, 20:19 Re: Ha die Haider 3 Vrindelijke vrind, Voor iemand die normaliter het nivo van speklappen en rookworst niet ontstijgt is kip een tongstrelende lekkernij. Ik wil maar zeggen, mij straf je er niet mee. Ik ben er klaar voor. En hoezo ben ik nu opeens degeen die kwetst en beledigt? Jij presenteert jezelf als krypto en ik ben zo vrij daar een vraagteken bij te plaatsen. Meneer deelt speldeprikken uit, werpt visjes uit, laat in het midden of hij het echt meent of alleen maar wil prikkelen, zaait twijfel over zijn echte bedoelingen en beklaagt zich er vervolgens over dat een toehoorder, waarvan hij al vindt dat dees niet over voldoende zelfironie (= relativeringsvermogen?) beschikt, hem op de inhoud en betekenis van zijn woorden van repliek dient om vervolgens een eerder aangekondigd copieus diner plots voor te stellen als een stukkie kip. Hoe nu? Eerste barstjes in't vernis? Donkere wolken aan den einder? Ik ben er rond de klok van 6. E.

Datum: 14-2-100, 10:40 Re: Particules Hooggeachte Havenbaron, Ongetwijfeld goed tehuis aangeland, anders had ik wel wat van de Hermandad gehoord. Ik vond gisteren nog een briefje, met daarop enkele aantekeningen die ik gemaakt had al lezend in de Particules Elémentaires. "Uitstekend: blz. 256/257; lullenkoek blz. 166, 262/3, 228, 270" Misschien heb je er iets aan. Meistersinger? H


BRI E FW I S S E L I N G Datum: 15-2-100, 21:13 Re: Doelen H, as maandag, 21 februari, het volgende concert in de reeks wereldpremières. Past dat nog in de agenda? Stamppot met worst en mosterd? Lamaar weten. Meistersinger? Echt genieten, prachtig gezongen op een enkele uitzondering (Lene) na. Dale Duesing was weer groots maar ook Hans Sachs werd werkelijk voortreffelijk vertolkt. Mijn eerste kennismaking met Charlotte Margiono is mij meer dan bevallen; die vrouw is AANWEZIG en heeft een prachtige stem. Het orkest, need I say more. Het was losser (misschien af en toe iets te frivool? maar geen overacting) dan de uitvoering die ik enige jaren eerder zag, die was wat duitser van toon. Je herinnert je ongetwijfeld nog hoe destijds Hans Sachs de bloemenkrans met een wat achteloos gebaar richting orkest wierp. Ik vond dat toen een vondst, een terechte relativering van die wat twijfelachtige zinnen van Wagner in de laatste strofen. Die Wagner was volgens mij niet echt een aangenaam persoon, deze zelfverklaarde halfgod die door zijn omgeving tot een hele god werd gemaakt; nota bene nog een links extremist avant la lettre ook nog; al met al een fascinerend karakter. Ik heb echt van het begin tot en met het einde genoten van deze opera. En A.? Toch ook genoten mag ik hopen? Zaterdagavond? Het was mij werkelijk meer dan aangenaam. Voortreffelijk gegeten en gediscussieerd, toch? We hebben het nog niet gehad over een alternatief voor Bayreuth, noch over een dagje uit naar een nog nader aan te duiden stad. En dank aan de Oostenrijkse kunstenaars die tenminste een serieuze discussie voeren over blijven of weggaan. Elfride Jelinek heb je natuurlijk nooit gelezen, moet je ook maar niet doen ofschoon ze prachtige boeken schreef. Maar gezien jullie kritiek op Elementaire deeltjes moet je Jelinek maar links (!) laten liggen. Best regards, Enno

Datum: 18-2-100, 10:03 Re: concert Mein Lieber! Gisteren traden de Meesterzangers op - na een knullig begin (eerste half uur, de ouverture uigezonderd van de knulligheid) kwam er steeds meer animo en overtuiging, culminerend in een soms overrompelende en ook emotionerende derde acte. Goed werk! Dale D. en Wolfgang Brendel inderdaad on top. Brendel heb ik overigens rond 1975 (!) in Amsterdam als Don Giovanni gezien!! Ik was gisteren met L, die het werk voor het eerst zag en volop positievelijk reageerde.


BRI E FW I S S E L I N G Halftwee thuis. Slaap! Vanavond moet ik onder den bloten hemel tennissen - zal het met dit miezerweder doorgaan? Ik hoop in stilte van niet. Maandag ben ik circa 18.00 bij je, maar ondanx al jouw goede zorgen met boekies en zo zal ik de GSM toch maar meenemen..... Er wordt, meen ik me te herinneren, maandag de derde symphonie van Gorecki gespeeld die jarenlang op de hitlijst hoog stond genoteerd. Ook ik vond het zaterdag j.l. een plesante avond, jammer dat ik jullie debat over Haider niet kon meebeleven vanwege de culinaria. Een paar themata moeten overigens nog worden afgewerkt, want die zijn niet aan bod gekomen. Enkele uren zijn inderdaad maar enkele uren. Volgende keer. Nu ga ik boodschappen doen - het wiekent wenkt. A.s. vrijdag gaat het Oman-waarts. Ja ja, dat doet maar. Maar ik vermoed, dat het dat dan was wat de vacantie betreft, want na Londen en Oman zal mijn budget wel uitgeput ter aarde liggen. Wij hebben het nog over uitgaan e.d.. Welke voorstellingen heb jij volgend seizoen besteld? Adieu, goed wiekent, tot maandag zonder tegenbericht. H

Datum: 2-3-100, 19:44 Re: De wereld hier draait gewoon door Dear friends, Ik hoop dat jullie omkomen in decadentie en zwelgen in genot en luxe daar in dat verre Oman, het is jullie van harte gegund, je hebt er hard voor gewerkt en een mens moet bijtijds even bijkomen, niewaar (hoor je Merlin?). Hier verder alles goed hoor, druk druk druk zoals dat nu heet en ook in privatis weinig nieuws te melden (helaas, moet ik haast zeggen). Maar nu over naar gewichtiger zaken, die aan jullie voorbij zouden kunnen gaan wanneer je na terugkomst de stapel kranten niet conscientieus voldoende uitspelt. Ik citeer uit de NRC van 1 maart jongstleden: "..zegt Kroes dat haar echtgenoot thuis kwam met het nieuws dat hij een deel van hun vakantie moest opofferen voor een werkbezoek aan de Antillen.,,(-)ik zei: no way. Hij zei: ik heb op geen enkel moment nog ruimte in mijn agenda. Nou dan, zei ik, dan gaan we samen. Het werd dus een werkvakantie. De reizen van Bram zijn altijd inhoudelijk. Never ever op het strand liggen, never ever door de stad zwalken". Ik maak mij nu hogelijk ongerust: jullie hebben toch wel aan het strand gelegen en door stadjes en bedoeïnendorpjes gezwalkt? Ja toch, mag ik hopen? Uit hetzelfde artikel nog een citaat: "Kroes: als dit de teneur wordt in Nederland, dan wil ik hier niet meer leven. Dan pak ik mijn spullen". Mijn god, dat zal ons toch niet ook nog moeten overkomen? Doe je mee met mijn spontane actie "behoud Neelie en Bram voor ons eigen land”? Vandaag, 2 maart wordt bekend dat Peper de regels met betrekking tot dienstauto's als minister schromelijk heeft overtreden. Ik wacht met spanning op 10 maart, dan komt het onderzoeksrapport van de C.O.R. uit. Prijs je gelukkig dat jullie dan al zijn teruggekeerd uit dat


BRI E FW I S S E L I N G verre en hopelijk exotische Oman. Dat je de hopelijk definitieve deconfiture van dit stelletje flutbestuurders live mag meemaken. Je kent mijn standpunt: ik heb meer respect voor een crimineel die gewoon uit hebzucht de boel beflikkert, zolang er maar geen geweld aan te pas komt. Maar de echte criminelen in deze wereld zijn zij die het contact met de gewone wereld geheel verloren hebben, geen enkele moeite doen om ook maar de geringste ‘schijn-van’ te vermijden en zich op een onsmakelijk onmaatschappelijke wijze weten te gedragen zoals ons illustere Rotterdamse duo. Daar kan de PvdA niet blij mee wezen. Dat Peper hard moge vallen en dat ze daarna, toch in beweging, maar meteen voorgoed onze landsgrenzen mogen passeren. Nou, voor dit moment wel genoeg gesputterd, welkom thuis my dear friends, hope to see you soon. En hoe beviel Louis Guilloux? Prachtig toch zeker? En met Aristoteles zat het nu toch goed A.? Groet uit Rotterdam, E.

Datum: 9-3-100, 10:33 Re: Ha die Haider 4 Goede heer, Ben terug en bezig langzaamaan de kranten die zijn binnengekomen, door te vluchtigen. Mon Dieu, wat houdt Haider sommigen toch bezig! Laat die man toch, zou ik zeggen. Als-ie wat goeds presteert, dan zij hij geloofd, indien niet, wordt-ie vanzelf afgeserveerd. Zie zijn minister van Justitie die zich met neo-nazi's heeft afgegeven. Stel dat-ie zich met communisten had afgegeven? Hoe had men dan gereageerd?..?..? De vacantie was curieus, indrukmakend, het is een sympathiek land, geordend, met fantatsische plantsoenen vol bloemen, veel hagelwitte nieuwbouw (ZM de Sultan heeft veel oude rotzooi laten afbreken; voor ons natuurlijk wel jammer, maar wat het land betreft ongetwijfeld ten nutte). Je hebt de kaart inmiddels wel binnen, denk ik. Verder mondeling, desgewenst. Ik begrijp je gepeperde taal en dito ergernissen niet goed over Onze Minster van Binnenlandse Zaken. Is dat niet wat klein aan de maat? Gut, laat-'m een paar pieken te veel gedeclareerd hebben - het overzicht over der Ministers uitgaven toont toch, dat het allemaal met onze regeerders dik meevalt wat ze opeten, opdrinken en verreizen. Nee, ik kan me er niet over opwinden, eerlijk gezegd. Veel meer over de dikke vette prijsverhoging bij de Nederlandse Opera!! Zo'n 150 piek voor een kaart GVD. Hup Rotterdam! Gisteren nog naar het Feyenoord-stadion geweest? Petje op tussen het Volk? We melen, bellen, schrijven, komen langs, je nachdem. Over jouw privé-problemata - tja, ik vind het lullig, uiteraard. De vraag is natuurlijk in dit soort zaken, of het ooit echt beter wordt, of mensen (nog) veranderen, of de betrokkenheid

op elkaar zo groot is dat men bepaalde

eigenaardigheden en karaktertrekken met succes kan afleggen ter wille van de ander. Persoonlijk voor mezelf sprekend zou ik nooit (never say never) met iemand kunnen leven die zo totaal andere gerichtheden en interesses heeft dan ik, en die mijn sferen niet kan cq wil delen.


BRI E FW I S S E L I N G Als A. geen krant, geen boek zou lezen, zou me dat verbazen, maar het zou geen reden zijn om te kappen; wel wanneer ze ook nog met haar rug naar muziek, politiek, geloof, filosofie of wat allemaal nog meer zou gaan staan. Bak, maar echt waar: in Oman hartstikke verkouden geworden; vanaf vorige week dinsdag snotter-, rochel-, snuit-, en hoestconcert. Nachten niet geslapen daarginder vanwege die verdomde druipneus en keelpijn. Pas vandaag een beetje beter! Anderhalve week geknoei en geproest! Groet H

Datum: 11-3-100, 20:15 Re: Kunst? Salutem! Scholte is kunst? Of is een goed geschapen stuk stamboekvee een kunstwerk der Natuur? Of maakt de Natuur geen kunst, maar zijn wij het die aan de (neutrale, volgens Nietzsche) Natuur begrippen als "schoonheid" "vorm" e.d. toevoegen? Eén ding mag zeker zijn: de klassieke dramata zijn kunst - het bewijs geeft de geschiedenis. Daarom het volgende. In de krant zag ik, dat in de Rotterdamsche Schouwburg (dat betongedrocht van Quist, je weet wel) de Oresteia van Aischylos wordt opgevoerd vanaf 15/3. Is dat niet wat om heen te gaan? Misschien wil ook A. mee; ik heb het met haar (afwezig) nog niet besproken. Wat vind je van die foto van die parlemetariërs in Zuid-Afrika, met die jongejonge negerin op de voorgrond. Mon Dieu! daar moet je beschaafd bij blijven! Waaauu! Maar wat vind je van dat bezoek? Daar zijn de onkostjes van Peper nix bij! Heb je gelezen dat jouw Rosenmöller zijn koffers kwijt is, (natuurlijk gejat, dat kwam onder Verwoerd niet voor) en dat daarin zich veel bevond, o.a. een Armani-gesneden pak? Trouwens, van Jhr de Beaufort van het Ministerie, die ook meemocht, is al op de eerste dag te Kaapstad alles weggepikt. Jaja. Hoe vaart ge? H

Datum: 11-3-100, 21:45 Re: Kunst? Ayschylos? Waarom niet? H, Er is niets mis met de Rotterdamse schouwburg en het lijkt mij een prima idee weer eens een toneelstuk te bezoeken, it has been ages ago. Maar jullie lopen dan wel het risiko dat mij, temidden van twee doorgewinterde classici, de fijne finesses van het Griekse drama ontgaan, dat ik er tezeer met 21ste eeuwse ogen naar zit te kijken en allerlei hintergrund en metafysika terzijde laat maar kom, laten we gewoon gaan. De paus spreekt een algemeen mea culpa uit in deze tijd vol sorry's en excuses maar laat er geen twijfel over bestaan dat het schuldbesef uitsluitend betrekking heeft op de neveneffecten van de al te grote missionarisdrang van skerks


BRI E FW I S S E L I N G onderdanen. Het zij zo, het was ook teveel gevraagd om ook maar even de mening over homo's, vrouwen, sex voor het huwelijk en de moderne anticonceptie te herzien, aids of geen aids. Die parlementariers in Zuid Afrika, ja eigenlijk vind ik daar helemaal niets van, wat doen ze er eigenlijk? Wel gehoord dat de Hoop Scheffer een voorstander is van condooms ongeacht Woytyla. Een kleine revolutie? Ach welnee, maar hij kwam er wel in duidelijke bewoordingen mee tevoorschijn en dat vond ik wel sympathiek. Wat vonden jullie van Louis Guilloux? Best regards, Enno

Datum: 13-3-100, 18:51 Re: Tutti Frutti Amico, Soms heb ik heimwee naar dat land en zijn zee. Maar als ik denk aan de menschen wordt het verlangen gesmoord. Ik heb in hun zielen geen spoor van weerklank gehoord van de ontzaglijke ruimte waarin zij leven; naar het accoord dat dag en nacht langs hun kust wordt gehoord, of naar de macht van hun beemden; slechts hun ziel is met duister behangen gelijk hun hemel. Gloed en verlangen, hartstocht en onbevangen geloof zijn in hun bedompte gebeden langzaam maar zeker gedoofd. (Onze grootste Zeister dichter: H. Marsman!) Je hebt suxes gehad: Peper opgeduveld. Wijs besluit? Vanavond komt jouw favoriet Mulisch bij Knevel op de TV om 22.10. Oresteia: ik kan NIET 16/17/19/20/21/22/23/24/28 maart Gegroet! H



Datum: 14-3-100, 18:23 Re: Tutti Frutti Voorwaar, een prachtig gedicht. Bedoel je dat Marsman de grootste dichter uit Zeist is? Komen daar nog meer dichters vandaan dan? Of bedoel je dat Marsman zelfs de grootste dichter van Nederland is? Daar ben ik het dan niet mee eens want die positie is met afstand voorbehouden aan Gerrit Achterberg. Maar ik beloof je dat ik prompt een dichtbundel, of misschien wel diens verzameld werk, van Marsman zal aanschaffen want het gedicht dat je stuurde bevalt me bovenmate. Blij omdat Peper opstapte? Neen, ofschoon ik zijn heengaan had voorspeld (vandaag mijn fles whiksy die ik met een weddenschap won reeds in ontvangst genomen!) en ook volkomen terecht vind. Peper had of enkele maanden geleden tijdelijk terug dienen te treden of tot aanstaande vrijdag moeten wachten, tot het moment dat de COR met haar rapport komt. Nu wachten we allemaal met smart op dat rapport waarvan we hopen dat er veel smeuige details in staan over smans slordigheid en uitgavendrift. Ja Peper heet slordig te zijn; ik noem het ordinair graaien. En zijn echtgenote heeft het bij mij geheel en voor immer en altoos verbruid. Dat ze maar snel mogen emigreren naar een oord waar ruimte genoeg is voor hun zelfverklaarde grootsheid. En weer bevinden we ons in een situatie waarin jij spreekt van bagatel en onbenulligheden. Waarom toch weiger je in kwesties als deze een helder standpunt in te nemen? Het gaat toch om de integriteit van openbaar bestuur? Jouw houding tegenover dit soort zaken kan ik alleen begrijpen als ik veronderstel dat jij hoe het ook zij niet gelooft in die integriteit, als ik veronderstel dat jij een dergelijke kwalificatie a priori tot een fictie hebt verklaard. We hebben het hier over academisch gevormde lieden die heel hun leven in de bovenlagen van de samenleving hebben verkeerd; Peper zelfs lange jaren onder professoren verkerend. Moeten wij dit soort lieden nog gaan uitleggen dat het begrip integriteit niet zo rekkelijk is als hun praktijk laat zien? Kun jij niet een wervelend en bevlogen college geven over de herkomst van het begrip integriteit en de relatie leggen met geloofwaardigheid, voorbeeldfunctie, de lat hoog leggen, de schijn vermijden en ga zo maar door? Ik herhaal het nog maar een keer: dit soort lieden zijn voor mij grotere criminelen dan al diegenen die er rond voor uit komen dat ze niet worden gehinderd door scrupules, gemeenschapszin of ethiek en uitsluitend uit zijn op het eigen gewin, daarmee wet en wetsdienaar trotserend. De kwestie Peper is pas echt gaan rollen toen kleine ambtenaartjes uit het Rotterdamse werden geschorst en gestraft; toen er vervolgens vanuit de plaatselijke pers op werd gewezen dat het een flagrante schending van de eerlijkheid was dat alleen de kleine jongens werden gepakt; dat er toch minstens oog voor moest zijn dat dit soort vergrijpen alleen maar mogelijk was omdat er een cultuur was ontstaan die dit soort handelen niet sanctioneerde? En dat was de Peper-cultuur. De grote baas gaf het voorbeeld, de ondergeschikten volgden. Het is aan de media te danken dat er toch deze kwestie Peper uit is voortgevloeid. En beschaafd Nederland nu maar roepen dat er moddergevechten worden gevoerd


BRI E FW I S S E L I N G door de pers, dat de WOB wordt misbruikt, dat de hoofdlijnen sneuvelen omwille van onsmakelijke details, dat we met zijn allen afglijden naar het nivo van gluurders. Neen, beste Hans, dat soort lieden maakt mij misselijk. Laat nu de onderste steen maar boven komen ook al blijf jij roepen: laat die man toch. H., schaam je! Over Oresteia: wanneer kun je wel? Vanavond Feijenoord - Chelsea; ik verheug mij daarop. En wat vonden jullie nou van Louis Guilloux??? Zijn jullie niet aan lezen toegekomen? Geeft niks hoor maar ik wil graag weten wat je van Cripure vond. E.

Datum: 15-3-100, 20:06 Re: Tweelingbroer Jules Zijt gij dan de enige in Nederland die niet weet dat Zeist naast Marsman ook nog het jaarlijks POeZeist kent, waar locale dichters hun kunnen (met n) tonen? Marsman is zeker niet onze grootste, dat is inderdaad Acherberg, met als zeer goede tweede ex aequo Roland Holst, Jacques Perk en Nijhoff. En Reve heeft ook een paar juweeltjes. Mulisch al aangeschaft, onze klassieke meester? Guilloux moet nog - er is nog vóór hem De Eeuw van mijn Vader van Geert Mak (bijkans uit), een artikel van mijn dochter Leonie, en wat oude kranten. Maar hij komt eraan. Wat de Oresteia betreft: de data die ik zond, daarop kan ik NIET. Op de rest dus WEL. Welk concert volgende week? Dat gedoe rond Peper: ja, uiteraard ben ik het met je eens, dat zakkenvullers en jatters moeten worden bestraft; of ze erger zijn dan professionele criminelen zou ik niet zo durven stellen: het gaat er maar om wat voor schade men bij anderen aanricht. En dan is een klassieke moord, denk ik, erger dan 5 ton jatten uit de overheidskas. Wat Peper in Rotterdam aan rottigs heeft gedaan, daar weet ik niets van. Terroriseerde hij de beambten? Anderzijds: in bedrijfslevens gelden vaak andere regels dan in het "gewone leven": men declareert, eet, vliegt en spendeert uitbundiger dan unsereins doet. Daar moeten we de maat misschien anders nemen. Natuurlijk: een overheidsdienaar moet in zekere zin ethisch een voorbeeld zijn. Dus kan hij niet dat doen wat men bij anderen zou laken. Maar Clinton b.v.? Omdat die zijn handen en nog wat anders niet kan thuishouden, is hij geen wereldkampioen ethiek. Maar wel een wereldleider die het er redelijk tot goed vanaf brengt. wat willen we? Als Minister x of y zijn secretaresse grijpt, moet-ie dan weg? Als een staatssecretaris bezopen in de goot ligt, moet-ie dan meteen zijn koffers pakken? Ik weet dat niet. Maar de waarheid

over Peper komt overmorgen uit; dan zullen we zien of hij

terecht aan de schandpaal wordt genageld. En, wat heeft Neelie er eigenlijk mee te maken? Jij mag ze niet, maar dat doet niet ter zake. Maar wees gerust: ik wil zeker geen dubbele maatstaf aanleggen en heus niet alles onder het vloerkleed vegen. In elk geval, het woord "peperduur" heeft een nieuwe betekenis gekregen.


BRI E FW I S S E L I N G Feyenoord, och arm; ik zag de eerste helft. Daarna moest ik naar de tennisbaan; een van ons was er niet en had een mij onbekende vervanger gestuurd, in wie ik direct jouw tweelingbroer ontwaarde! Ongelofelijke gelijkenis, die Jules! Hoe is het thuis? Ontwikkelingen? Mijn dochter L. zit op vacantie in......Marokko! Ik denk tot volgende week in R'dam. H

Datum: 16-3-100, 20:41 Re: Tweelingbroer Jules H, Neergedwongen in de lage zeden van een sombren godvergeten tijd gaan wij schichtig om tusschen de beesten dien wij langzaam zijn ten prooi bereid. zie, ons leven in de zwarte kuilen onder roet en regen van den nacht, is nog slechts de echo van hun huilen dat het uur van zijn voldoening wacht. eene horde, schijnbaar in twee kampen, opgejaagd en weer belust op bloed, hunkrend naar de pijn van sterke rampen, en het leven van den geest verbloedt. o, de woede, machtloos tot de tanden bloot te staan aan dit grauw vagevuur! wanneer zal dit Babel dan verbranden van de schachten tot het zwart azuur? wanneer zal de horizon weer lichten met dien smallen gloorstreep onzer hoop? zij behoeft geen grootsche vergezichten om zich op te richten uit den dood; laat een ster, een onaanzienlijk teken flonkren boven de rampzaligheid en opnieuw geloven wij in streken voorbij 't moeras van deze lagen tijd. ook Marsman



Neen, Mulisch koop ik niet, je weet het, ik pruim dien man niet. Wat vond je van Geert Mak? Heb er vaker van gehoord, sommigen zijn enthousiast, anderen menen ernstig foutief door Mak geciteerd te zijn. Misschien komt het er nog eens van maar eerst wil ik het verzameld werk van G.L. Durnlacher lezen, dat ook al tijden op me ligt te wachten.

Woensdag de 22ste speelt

Michael Kieran Harvey wereldpremieres van Meale en Harvey en daarnevens werk van Messiaen, Wolpe en Stockhausen! Heb jij ooit een concert van Joep Fransen gehoord en wat vond je ervan? Schrijf vast in je agenda maandag 30 oktober van dit jaar, de Hohe Messe van Bach. Beschouw het maar als een wel erg tijdig verjaardagsgeschenk. Over Peper weten we morgen weer, ach wat zullen de media weer bol staan, de koppen in de krant maar Bram en Neelie zitten ergens rond de poolcirkel heb ik vernomen. Wat Neelie ermee van doen heeft? Hetzelfde als van Linschoten en Korthals Altes en al die andere paljassen uit de inner circle die in stelling werden gebracht om met veel aardappel in de keel de vlucht naar voren gestalte te geven. Ik voer geen oude vendetta tegen Neelie, ik mocht haar destijds wel als minister van verkeer en waterstaat en ze leek in haar beginjaren bij Nijenrode ook goed werk te doen. Maar deze vrouw heeft echt behoefte aan dat vlammende college van jou over integriteit en zo! Geloof me, misschien zou het haar louteren, de ogen open, de schellen neder. Het ga je goed, laten we komende woensdag maar eens afspreken wanneer we naar het toneel gaan. Rond zessen ben je weer hier I presume? Groet voor A. Enno

Datum: 19-3-100, 11:31 Re: Tutti Frutti (2) Zwart azuur en donkere kuilen - Marsman en de naderende oorlog. Toch een belangrijk dichter, ook al zitten er gedateerde elementen in ’s mans werk. Mak heb ik uit, ook het boekje over Etruskische tempels bij Bolsena dat ik met Oud en Nieuw van een Italiaan heb toegestuurd gekregen: ik kon het bijna helemaal zonder woordenboek lezen zowaar! Nu L.’s artikel ("De Moraal van het Verhaal"), dan jouw boek. Of heb je het dringend binnenkort nodig? Dan neem ik het woensdag mede. Natuurlijk kan dat gepeper niet, maar dat de NRC vier wethouders moet afbeelden en daarbij staat dan dat b.v. een van hen 3000 te veel heeft gepikt- kom jongens, Holland op zijn smalst. Mijn hemel, drieduizend guldens - nee, het mag natuurlijk EIGENLIJK niet. Zag gisteren het congres van Groen-Links even op TV, en hoorde een zeer smakeloze grap van Rosenmöller over Peper nav de nieuwe startbaan van Schiphol - bah! Trouwens, ik weet niet wat jij ervan vindt, maar mij dunkt dat R. de laatste maanden erg aan het terugzakken is: het is louter aasgieren wat de man doet, hij mist elke snedigheid, hij wordt schreeuwerig, vind ik, te nadrukkelijk aanwezig. Dat gaat niet goed, lijkt me. (Niet dat ik dat erg vind natuurlijk! Maar ik


BRI E FW I S S E L I N G leef met A. en jou mee). Wat me ook opviel, tegenviel, is het feit dat ik in de zaal niet één meneer ontwaarde met stropdas om. Maar dat is toch typisch voor Groen en voor Links: tegen trends, tegen gevestigdheden en starre gewoontes? Nou, dan dus in pak met das, zou ik zeggen - dát is daar bij Groen-Links toch "links", tegendraads? Ik zou het wel weten, en zou meteen opvallen! Hoefde ik ook niet als ik beëdigd werd als Minister van ZusZo opeens anders te zijn dan nu. Dixi. Hoezo Hohe Messe 30/10? Wie doet het? Ik had vorige week nog een concert met Hindemith, Ketting en Schreker in het Ccgebouw. Schreker nauwelijks te pruimen. Wel een fantastische sopraan gehoord, een revelatie: Claudia Barainsky, Berlinerin. Let op de naam!

Nee, Fransen

Joep zegt me niets wat muziek betreft; natuurlijk ken ik de naam. Tot Woensdag! H

Datum: 19-3-100, 12:57 Re: Medeleven? H, Sinds enige tijd heb ik een mooi compendium "Ontmoetingen met Nederlandse literatoren" van G. Puchinger. Ik zal vandaag het chapiter over Marsman eens lezen maar wil ook nog naar de Willink tentoonstelling in Boymans van Beuningen. Tragisch dat Marsman getorpedeerd werd op zijn vlucht naar een veilig oord. Erg veel vertrouwen in een goede afloop schijnt hij overigens nooit gehad te hebben; zijn gedichten waren vaak ongekend somber en donker: Hooger kunnen de golven / van de wanhoop niet gaan, / denkt het hart; ik ben aan / het einde door het donker bedolven. Hoe het ook zij, hoezeer zijn werk wellicht gedateerde elementen bevat, toch is het fantastisch dat wij beiden meer dan 60 jaar na dato, nog steeds zijn werk lezen en erover schrijven en wij zijn zeker niet de enigen! Groen Links volg ik eerlijk gezegd niet zo nauwkeurig. Hoorde onlangs wel een dame uit dezelfde gelederen spreken over een langzame onttakeling van de Monarchie; zij hield een helder verhaal, deed recht aan de geweldige reputatie van ons Koninklijk Huis en de emotionele en historische waarde daarvan maar gaf tegelijkertijd op integere wijze aan dat de tijden veranderen en dat er in een moderne samenleving eigenlijk geen plaats meer is voor zo'n archaisch instituut waar het erfrecht de continuiteit beheerst. Zij moest overigens weinig hebben van het Republikeins Genootschap omdat zij daar als vrouw sowieso geen toegang tot had maar vooral omdat het RG zich uitsluitend op een wat puberale wijze verzet tegen het instituut monarchie. Wat je er ook van vindt, het deed mij goed deze GL-dame (die ook nog een heel prettige stem had!) zo te leren kennen. M.a.w: GL = meer dan PR. Wees eerlijk H, het valt niet mee om in deze tijden, waarin de ene miljardenmeevaller struikelt over de andere, op een heldere wijze oppositie te voeren. De themata waar nog wat sjeu in zit zijn reeds opgeëist door christelijk rechts en over eerlijke verdeling maakt bijna niemand zich nog zorgen. Wat resteert zijn de hete hangijzers zoals Schiphol, de HSL en het Milieu. Maar het milieu staat niet meer op de politieke agenda, we


BRI E FW I S S E L I N G vinden het wel welletjes zo, schijnbaar. Die wethouders die een scheve schaats reden interesseren mij nauwelijks. Toch vind ik het volledig terecht en juist dat de media zich op deze kwestie storten. Dat is precies hun taak. Zonder media was dit gedrag voorgoed onder het tapijt geschoffeld. Het is ook opvallend en even voorspelbaar dat de verdedigende reactie van de aangevallenen zich vooral op die media richt. Het ging niet om taxibonnetjes van 10 jaar geleden! Ik kan je aanraden het rapport van de COR eens op te zoeken (www.nrc.nl) en blader gewoon eens door met name de bijlage van de forensische accountants heen; doe dat nou eens, trek er een kwartiertje voor uit en kijk dan vooral eens naar de paragraaf reiskosten van Peper. Ik heb me inmiddels muziek van Joep Franssens aangeschaft; hij past in de traditie van Peteris Vasks (die wij onlangs hier te R. hebben kunnen beluisteren), Gorecki, Pärt en Kantsjeli. Ik vind de muziek erg mooi maar heb er nog geen vastomlijnd oordeel over. Ik vermoed dat jij er niet zo verschrikkelijk veel waardering voor zult hebben. Noteer maar vast in je agenda: 15 februari 2001 worden er twee pianostukken van hem hier te R. uitgevoerd. Schreker heb ik slechts zeer zelden in de concertzaal gehoord, geen gemakkelijke muziek die ik op cd al helemaal niet kan waarderen (iets wat ik bij vrijwel alle seriële muziek ervaar, ik moet bij de uitvoering aanwezig zijn om het te kunnen waarderen terwijl de overdracht van emoties bij andere muziek-soorten veel gemakkelijker lijkt te geschieden, althans zodanig gemakkelijk dat ik het beluisteren via een cd niet hinderlijk vind). Wat vond je van Ketting? Ik houd wel van zijn muziek, zijn derde symfonie is erg fraai. Hindemith is geen vleesch en geen visch, maakt op mij een erg gedateerde indruk. De Hohe

Messe

wordt

uitgevoerd

door Studenten

afdeling

Oude

Muziek

Uitvoeringspraktijk Koninklijk Conservatorium Den Haag olv Ton Koopman. Het ga je goed, tot woensdag Enno

Datum: 19-3-100, 14:47 Re: Marsman over Zeist Mijn dorp, ik ben uw dorre tucht en d'onoprechtheid van uw vale straten in wrok, in lang-verzuurden wrok ontvlucht Hoe nu? E.


en

Historische

BRI E FW I S S E L I N G Datum: 19-3-100, 15:21 Re: Nog effe Alvorens aan schaak - en kookactivitates te gaan: Schreker was GEEN serialist! Een postromanticus; gestorven 1933; gezwollen, als Strauss in zijn slechtste stukken, soms evenwel ook (opera's) dramatisch geslaagd; was zeer popie tussen 1910-1925. Ik ben 'n keer met (--) naar Brussel gereisd om Schrekers "Die Gezeichneten" te zien in de Muntschouwburg; hij heeft vaak morbide, wat "zieke" themata. Ketting III ken ik niet. Oresteia: ik heb je data gegeven waarop ik NIET kan; ik neem woensdag mijn agenda mee; het kan overigens zijn dat ik NIET kan; ik bel of meel zo snel mogelijk als ik NIET kom; bij stilte dus kom ik rond 18.00 te jouwent aan. De Hohe Messe heb ik vorig jaar in Berlijn onder Abbado (!) gehoord. Marsman haatte Zeist? Ja, het is hier geen spiritueel gedoetje, en dat was het ongetwijfeld vroeger ook niet! Een villadorp, leerden wij vroeger, zoiets als Velp. Ben je opeens verslingerd aan Marsman?? Wat je over die Mevrouw en de Monarchie schreef - tja, daar is en was veel over te zeggen eventueel mondeling. Maar het is een onderwerp dat rationeel nauwelijks/niet te benaderen is: cfr. geloof. Zo, genoeg; ik ga twee schaakzetten verzinnen (moeilijk, verdomme) en dan de keuken in - lief dochterken komt (kinderliefde, ook al zo iets onberedeneerbaars). Morgen naar de TEFAF in Maastricht, Dinsdag naar een promotie. Hoe is het op het persoonlijke? H

20-mrt-00 Hoi B, Bedankt voor je brief, ik vind het leuk post te krijgen en heb liever echte dan digitale post. In emails zijn de meeste mensen een stuk slordiger in het formuleren van hun gedachten, op de een of andere manier brengt het medium dat kennelijk met zich mee. Dus ik zou zeggen, schrijf vooral verder zolang je mij maar niet kwalijk neemt dat ik geen moeite meer doe mijn brieven met een pen te schrijven. Dat gaat me te langzaam en al spoedig begin ik volstrekt onleesbaar te schrijven. Je brief gaat vooral over de dood; toevallig ben ik de laatste dagen de gedichten van Marsman aan het lezen en ofschoon hij doorgaat voor een vitalist, schrijft hij vooral over de dood en zijn angst daarvoor. Zoals veel dichters in het interbellum overigens, ook Slauerhoff was geen toonbeeld van zorgeloosheid en vrolijkheid, integendeel. Slauerhoff stierf op zeer jonge leeftijd aan tbc. Marsman vluchtte in 1940 vanuit Frankrijk naar Engeland maar het schip waarop hij als passagier had aangemonsterd werd door de Duitsers getorpedeerd. Wat ik fascinerend vind is dat zijn gedichten na al die jaren nog steeds gelezen en bewonderd worden en terecht, want ze zijn echt prachtig.


BRI E FW I S S E L I N G Het mooiste gedicht dat ik ken is van Gerrit Achterberg, die ik sowieso met afstand de beste dichter uit het nederlandse taalgebied vind. Dat gedicht heeft niet echt een titel en wordt meestal aangeduid met de eerste strofe: Aan het roer dien avond stond het hart: Aan het roer dien avond stond het hart en scheepte maan en bossen bij zich in en zeilend over spiegeling van al wat het geleden had voer het met de wind en schemering om boeg en tuig voorbij de laatste stad Dit vind ik het ultieme gedicht. In zo weinig woorden de mystiek van het leven, de heimwee en de berusting weergeven, dat is werkelijk ongelooflijk. Ik heb je wel eens verteld dat ik over mijn leven en wat me zoal overkwam aantekeningen heb gemaakt voor mijn kinderen. Ik stuur je hierbij het hoofdstuk over de dood. Ik heb nog steeds geen tijd gehad om het bij te schaven maar dat komt nog wel een keer. Mijn moeder mis ik sinds haar dood en dat gevoel is al die jaren onveranderd gebleven. Het is geen gevoel waaronder ik lijd maar het is wel een gemis, een gemis dat ik zonde en jammer vind. Aan mijn vader kan ik met de beste wil van de wereld niet met negatieve gevoelens terugdenken maar ik ben me er wel van bewust dat dat voor M. of V. echt anders ligt; ik weet niet hoe ik me zou voelen als ik hun ervaringen had gehad. Maar zelf denk ik echt met mildheid aan mijn vader ofschoon me dat ook weer niet zo heel erg vaak overkomt. Daarvoor was er te weinig gezelligheid en echt contact, denk ik zo. Maar voor zover er iets te vergeven was, heb ik dat allang vóór zijn overlijden gedaan. Natuurlijk is het treurig dat je broer en zus de sterfdag van je moeder niet gedenken. Maar ja, aan de andere kant zijn hun herinneringen misschien toch wel zo negatief gekleurd door de jaren heen dat er vooralsnog geen ruimte is voor mildheid. Neem je hen kwalijk dat ze niet aan je vader denken of dat ze het bestaan van je moeder eigenlijk proberen dood te zwijgen of te verdonkeremanen? Wat natuurlijk bitter kan stemmen is dat jullie moeder op de een of andere manier toch het cement in de familieband was en nu ze er niet meer is lijkt jullie contact moeilijker geworden te zijn. Je weet niet wat daar achter steekt. Er komt vast nog wel een moment dat je het er met hen over hebben kunt ook al kan dat moment nog wel enige tijd op zich laten wachten. Nou, ik hoop dat je me niet kwalijk neemt dat ik dat hele epistel meestuur maar het gaat nu eenmaal over hetzelfde als waarover jij schreef. Jullie moeten maar weer eens een keer naar Rotterdam komen; ik heb hier nog een digitaal filmpje dat ik niet versturen kan en C. moet me nog een keer helpen met mijn computergeploeter. Ik waardeer zijn geduld natuurlijk ook enorm en de laatste keer raakte hij kennelijk zo geïrriteerd door het probleem dat hij zich er niet bij neerlegde dat het niet kon worden opgelost. Nog diezelfde avond was de klus dus geklaard. Ik heb dan allang afgehaakt..


BRI E FW I S S E L I N G Enno

2 april 2000

Hoi B, Ja, ik vraag me ook wel eens af hoe het zal zijn als ik zelf op mijn sterfbed lig. Hoe zal ik dan de anderen ervaren? De achterblijvers, reeds behorend tot de andere kant? Of vind je dit een vreemde nieuwsgierigheid? Nu ja, ik ben hier ook niet iedere dag mee bezig hoor maar met het ouder worden is dit, logischerwijs, een thema dat vaker terugkeert. Of ik de verantwoordelijkheid van euthanasie aan zou kunnen hangt denk ik sterk af van de specifieke omstandigheden. Als iemand daar goed over nagedacht heeft en ook in die laatste moeilijke dagen de overtuiging uitstraalt dat euthanasie toch echt de diepste wens is, ja dan denk ik wel dat ik daar aan mee zou willen werken. Maar ik zou het niet in mijn hoofd halen daar ook maar in de geringste mate op aan te sturen. Hoe ik daar zelf mee om zal gaan, when my time has come, dat weet ik niet. Ik heb me ooit eens aangemeld bij de vereniging voor vrijwillige euthanasie en ontving ook regelmatig blaadjes en zo maar op enig moment hield dat op terwijl ik niet in de tussentijd verhuisd was of iets dergelijks. Onlangs vond ik tussen mijn spullen nog een grote enveloppe terug met stukken over dit onderwerp. Die heb ik maar weggegooid, ik heb er momenteel geen belangstelling voor. En tegen de tijd dat het zo ver is, vind ik het antwoord wel. Uit nieuwsgierigheid heb ik op internet wel allerlei websites bezocht die zich met het vrijwillig uitstappen bezighouden. Maar daar raakte ik niet erg van onder de indruk; sterker nog, er schuilt wel enig gevaar in voor adolescenten die nu niet meer bijFout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Diekstra terechtkunnen…. Mijn moeder maakte zich inderdaad zorgen over al haar kinderen. Ze had weinig vertrouwen in de goede afloop, misschien wel omdat ze ook zo weinig zelfvertrouwen had. Ze was zich bewust van haar eigen kwaliteiten maar moest ook erkennen dat ze zich geen ambities heeft kunnen permitteren in haar leven. Zo ging dat nu eenmaal in die jaren. Je moet je voorstellen, een jong gezin, vier jaar na de oorlog, hard werken om een zekere status te bereiken want die idealen koesterden mijn ouders wel. En ik bedoel dat niet op de spreekwoordelijke burgerlijke wijze, ik heb hen in die zin althans nooit verwijten gemaakt. Hun leven was het mijne niet maar ik heb nooit geschamperd om hun aspiraties de kwaliteit van leven onder meer uit te drukken in een gezamenlijk ontwikkelde smaak en hun streven om onder meer of misschien wel vooral langs die weg iets van sfeer en geborgenheid te creëren. Mijn moeder zag veel beren op de weg en raakte zelf ook steeds meer in de versukkeling. Ze had vaak last van migraine, bezocht lange tijd een psychiater maar daar werd heel geheimzinnig over gedaan, ze leed aan claustrofobie, althans dat was de verklaring voor het feit dat zij nimmer ter kerke ging terwijl wij daartoe wel gedwongen werden. Mijn vader vertelde me dat ze het plan had opgevat om toch weer te gaan werken nadat de kinderen het huis uit waren. Hij had daar geen bezwaar tegen maar vond wel dat ze dan eerst


BRI E FW I S S E L I N G haar rijbewijs moest halen omdat hij haar op winterdagen niet langs donkere wegen wilde zien fietsen. Nu ja, zo ver is het allemaal nooit gekomen. Neen, echt veel vertrouwen hadden ze niet in hun kinderen maar ik denk dat dat vooral ingegeven was door de omstandigheid dat ze zelf zo weinig vertrouwen hadden, het leven als geploeter ervoeren en tamelijk zwaar op de hand waren. Maar er waren ook situaties waarin ze te ver gingen. Zo heeft E. 3 vriendjes gehad; de eerste was afkomstig uit de Nederlandse Antillen of CuraÇao van wie ik me herinner dat hij vrijwel accentloos Nederlands sprak maar ronduit ongeschikt werd bevonden vanwege zijn huidskleur; ik kon daar absoluut niet mee uit de voeten omdat me dat toch echt een onaanvaardbare inbreuk op het zelfbeschikkingsrecht van mijn zus leek en mijn ouders deden hun best mij ervan te overtuigen dat zij zelf daar geen problemen mee hadden maar dat ze hun dochter wilden beschermen tegen de ongetwijfeld negatieve reacties uit de omgeving. Flauwekul natuurlijk en ronduit schandalig. Daarna kreeg zij kennis aan een keurige Nederlandse jongen die behalve erg aardig ook buitengewoon saai en kleurloos was. Dat was hem dus helemaal en Leiden was in last toen E. haar hart volgde en verliefd werd op J.. J. werd vooral afgewezen vanwege zijn komaf en magere opleiding en ook hier werd vooral een drogreden gehanteerd: hij was toch ook astmatisch en het was toch duidelijk dat E. meer gebaat zou zijn bij een gezonde jongen! Ja mensen worden soms verrassend creatief. Daarin school met name de beperktheid van mijn ouders: het succes op het levenspad werd toch eerst en vooral vertaald in maatschappelijk succes. Dat was voor hen toch de basis van waaruit je wellicht iets zou kunnen ondernemen om je strikt persoonlijke aspiraties en geluk na te streven. Psychisch welzijn was voor hen absoluut ondergeschikt aan materiële welvaart en dat gold vooral voor mijn vader. Die was niet voor niets in de verzekeringen terechtgekomen. Nou, zo hebben alle anderen hun deel wel gekregen. Ik denk dat ik er het minste last van heb gehad omdat ik het meest aangepaste kind was en me pas rond mijn 16de als een eigen karakter ben gaan manifesteren. Ik heb uit die tijd wel iets drammerigs ontwikkeld, met name die vele vele gesprekken met mijn moeder hebben me tot een soort advocaat gemaakt. Altijd was er wel iemand die ik meende te moeten verdedigen. Dat kwam ook voort uit een absolute hekel aan onmin of ruzie. Te lang en te vaak heb ik getracht conflicten te sussen of met de mantel der liefde te bedekken. Ik was ook een naïef dromer en ik nam genoegen met de uitgesproken intentie tot goed handelen. Maar de meeste van mijn broers en zussen namen daar geen genoegen mee en terecht natuurlijk. En zoals ik mijn broers en zussen naar mijn ouders toe verdedigde, zo verdedigde ik mijn ouders tegenover mijn broers en zussen. En dat verdedigen bestond steevast uit het begrip vragen voor de handels- en denkwijze van de ander: je weet toch dat ze etcetera. Ik heb geen beschuldiging gelezen in hetgeen je schreef hoor. Bedenk overigens wel dat het alleen maar om mijn werkelijkheid of beeld daarvan gaat. Mijn broers en zussen zullen dat beslist heel anders hebben ervaren. Pas later ben ik gaan inzien dat mijn eigen gedrag geen kwestie was van nobele opoffering maar voortkwam uit het gegeven dat ik geen andere reactie op de gebeurtenissen van die tijd voorhanden had. En erg verstandig heb ik er allemaal niet aan


BRI E FW I S S E L I N G gedaan. Maar daar staat weer tegenover dat ik in die tijd toch ook wel zinvolle dingen heb gedaan, geen schade heb aangericht en er uiteindelijk wel een weg úit heb gevonden. Met M. en mij gaat het wel beter de laatste tijd. De crisissfeer hebben we weg weten te werken maar de toekomst blijft ongewis. Zij is bezig om voor zichzelf een uitweg uit een aantal lastige situaties te vinden, uit te zoeken hoe ze haar leven nu eigenlijk in wil richten. En zelf heb ik geen haast om dit soort processen onder druk te zetten. Zolang ik maar toekom aan de dingen die ik voor mijzelf belangrijk vind en wat ik ook van M. kan zeggen, daar heeft ze me nooit een strobreed in de weg gezeten. Ik weet het, dit alles is vaag maar zo is het nu eenmaal. Op het werk gaat het niet goed. Door tal van redenen blijft de orderingang achter bij de verwachtingen maar wat veel problematischer is is het gegeven dat ik steeds meer tot de slotsom kom dat mijn compagnon zich niet kan vinden in mijn aanpak en strategie om de problemen het hoofd te bieden. Andersom is natuurlijk ook het geval, ik kan nauwelijks uit de voeten met zijn paniekaanpak en zijn voortdurend negeren van de zwaktes in de huidige organisatie. Lange tijd zag het ernaar uit dat we daar in goed overleg toch een gezamenlijke route zouden kunnen uitstippelen maar daarvan is op dit moment helaas geen sprake meer. Morgen praten we verder. Op dit moment ben ik voor mijzelf tot de slotsom gekomen dat ik op moet stappen. Natuurlijk valt over deze kwestie een heleboel meer te vertellen maar daar heb ik nu gewoon geen zin in. Zag vanmiddag in Buitenhof Karin Adelmund aangepakt worden door de journalist Peter van Ingen. Ik heb altijd een zwak voor haar gehad maar dat is misschien ook wel omdat ik haar aantrekkelijk vind. Iets wat zijzelf weer zou verafschuwen overigens. Ik heb het gevoel dat zij ten onrechte genadeloos wordt aangepakt en geportretteerd door zowel de politiek als de media. Anderzijds speelt ze daar natuurlijk zelf een rol in. Maar met name het voortdurend hameren op haar privé situatie die verondersteld wordt in tegenspraak met haar politieke ideologie te zijn stuit wel eens tegen de borst. Tja, een socialiste en vakbondsvrouw die haar kinderen niet naar het openbaar maar naar particulier onderwijs laat gaan, daar valt de meute wel over. Zij heeft natuurlijk wel gelijk als zij stelt dat het onderwijs niet het enige antwoord is op de allochtonen-problematiek en dat het onderwijs wél de vindplaats van die problematiek is. In het onderwijs komen alle aspecten van de multiculturele samenleving wél aan de oppervlakte. De laatste tijd ben ik zelf in drie situaties geconfronteerd met zeer hinderlijk en vervelend gedrag van allochtonen; en ook al ging het in alle drie gevallen om zoiets stompzinnigs als voorkruipen in een winkel, je moet ze de kost geven die aan dergelijke ervaringen de stellige overtuiging overhouden dat “die kleurlingen zich niet weten te gedragen”. En dat is de grootst mogelijke kolder natuurlijk maar je kunt niet ontkennen dat de multiculturele samenleving ons fors op de proef stelt en daadwerkelijk een reusachtig probleem is. Overigens vind ik het zo vroeg mogelijk leren van de Nederlandse taal een absolute voorwaarde voor inburgering na toegelaten te zijn als asielzoeker. En dat mag van mij ook verplicht worden. En taalonderwijs in de eigen taal, dat is wat mij betreft geen primaire taak van de Nederlandse overheid. Nu ja, we kunnen ons enigszins troosten met de gedachte dat dit probleem van alle tijden en alle oorden is. Nu blijkt Ter Braak


BRI E FW I S S E L I N G ondanks zijn verzet tegen het nazisme toch ook in wezen begrip gehad te hebben voor antisemitische noties, ja ze zelfs onderschreven te hebben. Ik herinner me hoe geschokt ik was toen ik las dat mijn grote held Slauerhoff ook weinig met den Jooden ophad. Wat moet je daar toch mee? Je kunt het niet zomaar naast je neerleggen of negeren. En je mag het al helemaal niet gedogen omdat hij daarnaast zulke prachtige verzen schreef. Nou, dit was het wel voor deze keer. E.

Datum: 2-4-100, 21:11 Re: Oresteia Tja, Oresteia, het kwam er niet van. Als ik goed ben geïnformeerd is de voorstellingenreeks hier te R. inmiddels beeindigd. Maar er is veel meer gaande: zo ben ik in Waddinxveen nu toch echt in een ernstig conflict met mijn compagnon geraakt. We verkeren reeds geruime tijd in zwaar weer hoewel we in beginsel gezond genoeg zijn om ons er doorheen te slaan. De paar besparingsmogelijkheden die ik voorstelde, en dat waren/zijn concrete mogelijkheden om op kosten te besparen, heeft J. afgewezen. Op onze oudste markt ondervinden we nogal eens hinder van de slechte naam die we er in het verleden hebben opgebouwd, vooral veroorzaakt door de ruziezoekerij van J. die bij problemen meteen de klant de schuld geeft en ook in de zin van marktbenadering nogal eens voor een eigengereide opstelling koos; op de nieuwste markt die we betraden maken we in de realisatie kostbare fouten die onze naam al evenmin goed doen, fouten die naar mijn mening voorkomen hadden kunnen worden maar daar komen we maar niet tot een vergelijk; J. is en blijft van mening dat die fouten keer op keer gemaakt zullen worden bij eerstelingen, terwijl ik de stellige overtuiging ben toegedaan dat een professionele werkhouding je uiteindelijk in staat stelt van gemaakte fouten te leren, ook in nieuwe situaties. Ik geloof in de manier waarop ik bezig ben met de marktbewerking maar moet vaststellen dat J. het ook hierin niet met mij eens is. Gaande de rit is mij gebleken hoe zwaar J.zijn eigen vermogen, ziel en zaligheid in dit bedrijf heeft gestoken; zo zwaar dat je daadwerkelijk moet spreken van verliesfinanciering. Maar goed, wat dat betreft kan ik alleen mijzelf maar verwijten maken, had ik maar beter op moeten letten. Maar dat leidt er onder meer toe dat hij in tijden van zwaar weer sterk de neiging heeft niet langer van wij maar van ik te spreken. Hij gaat dan voorbij aan het feit dat ik mede aandeelhouder ben en wil zijn eigen zin en overtuiging doordrijven. Jongstleden vrijdag is dat in een vergadering met het management team tot een uitbarsting gekomen. Morgen spreken we er wel verder over. Voor dit moment heb ik me op het standpunt gesteld dat ik op moet stappen. Onvoldoende draagvlak voor mijn strategie biedt me geen andere uitweg. Ik vraag me ook af of J. hierop uit is. Wordt vervolgd. Enno



Datum: 2-4-100, 21:46 Re: KvdB Kloten van de bok (KvdB) zoals wij in Utrecht zeggen. Waardeloos! Stel je morgen niet TE strak op; beter te werken met honing dan met azijn. Maar zaken zijn zaken, en aan toedekken heb je natuurlijk niks. Wat vonden de andere (de managers) vrijdag j.l. van de discussie? Heb jij steun voor je concept? Of kiezen ze in meerderheid voor J.? Ziet hij jou als gelijkberechtigd gelijkwaardig mededirector? Of ziet-ie zichzelf als enige God de Vader daar? Wees getroost! Je kunt altijd nog het onderwijs of de verpleging in. Ik hoop het beste voor je. Dat wil niet direct zeggen: een compromis. "Twee weten meer dan een" en "Twee kapiteins op een schip, dat gaat niet"; aan spreekwoordelijke levenswijsheden heb je dus ook al niks. In de Bijbel of de Koran staat ook niks. Wat moet ik zeggen? KvdB. Ik hoop voor je, en drücke Dir die Daumen. H

Datum: 6-4-100, 15:45 Re: Concert Enno, Blij dat het zo voorlopig geregeld is in de zaak. Misschien (ik herhaal: misschien) heb ik een kaart over op 28/4 (Bartok/Henze) in A'dam. Interesse? Ik ga gauw weer naar benee. De tuinman. H

Datum: 9-4-100, 11:17 Re: Haast, maar excuus Hoi Enno, Vereuvel het me niet, dat ik niet reageerde op je meel. Ik heb het hartstikke druk met allerlei, meest leuke dingen, maar ook (relatief) veel tijd op de zaak, omdat bazin in China zit. Verjaardagen van dochter etc. Hou als je even kunt, die 28 vrij. Ik geef je zo snel mogelijk uitsluitsel. Ook krijg je een reaxie op je Jacques-epos. Hoe is het daar overigens? H

Datum: 12-4-100, 11:03 Re: concert Salutem!


BRI E FW I S S E L I N G Wat mij betreft: 28/4 A'dam konsert. Zijt gij het, Heer, die komen moet, of hebben wij een ander te verwachten? Gaarne dus bericht of je inderdaad kunt en wilt. Geen zin? Niet doen! Geen tijd en gelegenheid? Nee zeggen. Over je brief aan J. kan ik weinig zeggen; het is in uitgebreide mate zo ongeveer dat wat je me mondeling al eens schetste: een intelligente, gedreven en geïnspireerde kerel die niet in staat is om zichzelf op een feitelijk spoor te houden. Zit genoemde N. tussen jullie tweeën in? En is die er al uitgevlogen? We contacteren nog, hoop ik. Ga jij met Pasen (je weet wel, dat feest waarop Jezus werd geboren) nog iets bijzonders doen? H

Datum: 13-4-100, 19:00 Re: concert H, Ik zal er zijn, de 28ste. Voor het overige heeft J. op mijn brief, die ik zelf toch als een uiterst beminnelijke en inlevende beschouw, niet bepaald gereageerd zoals ik hoopte. Ik voel er veel voor te stoppen met de hele handel; ik heb het gevoel dat ik er met hem niet uitkom en dan is het vooruitzicht hier de komende 10 jaar mee bezig te zijn mij niet bepaald welkom. Neen, genoemde Niels staat niet tussen ons in maar het is wel zo dat hij en ik min of meer op een lijn zitten en dat is voor Jacques natuurlijk niet te verteren. Ik vrees dat de verschillen van inzicht toch te groot zijn en blijven; ik moet Jacques zijn zaak maar weer teruggeven want dat is toch wat hij het liefste wil. Hij accepteert en gedoogt mij zolang ik binnen de door hem te dicteren banbreedte blijf en daar ben ik nu net iets te oud en eigenzinnig voor geworden. Wordt vervolg, komende woensdag keert hij terug uit Austria en we zullen dan een stevig gesprek hebben. Groeten aan A. en tot de 28ste. Enno

12 mei Salutem tibi dico. a) Ut vales? Privatim atque in negotiis? b) Mooi weder schenken ons de goden, niet? Gisteren 70 km gefietst; consequentie rauw vlees aan bovenbenen. Dat één winter zo den mens doet verleppen! c) Guilloux uit! Ben niet geheel overtuigd; waar hij faalt is vooral in de beschrijvingen van details, denk ik; zo snap ik niet dat de nieuwsgierige buurtbewoners, die met z'n allen komen kijken naar het bijna-lijk, niets te zeggen hebben over de overspelige relatie van zijn onechtgenote (die is van mijn hoogleraar muziekwetenschap) met die Basquin; ik (ik neem nu een slokje lekkere Bowmore,


BRI E FW I S S E L I N G met uw welnemen) vermoed in alle modestheid, dat hij niet de goudomrande pen heeft die een schrijver tot meer maakt dan alleen een letterschijver. De voor mij veruit meest sprekende, wat zeg ik? ontroerendste en meeslependste passage uit het boek is het gedeelte over de ouders Marchandeau, de rector en diens vrouw, wier zoon gefusilleerd gaat worden (terecht, overigens). Blz. 482 t/m 490. Fantastisch- dan denk je, pardon: denk ik: "Mijn lieve man, kruip zo nog eens in je karakters! Dit is grote litteratuur!". Maar, met permissie, de tekening van bijfiguren als Nabucet, Faurel, Babinot, dat gaat aan het anekdotische niet voorbij, dat blijven skurriele mensjes met nauwelijks geloofwaardige trekjes, daar snijdt niet de pen van de helderziende door de zielen van die dode zielen, daar ontstaat geen medeleven, geen sympathie of antipathie, geen liefde of haat, daar is Nuy met zijn beschrijving van de fietstocht van Berlicum naar Heeswijk minstens zijn evenknie. Ook de Eerste Wereldoorlog is te vaag en te mistig als achtergrondmuziek, lijkt me. Niet de demon die boven alles en allen hangt, niet de sluipende muskusrat die alles aanvreet, maar iets buitenwerelds, iets van Mars,en Saint Brieuc ligt daar ver van af (won Coppi daar niet eens een etappe?? Bartali is dood, hoe voelde je je die dag??) Niettemin, bedankt voor de kennismaking, zonder jou had ik het boek natuurlijk nooit gelezen; nu is mijn horizont verruimd en verrijkt. d) A. leest, ten tweeden male, Mulisch "De ontdekking van de hemel". Vindt het geweldig. Ik "moet" (ga??) het nog lezen. e) In het Holland Festival vindt een opvoering plaats van Claude Viviers' "Reves d' un Marco Polo", Opera Fleuve en deux soirees. Dirigent: Reinbert de Leeuw. Regie: Pierre Audi. Onder de andere medewerkenden vele "oude" bekenden. Heb je zin daarheen te gaan? Voorstellingsdata: juni 2000 in de Westergasfabriek, in de

homostad Amsterdam. (De publiciteitsposters van de mooie

rotstad met travestieten en homofielen-met-kind gezien in ons homo-popblad? Schandalig, en ik ben echt geen bekrompen manneke) f) Bayreuth 2001? Gaan we eventueel? Ring, Lohengrin, Tannhäuser? g) Komt ge kauwen, en, zo ja, wanneer? h) Leve de Monarchie. i) De kreten van Fischer in Berlijn over een "Europese Regering" moeten zo snel mogelijk worden vergeten! j) Wat is nu je reactie op al die artielen/opmerkingen over Kosovo en de bombardementen? k) Heb je de ambassadeur van Oostenrijk al een telegram met excuses gestuurd? l) Moeten de Basken niet uitgeroeid worden? Ziet ge, hoogste tijd voor een flink discours!! H

Rotterdam, 13 mei 2000 H.,


BRI E FW I S S E L I N G 13 mei, de geboortedag van mijn moeder (eerlijk gezegd twijfel ik altijd tussen 11 en 13 mei maar vandaag houd ik het op 13 mei), she is always there ; ik vind het jammer dat mijn beide ouders overleden zijn en het aardige is dat je je daarbij nooit bedenkt hoe lastig ze wel niet hadden kunnen zijn, hadden ze nu nog geleefd. Een dag later inmiddels nadat ik enige uren ledig aan het FKK strand heb doorgebracht. Na een uur of twee heb ik het echt wel gehad en moet dan ook onverwijld terug naar huis en nu, onder de klanken van de 3 Fantasiestücke Op. 73 van Schumann (Zart und mit Ausdruck!) neem ik maar eens de tijd voor een brief. Heb mij gisteren overigens nog de biografie van Marsman (door Jaap Goedegebuure) aangeschaft, dat lijkt me een fraai boek. Guilloux heb je dus uit, dan wordt het nu tijd voor Götz Krafft van Edward Stilgebauer! Met je kritiek op Guilloux ben ik het niet geheel eens. Voor mij zijn Nabucet (misbaksel) en Babinot wél gaan leven. Cripure zelf blijft tot aan het einde een ongrijpbaar wezen, enerzijds een briljante geest, anderzijds verteerd door een minderwaardigheidscomplex en desondanks toch het lef hebben zichzelf met het fileermes te ontleden. De oorlog is slechts decor hier en wie het na Celine nog beter beschrijven wil, die moet wel van zeer goeden huize komen. Dat beeld van de burgemeester die door de stad sluipt om de onheilstijdingen aan achtergeblevenen over te brengen, ik vond dat juist een mooi beeld van een dreiging die niemand zien wil maar die toch voortdurend aanwezig is. Hoe het ook zij, ik vond het boek fascinerend en zou graag meer van de man willen lezen. Maar ik begrijp dat ook jij je met dit boek niet verveeld hebt! En de passage die je aanhaalt is inderdaad van een ongelooflijke droefheid en mededogen en ik deel je mening dat dit wellicht de meest briljante passage uit de roman is. Als ik aan het boek terugdenk moet ik misschien opmerken dat de roman niet voortdurend in evenwicht is. Sommige karakters lijken er een beetje met de haren bijgesleept en soms lijken de dwarsverbanden wel erg secundair. De verzameling bonvivants en nonvaleurs, de gelukzoekers en de femme fatale vind ik mager beschreven; het doet denken aan de fatalistische levenshouding die in veel romans is beschreven in het interbellum en dan met name in Duitsland. In de roman van Guilloux komen deze karakters niet goed uit de verf en dus niet tot leven. Hij zou er een aparte roman aan hebben kunnen wijden maar het lijkt erop alsof hij zelf niet goed raad met hen wist. Het doet me deugd dat je jezelf niet verloochent en dat je deserteurs rücksichtlos laat fusilleren. Het blijft toch een merkwaardige moraal die jij erop na houdt. Ik begrijp natuurlijk ook wel dat het systeem hier geen pardon kan kennen en als je dat bedoelt met je opmerking “terecht” dan kan ik je volgen maar ik vermoed dat jij niets op hebt met deserteurs en hen dus hun verdiende loon toewenst: het vuurpeloton of de galg. Maar goed, Götz Krafft volgt en ik ben benieuwd. Dat A. Mulisch leest is haar goed recht naturlijk en daar wil ik dan ook weinig van zeggen. Maar dat ze die fors overschatte en zelfverklaarde zwaargewicht twee keer lezen moet, dat doet pijn; dat gaat toch wel wat erg ver! Er zijn toch ook voor haar nog hele ongelezen bibliotheken? Nou dan.


BRI E FW I S S E L I N G Ad privatim: ik ben niet gelukkig maar, zul je zeggen: wij zijn toch ook niet op aarde om gelukkig te zijn? Enkel om den Heere te dienen? Inderdaad ja en dus maakt het feit dat ik niet gelukkig ben voor dit moment ook niet zo veel uit. Maar het gaat wringen. Eerder heb ik al eens gezegd dat ik geen haast heb en dat is ook zo. Daar komt bij dat ik in deze tijden mijn aandacht ook elders besteden moet. Momenteel ben ik bezig met een procedure voor een nieuwe functie en hoop binnen twee tot drie weken finale helderheid te hebben. Details volgen pas als het wat wordt, ik heb er mijn zinnen op gezet en beschouw mijzelf als een vanzelfsprekende en onpasseerbare kandidaat maar de werkelijkheid is vaak weerbarstiger dan wij wenselijk achten. Een Twentsch inferno. Wat een onvoorstelbare ramp en ravage. Hoorde hedenochtend op de radio dat de eerste plunderaars al gesignaleerd waren! In Nederland! De zoon van een goede vrind van me is op Koninginnenacht verschrikkelijk in elkaar geslagen door vijf dronkelappen. Drie Ieren die op een waanzinnige manier gemarteld worden in een Scheveningse flat om vervolgens beestachtig vermoord te worden. In Arabië probeert een douanebeambte de aandacht te trekken van een kind dat door zijn moeder uit het vliegtuig is gedragen tot het hem duidelijk wordt dat het kind dood is en bij onderzoek blijkt het kind helemaal volgestopt te zijn met drugs, vermoord om tot verpakkings-materiaal te dienen. Wij leven niet in een fraaie wereld en dat is natuurlijk een geweldig understatement. Die opera van Villiers lijkt me een uitstekend idee. Jij zorgt voor kaartjes? Ik doe mee. Maar waarom erger je je toch zo aan een paar posters? Is het niet prachtig dat onze vaderlandse cultuurtempel gesitueerd is in een stad die in binnen- en buitenland als een soort sodom en gomorra wordt gezien? Al die levensvormen waar jij en menig ander van walgt, ze behoren wel tot onze hedendaagse werkelijkheid. Voor sommigen zijn ze het product van een permissive society maar dat is niet juist. Onze moderne samenleving heeft besloten het homohuwelijk te erkennen en er is ook intellectueel weinig tegen in te brengen. De conventie dat alleen man en vrouw gehuwd kunnen zijn is natuurlijk achterhaald. Het probleem zit hem vooral in het feit dat het instituut huwelijk gekoppeld is aan tal van formaliteiten (juridisch, fiscaal, verzekeringstechnisch, adoptierecht etcetera). Ik heb me er nooit echt in verdiept maar ik ken een voorbeeld van twee lesbiennes die samen een kind hebben van een door henzelf uitgekozen spermadonor (dat is pas een merkwaardig beroep vind je niet?). Lesbiennes hebben het wat dat betreft wel een stuk gemakkelijker, homo’s zijn aangewezen op een draagmoeder, zeg maar een commerciële baarmoeder. We kunnen nu wel uit een vals soort moraliteit gaan roepen dat kinderen een vader en een moeder moeten hebben maar hoe plausibel dat ook moge klinken, niemand kan beweren dat een liefhebbend homo ouderpaar per definitie minder geschikt is om kinderen op te voeden dan een in onmin levend hetero ouderpaar. Ik ken ook verhalen van mensen wier vader of moeder na een huwelijkscrisis tot de eigen soort bekend bleek en dat moet ook een merkwaardige ervaring zijn. Jij gebruikt hier het woord schandalig maar dat is me te emotioneel, alsof je het vies vindt (doe je misschien ook wel). Om kort en goed te gaan, ik zou niet willen beslissen over de vraag of een concreet homopaar een kind mag adopteren of niet. Bayreuth blijven we proberen wat mij betreft! Jij schrijft ons in, I presume?


BRI E FW I S S E L I N G Waarom leve de monarchie? Je weet het, ik ben geen republikein maar een overerfbare monarchie is toch een anachronisme van de ergste soort. Ik heb bewondering en respect voor Beatrix en niemand kan haar verwijten dat ze de ruimte neemt die ze krijgt. Maar om nu Kok verwijten te maken over haar skivakantie in Lech gaat me te ver. De ambassadeur uit Oostenrijk krijgt terecht de kennelijk gebruikelijke koninklijke onderscheiding maar het is wel treurig dat de koningin deze niet uit mag reiken. Consequent is het echter wel en ik verwacht dat de ambassadeur daar begrip voor op kan brengen. À propos, jij moet natuurlijk niets hebben van figuren als van Buitenen? Ik neem aan dat jij klokkenluiders als nestbevuilers beschouwt? Ik was deze week weer eens in Brussel en lunchte met staatssecretaris Gerrit Ybema die zich in den vreemde minister mag noemen. Ybema is die titel overigens wel waard hoor, hij is een meer dan uitstekend staatssecretaris! En nu we het er toch over hebben, merkwaardig hoe Jozias volledig door het ijs zakt als minister van buitenlandse zaken terwijl hij als boerenminister een enorme prestatie heeft neergezet (ik weet wel dat die varkensboeren daar anders over denken maar dáár heb ik nou weinig mee op). En nu dus Fischer. Ik begrijp natuurlijk heel goed waarom jij daar mordicus op tegen bent. Jij bent bang je identiteit te verliezen en te ontwortelen, een angst die ik me overigens goed voor kan stellen maar ik vrees dat je een achterhoedegevecht voert. De honden blaffen maar de karavaan trekt voort. De huidige statenbond is een geldverslindend monstrum waar de corruptie welig tiert, alleen al omdat het systeem zo waanzinnig hybride en ondoordringbaar is. Het zal niet meevallen om afscheid te nemen van onze vaderlandse geschiedenis maar een federaal Europa lijkt mij op den duur onontkoombaar! Kijk naar de korte geschiedenis van de Euro. Binnen de Europese gemeenschap is er niets aan de hand, de economische ontwikkeling is enorm, het spaargeld blijft zijn waarde behouden en de koopkracht blijft gelijk en toch daalt de Euro ten opzichte van de dollar en zelf de yen. En dat terwijl de Japanners het spoor al jarenlang kwijt zijn! Maar het kapitaal vliedt in groten getale richting de VS omdat daar de economische groei nog hoger is. Dat dat allemaal met geleend geld gebeurt deert de belegger kennelijk niet. Voorlopig steun ik Duisenberg in zijn beleid de rente niet met grote sprongen te verhogen. Binnenkort ontstaan er ook in de financiële wereld grote kongsi’s waardoor er beurzen komen die 24 uur per dag on the air zijn. Daar ligt de werkelijke macht en de institutionele beleggers zien nog steeds geen Europa dat sterk en onverdeeld is. De Oostenrijkers kunnen als ze dat werkelijk willen, de besluitvorming in de Gemeenschap volledig lamleggen; de Italianen blijven een merkwaardig volk waar de kabinetten elkaar net zo snel opvolgen als coaches in de Serie A het veld moeten ruimen; de Britten die wel en niet meedoen en voorlopig volstrekt onbetrouwbaar blijven; regionale conflicten in Noord Ierland en Baskenland (waarom moeten die nu opeens allemaal uitgeroeid worden? Moeten de katholieken uit Ulster ook allemaal geliquideerd?); de kwestie Cyprus en Turkije en Griekenland. Neen, dit gaat allemaal nergens over. Europa vertegenwoordigt als het oude continent een enorme politiek-economische macht maar dit heeft geen eeuwigheidswaarde. De Duitsers zijn momenteel de meest serieuze Europeanen en ik heb er respect voor dat zij zich daarvan bewust zijn. Maar jij prefereert kennelijk die idiote Fransen die alleen in een Europa geloven waarin Frankrijk de hoofdrol speelt. Ik


BRI E FW I S S E L I N G wens u veel succes mijnheer. Respect voor het verleden, onze geschiedenis en onze cultuur impliceert bepaald niet de onmogelijkheid of onwenselijkheid van verandering van de status quo. Wie kan je nu nog vertellen van Plato, Homerus, Livius, de Tachtigjarige Oorlog, de aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog etcterea? Niemand toch, alleen die enkeling die zich er echt voor interesseert. Welnu, die enkeling zal zich ook in een federaal Europa blijven interesseren voor die geschiedenis en vanuit die belangstelling zijn heden blijven interpreteren. Het is zoals de Iraanse in Nederland levende schrijver Kader Abdolah sprak: aan de kant mijnheer Bolkenstein, ik ben hier! En terecht! H., heb toch niet zo’n onberedeneerde angst, het is niet het avondland dat ons wacht, het is de toekomst en dat kan alleen een toekomst voor ons allemaal zijn. In de Groene nog een fraai interview met Jeroen Brouwers gelezen, voorwaar een schrijver naar mijn hart. In de afgelopen week heb ik twee voorstellingen bijgewoond in het Willem Jeths festival. Heb jij ooit werk van hem gehoord? Ik moet zeggen dat het zeer de moeite waard is. Op de eerste avond viel met name de compositie Tim/Ba op voor piano en gamelan instrumenten. Werkelijk prachtig, geen crossover, geen east meets west maar een schitterend klankbeeld van een prachtig instrumentarium. Op de laatste avond een buitengewoon fraai maar moeilijk concert voor cello en orkest met Frances-Marie Uitti als celliste, een voortreffelijk instrumentaliste (zij ontwikkelde een techniek om de cello met twee strijkstokken te bespelen) en een zeer mooie vrouw; maar het ging om het werk en dat was fascinerend en prachtig, inderdaad van een ongekende moeilijkheidsgraad maar van begin tot eind spannend en indrukwekkend. Ik bel een dezer dagen op, dan maken we een afspraak, ik kom gaarne spoedig kauwen. Bijgevoegd nog het interview met Brouwers. Het ga jullie goed, Enno

22 mei Salutem, Sorry voor mijn silentium: veel op één vork, niet alleen eten. Brouwers' interview gelezen natuurlijk - misschien moet ik inderdaad eens wat fatsoenlijks van de man gaan lezen. Maar je had nog meer in petto, zag ik! Ik weet op dit ogenblik nog niet of ik a.s. woensdag in Rotterdam zal zijn: ik heb een uitnodiging van een oud-leerling die op die avond zijn zang-examen doet, en aangezien ik hem op school al stimuleerde en volgde, vind ik het een beetje zo-zo om er niet te zijn. Maar ik heb hem nog niets beloofd- dus misschien kom ik toch nog. Wat wordt er gespeeld? Kabanova is een fantastisch stuk, nietwaar? Tsjechische Tristan en Isolde maar dan zonder Tristan! Een meesterwerk! Ik ga dinsdag a.s. Groet, ik meld me nog of wel of niet. H



Rotterdam, 23 mei 2000 H, Op 31 mei voert het Nederlands Blazers Ensemble een werk van Kantsjeli (Magnum Ignotum) en een wereldpremière van een werk van Van Rossum (Percussion Music) hier ter stede uit. Intrigerend genoeg allemaal zou ik zo zeggen maar ik neem je absoluut niet kwalijk mocht je besluiten een oudere toezegging gestand te doen. Katja Kabanova was voortreffelijk! En wat een prachtige zangeres, deze Susan Chilcott. Niet alleen een formidabele stem met een prachtige klank, ook nog een mooie vrouw (althans vanaf mijn plek). Een innemende persoonlijkheid ook! Een vrouw om zo maar ineens verliefd op te worden en daarmee beantwoord ik zelf maar meteen een opmerking over een zwakke plek in deze opera: hoe kan een mens zo’n diepe liefde voelen voor iemand met wie men nog geen woord gewisseld heeft en hoe kan zo’n liefde vervolgens zulk een diepe impact hebben? Nou, bij deze Susan Chilcott kan ik mij wel een love at first sight voorstellen. Schitterend! En het decor vond ik geniaal. Simpel en functioneel. En dan met zulke kleine ingrepen als schuivende panelen zulke stemmingswisselingen of accenten aanbrengen, ja dat is heel erg fraai. En die wegvliegende vogel aan het einde als mijn grote liefde tot mijn onuitsprekelijke verdriet in het water springt……..je ziet het, ik ga misschien te ver maar ik heb genoten. En dan heb ik het nog niet eens over de muziek: wat een prachtige muziek, een groot symfonisch gedicht zou ik haast zeggen. Nou wisten we dat natuurlijk al wel van Janacek maar dit was werkelijk een genot om naar te luisteren. Las onlangs een interview met Edo de Waart, geef mij maar Hartmut Haenchen dacht ik toen. Van deze de Waart hoeven we niet al te forse ambities te verwachten. Maar als je dan hoort hoe de muziek van Janacek gebracht wordt dan staat er dus toch een heel goede dirigent voor dat orkest. Je ziet maar, we moeten mensen ook niet op hun woorden beoordelen. Wat ik wel aardig vond: in de opera moeten Katja en Boris met elkaar in contact gebracht worden. Mozart zou daar toch ruim 3 kwartier aan besteed hebben met allerlei ingewikkelde intriges, kuiperijen en verkleedpartijen. Daar doet Janacek niet moeilijk over: voor we het weten is het geregeld. Dat bevalt mij wel. Of de opera zelf verder nou zo goed was, ik weet het niet. Janacek heeft het zich ook niet erg moeilijk gemaakt met het libretto: Tichon een ongelooflijke lul die niet tegen zijn tyrannieke moeder is opgewassen, een moeder die bijna wanstaltig onaangenaam is, een Varvara (ook een prachtige stem trouwens!) die in haar naïviteit haar schoonzusje verleidt haar diepste gevoelens te volgen om zich pas bij het uitkomen van de waarheid te realiseren welk een ongeluk ze daarmee over Katja heeft afgeroepen en tot slot een Boris die wel 10 nachten de liefde wil consumeren maar zich bij het eerste het beste onraad meteen een vrij man verklaart. De lul, hij had haar toch mee kunnen nemen naar Moskou!? Maar ja, dat verdraagt zich slecht met de noodlotsgedachte. Nu ja, ik ben wel bereid Willy Decker in zijn uitleg te volgen maar ik zie niet helemaal hoe Kabanicha als geen ander Katja zou begrijpen waarin dan tevens de verklaring voor haar weerzinwekkende gedrag moet worden gezocht. Die


BRI E FW I S S E L I N G psychologie heb ik uit de regels niet begrepen. Ik besef wel dat de onderwerpen “religieuze extase, latente erotische verlangens, wroeging, overspel en zelfmoord de thematiek van de negentiende eeuwse romantische opera’s vormden” maar daar kijken we nu natuurlijk wel heel anders tegen aan. Kortom, het was weer een voortreffelijke avond waarop ik A. bij het betreden van de zaal naar I. zag zwaaien zonder mij te ontwaren. Ik zwaaide nog wel naar haar maar er kwam geen oogcontact en dat terwijl ik in een verblindend net pak gekleed was! En zag ik het nou goed?: droeg A. een spijkerjasje????? Zeg dat het niet waar is maar ik vrees het ergste! En jij, commensaal, die samenleeft met een Haagse dame die in een spijkerjasje naar de opera gaat, jij wil mij met alle geweld dwingen een smoking te dragen in Bayreuth? In het weekend heb ik een overtocht van Calais naar Dover en weer terug geboekt voor de eerste twee weken van augustus. We gaan naar Zuid West Engeland waar ik nooit verder kwam dan Torquay en Exeter. Ik verheug me op een weerzien met het perfide Albion, de ales en pub meals. We hebben besloten toch maar gezamenlijk op vakantie te gaan, ik ben benieuwd hoe het allemaal lopen zal. Maar Engeland trekt me als voorheen. Voordien hoop ik wel een betrekking elders gevonden te hebben. Langzaam maar zeker wordt het beeld wel compleet en met de wetenschap die ik nu heb had ik destijds nooit voor deze onderneming moeten kiezen. Maar laat ik geen kniesoor zijn, het leven gaat zijn eigen weg en ook deze periode heeft zijn zin en nut gehad, zo zal ook achteraf blijken! Wel, genoeg voor dit moment. Er is weer van alles gaande en het leven is, zoals Hemingway ooit schreef: a moveable feast. Maar jij hebt waarschijnlijk nooit iets van Hemingway gelezen? Neem je niet teveel hooi op de vork en als je dat doet, waar gaat het dan over? Er spelen toch niet allerlei zaken waarvan ik niet weet en misschien beter wel zou kunnen weten? Al was het maar voor een goede raad of een ondersteunend woord? Groeten, Enno

Rotterdam, 23 mei 2000 Federatie en “kunstenaars” hoedt u voor de woede H, Ook Heldring gelezen in de NRC van hedenavond over de ideeën van Fischer? Dat valt je wel even tegen neem ik aan. Want Heldring deelt dus de visie van Fischer over de noodzaak van politieke integratie van Europa maar kiest de veilige positie door te wijzen op de marginale positie van de Groenen

in

Duitsland,

de

Engelsen

die

nooit

willen,

de

Fransen

die

het

woord

souvereiniteitsoverdracht niet eens kunnen uitspreken en ga zo maar door. Dat Fischer de Euro niet noemde is alleen maar verstandig. De Europese munt is inderdaad vooral zo zwak omdat er geen politiek Europa is dat autoriteit uitstraalt, zover heeft Heldring gelijk. Maar de Euro is er


BRI E FW I S S E L I N G ook niet bij gebaat als de munt bij iedere discussie over het Europa van de toekomst in het centrum van de belangstelling wordt geplaatst. De beurzen zijn volatiel in deze dagen, er is geen peil op te trekken. De beleggers schijnen met hun gedrag vooral de boodschap af te willen geven dat ook de nieuwe economie zich aan de wetten van de oude economie heeft te houden en dat is natuurlijk volstrekt juist. Zo zullen de beleggers ook de zwakte in de sterke economie in de VS bloot gaan leggen; groei kopen met geleend geld kan niet doorgaan: de wal keert het schip, ook in de VS. Tegen die tijd zal de Euro weer keurig in waarde gaan stijgen en dat zou gerechtigheid zijn want als je kijkt naar de interne Europese markt, dan is er niks mis met de Euro. En natuurlijk moet zo’n Giscard (die naar verluidt zijn echtgenote uitsluitend met “vous” bejegent) weer een sneer geven aan Duisenberg. Als je zijn profiel van de ideale directeur van de Europese Bank goed leest dan is hij de enige die die plek had mogen bezetten. Jaja, daar moet je Fransman voor zijn. Wat een domheid om je meer dan 1 jaar na de besluitvorming op deze manier over de Europese Bank en de munt uit te laten. Hij had geen beter brevet van onvermogen af kunnen geven! En in dezelfde NRC lezen we een aardig stukje van Lellouche, lid van het Franse parlement voor de gaullistische RPR: hij steunt Fischer dus en stelt een commissie van wijzen voor die een nieuwe koers moet gaan uitstippelen, in te vullen door een groep landen die een voortrekkersrol moet gaan vervullen. Neen, die Fischer heeft dat slim aangepakt. Door zijn ideeën als persoonlijk gedachtengoed te presenteren loopt hij niemand voor de voeten, Schröder al helemaal niet en Duitsland is nu eenmaal het grootste land in Europa, dus als de minister van Buitenlandse Zaken enige persoonlijke meningen spuit, tja dan worden die gehoord. Zal Van Mierlo niet echt leuk vinden maar zo is de werkelijkheid. En nu iets over kunst. Ik zou zeggen, laten we de oorlog verklaren aan de conceptuele kunst. Zolang ooit eens beslapen bedden met vuil beddegoed, tampons, sigarettenpeuken en etensresten als een artistiek statement beschouwd kunnen worden voel ik mij niet meer thuis in de moderne kunstkritiek. Van Joseph Beuys heb ik trouwens ook nooit wat begrepen, net zo min van de Nulgroep. Maar dit terzijde. Nu is een maand geleden een Amsterdamse After Nature schilder in Dakar in het gevang gezet omdat hij zich naar verluidt niet conformeerde aan de zeden en gewoonten van de machthebbers in dat voor het merendeel islamitische land. Hij werd in het gevang gesmeten maar werd reeds na 3 weken overgeplaatst naar een wat ruimere cel met betere sanitaire voorzieningen; vanuit Senegal verklaarde hij toen dat hem dat wel moeite had gekost omdat hij het liefste solidair was gebleven met zijn 50 medebewoners uit de eerste cel; en dat het wel wat geld had gekost om zich uit die volgepropte cel weggekocht te krijgen. Inmiddels is hij erin geslaagd voor vele tienduizenden guldens rechters en ambtenaren om te kopen om vervolgens het land te ontvluchten en zo een wat moeizame rechtsgang te vermijden. Zijn woordvoerster (sic! sinds wanneer hebben arme kunstenaars woordvoersters????) verklaarde dat het lange verblijf in een Afrikaanse gevangenis de kunstenaar zwaar had getekend en dat hij het wel betreurde dat hij


BRI E FW I S S E L I N G door te vluchten nu niet op een normaal verlopend proces kon rekenen, iets wat hem na aan het hart zou liggen omdat hij vooral op rehabilitatie uit was! En dat hij Dakar had moeten verlaten, dat was helemaal droevig want het was, zo begreep ik, voor hem het mooiste plekje op aarde. Nu heb ik nog nooit werk van deze Klashorst gezien maar dit is een stuitend staaltje van modern artistiek imperialisme, holle retoriek en opgeklopt quasi heldendom, de kunstenaar die wel 4 weken in een cel heeft gezeten omdat hij in het verre Senegal dacht zich net zo te kunnen gedragen als in het Sodom en Gomorra van onze hedendaagse samenleving, het centrum van de permissive society, Amsterdam. Ik walg van dit soort lieden, van mij hadden ze hem in Dakar mogen houden. Over Amsterdam gesproken: toen ik enige jaren geleden in Tokyo was kwam ik op een van mijn wandelingen in een tempel terecht waar een eenzame monnik enige parafernalia aan toeristen verkocht. We raakten wat aan de praat en hij vroeg mij waar ik vandaan kwam. Holland, antwoordde ik maar dat bracht niets bij hem teweeg dat op herkenning zou kunnen wijzen. Europa, probeerde ik maar een vraagteken was alles wat terugkwam. Ik begreep dat het geen zin had hem uit te leggen dat ik in Rozendaal woonde dus ik besloot tot een leugentje en ik zei: Emsterdem. Het gezicht van de monnik klaarde op en met een brede lach herhaalde hij: “oh Emsterdeeem! Yes, I know! Oh” Maar goed, als ik werk van Klashorst tegenkom zal ik toch proberen het zo onbevangen mogelijk te beoordelen maar dat zal niet eenvoudig zijn. Vanavond hebben M. en ik besloten dat we ieder ons eigen weg moeten gaan. We maken elkaar niet gelukkig en we hebben geen van beiden het geloof dat we daar wel in zouden slagen als we allebei maar voldoende concessies doen. Wat hier van te denken. Op zich ben ik wel blij met dit besluit want het was onontkoombaar en het gaat niet aan daar dan eindeloos lang mee te wachten of god mag weten wat voor goedbedoelde pogingen tot herstel te doen. Hoe en wanneer blijft nog even in het midden maar we zijn het erover eens dat we hier niet nog een jaar mee door moeten gaan. Dit alles stemt me droevig en ik ervaar het toch als een persoonlijke nederlaag maar het is niet anders. Such is life in China, zei Slauerhoff. Ik heb wel zin om me te bedrinken of op straat amok te maken, me te buiten te gaan aan zinloos geweld maar niets van dat alles natuurlijk. Ik moet de kop erbij houden, mijn zoon wil op kamers gaan wonen, ik moet morgen zien een contract van ruim 5 ton binnen te slepen en ben volgende week met twee partijen in gesprek voor een positie elders; en tegelijkertijd loop ik in W’veen zo af en toe tegen pure obstructie aan, heeft J. zijn familie benaderd om geld te lenen, zijn oom van 67 werkt ook in de zaak en die, maar dat is een lang verhaal, ziet mij niet bepaald zitten; als hij zijn geld daadwerkelijk in de zaak steekt is zijn persoonlijk belang groter dan het mijne en alleen al op die grond is mijn positie volstrekt onhoudbaar geworden; maar de familie heeft vergaderd en wil J. dat geld wel lenen mits hij onder curatele wordt gesteld maar dat is een zinloze weg. Konklusie: wegwezen! Eigenlijk voel ik me hogelijk belazerd door de hele gang van zaken maar dat alles neemt niet weg dat ik zelf verantwoordelijk ben voor de beslissingen die ik nam. Duim toch maar voor me de komende dagen, opdat iets goeds op mijn weg komt. Ik buig de kop niet hoor, ik laat de


BRI E FW I S S E L I N G moed niet zakken, ik heb voldoende zelfvertrouwen maar een beetje morele steun, gaarne tot wederdienst bereid, is nooit weg. E.

Onderwerp: Duim Datum: woensdag 24 mei 2000 10:22 Ja, ik duim. Ik heb net je meel gelezen. Ik ben vandaag tot vannacht weg, dus ik kan je waarschijnlijk niet bellen. Morgenavond ben ik er waarschijnlijk evenmin, maar hoe dan ook: ik neem zo snel mogelijk contact op. Zoals we al eerder zeiden: het wordt de hoogste tijd voor kauwen. Ik vind het belazerd, al zijn het ontwikkelingen die jijzelf al voorzegd hebt: je gaf het drie jaar, weet je nog? Gaan jullie desondanks samen op vakantie naar Engeland? Wat het werk betreft: via de familie wil hij dus een duidelijk meerderheidsbelang krijgen? Ik hoop voor jou dat je volgende week goed scoort in de onderhandelingen. Ik duim dus. Neem me nu niet kwalijk, gezien mijn (relatieve) haast, dat ik niet uitvoerig inga op Euro, Fischer, Heldring e tutti quanti en de feiten dat jij A'dam met Sodom vergelijkt (hé hé, wat nu?) en dat je weer op de Fransen zit te spugen! Ik heb de door jou genoemde artikelen ook gelezen (kijk eens aan!) en ik heb er natuurlijk ook over nagedacht. Over kunst? Heb je het artikel van Cornel Bierens in het homo-popblad van zaterdag j.l. gelezen? Daar staan enkele grote juistigheden in over kunst en kunstkritiek. Ik deel je oordeel over Beuys volkomen, overigens. Wat andere zaken: a) Al. had inderdaad een spijkerjack aan- ze had geen zin zich om te kleden na school voor een opera waar geen pauze inzat; b) Het is beter te gaan naar de opera met een spijkerjack dan met een spijkerharde mevrouw; c) (--) d) Ik heb Katja nog niet gezien; ik ga op de 30e; e) Ik weet nog niet of ik op de 31e kom; ik bericht sowieso tijdig of ik naar A'dam ga of naar R'dam. Hangt nu ook af van jouw (zeg maar) toestand. Op dit ogenblik denk ik dus dat ik naar R'dam kom, maar misschien heb jij daar nu juist gezien allerlei wat je me schreef helemaal geen behoefte aan. Hoe dat zij, de belangrijkste kwestie is kort en goed: wanneer komt ge kanen? Dan praten we alles bij en door. Ik groet je cordialiter amicaliterque H

Onderwerp: skurriel Datum: donderdag 1 juni 2000 19:37



Ik las het woord enige malen in je iemeels en hoorde het jullie jongstleden maandag (het was weer gezellig en de maaltijd - as usual - voortreffelijk; dank daarvoor) wederom gebruiken. Ik ken het woord niet en vind het ook niet in mijn dictionnaires. Zal dus wel een latinisme wezen. Leg het me maar uit. Groeten, Enno

Onderwerp: ps: Katja Datum: donderdag 1 juni 2000 19:56 Ik had het over Moskou maar in het boekje staat inderdaad Siberië maar laten we wel zijn dat het hier niet om het Siberie van Stalin, Berin en de Goelag Archiplel gaat maar om een handelspost. Toch staat mij dat in de boventiteling gemakshalve over Moskou werd gesproken. Ach wat zou het ook. Wat vond je van Katja? Even begeisterd als ikzelve? Enno

Onderwerp: Antwoord op kenllend taalprobleem Datum: vrijdag 2 juni 2000 8:57 Goedenmorgen! Jij hebt natuurlijk een vrije (ATV?)dag, ik daarentegen moet naar Amstelveen en zit tot 18.00 vast, morgen idem, maar dan in Naarden. Denk aan mij, loonslaaf zijnde. Over Kabanova meer mondeling, ik moet zo weg en heb geen tijd voor een uitbundige meel. "Skurriel" heb ik, mag ik trots zeggen, in het Nederlands taalterritorium geïntroduceerd (A. beweert dat zij het woord in het Nederlands al kende, maar ik kan dat nauwelijks geloven; volgens haar heeft het ook een sexueelachtige connotatie, hetgeen absoluut onjuist is)- ik heb het (ja, waar anders vandaan??!) uit het Mofs; "skurril" betekent iets als "potsierlijk", iets vreemds waar je je wenkbrauwen wat bij optrekt en waar je om moet glimlachen. De dikke Van Dale geeft het overigens niet, noch onder sk noch onder sc. Dus het is made at home. Dies heb ik zowel jouw Duits als je Nederlands vandaag verrijkt. Van Katja overigens inderdaad begeesterd, al sinds mijn 20e of zo overigens. Heb het stuk nu een keer of 6 gezien; deze uitvoering voor het eerst. Ik ga H

Subject: Anton van Duinkerken & Claude Villiers Date: Mon, 5 Jun 2000 22:52:55 +0200 H.,


BRI E FW I S S E L I N G Wanneer naar de Westergasfabriek in ons nationale Sodom? Ben wel benieuwd naar de uitvoering van Marco Polo maar dat betekent wel een voorstelling die twee achtereenvolgende avonden beslaat, althans zo begreep ik uit een artikel in wat jij ons nationale pop- en homoblad noemt. Hoe kom je daar in godsnaam bij? Skurriel is een mooi woord en ik wil je best gunnen de Nederlandse taal verrijkt te hebben maar is het niet gewoon een germanisme? En hoe komt A. aan die sexuele component? Enige tijd geleden, 5 februari jongstleden om precies te zijn schreef je een zin die me nu pas opvalt: "Ja, Mijnheer, ik noem mij Nationalist (er verschijnt immers toch een boek binnenkort over Anton van Duinkerken) (....)". Nu ben ik wel in Anton van Duinkerken geïnteresseerd en dat niet vanwege het feit dat mijn vader zijn laatste jaren doorbracht in de Anton van Duinkerkenlaan te Hilvarenbeek. Maar was AvD niet vooral een alom geacht en welbespraakt katholiek? Ik heb in hem nooit een echte nationalist gezien. Hij dichtte wel: Ik ben katholiek als de heeren zo goed / Doch ik koos de partij van Oranje! Is het hierom dat jij deze bijna humanist een nationalist noemt? Ter Braak over AvD: " Van Duinkerken is de ware, de geniale apologeet. Als er een is onder de jong-katholieken, die zijn onderwerp en zijn materiaal beheerst, is het Van Duinkerken. Hij bezit eigenlijk alle eigenschappen, die de ware apologeet maken....Er steekt een goed stuk Luther in hem". Kortom, dat ene zinnetje tussen haakjes ging mij steeds meer intrigeren. Verklaar U nader! Het motto voor de elfde van de zesde: gloed! Enno

6 Jun 2000 12:11:15 -0000 Subject: Vivier Salutem, Zullen we Vivier doen op 17/6? A. van Duinkerken: mijn nationalistische ontlading werd geïnspireerd door zijn felle verdediging-in-(ge)dichtvorm van zijn katholieke overtuiging. Ik ben nu even kwijt tegen cq aan wie dat gedicht gericht was; het was in elk geval iemand die van D.'s katholiekendom aan de kaak stelde en zette tegenover de echte nederlander, met de implicatie dat een katholiek geen goed vaderlander kon zijn. Vandaar mijn kloeke kreet. Overigens: neem nou niet alles serieus wat ik zo zeg/schrijf/meel. Ik blaat zo nu en dan flink van me af, maar er zit meestal een forse lading zelfspot of tenminste relativering achter. Wat NRC betreft: ik ben nog steeds erop geabonneerd. Maar in ernst: de verhouding recensies/artikelen over pop en die over klassiek hangt volslagen scheef. Daarbij is de verhouding homo's/normale mensen in dezelfde trant, denk ik zo. Nu was Vivier kennelijk ook een homo, dat wist ik overigens niet, maar je hoort mij niet zeggen dat homo’s geen kunst of wetenschap kunnen bedrijven. Die


BRI E FW I S S E L I N G opera's zijn niet alleen tweeavonds, maar ook ‘s avonds, met een maaltijd ertussen. Als we het eens worden over data, kunnen we het eens bekijken. Laat dus van je horen. Ik ben vermoedelijk vanavond, dinsdag, weg (tennisbaan), maar morgenavond present. Anders via dit medium. Hoe staat de baan? H

Onderwerp: Positief en Negatief Datum: maandag 12 juni 2000 13:03 Buon Giorno! Dank (nogmaals) voor de Gloed en nog meer voor het bezoek. Doet goed, ook al deed ik aan de jaardag zelve nix. A.’s moeder en mijn ex zijn geweest plus natuurlijk de kinderschare, met dewelke wij (ja, ook mijn hospita) naar de helaas en ten onrechte door Nederland gewonnen voetbalwedstrijd hebben zitten loenzen. Ik had niemand uitgenodigd en er is buiten jou en de genoemden dan ook niemand verschenen. Enkele jaren geleden vond ik een beetje tamtam bij zo’n verjaardag kicking, bij mijn 60e heb ik nog een beetje gedaan zoals je je zult herinneren, maar ik zie mezelf niet gauw meer een wat grotere manifestatie op touw zetten. Kinderen merkten trouwens nog op, of ik jouw voorbeeld al had gevolgd en mijn autobiografie al aan het schrijven was...... Vanmorgen na het ontbijt luisterde ik naar een concert gegeven door het Philharmonisch Orkest van München olv Jimmy Levine in het kader van de "Triennale" in Keulen, een concert met alleen modernere werken uit de USA. De omroeper zei, dat ze het concert live hadden willen uitzenden (dus dat van 2e Pinxterdag 11.00), maar dat ze gedwongen de opnamen zouden laten horen die ze zaterdagavond hadden gemaakt , omdat er voor het 2e concert, vanmorgen dus, slechts zo'n 50 kaarten waren verkocht..... De intendant van de Keulse Philharmonie kwam ook nog voor de mikro en verklaarde zijn bezorgdheid over deze tendens. 20 Eeuw, althans Mahler, Strawinsky, "Die modernen Klassiker", dat ging goed, maar als je latere muziek programmeerde, had je moeite de tent (2000 man ongeveer, schat ik; ben er 2x geweest) enigszins rendabel te verkopen; en dat, zo zei hij, voor een potentieel publiek van zo'n 5.000.000 mensen (Keulen en omgeving). Negatief dus. Dat is bij ons toch anders, dacht ik zoëven, toen ik de Gasfabriek in Amsterdam opbelde, en te horen kreeg, dat ALLE opvoeringen van Vivier uitverkocht waren!! Positief dus, maar negatief voor ons. Ik heb gedreigd deze week het nog eens te zullen proberen- tja, dat kon ik doen aldus de homo (?) aan de kassa, maar suxes kon hij mij niet garanderen. Ik blijf bellen, wie weet komen er kaarten terug, maar dit is wel balen. Mijn hospita merkte nog op, dat jij vast veel meer zin had om met haar naar het Frank Zappa-concert te gaan. Ik deed er het zwijgen toe. Tja. Als ik geen kaarten kan krijgen, houden we onze afspraak dat jij op de 17e komt kauwen, dan aan? Of verschuiven we dat naar 23/6 (ik kan me n.l. voorstellen, dat je niet elke week hier wilt zitten). U melde het!


BRI E FW I S S E L I N G Jammer maar helaas! H

Onderwerp: Gloed & meer Datum: maandag 12 juni 2000 16:42 H, Geen Claude Vivier dus, dat is wel jammer, had me erop verheugd. En ik denk niet dat jouw hospita zo erg zou hebben genoten van Zappa. Ik wil haar bij gelegenheid wel eens iets van deze, ja hoe moeten we hem eigenlijk noemen?, componist laten horen. Hij was erg onder de indruk van Varese en heeft zelf onnoemlijk veel gecompneerd. Ook zijn rockmuziek was, met uitzondering van wellicht de gitaarpartijen, volledig vastgelegd in notenschrift. Wel een interessant en eigenzinnig man die aan kanker is overleden en tot zijn levenseinde toe is blijven strijden voor het recht op roken bijvoorbeeld. Voor het overige naar het schijnt een asceet. Mevrouw Zappa, een voormalig groupie, beschermt nu zijn nalatenschap. Geen programmaboekje dus want van hagiografie moest Frank niets hebben. Maar dit alles terzijde. Het voetbal van Oranje was inderdaad abominabel en laten we hopen dat nu iedereen weer met beide benen op de grond staat. Deze door het volk als onvermijdelijke kampioen verklaarde ploeg gaat het nog heel erg moeilijk krijgen en dan zal Rijkaard diep vallen omdat het volk weer eens van een mooie droom is beroofd. Het volk dat snakt naar het collectief orgasme dat volgt op zo'n heldentoer, denk maar aan 1988. Kennelijk heeft de Nederlander dat nodig om zijn zelfvertrouwen op te kunnen baseren. Destijds na het behalen van het kampioenschap hingen vaderlanders bij de grens spandoeken op met de tekst: Sie betreten jetzt das Land des Europameisters! Dat wisten die Duitsers natuurlijk allang want ze waren onder meer door een fenomenaal doelpunt van van Basten uit het tournooi gekegeld. Maar dat was voor ons nog niet genoeg, zoals ook de broek van Koeman omlaag moest, iets waarvoor hij zich heden ten dage overigens terecht schaamt. Tja, die Keulse ervaring, wat ervan te zeggen. Na het overlijden van Heinrich Böll is het met die stad nooit meer goed gekomen. En het potentieel is natuurlijk lang geen vijf miljoen. Hoe groot schat jij het Nederlandse potentieel voor Ligeti, Kurtag, Sciarrino, Rihm, Zimmerman et al ? Ik zou zeggen niet meer dan 50.000. Onlangs bezocht ik hier ter stede het Willem Jeths festival, een Nederlandse, in 1959 geboren componist, leerling van Tristan Keuris, die, weliswaar homo zijnde, toch prachtig werk heeft gecomponeerd. Ik schreef er eerder over. En Rotterdam, toch de tweede stad van dit land, nou meer dan 50 man waren er niet op de kamermuziekavond en bij het concert voor orkest met toch de fenomenale en mooie Marie Frances Uitti op de cello waren er hooguit 100 bezoekers! Wij leven in een waanzinnige tijd (ik wou schrijven fascinerende, maar in feite is ieder tijdsgewricht

fascinerend)

met

een

te

hoge

snelheid

en


volledig

bezwangerd

van

BRI E FW I S S E L I N G consumptiedrang. Jij gebruikt het woord kicking nogal eens en dat is precies waar het aan schort in deze samenleving. De mens is op zoek naar de snelle sensatie, de onmiddellijke consumptie, de emotie die direct en stante pede moet omgezet in emotie, thrill of orgasme (ja ik weet het, je houdt niet zo van die sexuele connotaties maar toch....). Welnu, een enigszins doordachte, laat staan doorwrochte compositie leent zich niet voor dergelijk consumptiegedrag. Sterker nog, is strijdig met de sensatie en de kick want daar gaat het natuurlijk niet om. Op Kininginnedag ga ik naar de Opera om er naar Elektra te kijken en buiten voor de opera wordt er dan gebungsyjumped! Het kan niet treffender! Anders gezegd, wie in deze tijd zich bezig wenst te houden met het componeren van serieuze muziek plaatst zichzelf buiten deze massa. Die is dan ook blij met de aandacht van die kleine voorhoede die de moeite neemt zich open te stellen en op zijn minst de tijd neemt om er kennis van te nemen, te luisteren. Zo'n intendant heeft dus eigenlijk weinig feeling voor de wisselwerking tussen zijn programmering en zijn publiek. Afin. Vandaag Gloed in een ruk uitgelezen. Prachtig, schitterend. Ben benieuwd naar je reactie. Als ik toch mag kiezen voor de volgende maaltijd gaat mijn voorkeur uit naar de 23ste. Niet omdat ik anders te kort achter elkaar aan jullie dis aanschuif maar omdat ik voor de 17de eigenlijk een dubbele afspraak had gemaakt. Zo lost alles vanzelf op, arrivederci E

Rotterdam 14 juni 2000 H, De kraag. Er gaat geen dag voorbij of er gebeurt wel iets memorabels. Voetballiefhebber als ik ben (ook hier evenwel het niveau van consument nimmer ontstegen) heb ik tot nog toe iedere wedstrijd van het EK gezien. Vanavond echter zal ik België – Italië missen omdat ik een heerlijk Mendelssohn programma in de Doelen ga beluisteren, uitgevoerd door het Orchestre des Champs Elysées met Philip Herrewege als dirigent. Maar dat voetbal dus: Frankrijk en Portugal maakten het meeste indruk en voor de rest was het middelmaat of erger. Voetbal is een mooie en moeilijke sport. Het valt niet mee om er een kijkspel van te maken dat van begin tot eind boeit. En het is vrijwel altijd de individuele brille die een team boven zichzelf uit doet stijgen. Gisteravond stonden Joegoslavië en Slovenië tegenover elkaar en dat werd zomaar opeens een historische ontmoeting. Het kleine Slovenië werd allerwegen als een voetbaldwerg beschouwd terwijl de Joegoslaven sinds mensenheugenis als voetbalmeesters worden gezien met een surplus aan techniek en creativiteit. Van meet af aan maakten de Joegoslaven een zelfverzekerde indruk en zij leken er geen moment aan te twijfelen dat ze deze voetbaldwerg wel


BRI E FW I S S E L I N G even opzij zouden zetten. Tot de Slovenen opeens zomaar, met een prachtige goal van een begenadigd speler – Zahovic – op voorsprong kwamen. En het werd nog pijnlijker toen de voorsprong zelfs werd vergroot. De Slovenen realiseerden zich dat ze aan een tour de force bezig waren die de gebruikelijke sportieve kaders ruim oversteeg. Opeens hadden zij de kans het land dat de hele regio sinds decennia reeds knecht, het land dat zij als eerste (met hulp van Kohl zoals we ons nog herinneren) de rug toekeerden, het land dat verantwoordelijk is voor de ergste brand op de Balkan sinds mensenheugenis, opeens hadden zij de kans dat gehate land een lesje te leren. En niets is pijnlijker voor een voetbalnatie om zo op de pijnbank gelegd te worden als de Joegoslaven gisteren overkwam. Plots kwamen tal van oude en minder fraaie sentimenten los onder de spelers van Milosevic, die zowaar nog een naamgenoot in zijn team aantrof. En voorop in de strijd ging Michailovic, een speler met een fantastische trap die zijn kunsten bij Lazio Roma vertoont. Deze Mihailovic ontmaskerde zichzelf op een werkelijk ontluisterende wijze en oh oh oh wat proefde dat allemaal heerlijk. Om te beginnen had deze Mihailovic het kraagje van zijn shirt rechtop staan, een handelswijze en de ijdelheid der ijdelheden onder voetballers, welke werd geïntroduceerd door de ongelooflijk arrogante Eric Cantona, een prachtige voetballer die zichzelf echter van zijn voetstuk kegelde door zijn hooghartigheid en het wangedrag dat daaruit voortvloeide. Nu zou je zeggen, wat is er mis met een redchtopstaand kraagje? Alles is daar dus mis mee. Scheidsrechter, er zijn kledingvoorschriften!! De kousen dienen OPGETROKKEN, het shirt IN de broek en het kraagje OMGEVOUWEN! Merkwaardigerwijs worden slobberende kousen en shirtjes uit de broek regelmatig door scheidsrechters gecorrigeerd. Het kraagje wordt sinds Cantona met rust gelaten. En dat is geheel ten onrechte want wat doet dat kraagje? Het rechtopstaande kraagje verandert het uiterlijk van de voetballer op een opvallende wijze. Hij portretteert zichzelf daarmee als een veldheer die voorgaat in de strijd. Toch niks mis mee, zul je zeggen? Maar er is meer aan de hand met dat kraagje dat de drager terstond het imago van boven de massa verheven verleent. Het kraagje wordt ook steevast gecombineerd met een blik in de ogen die onverbloemd laat zien dat de drager weinig op heeft met zijn omgeving en al helemaal niets met zijn opponent. Het kraagje zegt dat de drager de ander nog niet waard vind om met de nek aan te kijken en zo wordt het kraagje de ultieme uitdrukking van hooghartigheid, van het misplaatste superioriteitsgevoel van de hautaine haan die als het moet zijn eigen regels stelt en deze ook boven alle overige conventies plaatst. Zo gedroeg zich Mihailovic gisteren en opeens werd hij, althans voor mij, de verpersoonlijking van de Serv die zich daadwerkelijk ver verheven voelt boven zijn medebewoners op de Balkan. Mihailovic die machtswellust en machtsbewustzijn uitstraalde en die het zich zelfs permitteerde na een fluitsignaal de Portugese scheidsrechter tot op enkele centimeters te benaderen om hem, stram voor hem staande met een ijzige diskwalificerende blik in de ogen te staren, aldus uitdrukking gevend aan zijn minachting voor de hele wereld, de tegenstander en de scheidsrechter in het bizonder.


BRI E FW I S S E L I N G Deze laatste had het enig juiste antwoord: hij keek Mihailovic strak in de ogen, sprak geen woord en haalde met een vloeiend gebaar de gele kaart uit zijn borstzak. De wandader droop af om slechts luttele minuten later een waanzinnige pass door het midden te geven zonder zich af te vragen of er geen gevaar in de buurt was. Ook deze pass was doordrenkt van arrogantie, een totale ontkenning van de tegenstander. Een tegenstander die er wel was en zich niets aan wenste te trekken van deze onvergeeflijke laakbaarheden, de bal oppikte en de Slovenen naar 3 – 0 schoot. Op dat moment moet er op de hele Balkan minus Servië een collectief orgasme zijn losgebarsten. De Kroaten, de moslim Bosniërs, de Kosovaren, de Montenegrijnen, ze zullen allen de Slovenen in hun hart hebben gesloten en hen gedankt hebben voor deze wraak. Oh wat was ze zoet en oh wat was ze subtiel. Dit was voetbal op zijn mooist en het was nog lang niet voorbij, oh nee! Weer enkele minuten later, de Slovenen tikten de Joegoslaven inmiddels helemaal van het veld af, de vernedering was totaal, liet Mihailovic zich weer eens gaan en gooide een tegenstander op de grond. Zijn loon was uiteraard de rode kaart en een regelrecht drama leek onafwendbaar. Maar toen gebeurde er iets bij de Slovenen. Plotseling realiseerden zij zich wat ze gedaan hadden. De Joegoslaven vernederd! Dat was ongehoord en in principe ook onmogelijk, niemand die dat in de verste verte voor realiseerbaar had gehouden. De Slovenen beseften dat ze een daad hadden verricht die oneindig veel groter was dan henzelf en vanaf dat moment realiseerden zij zich de nietigheid van hun bestaan en het metafysische van hun dadendrang. Plotseling werden de godenzonen weer gewone Slovenen die aardig konden voetballen maar door iedereen toch als een voetbaldwerg werden beschouwd. De Joegoslaven, dat moet gezegd, gaven niet op, rechtten de rug nog een keer en schoten er pardoes drie in. De hele wereld bleef hopen op een overwinningstreffer voor de dappere Slovenen en in de allerlaatste seconde leek dat zelfs nog te gaan lukken ook maar de bal werd van de lijn getrapt. 3 – 3 was de eindstand van deze uitzonderlijke wedstrijd die de geschiedenis in zal gaan als een moderne Slag op het Merelveld met het voetbalstadion te Charleroi als strijdtoneel. Het sprookje werd net geen sprookje maar de vernedering van de Joegoslaven was onomkeerbaar en voor de hele wereld zichtbaar geweest. Die Sloveense voetballers hebben onnoemlijk veel betekend voor het zelfvertrouwen van de hele Balkan minus Servië. Voetbal kan, kortom, heel erg mooi zijn. En nu iets geheel anders. Kollum en Zwaagwesteinde. Justitiële experts hebben onafhankelijk van elkaar een daderprofiel opgesteld van de verkrachter en moordenaar van Marianne Vaatstra. Het moet een blanke man zijn van rond de dertig jaar die in een straal van 15 kilometer rond de plek des onheils moet wonen. Ongeveer een jaar geleden juichte ik al dat er toch nog zoiets als gerechtigheid bestond toen bleek dat de voortvluchtige Irakees niets van doen had met deze lage misdaad maar de echte gerechtigheid komt pas met het in de kraag vatten (daar heb je hem weer, de kraag) van de echte dader. Het zijn geen vrienden van de moderne samenleving die als een kip zonder kop relaties leggen tussen criminaliteit en asielzoekers. De mensen die destijds om het hardst schreeuwden dat de dader onder allochtonen gezocht moest worden hebben enorme schade aangericht. Zij zijn de rotte plek in onze samenleving. En als straks de dader


BRI E FW I S S E L I N G toch eens gepakt wordt, zal dat geen effect hebben op het imago van de asielzoeker. Hij zal niet zijn vrijgepleit. ‘Oké, dit keer was het een blanke maar het had natuurlijk net zo goed een allochtoon kunnen zijn’. En hoe juist die stelling op zich ook is, daar gaat het hier niet om. De allochtoon is hier in het brandpunt van de negatieve belangstelling geplaatst omdat hij als asielzoeker een vreemd element in onze samenleving is die de waarde van huizen in de directe omgeving van azc’s doet dalen, die een bedreiging is voor have en goed en de eerbaarheid van jonge blanke meisjes. Een nederlander is een oostenrijker is een fransman is een brit is een algerijn is een indiër is een……. Groeten, Enno

Onderwerp: Joegoslavische hoogmoed Datum: woensdag 21 juni 2000 20:09 Salutem! Dat jij zo'n voetbalkijker bent- dat wist ik niet! Niet dat ik ooit verondersteld heb, dat jij een sport die toch voornamelijk door de heffe des volx wordt begluurd, zou mijden; maar dat jij een dergelijke oculaire participant zou zijn, was nieuw voor mij. Jouw niet van vooroordeel gespeende analysis van de match Joegoslavië-Slovenië heb ik uiteraard belangstellend gelezen; of je alom gelijk hebt met je beschouwing, dat mogen de merels van het veld beoordelen. In elk geval: Joegoslavië is door naar de kwartfinales, en we zullen deze heren misschien tegen het Nederlands-Surinaamse elftal zien spelen. Zelf (open deur) vond

ik de wedstrijd Portugal-

Engeland de boeiendste, maar ik heb niet alles gezien. Het zou me niet verbazen als er een finale Frankrijk-Italië uitrolt. We zien elkander vrijdag a.s. Overigens: als je liever ZATERDAG komt, is dat okay, misschien zelfs iets beter nog dan vrijdag. Laat dat svp nog weten! Ik denk na over de culinaria, ga morgen naar Aida, vandaag 70 km gefietst en naar de kapper daarna. De hete dagen liggend en puffend en bierend doorgebracht. In de zaak is nix te doen, maar dat is oud nieuws. H

Onderwerp: Re: Joegoslavische hoogmoed Datum: donderdag 22 juni 2000 9:32 H, kennelijk heb jij die wedstrijd tussen Joego en Slovenie niet gezien, anders had je zelf kunnen vaststellen dat mijn verslag een juweel van objectiviteit was. Maar ja, jij bent een beetje


BRI E FW I S S E L I N G overgevoelig waar het de vrinden van Milo betreft. En inderdaad, onze nationale 11 spelen zondagavond tegen de Serven; enfin, dat zal wat worden. Verder weinig nieuws ten onzent. Heb nog geen nieuwe positie kunnen verwerven en ben druk in gesprek zo links en rechts. De situatie bevalt me niet maar er is niets aan te doen. Zaterdagavond lukt mij met geen mogelijkheid dus als ik u niet ontrief houd ik het op vrijdag. Maar als dat niet goed uitkomt, dan maken we toch een nieuwe afspraak? Geen probleem hoor. Laat maar even weten. Groeten, E

Onderwerp: Varia capita Datum: maandag 26 juni 2000 10:55 Salutem! Nou, dat was spek voor

jouw bek - hoe kregen ze ervan langs, die zo gerespecteerde

Joegoslaven! Ik neem aan dat je helemaal zat te kwijlen van vreugde en bevrediging. Daar deden Onze Jongens de NAVO toch maar eventjes dunnetjes over! Ik vond de Joegoslaven absoluut geen team vormen; dat waren elf sekerlijk goede spelers, die met elkaar een elftal dienden te vormen, maar ongetwijfeld nauwelijks aan groepstraining hadden gedaan! Zo veel kansen zullen Onze Jongens niet meer krijgen. Maar eerlijk geef ik toe, hoezeer ik die oranjegekte ook haat, dat ze vorstelijk speelden, onder welwillend toeziend oog van Onze Koninklijke Hoogheid de Kroonprins. Krijgen we Italië eronder? Wordt het dan Portugal tegen Nederland?? Kun jij geen kaarten versieren? Jouw bericht over de baan baart me toch wel zorg. Ik hoop ten zeerste dat je snel duidelijkheid krijgt, want de situatie-nu, dunkt me, is moeilijk lang vol te houden. Je speelt het spel toch niet te hoog, nietwaar? Binnenkort heb je Aida: ik ben benieuwd naar je reaxie. Bereid je voor

op een avond zonder

toneelspel, wel eentje met toneelbeelden van diverse soort. Groet en Sterkte H PS 1 (--) PS 2 Moeten de diplomatieke betrekkingen met Rhodesië niet worden verbroken? PS 3 Trek je niets aan van de datum die op mijn meels verschijnt- ik kan de klok om duistere redenen niet veranderen.

Onderwerp: sprookjes en perspectieven Datum: zaterdag 1 juli 2000 18:05



Ja, Oranje - Joego was prachtig natuurlijk. Inderdaad speelden die serven beroerd maar dat kwam ook door het vrijwel perfecte spel van onze jongens. Maar dat was het dan ook meteen; Oranje bleek toch niet voldoende kwaliteit te hebben om de Italiaanse muur te slechten. Het is niettemin onrechtvaardig dat de Azurri met zulk anti- en afbraakvoetbal zo ver kunnen komen. Dat het Italiaanse volk daarom kan juichen is mij een raadsel. Wie kan dat afschuwelijke soort voetbal nou aantrekkelijk vinden? Nu maar hopen dat Zidane er iets heel erg moois van weet te maken. En voor de rest is het maar goed dat het over is want de oranje-gekte liep hier natuurlijk compleet uit de hand. Wat is dat voor een type mens dat na zo'n smadelijke nederlaag Italianen bedreigt en schoffeert en zich vervolgens afreageert op straatmeubilair en aan het plunderen slaat? Je zou er reactionair van worden. (--). En Rhodesie heet al jaren Zimbabwe, my friend, Ian Smith (herinner je je nog die mooie spotprenten in de Volkskrant waar hij steevast met een spitse kin en een prachtige kuif werd afgebeeld?) is no more, althans niet in Zimbabwe, ik weet niet of de man elders nog resideert, het zij hem gegund maar het is niet langer het wereldtoneel. Mugabe deugt niet, dat is duidelijk en laten we hopen dat de verkiezingen toch nog een verrassing in petto hebben. Aida. Eindelijk eens een tenor naar mijn hart, die man had een geweldige stem. Daar is alles wel mee gezegd want acteren kon hij voor geen meter maar wat dat betreft werd het de cast door mijnheer de regisseur ook niet al te moeilijk gemaakt. En ook niet bepaald een figuur om de jonge held uit te hangen. Maar ja, Aida was zelf inmiddels ook al op leeftijd geraakt, dus ook dat paste wel aardig. Aida had wel een ongelooflijke stem, zelfs toen er 3 koren op het toneel stonden kwam ze er nog bovenuit, in tegenstelling tot haar rivale die een rustig spelend orkest al nauwelijks overleefde. Wederom een belabberd libretto en scenario. Zou Radames ooit bestaan kunnen hebben en geloofd kunnen hebben dat Ethiopie hem ooit welwillend asiel had willen bieden, ook al was het dan als vluchteling en amant van Aida? Zou hij daar zijn eer en trots en vaderlandsliefde voor op willen of kunnen offeren? Psychologisch zwak verhaaltje wat mij betreft. Het decor vond ik fraai en soms ongekend prachtig (eerste scene, tweede akte: troon met koningsdochter en in de schemering een hofzaal met dienaren en dienaressen, buitengewoon schitterend!); de deus ex machina in de eerste akte, werkelijk een vondst! En de gokkasten als nieuwerwetse afgoden? Grafscene aan het einde? Ook prima. Ja, wat mij betreft: ik heb ervan genoten. Grueber heeft de Aida teruggebracht tot de essentie en zelfs het acteren tot een absoluut minimum teruggebracht. De opera op zich vond ik niet sterk, ongetwijfeld kun je er fantastische metaforen en diepere lagen aan ontlenen, mij zijn ze ontgaan. MAAR WAT EEN ORKEST EN WAT EEN MUZIEK EN WAT VOOR DIRIGENT !!!! Daar ging het dus allemaal om. Alleen al de openingsmaten en de hele ouverture van Chailly. Ik vond dat werkelijk een ongehoorde prestatie, heerlijk en onvergetelijk. Hoezo te hoog spelen? Wat bedoel je daar nu toch mee? Op safe spelen dan maar om van de straat te blijven? Ik dacht het niet! Inmiddels is mij een voorstel gedaan voor een aantrekkelijke


BRI E FW I S S E L I N G functie in een voor mij nieuwe branche (een buro voor interim management runnen en uitbouwen) maar ben ik tegelijkertijd bezig om in het milieu verder te gaan. Zoals de zaken er nu voor staan gaat dit laatste gewoon door en ik ben daar deze dagen, inclusief het hele weekend zo'n beetje en de komende week inclusief de avonden wel zoet mee. Kortom, er zit weer van alles aan te komen. Ik houd je op de hoogte. Verder alles goed? In ieder geval hebben A. en ik elkaar tijdens onze laatste gezamenlijke opera van dit seizoen daadwerkelijk gezien, gezoend en kort gesproken. En zo hoort dat ook. Groeten Enno

1 juli Salutem. Mijn hospita vertelde me, dat jij- althans

in de pauze- nogal begeesterd was door de Aida-

opvoering. Het is mijn artistieke, mijn morele taak je enigszins te kapittelen. Dit, dat jij in de gloria was, kan immers, mag immers niet waar zijn. Het was hooguit een matige avond: 'n tien met een griffel orkest en dirigent voor hun muzikale "bijdrage"; 'n twee (3e en 4e acte) tot 'n acht (eerste) en zeven (tweede) voor de decors en kostuums, 'n acht voor de zang, 'n half voor het spel (als dat woord al niet te hoog gegrepen is), behoudens Amneris (traditioneel en pathetisch, maar zeker niet slecht en in elk geval van de persoon een persoon makend) en 'n drie voor de dubieuze en halfslachtige poging iets dat geacht wordt zich rond het jaar 1000 ante Christum natum te verbinden met ons tijdsgewricht dmv enkele decorstukken. Maar laat me nu enkele aspecten noemen om mijn "thesis" te ondersteunen. Ik ga niet alleen in op de opvoering, maar ook op het stuk zelf. a) In het tekstboek wordt regelmatig gesproken over "Iside" en "Ftáh", maar dan opeens hebben ze het over "Volcano". Nu is die laatste Vulcanus, Romeinse god dus, de parallel met de Griekse Het is dus ridicuul om in de tijd van Ramses III deze god überhaupt te noemen: Egypte werd pas in 30 ante Christum natum een Romeinse provincia. b) Verdi heeft min of meer nauwgezet geprobeerd erachter te komen wat de rol was van priesteressen in dat oude Egypte, welke muziek ze toen hadden; hij heeft zelfs aparte trompetten laten maken voor de première; laatstelijk heeft Harnoncourt dat ook gedaan voor zijn Aida in Zürich. Die oude trompetten schijnen een soort ezelsgeluid te hebben gemaakt. Ondanks het feit dat er historisch gezien geen priesteressen waren, zijn ze er wél in Aida, en als ze gaan zingen en dansen in de tweede helft van acte 1, worden ze door twee harpen (Es) in- en begeleid. Maaaar! Als aan het begin van acte 2 Amneris in haar boudoir ligt te mijmeren en zich ligt op te hitsen, wordt ook die scène ingeleid door precies die twee harpen, zij het nu in g klein, en met een kleine melodische variant (een tertsje naar boven op de tweede en vierde "tel"), maar beide keren puur ritmisch. De sfeer, door deze begeleidingsfiguren opgeroepen, is dezelfde- en dat is raar en niet juist: een tempel en een boudoir hebben, lijkt em, totaal andere impacten.


BRI E FW I S S E L I N G Ik vind overigens de pogingen van de componist om "Oosterse" sferen op te roepen meestal goed gelukt: hij vervalt niet in overdreven georiëntaliseer en het feit dat de priesters een sonoor soort Gregoriaans laten horen, schijnt ook niet helemaal af te wijken van wat men weet van oude Egyptische muziek. Curieus is natuurlijk wél het feit, dat in Amneris' boudoir een dansje wordt gepleegd door "piccoli schiavi Mori"- kan het zijn, dat er al 'Moren" waren in 1000 voor Christus en indien "ja", dat die aan het Egyptische hof aanwezig waren??? Egypte strekte zich naar het Zuiden uit, niet naar het Westen. Ik zeg deze misschien wat schoolmeesterachtig aandoende woorden omdat Verdi zich, zoals gezegd, georiënteerd heeft, maar dat kennelijk heel vluchtig en haastig en oppervlakkig heeft gedaan. c) Radames zingt al kort na het opgaan van het doek zijn beroemde en schitterende aria, waarin hij o.a. opmerkt: "Il tuo bel cielo vorrei ridarti, le dolci brezze del patrio suol", oftewel: "Ik zou je je vaderland met zijn heerlijk-zoele temperatuur willen teruggeven"- een curieuze opmerking voor een aanstaande veldheer die juist dat vaderland van haar te lijf wil gaan, en die kort daarop luidkeels uitroept: "Onverbiddelijk oorlog! Roei ze uit !" (" Guerra inesorata! Sterminio!")- in de in het programmaboek afgedrukte tekst weggelaten, maar ik heb de partituur hier, en daar staat deze Hitleriaanse kreet duidelijk te lezen! Maar wát wil hij nu haar "teruggeven"? Het kan toch niet zijn dat hij haar naar Ethiopië wil laten gaan, zeker niet nu, nu die lui Egypte attaqueren! En dan is hij haar kwijt. d) Die aria voornoemd heeft als tekstbegin" Celeste Aida! Forma divina" -duidelijke taal zeker voor een gymnasiast! Maar als je dan de vertolxter van Aida ziet……Forma divina?? En dan Radames zelve: hij ziet er uit als een waard in "De Kousenband", zo'n Shakespeariaanse herberg. Ramphis zegt van hem (acte 1) dat hij is: "Giovane e prodo", een fiere jonge knaap! Wat een illusiedodende figuren, die twee! Mijn dochter Annelies zei in de pauze, dat Radames haar sprekend deed denkend aan de Siegfried in de "Ring" laatst- ook zo'n kleine bolle, waar een vlotte boy vereist is! Daarenboven neem ik het Margison en Chailly kwalijk, dat het slot van die mooie aria door Margison verpest werd: Chailly stond hem toe zijn laatste hoge Bes eruit te brullen, terwijl in de partituur staat: "ppp" - hartstikke zacht dus, en dan daarna nog zelfs "morendo"- wegstervend !! Ik denk, dat Chailly- hij is tenslotte Italiaan- bij het selecteren van de zangers in eerste instantie is uitgegaan van het feit of de zanger een "strot" had, en zich daardoor niet heeft laten leiden door de gedachte "Hoe werkt zo iemand vanaf het toneel?". e) In acte 3 moet Amneris in de onderaardse tempel gaan bidden ; Ramphis zegt: "Pregherai fino all' alba" ("Jij zult bidden tot de morgenstond aanbreekt"). Moet ik nu aannemen, dat zij inderdaad bij het ochtendkrieken naar buiten komt (curieus: eerst alleen, zonder de priesters) en dan haar a.s. bruidegom ziet babbelen met Aida en Aida's vader en dus uitroept "Traditor!", omdat ze haar huwelijk verraden ziet (want ze heeft toch niet gehoord dat hij de aanvoerroute van het leger heeft verklapt), dat het dus, concluderend, na Aida's aria, het duet met haar pa, het duet met Radmes en de scène met Radames en papa samen inmiddels ochtend is geworden? Dat kan


BRI E FW I S S E L I N G natuurlijk (er staat niets over in de partituur die ik hier heb), maar daar was in elk geval op het toneel ditmaal niets van te zien: het was nogsteeds aardedonker. f) In dezelfde acte moet ik aannemen, dat Amonasro, die toch de gijzelaar is van het Egyptische hof, klaarblijkelijk ten eerste zijn manschappen heeft kunnen reorganiseren en ze heeft klaargestoomd voor hernieuwde strijd ("Tutto e pronto già") (hoe heeft-ie dat geflikt vanuit Memphis??; in acte 3, ten tweede, zegt Amneris tegen Radames: "Disperati aneliti delle orde fuggitive"( "De hijgende en wanhopig vluchtende hordes") , waaruit blijken moge, dat Amonasro ook nog op z'n minst één groep soldaten bij zich had (waar komen die opeens vandaan? Zijn die heimelijk naar Memphis- of speelt acte 3 in Thebe, dat veel zuidelijker ligt- gekomen? Hij zegt tegen Radames aan het eind van acte 3: "Vieni! Oltre il Nilo ne attendono i prodi a noi devoti", oftewel: "Aan de overkant van de rivier staan toegewijde manschappen op ons te wachten") En ten derde heeft Amonasro kennelijk zo veel vrijheid , dat hij 's nachts mag rondwandelen en zijn dochter kan ontmoeten!! Nergens geheime dienst te bekennen die hem schaduwt! Hij wil (eind acte 3) naar Ethiopië vluchten- wat hem dan, volgens de eerste scène van acte 4, de kop gaat kosten. Maar zijn bewakers hebben liggen pitten! Met andere woorden: ik vind het verschijnen van hem en eigenlijk ook van Amneris aan het eind van deze derde acte onlogisch en ongefundeerd. Mag trouwens een dienares (en daarbij gijzelaar) als Aida in het oude Egypte 's nachts aan de Nijl rondkuieren??? g) Wat is in Phtahs naam de zin van de kameel op het toneel??? Hij trekt onnodig veel aandacht; in jullie voorstelling kreeg het beessie, heb ik gehoord, ook nog last van zijn darmen: zijn buik bewoog, hij wilde zich oprichten, zijn staart verhief zich, en de aanwezige Bedouïen moet zich rot zijn geschrokken! Maar waarom heeft Ramphis dan geen echte roofvogel op zijn arm, maar looptie de hele avond met een plastic vogel op zijn arm rond? Waarom, nu ik toch daarover bezig ben, zie je de lijnen van het elastiekje op zijn gezicht duidelijk lopen waarmee de baard wordt vastgehouden? Waarom komt uit het "behang" van de eerste scène opeens een levensgrote spin te voorschijn (overigens, dat werkte wel, geef ik toe) maar heeft de koning op zijn mantel bijen (volgens A.) of vliegen (volgens mij en mijn gezelschap)? Wie zijn de lijken op de grafkisten in de eerste acte? Egyptenaren? Waarom strekt Aida dan na haar opkomst haar handen zegenend over ze uit? Ethiopiërs? Waarom liggen ze dan daar zo plechtig opgebaard? Er ligt ook een hoopje anderen rechts (vanuit de zaal gezien) op het toneel- dat zijn toch Aida's landgenoten? Hun keurt zij geen blik waardig! h) Die jassen in de tweede scène van de derde acte en in de vierde acte! Auschwitz?? Dan een idiote en nogal smakeloze parallel! Zijn de Egyptenaren soms net als de Moffen? Wie heeft er in het

conflict

gelijk?

Ethiopië?

Egypte?

De

Egyptenaren

hebben

Ethiopië

aangevallen,

verwoestingen aangericht, gevangenen meegepikt, meiden verkracht (Aida ook?) etc. Daarop valt Amonasro Thebe aan (acte 1), Egypte slaat terug, Radames is (opeens, maar dat kan zijn bij het zien van al die ellende) vergevingsgezind, van het uitroeien komt nix, en daarop beraamt Ethiopië een tweede revanche, waarvan we de afloop niet kennen. Maar die jassen- heb jij dat begrepen? Ik heb trouwens ook de elektrische Zeppelin in de tempel in acte 1 niet begrepen. Ik vond het op


BRI E FW I S S E L I N G een of andere manier wel sfeervol, hoe moet ik het zeggen?, het had iets, net als de flippertoestand van Las Vegas in de grote triomfscène in de tweede acte, maar die kameel, die roofvogel, die jassen, nee, evenmin die maan met dat doek (schaduw van de maan?? Maar een maan heeft dat niet, geloof ik. De Nijl?? Dan staat Radames in zijn scène met Aida aan de ene kant van de Nijl en zij aan de andere!) i) Compositorisch heb ik een paar opmerkingen gemaakt, positieve en negatieve (die harpen). Over het algemeen vind ik Aida een interessante en meeslepende partituur hebben, en gelukkig zijn het niet alleen de grote agogische meeslepers die de toon zetten: er is veel zacht werk te horen (voorspel, begin derde acte), en de laatste scène heeft Mahler geïnspireerd tot het slot van zijn "Kindertotenlieder". Het stuk is veel gedirigeerd door mensen als Mahler, Toscanini, Karajan en noem maar op - dus wie ben ik om daar te twijfelen? Toch betreur ik het, dat Verdi van Radames in acte 3 niet meer heeft gemaakt: te veel, vind ik, de hero, te veel de verliefde jongen; er is in de voorafgaande triomfscène te weinig merkbaar geweest van zijn innerlijke verscheurdheid, dat hij die triomf, waarnaar hij zo uitbundig verlangde, nu slechts met mixed feelings kan aanvaarden. j) Het blijft voor mij curieus, dat Verdi voor Egypte een opera schrijft, waarin bepaaldelijk niet de glorie van de Egyptische samenleving naar voren komt. Goed, ze hakken die Ethiopiërs in de pan, en ze vieren de overwinning lang en luidkeels, maar voor het overige zijn Amneris en Ramphis (de koning is een hele kleine rol) en de priesterkaste nu niet bepaald de hoofdpersonen. Liefde en daarmee samenhangend landverraad bieden de hoofdmoot. Een merkwaardig feestproduct! Belangrijker: hoe is het met de baan? Met de "Gloed" ben ik nog niet gestart: eerst dat andere (zware) boekie uitlezen. Fac ut valeas! H

Onderwerp: Stomp, ironie, Testa, Aida, Baan Datum: zondag 2 juli 2000 12:45 Gegroet op deze bewolkte en toch warmige zondagochtend, na ontbijt en zonder kerkbezoek, Is mijn schrijfstijl zo slecht? Komt mijn milde spot noch mijn zelfspot

over? Is

mijn ironie een

gatenkaas? Wat nou "ondermaats"? a) Ian Smith leeft nog steeds in Zimbabwe (ja, uiteraard weet ik ook wel, dat Rhodesië zo heet, mijn waarde!), en heeft kennelijk een horde (ongetwijfeld zwarte) bewakers om zijn herenboerderij, anders hadden die "veteranen uit de "bevrijdingsoorlog"" hem er natuurlijk allang uitgemieterd. Maar die hele toestand, waar wij ons veel en veel meer druk om zouden moeten maken dan om iets innocents als Oostenrijk (als Vredeling dat laatste al zegt, dan mag ik het toch zeker!), doet mij mijn thesis herpakken: de enige redding voor


BRI E FW I S S E L I N G driekwart van Africa is neo-kolonisering: laat de Kongo toch weer Belgisch worden! Zimbabwe toch weer Rhodesia! Sierra Leone toch weer Brits! (Suriname en Indonesië toch weer Nederlands). Maar dat is dromen met de ogen open. (--) Ja, A. vertelde met geluksoogjes dat ze jou gekust had, aan de koffiebar, geloof ik. Dus is het seizoen toch nog goed ten einde gegaan. Overigens, A. vindt het nou ook niet bepaald leuk dat ze jou daar niet meer met je schoonzus ziet rondspankeren. Mevrouw Rost van Tonningen gezien gisteren? Mooi, die berichten over een nieuwe baan! Zet 'm op! Ik kom helpen, als 't nodig is!! Referenties? Hierheen! Maar laat je nix wijsmaken, en loop niet in vage zaakjes binnen! Anders gaan we toch gewoon naar Italië en beginnen samen een ristorante olandese?? Zuurkool met worst en zo, midden in juli. Hup Holland! Onze Jongens hebben het niet gehaald - ik zat vol admiratie naar de Heer Testa te kijken die zonder overtreding Dennis en Patrick tegelijk, had ik de indruk, uitschakelde. En waarom Hooydonk er niet in (zie WK 98!). Ik hoop dat Italië vanavond wint. a) Dan kunnen wij tenminste zeggen: we hebben verloren van de Europese kampioen b) omdat ik die

lui nou

eenmaal meer mag dan de Fransen. Maar het is toch wel schandalig dat mensen met dit salaris vijf penalties missen, alsof jij "mensa" niet meer zou kunnen verbuigen. H PS: Nog even Radames. In de inleiding tot zijn aria zegt-ie, dat-ie veldheer wil worden om dan terug te keren als overwinnaar en, Aida, "dirti: "per te ho pugnato! Per te ho vinto!"". De gustibus non est disputandum! Meisje, ik heb jouw vaderland, je pa en de rest, op hun donder gegeven en nu draag ik de zege aan jou op!

Onderwerp: Aida & irone Datum: zondag 2 juli 2000 19:57 H, welk een lawine aan reacties, ik voel mij buitengewoon vereerd. Eerst maar over Aida, je weet inmiddels uit mijn laatste bericht aan jou dat ik je mening over Aida in grote lijnen deel. Jij bent er nog veel gedetailleerder op ingegaan en ik heb dat alles met belangstelling en bewondering gelezen. Je weet dat ik de meeste libretto's maar flut vind en bij Aida was dat al niet anders. Het verhaal is inderdaad in veel opzichten niet geloofwaardig en je zou er een biografie op na moeten slaan om te achterhalen waarom Verdi nou zo nodig een opera over Egypte moest componeren. Ik meende begrepen te hebben dat de Aida vooral een metafoor zou zijn voor intern Italiaanse perikelen destijds maar wellicht heb ik dat verkeerd begrepen.


BRI E FW I S S E L I N G Die priesteressen in de eerste akte maakten op mij een vreemde indruk, met name dan de choreografie; de kleding leek mij heel gepast en ook de muziek (bijna Byzantijns) sprak mij aan. Of het allemaal historisch verantwoord was weet ik niet en jij plaatst daar dus vele vraagtekens bij. Vermoedelijk terecht. Ik heb mij niet gestoord aan de twee harpen en vond met name de scene (en zeker ook de muziek) van het boudoir schitterend. Tja, die zwarte piet was een aardig intermezzo met een dit keer weer verrassend goede choreografie. Waarom denk jij dat er in die tijd niet reeds Moren waren, waarom zouden dezen niet reeds toen zijn doorgedrongen tot in Egypte; ik weet wel, de grote trek naar het westen is pas na Christus tot wasdom gekomen maar ze waren er natuurlijk al langer. Over Radames kunnen we kort zijn: ik deel je mening volledig, ook over diens postuur en looks en hetzelfde geldt natuurlijk voor de worstarmpjes van Aida. Maar ik heb me daar verder in de voorstelling niet aan gestoord omdat ik hen beiden uitstekend vond zingen. De gelijkenis met de Siegfried van Audi ging ook mij door het hoofd. Ja, eigenlijk was het pure miscasting. Toen Amneris Radames voor verrader uitmaakte, ging ik ervan uit dat ze het gesprek had kunnen volgen maar je hebt gelijk, de Nijl stroomde er nog tussen, dus erg waarschijnlijk is dat alles niet. Maar dat noemen we dan maar dichterlijke vrijheid; de relatie tussen oorzaak en gevolg is aan librettoschrijvers doorgaans niet besteed. Hetzelfde geldt mutatis mutandis voor Aida's pa die inderdaad voor een gijzelaar wonderlijke vrijheden genoot. Maar de waanzin begint eigenlijk al meteen aan het begin: ik kan me niet voorstellen dat een koningsdochter een slavin (en zij weet dus niet dat Aida ook een koningsdochter is) werkelijk als rivale beschouwt en mocht dat zo zijn, dan moet ze toch de macht gehad hebben deze slavin uit de weg te ruimen. Maar nu de klap op de vuurpijl: ik heb echt niet zitten slapen, de ogen voortdurend goed open gehouden en de voorstelling en de tekst en de muziek echt tot me door laten dringen; of je het gelooft of niet;IK HEB HELEMAAL GEEN KAMEEL GEZIEN!!!!!! En ik vroeg me al af of ik me soms vergist had, ik meende inderdaad gelezen te hebben dat er in deze voorstelling een kameel voorkwam. Dat moet dus ergens tijdens de triomfmars gebeurd zijn? Was het soms rechtsachter op het toneel? Dan kan het zijn dat hij simpelweg buiten mijn zichtslijnen rondwaggelde maar het is toch frappant: IK HEB ECHT GEEN KAMEEL GEZIEN. Moet ik nu aan mijzelf gaan twijfelen? Had ik een black out? Hoe nu? Die valk was inderdaad misplaatst. Ik had wel respect voor die arme zanger die de hele avond de rechterarm gestrekt moest houden voor zo'n dood beest, daar zal hij aardig wat spierpijn aan overgehouden hebben: zijn hele gage noodzakelijkerwijs besteed aan een fysiotherapeut. De spin was mij evenmin duidelijk maar ik hield het er maar op dat dit nuttig diertje in de Egyptische mythologie een speciale betekenis heeft. De lijken idem dito, ik zou zelf nooit voor lijk willen liggen want prompt jeuk aan mijn voeten of niesneigingen krijgen. Ik hield het er maar op dat het gesneuvelde Egyptische soldaten waren terwijl het zootje wat er naast lag rottende Ethiopiers moesten wezen.


BRI E FW I S S E L I N G De wat jij Zeppelin noemt vond ik nu juist een prachtige vondst: een deus ex machina, twee in elkaar grijpende gloeilampen als de vingers van Michelangelo: heel mooi. De jassen leken mij te wijzen op de vergadering van de priesters zonder al die koppen op het toneel te brengen. Het doek bij de maan, was dat nu niet juist de Nijl? Jij bracht me op dat idee, zelf was ik er nog niet achter gekomen. Ik vond het wel mooi dat dat doek door een gat verdween bij het wegsterven van de scene maar bij ons ging het doek te snel dicht. Tja, wanneer we alles zo overdenken, dan is er wel heel erg veel op de opera aan te merken en je ziet dat we het weer eens verassend met elkaar eens zijn. En toch heb ik ervan genoten, dat kan toch? (--) Mevrouw Rost heb ik gemist: heb ik wat gemist? Nu ga ik voetballen kijken, ik hoop dat Zidane c.s. winnen. Het is een schande dat de Italianen met hun anti-voetbal zo ver zijn gekomen. Rechtvaardigheid voor Oranje gebiedt een Franse overwinning. En je weet hoe ik over de Fransen in het algemeen en Chirac in het bizonder denk; maar die Fransen spelen wel het beste voetbal van allemaal; als het erop aankomt, zelfs beter dan Oranje. Over werk spoedig meer: er is van alles aan de hand, ben er het hele weekend mee bezig geweest en de zaken zien er goed uit. Je hoort nog van me, tot spoedig. Enno

Onderwerp: PS, gerechtigheid & trams Datum: zondag 2 juli 2000 22:38 Amigo, Er is dus gerechtigheid: hoe konden die Italianen deze wedstrijd (zij speelden hun beste wedstrijd van het tournooi overigens) nog uit handen geven? Afin, ik ben blij dat de Fransen wonnen ook al was Zidane niet in vorm. Maar de franse doelpunten, zeker de golden goal, waren mooi. Toldo is een fantastische keeper en wat mij betreft speelde Totti vanavond de sterren van de hemel. Gaan we nog veel van horen. Bij mijn vorige mail vergat ik nog een ps: Testa is een jonkheer die in jouw geliefde homohoofdstad iets met trams en bussen van doen heeft. Jij bedoelde Nesta of heb ik ook hier ironie over het hoofd gezien? Ik heb het niet op die Italiaanse verdedigers hoewel Iuliano vanavond schitterend speelde. Die Zoff, dat vind ik maar een druiloor, een man met een uitstraling van niks. Maar goed, dit spektakel is weer achter de rug. Back to business, groet uit City of the Final E.


BRI E FW I S S E L I N G Onderwerp: Milo en ander nieuws Datum: donderdag 6 juli 2000 21:12 H, De nieuwe stunt van Milo gelezen? Vanuit machtspolitiek oogpunt bezien behoort deze historische figuur natuurlijk tot de grootheden. De perfecte vertolker van het werk van Machiavelli en Clausewitz? Montenegro heeft geen schijn van kans en wordt dat de nieuwe brand die deze despoot aansteekt? En wat moeten we daar dan van vinden? Moet of mag het Westen dan werkloos toezien? Omdat het een binnenlandse aangelegenheid is? En hoe zit dat dan wanneer Montenegro besluit de federatie te verlaten, dus aangeeft geen deel van die federatie meer uit te willen maken? Beschouwen we Montenegro dan als een onwillige en stoute provincie? Ik zou graag van je horen wat je hiervan vindt voor er daar weer een brand uitbreekt. Hoe ist verder in de lome bossen rond Zeist? Hier is alles wel, zij het hectisch en enerverend. Baansgewijs bedoel ik. Er is mij een concreet voorstel gedaan om toe te treden tot de directie van een gerenommeerd management consultants bureau hier in the city of the final, alwaar ik dan de portefeuille interim management zou gaan invullen; een waarachtig buitengewoon aantrekkelijke functie die me ook zeer de moeite waard lijkt, temeer ook daar de gesprekken met het buro in kwestie, c.q. de directievoorzitter daarvan op een zeer plezierige wijze verliepen. Toch heb ik besloten op dit moment niet op het voorstel in te gaan omdat ik een ernstige poging ga wagen om voor mijzelve te beginnen. Samen met een van mijn huidige collega's gaan we aan een management buy out beginnen om van de milieuprojecten een bloeiende onderneming te maken. Op hoofdlijnen hebben we met J. overeenstemming over de condities bereikt en sedert hedenochtend ben ik op zoek naar een financier; bij voorkeur een technisch inhoudelijke partner en als dat niet lukt een financiële. Dat wordt een interessant traject maar de vooruitzichten en perspectieven zijn uitstekend. Het business plan heb ik inmiddels gereed, de zoektocht, de roadshow kan beginnen. Ik houd je op de hoogte maar ik ga ervan uit dat ik de zaak voor 1 oktober aanstaande rond heb, althans wat betreft de overeenkomst op hoofdlijnen en de financiering. Met het management consultants buro heb ik afgesproken dat we ook op een informele basis met elkaar in contact zullen blijven. Zij zijn dermate in mij geïnteresseerd dat ik ook later, mocht dat onverhoopt nodig zijn, men hen tot zaken zou moeten kunnen komen. Je begrijpt dat met name deze laatste ontwikkeling mij veel goed doet. Het is een compliment en een bevestiging die je af en toe nodig hebt. Zeker in deze tijd waarin de verstandhiuding tussen J. en mij verslechtert met de dag. Dat is in de onderhandelingen over de management buy out een handicap, reden waarom de besprekingen vooralsnog door mijn collega worden gevoerd en ik op de achtergrond blijf. Voor het overige probeert J. mij in de daderrol, ja zelfs de verraderrol te dringen; krenkend is dat maar er is niets aan te doen. Zelfs de geringste uiting van zelfkritiek is hem niet gegeven. Ik hoop dan ook dat we


BRI E FW I S S E L I N G deze hele kwestie snel kunnen afronden zodat we full swing in business zijn. Ik houd je op de hoogte. Gegroet, Enno

Onderwerp: Hup Louis! Datum: zaterdag 8 juli 2000 21:25 Mooi! Goed nieuws over de loopbaan- niet alleen Louis van Gaal, ook Enno Nuy! Ik begon al een beetje te twijfelen aan je suxesreex! Maar nu plet je zelfs twee vliegen tegen de muur! Maar mijn Engels is niet zo goed als het jouwe: wat is in vredesnaam een "management buy out"??? En hoe kun jij weten dat de vooruitzichten zo uitmuntend zijn? Hoe dan ook: het is perfect als het gaat zoals het gaat. Ben benieuwd! Enne... hebben jullie geen litterair enigszins bekwaam medewerker nodig, talenkennis, computer, AO, werklust, representatief, businessman, wat wil je meer? Ja, dat Ja. de pest erin heeft, dat zal wel! Hij had natuurlijk stillekens op hangende Nuy-pootjes gehoopt (en zeker oompje) en nu blijkt ook nog dat je er met een medewerker van hem vandoor ijlt! In Rome en Maastricht is het homofeest. Leve de vrije maatschappij! Zo gaat-ie goed! Nu nog een travestietenfestival, en een organisatie die blinden leert dat ze niet blind zijn- ach ja, die hebben we al: de NRC en het 8-uur-journaal! Milo! Ja, hij haalt weer de krantenkoppen en hij haalt zich daarbij opnieuw jouw ergernis op de hals! Ik weet het niet- de man is ergens fantastisch in het overleven en het terugmeppen; en dankzij onze afschuwrijke reaxies krijgt hij in zijn land steeds meer mensen achter zich. Wat moet ik vinden van zo'n kleine dictator (waarvan er in Africa alleen al tientallen rondlopen zonder jouw woedende pijlen op zich gericht te weten- kleine bitsigheid)? Zijn wij, ben jij selectief boos? De allerbeste manier om de man tot zwijgen te brengen is het land alle steun te geven in de wederopbouw, uiteraard met inachtneming van vaste afspraken betreffende besteding van gelden etc. (Zoals men het ook had moeten doen met Africa, pace Pronk). Ik geloof dat een open houding en ekonomisch herstel de rechtste manier is om dat land weer op een enigszins normaal spoor te krijgen. Het is als met de bombardementen op Duitsland in de oorlog: die hebben het einde geen dag versneld, integendeel- ik baseer me op wat ik daarover heb gelezen. Wat we zeker NIET moeten doen is daar demokratie willen vestigen- zie Rusland; dat werkt daar niet.(Nog niet?). Maar het is een schurk, dat is klaar als klont. Wat jij ongetwijfeld in Milo zult waarderen is het infame voorstel, hem gedaan, dat-ie naar een ver land mag vertrekken met alles wat hij aan rijkdom verworven en bij mekaar gejat heeft, plus straffeloosheid. Dat soort streken heeft men bij de moordenaar Honecker uitgehaald- en dat Milo dat niet wil, is geen blijk van zijn hoog ethisch volume, maar men moet hem dat in positieve zin aanrekenen. Nogmaals: ik, aanvankelijk uitgesproken tegenstander van de NAVO-bombardementen, weet nog steeds niet wat ik er nu na afloop van moet vinden, en ik denk dat Paul Scheffer e tutti quanti dat nu ook


BRI E FW I S S E L I N G niet precies weten. Dat er grote fouten omwille van schone parolen worden gemaakt, is met Oostenrijk wel bewezen. Heb je trouwens gelezen dat een Italiaans stadje Haider tot ereburger wil benoemen? En dat daar "Hitler-bier" verkrijgbaar was met op de rand: "Eén volk, één rijk, één leider"?? Dat is zelfs mij te gortig! Maar ook in Zimbabwe loopt Mugabes tweede man rond met de naam "Hitler". Die Dolf, heeft-ie tenminste íets tot stand gebracht. Gefeliciteerd in elk geval (--) Als alles met je baan in kruiken en kannen is, trekken we er eentje open, zou ik zo zeggen. Fac ut valeas et me ama. H

Onderwerp: Name giving Datum: zondag 9 juli 2000 16:25 H, Wij hebben een probleem wat betreft de naamgeving voor onze nieuwe onderneming. We houden ons bezig met energie en milieutechnieken. Dat doen we door bijvoorbeeld kwalijke emissies (geur of anderzins) na te verbranden of te condenseren. En de daarbij vrijkomende warmte proberen we terug te winnen en in het proces van onze klant weer ergens aan te wenden. Heb jij wellicht een idee uit het Latijn of Grieks? Reeds bestaande namen zijn Delphi en Icarus. Mocht je meer info willen, laat het me dan weten. groeten Enno

Onderwerp: twee Datum: zondag 9 juli 2000 21:29 Salutem! Wat ik gisteren vergat te melen is: ik heb twee flessen BOWMORE gekocht en hier staande in de kelder. Wat de naamgeving betreft: ik zal denken. Maar Latijn en Griex, die hebben voor jou toch geen geheimen meer? Haha. H

T

!

Lukt dat nog?? A. reageerde direct op mijn vraag of zij nog een leuke naam wist voor jouw te starten bedrijf. " !" zei ze- een tweewoordige "tekst" waarmee zij wekenlang op college getreiterd schijn te zijn geweest geworden door een wetenschappelijk medewerker eerste


BRI E FW I S S E L I N G klasse. Het is een kreet van de filosoof Herakleitos, je weet wel, die van "

" en

betekent: "gerstennat splitst zich" of "gerstennat wordt gesplitst", hetgeen de meester gezegd schijnt te hebben toen hij constateerde, dat van een bepaalde vloeistof (neem b.v. sinasappelsap) als je dat wat langer laat staan, de zwaardere bestanddelen naar beneden zakken. Tja, wat een nieuws! Mijn hospita raadt je die kreet aan als naam, omdat het duidelijk slaat

op

iets

natuurwetenschappelijks.

Maar

aangezien

"Kykion

dihistatai"

een

weinig

aansprekende naam is voor een Rotterdams bedrijf- hoewel wel intellectueel- zou misschien , Phoinix of Phoenix niet iets zijn? Uit de as herrezen heeft toch bepaalde associaties met recycling, zuivering en dergelijke. Maar mij zou ook iets als "Nuy en Jansen, milieuadviseurs" (als adviseren tenminste jullie bedrijfsproduct is), niet slecht lijken. Een bekend milieuzuiveraar in de Oudheid was natuurlijk

, maar Herakles is al een voetbalklup, al schrijven ze die met

een c ipv k, maar ik weet niet of je die associatie wilt oproepen: zo'n suxesklup is dat nou ook weer niet. Dan hebben we nog de

die in het Latijn "rana" genoemd wordt: de kikker,

een soort symbool toch van een zuiver milieu? "Cardo" betekent "scharnier", jouw bedrijf is een soort tussenschakel, dus? Nu, hebben wij hier ons best gedaan of niet? Groet en suxes! H

Onderwerp: namen Datum: dinsdag 11 juli 2000 20:25 Hallo H. en A., bedankt voor jullie hartelijk meedenken. Persoonlijk was ik wel gecharmeerd van Phoenix maar bij raadplegen van een bedrijvendatabase bleek dat er al enkele bedrijven onder die naam in Nl actief zijn, soms in min of meer technische richting en dan wordt het moeilijk. We zijn er dus nog niet uit maar denken nu hard na over INNERGO. INN voor innovatief; NERGO voor energie. Of is hier misschien ook nog een klassieke draai aan te geven? De voorbereidingen gaan gestaag in de goede richting; business plan is klaar, zijn nu via tussenpersonen doende uitgenodigd te worden aan tafel bij enkele grote industriëlen voor de financiering. We hebben 1 milj nodig voor de uitkoop en een wat flexibele bankfaciliteit om de eerste maanden door te komen. De rest gaat dan vanzelf want we hebben gouden business bij de veter. We bestaan uit 3 man: naast mijzelve een zekere Niels als compagnon en mede-initiator en Ben, een goede vriend van me, tevens professional in de werktuigbouw. Je begrijpt, alles staat in het teken van. Enerverend en interessant, leerzaam en spannend. Can't wait a moment longer. Weg uit W'veen, dat zou mooi wezen. Maar vertel me nog wel even in welke scene ik die kamelen gemist heb en waar die zich op het toneel bevonden. En wat betreft krassen op de ziel heb je natuurlijk gelijk. Ik denk dat ik soms inderdaad ten onrechte denk dat zulke gevoelens toch op enig moment wegzakken of wat slijten, terwijl ik weet dat tijd lang niet alle wonden heelt. Je wilt me wel vergeven neem ik aan.


BRI E FW I S S E L I N G Wordt vervolgd, groeten Enno

Onderwerp: Super Datum: woensdag 12 juli 2000 20:30 Gegroet! Dat ziet er super uit. Eén miljoen gulden? Geven ze dat aan jullie? Ik hoop uiteraard. (Wat gebeurt er met de ton die je J. hebt geleend?) Waarom is jullie product "van goud"? Hoe weet je dat? En (nogmaals) wat is een "management buy out"? Is er (objectief) marktonderzoek gedaan? Als het zo'n suxes wordt, waarom is niemand anders erop gekomen? Ik denk verder nog wat na over een naam. Synergie, is dat wat? Katharsis ("reiniging")? Dat van "stomp-in-maag": denk nou stp niet dat het een dagelijks probleem vormt. En uiteraard denken mensen dat dat nu wel zo langzamerhand over moet zijn. Moet ook eigenlijk. Groet! Zet 'm op! H

Onderwerp: Over kamelen, pale blue eyes en management by out Datum: woensdag 12 juli 2000 23:28 Dear Berlino, Er is sprake van een mbo als je een deel van een bedrijf uitkoopt om van dat onderdeel een zelfstandig bedrijf te maken. In mijn geval koop ik samen met een collega de afdeling milieu uit de onderneming om er in een nieuwe bv een mooie winstgevende zaak van te maken. Voor het uitkopen hebben we een kapitaalkrachtige partij nodig; dat kan een participatiemij zijn maar dat heeft niet de voorkeur. Je hebt er niets aan voor wat betreft de bedrijfsvoering en je wordt op keiharde rendementscijfers afgerekend. We zoeken dus een industriële partij waarmee synergie kan worden gegenereerd (om die reden valt dit woord af als mogelijke naam); een partij die onze markt minimaal enigszins kent en de mores van die markt begrijpt. Nu kan ik je allerlei fraais vertellen over onze markt en waarom wij zo goed zijn en anderen daar nog niet aan begonnen zijn maar ik maak het mijzelve gemakkelijk en stuur je hierbij het business plan dat ik heb geschreven. Daar vind je een antwoord op al je vragen. Ik ben eigenlijk wel benieuwd wat je er van vindt. Geeft niks dat je onze business niet kent, laat me eens weten hoe dit verhaal op je overkomt. Hedenmiddag is de relatie tussen mij en J. grotendeels hersteld; ik besloot het initiatief tot een gesprek te nemen en ik heb het gevoel dat we nu in ieder geval voldoende begrip voor elkaar hebben en hebben het gesprek met een welgemeende handdruk afgesloten. Het geld dat ik in


BRI E FW I S S E L I N G Inodes heb gestoken zal vrijkomen zodra wij het geld voor de mbo op tafel kunnen leggen, dat moet een gelijktijdige transactie worden. Maar we hebben nog een behoorlijke weg te gaan. En nu moet ik voor de derde keer naar die kamelen vragen. Begrijp je dan niet dat ik echt een antwoord op die vraag wil, ik twijfel aan mijzelf, was ik even elders met't hoofd, had ik een black out, was mijn bril beslagen? Ik herinner mij wel dat ik hem tijdens de voorstelling heb schoongemaakt maar zou ik dan net op dat moment die kamelen gemist hebben? Geef aub antwoord! Time's a good healer, zei een vriend van me eens, inmiddels ook al weer lang geleden. Maar toen wist ik ook al dat dat lang niet altijd waar is. Tijd heelt niets, tijd legt een sluier over het verleden (dust, the thin legacy of what's behind) maar heelt geen wonden. De geschiedenis is de beste getuigenis van de onzin van dat gezegde. Ik draaide vanavond voor het eerst sinds lange tijd weer een van de mooiste popsongs aller tijden, Pale blue eyes en die song herinnert mij aan gebeurtenissen uit het verleden, nu alweer zo'n vijftien jaar geleden, een geschiedenis waarbij een dame betrokken was en tot op de dag van vandaag emotioneert dat nummer mij meer dan ik je kan zeggen en telkens weer vind ik dat de gewoonste zaak van de wereld, ja ik ben er zelfs blij om ook al geeft de geschiedenis aanleiding tot melancholie en somberte. Ik wil maar zeggen, ik weet alles van stompen en dan is het op zijn zachtst gezegd wat onzorgvuldig als ik daar waar het jou betreft soms te snel aan voorbij ga. Wil mij vergeven. Tot de volgende keer en groeten aan A., Enno

Onderwerp: Indruk(wekkend) Datum: donderdag 13 juli 2000 21:57 Ennoni salutem, Bedankt voor het proza. Inhoudelijk komt het op mij allemaal zeer indrukwekkend over, al zal er pour besoin de la cause heus wel de nodige bla-bla tussen staan. Een paar frikkerige kritiekjes: a) Heeft N. geen burgelijke staat? Homo?????? b) "Zo optimaal mogelijk" is geen Nederlands, omdat "optimaal" zelve een superlativus is, en dus evenmin tussen "zo...mogelijk" past als bv. "mooist" in een uitdrukking "zo mooist mogelijk"! c) Eindelijk jouw verjaardag ontdekt!!!!! d) Maar Mijnheer!!!! U schrijft, dat U Gymnasium-ß hebt gehaald? Maar hoe haalt U het dan in de kop om het meervoud van "curriculum" tot "curriculi" te bastaardiseren??????Barbaar! (--) Maar ik draai ook geen Schubert- of Mahlerliederen om het verlies in mijzelf nog eens te verdiepen en de pijngrens nog eens te overschrijden. Dus ik kan geen parallel trekken met jouw pop-melancholie. (Zoals je weet, zou alleen al dát medium mij van alle tedere of smartelijke gedachten bevrijden, oorgesnerpt als ik zou zijn en muzikaal beledigd!!). Zo is het ook niet; het zou misschien goed zijn om gewoon tegen mij te zeggen: "Man, het is nou 6 jaar geleden, hou d'r


BRI E FW I S S E L I N G nou eens mee op, en laat die griet. Die wou niet meer en dacht het beter te kunnen doen zonder jou. Nou, laat d'r barsten". (Niet dat ik je dat in de mond wil geven!) Op naar de kameel! Hij bevond zich in de (vanuit de zaal) rechterachtergrond in de derde acte (de "Nijlacte"), waarin Amonasro zo onverklaard vrij en vrolijk mag rondstappen, en Amneris kennelijk niet zo geboeid is door haar gebeden, dat ze niet even luistervinkske komt spelen. De kameel lag daar te vreten van een baal gras of hooi of zoiets, waarschijnlijk bestreken met een paar kilo's valium of valeriaan of gewoon met Amsterdamse drugs. Er zat een soort Bedouïen, een oppasser, bij, vermoedelijk uitgeleend door Blijdorp of Artis, of gewoon een asielzoeker, die (uiteraard) de hele dag in zijn bed had gelegen, om het beest enigszins te kunnen koest houden. In mijn voorstelling gedroeg het dier zich voorbeeldig, maar -als ik mijn hospita mag geloven- in de hare, dus de jouwe, schijnt hij wat recalcitrant te zijn geworden,althans zijn maag, want hij begon vervaarlijk zo te bewegen dat het wel moest uitlopen op een giga-schijtpartij. De Bedouïen deed zijn upmost (ja, ook maar eens een Engelse kreet van mijn kant)om het dier tot fatsoen te manen, wat uiteindelijk ook lukte, maar (weer volgens mijn zegsvrouw) het publiek had en masse geen oog (en geen oor?) meer voor Aida en haar Shakespeareaanse kroegbaas en zo, maar zat ademloos de ontwikkelingen te volgen van de dierendarm. Het beessie verdwijnt ongeveer als Amonasro op het toneel komt, meen ik me te herinneren. Verjaardagswensen?? Ik reageer op het bedrijfsplan misschien nog nader, maar dan moet ik het toch zeker nog een keer, en wellicht nog twee keer bekijken, waar ik nu geen tijd voor heb, want mijn hospita was al een kwartier geleden aan het gillen beneden, dat ik aan het bier moet. Addio, dus. Wat vind je van a) van Gaal b) de Paus (bravo) en de homo's (N??) c) De drie wijzen uit het Westen die de plaats waar Haiders ster straalt, gaan bezoeken? H

Onderwerp: Reactio secunda Datum: donderdag 13 juli 2000 22:35 Was het de bedoeling dat ik het plan kritisch doorneem en derhalve: is dit een basisontwerp voor het plan, is dit een eerste versie? Of is het het officiële document dat verspreid wordt/is? In het eerste geval wil ik nog wel een paar dingen (bv onder 3.3 in concreto) kwijt, die in het tweede geval geen zin meer hebben. (Ik moest beneden niet aan het bier, maar ik moest assistentie verlenen, want Madame is snipverkouden en smeekte mij a) een hete kruik b) mijn befaamde medicinale groc voor haar te maken. (Ze leit nu reeds te bedde, en zoals ze zei: "Wunschlos glücklich") Zowel a) als b) is verricht.)



Onderwerp: Re: Indruk(wekkend) Datum: vrijdag 14 juli 2000 8:21 Wat moet het dan zijn?: curricula? Ik weet het echt niet meer. Help me en bedankt voor de kameel die ik dus niet gezien kan hebben als hij zich rechtsachter op het toneel bevond. Ik ben weer helemaal gerustgesteld en nu weet je meteen wat voor belabberde plaatsen wij dit seizoen hadden! Enno ps: beterschap voor A..

Onderwerp: De paus, van Gaal, Haider en de homo Datum: zaterdag 15 juli 2000 22:05 Hans, Natuurlijk wil ik graag dat je het business plan becommentarieert. In de komende week wordt het definitief vastgesteld maar mocht je nog suggesties hebben, ik zal ze con amore verwerken zoals ik je eerdere verbeteringen ook reeds heb aangebracht. Ik meen mij nu te herinneren dat het meervoud van een onzijdig woord op een a eindigt. Ja, het is allemaal diep weggezonken. En ik accepteer in ootmoed vervolgens door jou voor barbaar uitgemaakt te worden. De paus, ja natuurlijk roep jij bravo! Een pracht Christen hoor en de arrogantie om van een objectieve stoornis te spreken. H., ik moet ook niks hebben van gay parades en het expliciete sexuele gedrag wat daar doorgaans mee gepaard (!) gaat. Maar het is toch werkelijk niet meer van deze tijd om er op te reageren als pope Woytila deed. De man is aan het fossiliseren, dat zie je toch. En desalniettemin zal deze paus de geschiedenis ingaan als een tot de verbeelding sprekende figuur; hij kerstende en missioneerde als geen ander; hij sprak zelfs een historisch, zij het half, pardon uit; er werd een heuse aanslag op hem gepleegd; hij bezocht Cuba! enzovoorts enzovoorts. Ik heb wel bewondering voor deze man; het moet wat zijn je de plaatsvervanger van God op aarde te wanen!? Nee, dan van Gaal: hij zat reeds in de wachtkamer en hij begreep natuurlijk allang dat Oranje de finale niet zou halen en dat Frenkie er dan tussenuit zou knijpen (ik zou dat ook gedaan hebben zij het dat Rijkaard niet gelukkig was in de keuze van het moment, dat was geen momentum!). Natuurlijk lag van Gaal voor de hand en dat wordt een mooie tijd want Cruijff zal zich niet koest houden en dat worden mooie polemieken. Van Gaal meets his master. Tja, Austria en de drie wijzen. Wat moeten we daar nu van vinden? Die Finse ex-premier, die heeft op mij destijds wel indruk gemaakt in het Srpska-conflict. Een man met een duidelijk broze gezondheid maar wel met een onmiskenbare aanwezigheid en met lef; hij schuwde het harde statement niet en was in zijn ondiplomatieke diplomatentaal hartverwarmend. Ik heb wel respect en bewondering voor dit soort figuren. Schüssel doet het wel goed vind ik maar dan ga ik wel


BRI E FW I S S E L I N G even voorbij aan zijn kapitale want machtshongerige blunder om gemene zaak te maken met de FPOE. Want laten we wel wezen, daar is het allemaal mee begonnen en niemand, zelfs jij niet, kan volhouden dat die Haider kliek gezond van geest is. En mocht je hier twijfelen, denk dan heel eventjes aan de persvrijheid en de positie van de kunsten en de wijze waarop Haider c.s. daar over denken! De plek waar Haider's ster straalt, hoe durf je. Een nieuw vakantie-oord gevonden? Weet je wat nou zo grappig is?: die hele Haider bende en zijn achterban, dat is nog eens een pseudo homo beweging. Haider is ook nooit getrouwd zoals je weet en het is een publiek geheim dat hij gewoon een ordinaire homo is, zoals het fascisme impliciet een homo erotische beweging was zonder ooit aan een "coming out" toe te komen. Nee, daar lopen ze voor weg want het is niet kosher, het past niet en de officiele leer rept hier ook niet van maar iedereen weet het. H., Haider is homo, realiseer jij je dat wel? Mij maakt het geen bal uit hoor, hij zal het wel gesublimeerd hebben net als die Zjirinowksi uit Rusland, even homofiel als gestoord en mijn god, wat is die man gestoord! Ook de relatie tussen Adolf en Eva, Jeroen Brouwers schreef daar een prachtig boekje over, geeft te denken; Hitler was volgens mij al evenzeer een cryptohomo. Nou ja, dit is weer eens een staaltje van grote woorden, misschien heb ik nu zelf langzamerhand teveel gedronken en ontvliedt mij de redelijkheid. Het ga je goed. O ja, op 26 juli zijn jullie uiteraard van harte welkom om in de avonduren een borrel te komen drinken. Ik word dan 50 zoals je weet en dat is toch alweer een hele leeftijd. Of I. dan ook komt weet ik niet maar het is niet ondenkbaar. Ik zelf maak daarin geen keuzes maar dat wist je al. Verjaardagswensen heb ik niet, ik zou jullie komst verwelkomen. Groeten Enno

Onderwerp: Overwerk Datum: zondag 16 juli 2000 23:39 Cher Barbare! Daar heb je me wat liefelijks opgedragen! Maar ik heb het (nogmaals) doorgespit en duizenden opmerkingen in de tekst ingevoegd. Ik hoop dat je eruit wijs wordt, en eveneens dat je niet zuchtend en steunend over zo veel leraarlijk gepriegel je dorst, eet- en slaaplust gaat verspelen. Ik heb geprobeerd zo kritisch en petieterig mogelijk te zijn. aan oppervlakkig geleuter hebben jullie niks. Dus: beste wensen! Ik heb nog wel een paar extraatjes voor je: a) Achter opmerking 114 (!!) weigerde de "invoegdienst' opeens dienst; dus heb ik bepaalde opmerkingen IN DE TEKST ingevoegd; een paar regels later deed-ie het opeens weer, en vanaf opmerking 115 is alles weer normaal. b) Ik persoonlijk houd er niet zo van om de ene keer over "INNERGO BV", de volgende keer over "INNERGO" en de derde keer over "wij" en "ons" te praten. Daar komt nog bij, dat jullie hier en daar doen voorkomen, dat INNERGO BV al bestaat en dat jullie al "op de markt" zijn; is dat wel juist?


BRI E FW I S S E L I N G c) Ik heb de rekensommetjes NIET nagerekend. d) Het was moeilijk lezen af en toe; al die vaktermen en dat Engelse gedoe is mijn pakkie-an niet. Ik zou eraan willen toeveogen, dat het me niet ondienstig lijkt in de tekst niet de hele tijd over "relevant" en over "spelers op de markt" te praten. Natuurlijk, jullie plan zal niet direct op stijl en op Nederlands worden beoordeeld, maar een perfecte verwoording en een goed leesbare stijl kunnen persuasief wonderen doen. Als je zin en tijd hebt, zou ik de tekst daarop nog eens doornemen en eventueel bijstellen. e) Waarom is de "Dritter im Bunde" niet vermeld als auteur van het stuk, maar alleen the two of you? f) Mein Lieber! Dat ik over de kerststal van Haider sprak, was niet uit bewondering cq vergoddelijking van de man, dat was niet serieus. Jonge jonge, is het nou zo moeilijk om mijn spot te snappen? Of was het laat en jij bezopen? Of H. een homo is, ik kan er niet over oordelen. Ik weet inderdaad van homo's in nazi-verband (Ernst Röhm van de SD was er zo eentje) en in het algemeen zal bij opgefokte tenue-boys de affectiviteit tov hun naasten groter zijn dan b.v. bij een BV!! Laat die Haider toch- hij blaft een beetje, maar kan niet bijten. g) Dat jij slechte plaasten had bij de opera- allicht; dan moet je ook maar met betere mensen daarheen gaan. h) Omdat ik niet wist van je verjaardag, heb ik voor die dag (dagen) andere moeilijk verplaatsbare afspraken gemaakt; en A. is er sowieso niet. (--).

Maar misschien mag ik een andere dag

komen? Ik bel, en dan spreken we af. i) De oude Heer in Rome is niet onchristelijk! Hij stopt de homo’s niet in de hel (waar hijzelf trouwens niet in gelooft), en hij roept niet: "Homo's, de kerk uit!"; hij zegt alleen maar, dat homofilie indien praktisch toegepast een objectieve afwijking is. Dat is kloeke taal, die mij, indien homo zijnde, flink in de maag zou stompen. Ik zou het ook niet zo rauw (maar wel juist) hebben gezegd, indien zelf paus zijnde. Ook een homo kan 's pausen frater in Christo zijn, denk ik zo. Maar de Oude Heer heeft natuurlijk wel gelijk. Hij heeft overigens ook voor een deel de ontmanteling van het Oostblok op zijn conduitestaat, dat was je nog vergeten bij je "laudatio". j) Ik heb wel bewondering voor mensen zoals jij die zo veel hebben gedaan in het leven en zo actief zijn geweest daar waar ze werkten; als ik die curricula (!) zo lees, denk ik puffend en steunend hoe weinig ikzelf heb uitgespookt, en wat voor lammeling ik in het leven geweest ben. Niets uitgevoerd, altijd de makkelijkste weg etc. Nu is het te laat, en rest mij nog slechts de fles, tot dewelke ik mij nu ga wenden, want ik heb mijn zondagavond tot nu toe besteed aan, ja, aan wie? Aan U, mijnheer! H

Onderwerp: Appendix Datum: maandag 17 juli 2000 15:10


BRI E FW I S S E L I N G Mijn commentaar, waarde Barbare, was gisteren nogal petieterig, maar ik meende er goed aan te doen zelfs de kleinste plooi glad te strijken. Wat ik verzuimd heb te zeggen is het volgende. Volgens mijn (in dezen zeer) bescheiden mening hebben jullie de prognostische kant van de zaak, dus de redenen waarom iemand jullie een paar miljoen zou lenen, wat karig bedeeld. Zou het niet overtuigender zijn, als jullie heel in concreto (!) een duidelijk scenario zouden presenteren, met een stappenplan erbij dus, van de mate waarin een nationaal of internationaal contact van jullie nieuwe bedrijf vaste vorm krijgt? Dus: klant Kalimijnen in de Franse Elzas (een van de directores is immers een echte Francofiel) vraagt om jullie raad en bijstand in het veiliger verwerken van de rotzooi en het productief maken van afvalstoffen die als Phoenices herrijzen in de vorm van energie. Dan zouden wij zus en zo beginnen, dan zou dat en dat gebeuren, dan dit dan dat, etc? Ik zou ook graag duidelijker bewezen zien, dat er een grote markt voor jullie opengaat, dat "men" op zo'n bedrijf zit te wachten en erom springt. Kun je dat niet aan de hand van voorbeelden of ekonomische cq wettelijke FEITEN aantonen? Misschien reageer jij nu verbijsterd: "Maar dat hebben we toch al gedaan?"- dan heb ik nix gezegd. Dan was jullie overzicht duidelijk genoeg voor diegenen die in deze wereld ingevoerd zijn. dat ben ik natuurlijk niet, en mijn zicht erop is die van de absolute Bönhase. Maar ik waardeer het zeer dat je mij om mening en commentaar vroeg. Ik denk dat het de 26e echt niet lukt, nog afgezien van die eventuele dubieuze andere bezoeker. Ik bel echter tevoren en hoop dan een andere afspraak, desnoods na je vacantie, te maken- het cadeautje heb ik al in huis gehaald, dus daar grijp je niet naast. Ik wens je wat = veel geduld, overredingskracht, offer aan de godin Peitho, en zoals wij zakenlieden onder elkaar wel eens plegen te zeggen: Goede Zaken! (Wat een vreselijke kreet, n'est-ce pas? Vond ik vroeger al toen ik nog in het porselein zat) H

Onderwerp: muchas gracias Datum: maandag 17 juli 2000 16:59 H, Jouw reacties op het plan zijn overweldigend te noemen. 253 stuks commentaar, da's nie niks. Ik heb gemeend jouw tomeloze inzet te moeten honoreren door zeker 85% van je opmerkingen over te nemen. Inderdaad zitten er vele angelsaksische termen in het verhaal maar zo zit deze wereld nu eenmaal in elkaar. Thuis en privé probeer ik zoveel mogelijk Nederlandse woorden te gebruiken maar zakelijk gezien is dat onbegonnen werk. Know-how, expertise, after-sales, in proces; noem maar op. De typfouten had ik er zelf al uitgehaald en de vele spaties zijn het gevolg van het digitaal verzenden en elders uitprinten. In mijn basistekst zat dat allemaal nog keurig in elkaar. In proces houdt in dat je een technische oplossing integreert in het primaire proces van de klant; het primaire proces wordt gevormd door die werkzaamheden die de ratio vormen voor het bestaan van die klant: bier brouwen, textiel verwerken, tapes vervaardigen enzovoorts. Zoals


BRI E FW I S S E L I N G gezegd, er is best een Nederlandse verwoording te bedenken maar de techneuten onder ons weten precies wat wij hier bedoelen. Het woord wortkookproces is niet mooi, ik geef het toe maar het wortkoken is een essentieel onderdeel van het bierbrouwen en dat stinkt ook nog, vandaar. En havenontvangstinstallatie is ook geen fraai Nederlands. Stom op pagina 4 moet zijn stoom; nu begrijp je het vast beter. Project engineering is niet hetzelfde als verkoop binnendienst, er is wel sprake van overlap. Het is waar dat de onderneming nog in oprichting is maar ze opereert al wel, onder een andere naam op de markt; wij maken een vliegende start; daarom spreken we ook van een management buy out: een bestaande activiteit wordt uitgekocht en zelfstandig voortgezet onder een nieuwe naam. Wij beogen daadwerkelijk ons "meedenken" voor eigen rekening en risiko uit te voeren en niet als een engineering opdracht te aanvaarden. In het laatste geval krijgen we weliswaar een vergoeding voor het meedenken maar de klant kan dan op basis van de hieruit voortvloeiende dokumenten het handeltje op de markt aanbesteden. En dat is nu precies wat we niet willen. Wij willen dus nadrukkelijk wel meedenken maar er geen geld voor hebben want dan zijn we net een soort consultant; door ons in zo'n project naar binnen te werken en daar kwaliteit te laten zien krijgen we de klant meestentijds zo ver dat hij ons niet alleen als systeembedenker accpeteert maar ook begrijpt dat hij het handeltje het beste ook maar meteen bij ons kan bestellen, door ons kan laten realiseren. Opmerking 103: ook dit zul je ongetwijfeld anders kunnen formuleren maar binnen het jargon is dit een normale wijze van formuleren. Bedoeld wordt dat we onze voor een klant uit een specifieke bedrijfstak bedachte oplossing kunnen herhalen bij soortgelijke ondernemingen binnen die bedrijfstak. De Letter of Intent bij Grolsch hebben we gekregen omdat we het kunstje eerst bij Heineken hebben geflikt en niet op ons smoel zijn gegaan. Ja, een kostenstructuur bestaat en er wordt mee bedoeld dat een onderneming uit de aard van haar organisatie een kostenopbouw, een kostenstructuur heeft die haar voor het ene deel van de markt wel en voor het nadere deel van de markt niet interessant maakt. Zo is de kostenstructuur van de grotere ingenieursburo's van dien aard dat wij die buro's in onze marktsegmenten niet of nauwelijks tegenkomen; zij hebben blikken vol met duurbetaalde ingenieurs en die kunnen zij doorgaans alleen maar kwijt in de grotere projecten. Economy of scale, zogezegd. In een businessplan hoort een zo eerlijk mogelijke weergave van je sterkten en zwaktes thuis. Je kunt er ook mee aangeven waarom je op zoek bent naar een bepaald type participant bijvoorbeeld. En bemoei je niet met mijn salaris! Reclame zit inderdaad in verkoopkosten en pr. En in een begroting zet men doorgaans de grootste posten bovenaan. Die kosten moeten als eerste worden terugverdiend. De rest is peanuts natuurlijk. Sympatie speelt hier geen rol.


BRI E FW I S S E L I N G We kunnen nog niet stellen dat een uitkoopsom inmiddels is overeengekomen. Er zijn mondelinge verklaringen, er liggen wat notities her en der maar nog geen contract. De zaak is pas rond als akten zijn gepasseerd, handen zijn geschud en beurzen zijn gesloten. Prospects zijn potentiele klanten. De toevoeging PRIVATE bij mijn cv is nog afkomstig van een heel oud Word Perfect document en slaat op een KOP in een tekst; onzin natuurlijk en inmiddels verwijderd. Een controlfunctie is alweer zo'n oerlelijk woord. De controlfunctie is jargon uit de financiële wereld. Een controller bewaakt de inkomsten en uitgaven en let op doelmatigheid. De controller is een soort interne accountant, ook al zo'n mooi Nederlands woord. Zo spreekt men tegenwoordig ook al van treasurer, de schatkistbewaarder of penningmeester. Dit soort termen is in onze taal geslopen omdat langzaam maar zeker de inhoud van functies is verbreed en de oude termen niet meer als passend worden ervaren; een boekhouder associëren wij toch eerst en vooral met een sufkop die in tabellen ligt te mierenneuken, een bril draagt en sjofel gekleed is, een saai leven leidt om zich af en toe, bij hoge uitzondering, een uitspatting te permitteren. De cv's heb ik uiteraard digitaal ontvangen van mijn collega's; ik had geen zin de lay out, sorry de lay-out aan te passen. En voor jouw informatie, N.s is buitengewoon hetero. Zo, daar hoef je ook niet meer over in te zitten. In de suikerindustrie is er inderdaad sprake van een carbonatatieproces, een onderdeel van het raffinageproces waarbij biogas vrijkomt. Het fijne weet ik er ook niet van, wel dat het stinkt. Zoals je ziet, heb ik me je commentaar zeer ter harte genomen. Maar dat was ook niet minder dan verdiend. Nogmaal, ik ben je zeer erkentelijk. En bedenk dat ik toch redelijk Nederlands schrijf en praat, zo is althans mijn persoonlijke mening. Toch nog zoveel opmerkingen? Hm, geeft te denken. Je laatste e-mail bevatte feitelijk het commentaar dat ik bedoelde. Vind je het plan helder, enthousiast en overtuigend voldoende? Je stelt voor heel stapsgewijs aan te geven hoe we zaken aan denken te gaan pakken, hoe we tot zekere aannames en konklusies (sinds wanneer moet dat nu weer met twee c's?) komen. Uit het overzicht van de gerealiseerde referenties zal de ingewijde lezer af kunnen leiden hoe wij markten benaderen en projecten uitvoeren. Dat behoeft geen nader schriftelijk betoog. Over markten en perspectieven kun je hele boeken vol schrijven. Voor een deel is het speculatief maar een industriële partij die zelf op deze markt actief is, zal zelf een goede inschatting van de marktpotentie maken en onze gegevens confronteren met hun eigen kengetallen. Bovendien beslaat het totale businessplan inclusief bijlagen nu al zo'n 60 pagina's en dat is wel het maximum wat we van onze lezers mogen verwachten. Ik bel je een dezer dagen nog op en dan spreken we iets af om mijn 50ste verjaardag te vieren. We moeten dat nu ook weer niet zomaar voorbij laten gaan! Wie vorher, dein Freund aus Rotterdam


BRI E FW I S S E L I N G Onderwerp: a gyertyák csonkig égnek Datum: woensdag 19 juli 2000 11:20 Het is waarlijk een voortreffelijk boek! Ik ben nu bij hoofdstuk 8. (Die beschrijving van muziek is excellent!) Ik zit nog even (leraarlijke afwijking??) met de jaartallen- is hij daar slordig geweest, heeft hij zich daar vergist? Ik lees verder, en hoop van niet. Dank dus! Tot maandag a.s 20.30 of daaromtrent. Ik kom eenzaam maar niet alleen: mij vergezelt een cadeautje. H

Onderwerp: uit Datum: zaterdag 22 juli 2000 12:02 Goedenmorgen, gij die in de Rotte de wereld gespiegeld weet, het is uit. Uit is het boek. Het was een melancholiek genoegen. De door de bladzijden sluipende stille adder was heel fascinerend. Ook het open einde -jammer natuurlijk voor diegenen die graag hadden gelezen wat er nu in feite voor die jachtpartij was afgesproken, indien er al wat afgesproken was.

Ik zit

echter, dat meelde ik reeds, met een getalsprobleem. Het boek moet volgens mijn berekening ergens rond 1940/41 spelen. Dat wil zeggen: als de oude heren spreken over veranderingen in hun wereld, dan zouden ze toch de Nazitijd (Hongarije was immers een bondgenoot van Hitler) ergens moeten noemen; dat zou natuurlijk niet hoeven wanneer het kasteel van Henrik symbool was

van

wereld-afgeslotenheid;

maar

gezien

de

talrijke

verwijzingen

naar

concrete

wereldomstandigheden, naar het Wenen van de pre-eerste-wereldoorlog-tijd, moet ik dat ontbreken van welke verwijzing naar de actualiteit dan ook betreuren. De moeder van Henrik is een Parisienne; de vader van H. was in de jaren vijftig koerier in diplomatieke dienst in Parijs. Daar komt de koning binnen, lees ik op blz. 16, de afstammeling der Lodewijken. Nu weet ik net zo goed als jij, dat in 1850 de Bourbons al twee jaar weg waren, en dat Napoleon III in 1852 president wordt en daarna keizer. Hoezo kan de vader van Henrik dan de "koning" zien binnenkomen??? Er zitten meer van dat soort onnauwkeurigheden in. Als Konrad zo'n

22 is

maakt hij de opkomst van de jonge Strauss mee, zo vertelt me blz. 40; nu was Strauss de Jonge al rond 1850 razend populair; maar toen bestonden Konrad en Henrik nog niet. In 1940 zijn ze immers 73, de jacht was in 1899, ze zijn geboren in 1867, of ben ik nou gek? Is het een beroepsdeformatie die ik hier exhibitioneer? Of is het juist een zekere kritische scherpte die positief moet worden geschat? Bv ik lees op blz. 33 dat de familie van Konrad om de studie van de zoon te kunnen dokken, het huis aan de grens Polen-Rusland heeft verkocht. Maar dan blijkt op blz. 86 dat hij het huis heeft geërfd en dat hij daarvan al die inrichtingsspullen heeft kunnen aanschaffen. Als ik gelijk heb met mijn jaartallengegoochel, hoe kan Konrad anno 1940 vanuit de tropen naar Hongarije komen? Engeland en Duitsland geraakten in 1939 in oorlog. Een Engels onderdaan die dan nog Wenen en Hongarije mag bezoeken?? Ik heb soms de indruk gehad dat de


BRI E FW I S S E L I N G vertaalster (Alföldi, dat moet een Hongaarse zijn) vanuit het Duits heeft vertaald, of zodanig is verduitst dat ze Duitsismen in de tekst verwerkt (ik heb ergens, weet niet meer waar) "als" gelezen waar zonder twijfel "toen" moest staan. Maar goed- al dat gepriegel terzijde (want je denkt misschien, en ten onrechte, dat ik de boeken die jij me laat lezen waar mogelijk zit af te zeiken)- het was boeiende en treffende lectuur. Misschien heeft de auteur wel gelijk met die opmerking, dat het leven geen andere zin heeft dan het kweken en behouden van een passiemisschien iets voor een dialoog tussen twee Heren- maandagavond ziet U mij aan de Rotte, aan de vooravond van uw zoveelste verjaardag. H

Onderwerp: close reader Datum: zondag 23 juli 2000 22:03 Tja, hier te R. zien wij de wereld teminste nog gespiegeld; kom daar maar eens om in Bosch & Duin! Inderdaad ben je erg kritisch ten aanzien van de boeken die ik je te lezen leen maar ik vind dat absoluut een positieve eigenschap, ten zeerste te waarderen; je neemt er de tijd voor en er is weinig dat je ontgaat. Wat die jaartallen betreft heb je wel gelijk, ik vroeg me dat tijdens het lezen ook meermalen af en vond het antwoord in een bepaald beeld van de schrijver: tijdens de oorlog leidde hij een teruggetrokken leven in Budapest; ik ga ervan uit dat hij een jood was hoewel ik dat nergens lees; wel is geboekstaafd dat hij met zijn joodse vrouw een eenzaam bestaan in de VS leefde en een weinig succesvol schrijver was; hoe zijn leven ook verliep, het was droevig genoeg om er eigenhandig een einde aan te maken; ik ging ervan uit dat het boek reeds voor WO II geschreven was; rond 1890 zijn Henrik en Konrad dan ongeveer 15 jaar en hun vader is pas laat getrouwd en kan dus de koning nog gezien hebben; Konrad had ongetwijfeld ook nog een Hongaars paspoort en moet dus redelijk vrij hebben kunnen reizen. Maar los daarvan: gaat dit boek nu juist niet over het abstraheren van de historische werkelijkheid. Henrik leeft toch allang niet meer in de werkelijkheid; hij leeft toch om Konrad nog eenmaal te ontmoeten en de onuitsprekelijke werkelijkheid alsnog uitgesproken te horen. De wereld om hem heen heeft voor hem sinds de sinistere jachtpartij alle waarde verloren, het leven is hem zinloos geworden. Dat vond ik wel het mooiste thema van het hele boek terwijl de ontrafeling van het raadsel enerzijds fascineerde en anderzijds teleurstelde omdat Konrad weinig mededeelzaam blijkt. Dat vond ik zo mooi en schrijnend tegelijk: dat Henrik wel vragen stelde maar het antwoord eigenlijk niet meer hoefde; hij wilde zijn reconstructie in zijn eigen woorden mededelen aan Konrad; zijn luisteren was voldoende, de antwoorden steeds minder relevant. Persoonlijk vond ik dat het enige zwakke punt in de roman: Konrad leek een karaktervast persoon, zo maakte ik op uit de beschrijving van hun gezamenlijke jeugd- en studentenjaren maar uiteindelijk blijft hij tot het allerlaatste moment vaag en met terugwerkende kracht toch min of meer een lafaard. Krisztina is een wonderlijke vrouw


BRI E FW I S S E L I N G en zij wordt schitterend beschreven; de omslag van het boek vind ik zonder meer heerlijk! En voor de rest, dichterlijke vrijheid niewaar (om Cripure maar weer eens te citeren). En wat betreft die erfenis: hij schrijft toch duidelijk: "Dat was dus het landhuis en het landgoed, ingeruild voor meubels en schilderijen als wisselmunt, de inrichting van deze drie kamers." Ik lees hier geen tegenspraak maar geef toe dat het misverstaan kan worden. Ik begreep hieruit dat zijn ouders dit landhuis verkochten om de inrichting van hun zoons onderkomen te kunnen bekostigen. Wat wordt het volgende: Goetz Krafft of Barbellion? Tot morgenavond, Enno.

Villa BenD 14 augustus Dank voor jullie kaart uit Engeland- dat je de tekst vrijwel geheel in het Angelsaxisch schreef, heeft ongetwijfeld provocatieve achtergronden, maar ik laat me niet kennen en ga alleen in op je opmerking over het kamperen. Laatste keer? Dus weggeregend, of waren er zo veel Hollanders op de been dat de aardigheid voor jou eraf is? Nu heb ik je al vaker gezegd, dat je,als je zo iets wilt gaan doen als kamperen, je toch in elk geval duchtig en degelijk dient te informeren over hoe en wat, en dat ik je dienaangaande een boeksken aan wilde raden, met de titel "Mijn Kamp", het dateert ergens uit de twintiger jaren dezer eeuw, en schijnt allerhand praktische en nuttige wenken te bevatten over hoe men iets of iemand moet aanpakken. Hoe dit zij, ik heb de afgelopen weken mede doorgebracht in gezelschap van Edward Stilgebauer, want hoe ongelofelijk het moge klinken, ik heb ze (de twee deeltjes) inderdaad uitgelezen. Ik zal bij een Duitsche vriend, wiens wijf bij een bibliotheek werkt, nog informatie pogen in te winnen over 's mans identiteit; ook ken ik via via het (vrouwelijke) hoofd van de litteraire bibliotheek van de RU te Utrecht, en zal ook via haar proberen over die man wat aan de weet te komen. Götz Krafft, de persoon, is een kruising tussen Old Shatterhand en Kuifje. Waar hij ook belandt, overal gebeurt er wel wat en telkens is hij dan de sleutelfiguur die de uiteindelijke info aandraagt of tips geeft of verklaringen aflegt of handelingen verricht; waar hij staat of gaat, daar draait de spil van het verhaal. Hij geeft info over verdronken babies, hij redt boerenmeiden uit de letterlijke brand, net als hij op het station staat, werpt een langgezochte kennis zich voor de loc, als hij een artikel over vrijheid in de universitaire wereld in een krantje schrijft, rukken de mensen in the streets den verkoper de krant uit de handen, alle vrouwen kikken op 'm, een onbeminde officier kijkt in zijn stervensuur, bedolven zijnde onder zijn eigen ros, Götz die hem uiteraard liefdevol verzorgt, diep en dankbaar in de blauwe kijkers, hij is natuurlijk aan de Alma Mater het talent der talenten, zijn getuigenissen voor de rechtbank zijn uiteraard doorslaggevend; daarnaast: hij is niet vies noch van ijver noch van ernstigheid. Dat werkt, moet ik zeggen, op de zenuwen af en toe, want het verhaal is auf lange Strecken te weinig compact en te weinig interessant om daar


BRI E FW I S S E L I N G tegen te kunnen. Het dieptepunt is m.i. al dat gedoe in militaire dienst: de auteur slaagt er vrijwel nergens in de figuren of het leven van een Einjährige (ik kende overigens dat begrip niet) tot leven te wekken. Aan de andere kant moet ik zeggen -dat was natuurlijk niet Stilgebauers bedoeling, maar voor een eenentwintigste eeuwer komt dat helder naar voren- dat het boekje her en der aardige doorkijkjes geeft in het leven en denken van een Duitsche academicus aan het begin van de 20e eeuw: want dat Stilgebauer een academicus is, dat lijdt geen twijfel: hij is zeer goed op de hoogte, en niet alleen van universitaire sferen en denkpatronen , hij zit als een vorst in zijn litteratuur, citeert wat je maar wilt uit die rijkgevulde hoek, en ook de stadsplattegrond van menige grotere stad in het grote Duitschland kent hij op zijn duim, terwijl hij ook niet er tegen opziet een nummertje Frans ten beste te geven; Lausanne (waar ik overigens midden october zal vertoeven) is voor hem gefundenes Fressen. Nee, de man is geen nietsnut noch een Bönhase. Wat ik voortreffelijk vond, is zijn talent de natuur te beschrijven: waar hij over bloemen, bergen en kleuren schrijft, staat hij op grote hoogte, moet ik zeggen. Wat zijn talent het mensenbestaan te beschrijven, vond ik de absolute topper uit de boekjes de scène bij dominee Cummings in Berlijn, waar Götz zijns ondanx een bezoek aflegt en daar Dr. Daum ontmoet (die hem vanzelfsprekend onmiddellijk ziet zitten): dat was waarachtig geestig en scherp, en dat zijn niet de eigenschappen die je Stilgebauer nu direct zou toedichten. De man verdient onze complimenten voor vele uitingen die hij in de boekjes doet: zijn lof en liefde voor zijn vaderland, zijn afkeer van hoera-patriottisme, zijn opkomen voor vrijheid van meningsuiting, zijn opkomen voor het vrije denken aan de Universiteiten, zijn afzetten van Zuid- tegen Noord-Duitsland, en de daarmee gepaard gaande en (waarschijnlijk onder invloed van de omstandigheden van zijn tijd begrijpelijke)

wat

voorzichtig

gedoseerde

anti-Pruissische

opmerkingen

(ik

wijs

op

zijn

relativering, zonder ook maar iets af te doen aan de belangrijkheid van 1870; Bismarck wordt overigens niet bekritiseerd, viel me op, en er heerst bij Stilgebauer een grote liefde voor de monarchie, dat is zo klaar als een klont en dat verwarmt het hart), zijn milde spot over de militaire stand, sowieso zijn verzet tegen een maatschappij van "standen", tegen gebral van "hoger volk", zijn daarmee parallel lopend gevoel voor den eenvoudigen werkman, zijn verzet tegen anti-semitisme (het is natuurlijk uiterst interessant voor óns om Stilgebauer daar aan het werk te zien, omdat het een prachtige kans is iets te weten te komen over hoe er in die dagen op Joden in Duitschland werd gereageerd, waar nou eigenlijk de "stenen des aanstoots" lagen voor sommige/vele Duitschers, ook voor die van de betere opvoeding en afkomst, ten bewijze waarvan moge dienen het feit dat dominee Krafft de werken van Heine wegstopt voor zijn zoon; maar gelukkig zonder dat Stilgebauer nu een duidelijk pamflet schrijft over hoe lief we voor de Joden moeten zijn en zo: wat dacht men toen, hoe reageerde men toen- dat is natuurlijk hoogst belangwekkend als staaltje van tijdgeest: maar het was zeer duidelijk een hot item in intellectuele

zowel

als

in

lagere

kringen:

zie

Stilgebauers

beschrijving

van

de

verkiezingsbijeenkomst in Marburg, waarbij het anti-semitisme een centraal verkiezingspunt was en er is geen reden om aan te nemen dat het in andere landen wezenlijk anders lag; ook in de dagboeken van Cosima Wagner staat daarover veel wetenswaardigs; ook dat een jodenvreter


BRI E FW I S S E L I N G zijn absoluut geen schande was noch een teken van onbeschaafdheid; dat de politiek veel maatregelen nam ten faveure van Joden is daarbij heel opvallend, terwijl, zoals Sally Löwenthal tegen Götz zegt, een Jood desondanx veel en veel meer moet doen om aan dezelfde bak te komen als een echte Duitscher: dat spoort met de vaststelling dat ook in onze dagen te emanciperen groepen dubbel zo goed moeten zijn als de gevestigden- sorry voor deze lange uitweiding tussen haakjes!) , zijn verzet tegen materialisme, zijn verzet tegen huichelarij in de Kerken zonder onder invloed daarvan het kind- het geloof- met het badwater -het optreden van de meeste leden van de protestantse en katholieke clerus- weg te laten lopen (Götz ,de protestants opgevoede agnost, huwt een protestants opgevoed katholiek geworden meisje!) (wat een trut overigens, ik had die ander gepakt!), zijn respect voor Duitsche Deugden (ja, dat mocht toen nog!) als Pflicht, Bestätigung, Ernst, Empfindung; en dan nog- in elk geval nogal actueel in onze dagen van genetische ontdekkingsreizen en dito manipulaties - zijn hooghouden van humanistische, humane en idealistische tradities tegenover de ook in de wetenschap en de litteratuurinterpretaties

aanstormende

fysisch-praktische-nuchter-analytische

empirische

uitgangsstellingen, die (dat was natuurlijk helemáál opvallend!) er zelfs toe leiden, dat een der wetenschappers proeven op mensen doet (en er wordt gezegd dat "ze" speciaal hoeren en andere crimineligen daarvoor denken te selecteren) -waar hij dankzij Götz' heldhaftige bemiddeling dan van terugkomt. Maar vele opmerkingen en opvattingen in het algemeen uit het boek zijn nog steeds onderwerp van gesprek, van discussie, en zo zie je maar weer, dat je wel kunt stellen: "Tempora mutantur, et nos mutamur in illis", maar evengoed: "Nihil novi sub sole". Drie curieuze details wil ik nog even naar voren halen: Hendrick von Väldecke is volgens Stilgebauer een Duitse auteur (dat hebben ze mij op school anders geleerd, en niet alleen qua spelling), Götz en aanhang bezoeken een voorstelling van Tannhäuser in München, maar komen tijdens de ouverture pas binnen (!!) en Straatsburg is een hoogtepunt van Duitse cultuur en bouwstijl. Curieus is ook het feit, dat het boek de naam van de vertaler niet noemt- dat is maar beter ook! Het is (al?) de vierde druk, zag ik, hetgeen bewijst dat het boek in die dagen redelijke verkoopcijfers moet hebben gehad. Die dagen- welke zijn dat? Al lezend moet je tot de conclusie komen dat Stilgebauer aan het begin van de 20e eeuw schreef: Duitsland is nog duidelijk niet in de Wereldoorlog geweest, maar hij schrijft in Deel I, dat de dagen van Götz "in de vorige eeuw" lagen . Tot slot: zijn voor ons gevoel begeestering voor het idealisme zoals dat uit de Groote Duitsche Klassieken naar voren komt, bevat voor mijn gevoel een nogal hoog, te hoog slagroomgehalte: dweperigheid met die sferen is niet te ontkennen en nauwelijks te pruimen. Enige aspecten van Götz kan ik in mezelf wel terugvinden in mijn jonge jaren: dat afwijzen van dames met sexuele gedoetjes (Götz in Lausanne met die juffrouw achter in het huisje achter het graf (sic!) van zijn toenmalige beste vriend ), het plaatsen van de vrouw op een hogere planeet, het verzinken in schoonheid van litteratuur en (bij mij dan nog veel meer) muziek, het niet willen (bij mij dan: niet kunnen) aanleggen van een "netwerk" zoals dat tegenwoordig heet. So weit, so gut. Ik doe naspeuringen naar de auteur.


BRI E FW I S S E L I N G Ik hoop dat Innergo inmiddels uit de couveuse is, en dat je de opvoeding van de kleine nu met kracht in handen neemt. Ik ben uiteraard ook benieuwd, en dat is niet hetzelfde als nieuwsgierig, hoe de vacantie met M. was, en wanneer zij het pand daar verlaat en hoe jullie dat ondergaan. Hier is buiten het verblijf in Iran mijner hospita niets schokkkends geschied. Alles beim Alten. Het pand hiernaast staat te koop: niets voor een suxesvol ondernemer? Fac ut valeas! H PS Laatst las ik in de krant iets over het (voormalig) strafkamp te Veenhuizen. Op een foto daarbij stond duidelijk leesbaar iets als: "Werk en Vreugde" of "Werken is goed voor den mensch" of zoiets. Hé, waar denken we aan???!!

Rotterdam, 15 augustus 2000 Dat jij, die geen gelegenheid voorbij laat gaan om mij te kapittelen over mijn kennis van de Griekse rijtjes opeens provocatieve gedachten veronderstelt als ik, verblijvende in de UK, jouw een welgemeende vakantiegroet toezend en dat dan in het Engels doe in de veronderstelling dat een erudiet kosmopolitisch classicus als jij daar toch geen enkel probleem mee zal hebben, ja dat is toch wel een gotspe van de eerste orde. Maar toe, ik zal het je niet euvel duiden. Dat kamperen is een apart fenomeen. En ik ben daarin toch inmiddels wel zodanig ervaren dat ik niet eerst allerlei handleidingen van meer of minder verdachte herkomst hoef te raadplegen. Neen, het is allemaal veel simpeler: ik was altijd al een mooi weer kampeerder en daarnaast heb ik er een grondige hekel aan een vakantie te ondernemen als ware het een complete volksverhuizing. Mijn ideaal is dan ook op vakantie te gaan op een zodanige wijze dat uitsluitend aan de nummerplaat van mijn vervoermiddel is te zien dat ik uit den vreemde kom (tenzij ik mijn vakantie in eigen land wens door te brengen natuurlijk) en dat alle Gepäck keurig in de kofferbak zit. Op de achterbank hoogstens een paraplu of een wegenkaart. Maar dat ideaal is niet te verwezenlijken als je gaat kamperen en het vervoermiddel op gas rijdt. Een tentje opzetten op een weiland vanwaar je met een panoramische blik uitziet over de Atlantische Oceaan heeft natuurlijk zo zijn attractie maar probeer vervolgens maar eens in de Atlantische wind een maaltijd te bereiden en die vervolgens ook nog eens op een redelijke temperatuur te nuttigen. Dat gaat dus niet, de pasta of de rijst is reeds afgekoeld tijdens de reis van het bord naar de mond. En een nachtelijk bezoek aan een toilet waarbij je eerst een donker en vooral vochtig of erger weiland moet oversteken is ook geen sinecure en dus belast je gewoon het belendend struikgewas (zolang het tenminste om een kleine boodschap gaat, ook hier zijn uiteraard grenzen) maar dan wil je weer niet door onvermoede passanten worden waargenomen. Enzovoorts.


BRI E FW I S S E L I N G Om van het opbreken van een doorweekt kampement nog maar te zwijgen. Maar voor het overige was het allemaal prima en heel aangenaam, zij het dat zich steeds sterker die gedachte opdrong dat dit inderdaad wel eens mijn laatste kampeervakantie zou kunnen worden. Op mijn vijftigste, dat is toch een mooi moment dacht ik zo. Neen, geef mij maar iedere nacht een bed & breakfast. In Groot Brittannië is dat doorgaans toch een feest, ik voel me daar thuis en op mijn gemak en aldoende kom je ook nog eens toe aan het lezen van een boek. Ik had het nog niet verwerkte deel van de Jeroen Brouwers bibliotheek meegenomen maar heb geen letter gelezen! Buiten de tent was het te koud en in een klein tentje met een hoogte van maximaal 1 meter neem ik geen roman of krant ter hand. En dan nu Edward Stilgebauer. Kennelijk was je toch zodanig nieuwsgierig dat je de lezing van deze werkjes naar voren hebt gehaald. Tenzij je je de afgelopen weekjes te barsten hebt gelezen want ik meen mij te herinneren dat er nogal wat werken op verorbering lagen te wachten. Pas na lezing van Götz Krafft zag ik een uiterst fraaie serie op teevee onder de titel Dance to the music of time van de Engelse schrijver Powell van wie we de achternaam beslist niet mogen uitspreken op de wijze waarop zijn naamgenoot met de voornaam Baden doorgaans werd bejegend: een Hollandse ‘o’ dus hier. De hoofdpersoon in deze serie, wiens naam me op dit moment even niet te binnen wil schieten, loopt door deze serie heen als een oberveerder van hetgeen zich over een tijdspanne van enige decennia afspeelt. Hij blijft echter een buitenstaander en krijgt in de serie nimmer een duidelijk eigen

karakter,

hebbelijkheden

noch

onhebbelijkheden

en

daarmee

verliest

hij

zijn

geloofwaardigheid. Van een vriend begreep ik dat dat in de boeken niet anders is. De hoofdpersoon is scribent en waarnemer maar komt zelf niet tot leven. Hoe anders is het met Götz Krafft in wie jij een kruising tussen Old Shatterhand en Kuifje ziet. Dat vind ik een rake typering. Ik zou er nooit op gekomen zijn maar fraai is die wel. Ik ben het met je eens dat hij over het geheel genomen zijn geloofwaardigheid verliest door zijn nimmer versagende goedheid en reinheid. Dat vind ik niet van de avonturen waarin hij in de loop van zijn leven verzeild raakt met uitzondering van zijn linkse periode die ik wat haaks op zijn karakter vind staan, te zeer een uiterste. Stilgebauer heeft te veel in zijn hoofdpersoon willen stoppen om ons als lezer toch vooral te overtuigen van zijn eruditie en kennis van alle lagen der samenleving. Ikzelf heb genoten van vooral het eerste deel, de middelbare school, het leger en de Lausanne periode. De eerste verliefdheden en het schutterige gedrag waartoe die kunnen leiden, ja dat heb ik met plezier gelezen. Maar de morele verontwaardiging naar aanleiding van het tuinhuisje incident begreep ik natuurlijk weer minder. En denk nou niet dat ik rauwe sex heb gemist in deze werkjes, integendeel. Maar ieder mens is ook een homo sexualis en sommige verleidingen zijn niet of nauwelijks te weerstaan. Hoewel ik mij nu plots een geschiedenis van een bioscoopbezoeker herinner…. Ik vond dit werk van Stilgebauer zeer verrassend en nog steeds meer dan lezenswaardig juist vanwege de kijk die hij je biedt op een fascinerend tijdperk, het gevoelsleven en de gedachtenwereld van de in die tijden levende mensen in verschillende sectoren van de


BRI E FW I S S E L I N G samenleving. Ik ben het absoluut met je eens dat er zwakke kanten aan deze roman kleven maar deze worden meer dan ruimschoots gecompenseerd door wat hij daarnaast allemaal te bieden heeft. Ik heb tot nog toe geen enkel detail over Stilgebauer kunnen vinden. Ik ga ervan uit dat hij op een of andere universiteit doceerde, Duitse letterkunde of linguistiek of iets dergelijks. En ik had vooral graag later werk van hem gelezen, je zou zo zeggen dat hij meer gepubliceerd moet hebben. Hoe heeft hij het lot van de (Duitse) jood verder ondergaan? Hoe heeft hij stelling genomen? Heeft hij stelling genomen? Of was hij al niet meer onder de levenden toen het voor de joden echt vervelend begon te worden? In ieder geval heeft hij er blijk van gegeven oog te hebben voor wat er in de Duitse samenleving aan de hand was. En zijn Sally Löwenthal vond ik een schitterende creatie en diens lot heeft mij tijdens lezing hevig aangegrepen. Tja, die vertaling is inderdaad een raadsel. Ik vermoed dat de vertaling ergens in de twintiger jaren verschenen is en in die tijd was het gebruikelijk allerlei details waarop wij thans wel prijs stellen niet te vermelden. En je mag dan misschien veel op de vertaling aan te merken hebben maar dat het werk tot op de dag van vandaag nog goed en zelfs prettig leesbaar is mag toch ook de vertaler aangerekend worden. Jij vindt de begeestering voor het idealisme van de grote Duitsche Klassieken te dweperig. Ik heb daar ook wel wat moeite mee maar reken het Stilgebauer niet aan. Ik zie dat vooral als een eigenschap waarmee in die tijd meerderen behept waren en daar hebben die Groote Duitsche Klassieken zelf natuurlijk het meeste toe bijgedragen. Hoe het ook zij, ik begrijp dat je ondanks je vele kritiek toch met plezier kennis van deze werkjes hebt genomen. Nu is er nog slechts een boek dat ik je ter lezing zou willen lenen: Dagboek van een teleurgesteld man van Barbellion. Ik heb hoge verwachtingen van je oordeel daaromtrent en zal het je binnenkort doen toekomen. Wat vind je van Lieberman? En wat van die Israëlische rabbi die God ervan verdenkt Hitler op de Joden afgestuurd te hebben om hen te straffen voor hun zonden in de voorgaande eeuwen begaan? Wie is hier nu gek of heb ik het allemaal verkeerd gelezen en begrepen? En wat moeten we toch met die blinde Wahid op wie eenieder zijn hoop vestigde, die nu de operationele taken af moet staan om zich te kunnen bezighouden met de grote lijn, het buitenlands beleid om vervolgens een heus en officieel bezoek te brengen aan Saddam Hoessein? Daar zullen de katholieken op Ambon blij mee zijn, dat geeft nog eens vertrouwen. Ik denk dat wij Nederlanders een te zeer geromantiseerd beeld van Indonesië en de Indonesiërs hebben. Dat geldt ook voor mijzelf. Maar je kunt natuurlijk niet uit de voeten met al die ellende op Oost Timor, op de Molukken, in Atjeh en Irian Jaya. Voorwaar, er zal nog veel bloed gaan vloeien in de Indische Archipel. Met het omverwerpen van het Soeharto bewind is de geest uit de fles gekomen en die krijgt niemand er meer in. Zie maar hoe het de Sovjet Unie na Gorbatsjov is vergaan. Dit proces is onontkoombaar en onomkeerbaar. Ook een ziende en fitte Wahid had dit proces waarschijnlijk niet in de greep kunnen houden. Maar ach, wat een ellende en geweld staat dit volk nog te wachten en ondertussen wordt de islamisering van de Archipel steeds nadrukkelijker doorgevoerd. De middeleeuwen zijn in aantocht!


BRI E FW I S S E L I N G Over het persoonlijke nog even geen verdere mededelingen. Onze vakantie is meer dan plezierig verlopen maar dat wil niet zeggen dat alles nu weer bij het oude is. Zo gaat dat natuurlijk niet. Maar op dit moment word ik behoorlijk in beslag genomen door zowel het zakelijke front als door het wel en wee mijner kinderen. Kortom, ik kom weer eens tijd te kort. Groeten Enno

Onderwerp: Krafft Datum: woensdag 16 augustus 2000 19:45 Dank voor de melen! Ben natuurlijk blij met het relatieve (gezien de tent-atie) van jullie vacantie; op zo'n trip gaan dingen vaak heel erg fout of heel erg goed. Geen van de twee geeft indicatie over de werkelijke stand van zaken. Sterkte dus op dat vlak. Ik voel mee, you can understand. (Dat is Engels). Ik hoop ook dat de Belg of anders (ook) de andere gesprexpartner hapt en dat het op te richten (of reeds opgerichte?) bedrijf alvast enige vette orders heeft ingepikt. Ik hoor er wel van, I hope. (Engels). Wat vindt ge van de kritieken van de homo in de NRC over Wagners "Ring"? A propos: bestellen we nog voor 2001? Zo ja, voor welke van de drie Ringen? Die van eind juli (daar zijn dus al die bekenden en vrienden van mij waarschijnlijk present, as you know- dat is Engels), de tweede (rond 5 augustsu) of de derde (rond 15 augustus)? Ook Lohengrin, Tannhaueser en Parsifal staan op het programma (dat is Grieks). Vandaag weer eens een kilometertje

of 75 gefietst. Tussen Amerongen en Wijk bij Duurstede is sinds kort

in een

boerderij aan de Rijndijk ook een Bed and Breakfast gevestigd, zag ik (groot bord). Dus, wat let je? Hier geen nieuws. Krafft? Nog dit: wat geeft jou reden te denken, dat de auteur een Joodsche Duitscher zou zijn? Wat ik ook goed vond in het boek, is dat hij uithaalt op niet mis te verstane wijze tegen homo's. Overigens: in het boek is sprake van een Nibelungen-editie van ene Lachner (ik citeer uit de kop); ik heb zelf een 1895-editie van dat werk, en daarin wordt inderdaad die Lachner-editie genoemd. Stilgebauer heeft dus inderdaad kaas gegeten van dat soort zaken; het is vast en zeker, zoals je al schreef, een universiteitsdocent of zo. Ik heb mijn twee hulpbronnen geschreven cq (dat is Latijn) gebeld. Ze gaan aan het zoeken. Zet 'm (= bedrijf) op en fac ut valeas, et me ama. (Maar dan alleen zoals de Oude Heer in het Vaticaan het bedoelt) H

Onderwerp: Re: Krafft Datum: woensdag 16 augustus 2000 22:52


BRI E FW I S S E L I N G Waar heb ik dan gesuggereerd dat Stilgebauer een jood was? Enno

Onderwerp: Een waarachtige verrassing! Datum: zaterdag 19 augustus 2000 14:03 Beste vriend, Zoals wel vaker op den zaterdagochtend liep ik heden langs de boekenstalletjes te R. om er, zoals wel vaker een aardig werkje over 'teen of 'tander te vinden en vond daar, jawel: Goetz Krafft, Die Geschichte einer Jugend von Edward Stilgebauer; mit erklaerenden Anmerkungen im Hollaendischen versehen von J.J. Schwencke die en passant Schiller citeert. Het betreft hier een Autorisierte Ausgabe fuer Holland und Kolonien van HAAG, Verlag von Blankwaardt und Schoonhoven. 1907! Kompleet met photo en handtekening van DE MEESTER ZELVE! En het lijvige werk wordt afgesloten met tweehonderdenveertig recensies. Van, om er maar een paar te noemen: General-Anzeiger Frankfurt, Hermann Heijermans Amsterdam, Dagobert Gerhard von Amyntor Potsdam, La Nuova Antologia Roma, Argentinisches Wochenblatt Buenos Ayres, Professor Dr. A. Bettelheim Wien, Bohemia Prag, Univ. Prof. Dr. H. Brunner Lausanne, Israelitisches Familienblatt Frankfurt (die hier spreekt van "ein auszerhalb des Judentums stehender Poet (-)". Israelitisches Gemeindeblatt Koeln, General Anzeiger fuer die gesamten Interessen des Judentums Berlin, La tribune de Lausanne (: A tout prendre le livre de H. Stilgebauer vaut la peine d'etre lu - je begrijpt dat ik in outlook de circonflexe niet kan vinden), Het vakblad Haarlem en tot slot Die Welt, auf Reisen. Het laatste commentaar sluit ik hierbij in. Je begrijpt dat ik in mijn schik ben met deze vondst ofschoon ik geen verdere details over de scribent ben tegengekomen behoudens de photo die een interessante kop laat zien van een man die over een open karakter lijkt te beschikken en het gelaat van een academicus. Wat mij betreft staken we onze pogingen om elkaar eens in rok te zien vooralsnog NIET. De keuze van het tijdstip hangt daarbij wat mij betreft af van het programma. Jij hebt daar het beste zicht op en ik hoor graag van je. Groeten, Enno (ook, uiteraard, voor A.) Die Welt, auf Reisen. Der Roman, den man in den letzten Monaten am häufigsten sah in den deutschen Eisenbahnwagen, der Roman, der als vielbewährter, vielgerühmter Kürzer der Fahrzeit neben der grossen literarischen auch eine verkehrspolitische Bedeutung gewonnen hat, ist: Götz Krafft. Die Geschichte einer Jugend von Edward Stilgebauer. Von diesem Roman erschien soeben der zweite Band: Im strom der Welt. (Verlag von Rich. Bong. Preis 4 Mk.) Kaum eine zweite Schöpfung unserer überproduktiven Zeit ist soviel gelobt und soviel besprochen worden wie Götz


BRI E FW I S S E L I N G Krafft. Der jetzt zur Ausgabe gelangte, in Sprache und Charakterzeichnung noch reifer und klarer gewordene zweite Teil, der uns den Helden in der trüben Brandung der Grossstadt Berlin zeigt, wird nun die Zahl der Freunde und Leser noch vermehren, weil die Gefahren, die den unreifen, vom Strom der Welt erfassten Studenten in der schwülen Atmosphäre der Milionenstadt umlauern, wohl noch kaum so packend und lebenswahr geschildert worden sind. Ein Tendenzroman, wie wir wenige besitzen, aber auch einer, den wir brauchen in der trüben Gegenwart, in der dem deutschen Bürgertum die ernste Gefahr droht, seine Zukunft, d.h. seine Jugend durch Strbertum und gefährliche Liebedienerei zu Grunde zu richten. Mitten hinein in das Leben und Treiben dieser deutschen Jugend versetzt uns der Dichter. Mit russischen und italienischen Anarchisten wird Götz durch sein Schiksal zusammengeführt, von neuem lernt er die Nachseiten europäischer Kultur kennen, ohne jedoch durch den politischen Radikalismus uas seiner Bahn gerissen zu werden. Wie in der Politik, so brodelt und gährt es aber auch in der Literatur. Ibsens nordischer Einfluss hat sich geltend geamcht und so zeichnet uns der Dichter ausser

einer

verbecherischen

Literatengestalt

ein

satirisches

Genrebild

von

einem

Asthetenklub, im welchem die L’art port l’art Poeten das grosse Wort führen. Eind anderes mit feinem Humor geschriebenes Kapitel spiegelt uns das Leben wohlhabender und missionseifriger, theologisch-gelehrter Kreise. Wir lernen Verhältnisse kennen, flüchtig-intime Anbindungen, aus denen der junge Mann sich höher erhebt, das Mädchen aber nicgt ohne Schuld tiefer sinkt. In gewältigem Rhytmus braust durch diesen zweiten Band das hastige lebensvolle Treiben einer Weltstadt. Dr. Otto Henne am Rhyn, St. Gallen Ich bedenke mich keinen Augenblick, das Werk als ein geradezu ausgezeichnetes an die Seite von Goethes Wahrheit und Dichtung, Wilhelm Meisters Lehrjahre und Gotfried Kellers Grünem Heinrich zu setzen. General-Anzeiger für die gesamten Interessen des Judentums, Berlin Dieser Jude ist eine wandelnde Satire auf den Hochmut derer, die ihn verachten und doch so tief, so unendlich tief unter ihm stehen. Freilich hat Stilgebauer ihn mit einem ungewöhnlichen Aufwand von Liebe gezeichnet, aber er schosz nicht übers Ziel hinaus, er formte nicht etwa einen Phantasie-juden nach der Art Nathans des Weisen, sondern einen jüdischen Menschen mit Fleisch und Blut. Israelisches Familienblatt, Hamburg Edward Stilgebauer, ein Kind der Goethestadt, hat von dem

Dichter des Werther dasjenige

gelernt, was den wahren Wert eines Dichterwerkes ausmacht, die Wahrheit in der Dichting.

Onderwerp: Krafft Datum: zondag 20 augustus 2000 21:27


BRI E FW I S S E L I N G Mein Lieber! Ik voel me bijkans schuldig ende bezwaard, dat ik je aanleiding geven heb zo veel tekst te typenmaar uiteraard veel en veel dank! Stilgebauer de evenknie van Goethe! Interessant, en dus ook nog eens bedankt voor het uitlenen van de boekskens, en de kennismaking met deze onbekende grootheid (Grootheid??). Vind jij hem eigenlijk een goed cq groot auteur? Mijn hospita stelt voor in september naar Drenthe te gaan voor het bezoeken van enkele beeldentuinen, dus een beetje in vervolg op ons bezoek aan Middelheim. Zij heeft haar jaarrooster nog niet, en kan dus nog niet zeggen wanneer wel en wanneer niet gedurende de weken. Ik ben cq wij zijn bezet op 1, 8,9, 16, 23 en 29 september, sprekend over weekends. Maar bv 26/8, 27/8, 2/9? Quae est opinio tua? Jij zit met die zakenjongens, al of niet Belgisch, dus kijk het even rustig aan. Ben benieuwd hoe alles loopt, privé en zakelijk. Groet je, fac ut valeas H

Onderwerp: Bayreuther Festspiele Datum: maandag 4 september 2000 20:51 Salutem plurimam! a) hoe verlopen de onderhandelingen? Startschot al gegeven? b) hoe is het met meneer? c) Bayreuth-prospectus binnen. In plaats van de voorzegde Tannhäuser spelen ze nog een keer de Meistersinger. Er is verder Parsifal te zien de Ring des Nib en Lohengrin. Het gaat ons, neem ik aan, om die laatste twee. Data (dat is het meervoud van "datum" hahaha):26/7 t/m 1/8; 7/8 t/m 13/8; 19/8 t/m 26/8. Bij de eerste cyclus zijn, net als vorig jaar, daar kun je gif op innenen, mijn kennissen uit vroeger jaren (ze hebben me dit jaar traditiegetrouw weer een briefje gestuurd) aanwezig. Ik neem dus aan, dat jij een der beide laatste cycli prefereert. U melde zich! In levenden lijve, dunkt me, tot 23/9. H

Onderwerp: Bayreuth & Capriccio (Morgen, Mittag oder Abend) Datum: vrijdag 8 september 2000 11:14 Goede vriend, Mijn standpunt inzake Bayreuth is niet gewijzigd sedert vorig jaar maar begrijp ik dat jouw voorkeur toch echt naar de eerste reeks voorstellingen uitgaat? Dan moeten we het daar nog over hebben. Der Meistersinger hoef ik in Bayreuth niet te zien; ik heb deze prachtige opera nu twee maal in relatief korte tijd gezien en Dale Duesing zal wel niet optreden in dat Wagner hol. Voor het overige maakt het mij niet uit. Een Tannhauser of Parsifal kan op mijn grote belangstelling rekenen.


BRI E FW I S S E L I N G En dan Capriccio. Om kort te gaan: geen opera die de toets mijner kritiek kan doorstaan. Geen opera die thuishoort in het rijtje Salome, Elektra, Frau ohne Schatten. Der Rosenkavalier heb ik nooit gezien maar daar heb ik wel belangstelling voor. Wat zou er van Capriccio terecht gekomen zijn wanneer Stefan Zweig het libretto had kunnen schrijven? Wij zullen het nooit weten. Maar nu twee en een half uur gebazel over Word oder Musik terwijl we elkaar binnen vijf minuten hadden kunnen vinden in de term Gesamtkunstwerk!? En het tijdstip 11.00 uur verbinden aan de tijdsbepaling Morgen Mittag, dat gaat me toch echt te ver, dat is geen dichterlijke vrijheid meer. Dat had toch ook anders opgelost kunnen worden. Moest het dan per se om 11.00 uur zijn. Ik snap dat Mittag nog wel in de tekst maar had er dan 14.00 uur van gemaakt. En dan die overbodige scenes met een major domus, huisbedienden en een obscure souffleur. Het thema op zich is best interessant maar verdient naar mijn mening een zo abstract mogelijke benadering maar ja, dit moest kennelijk hoe dan ook een lichtvoetige opera worden in die donkere dagen. Die Strauss had wel lef om een werk als Capriccio in 1942 in première te laten gaan. Ik ben nu dus op zoek naar een goede Nederlandstalige biografie van Richard; jij hebt vast suggesties? Van de regie heb ik evenwel genoten. De bijna naadloze wisseling van tijdvak, van het hier en nu naar de periode van Rameau en Couperin, ja dat is schitterend en de wijze waarop dat in het decor werd uitgevoerd was onvergetelijk. Dat decor vond ik dus ook buitengewoon fraai, een kubus in een kubus in een kubus en dat onder een prachtige belichting! Hoewel tamelijk statisch bleef dit decor van begin tot einde boeien. Maar de hoofdprijs was toch weer weggelegd voor de muziek! De opening van deze opera met het strijkkwartet, wat een prachtige muziek en de hoorn in de laatste akte. Kortom, het libretto een draak maar voor de muziek een 10! En ook de stemmen wisten te bekoren: de gravin van wie ten onrechte werd gezegd dat zij tegen de grenzen van haar kunnen zong en de regisseur, weliswaar een beetje verkouden of zo maar een prachtige rol; en de beide kemphanen zongen toch ook voortreffelijk. Zo zie je maar weer dat ik ondanks en dankzij toch weer genoten heb. Gelukkig hebben we dit seizoen goede plaatsen weten te bemachtigen. Geen kameel zal ons nog ontgaan! Tja, dan nu de zakelijke beslommeringen. Wij waren goed op weg met een grote industriële partij en een venture capitalist totdat J. opeens liet weten dat hij er toch maar van afzag. Waarop hij mij vervolgens in het weekend belde en een zeer emotioneel beroep op mij deed om een gesprek aan te gaan. Dat gesprek vond de maandag daarop plaats aan het begin waarvan hij een plannetje van twee vel presenteerde en vroeg of wij daar medewerking aan wilden verlenen. Het plan hield in grote lijnen in dat N. en ik eventueel de meerderheid van aandelen in de aparte bv zouden kunnen krijgen maar dat we dat wel onder de vlag van Inodes zouden doen en dat we vervolgens een gezamenlijke inspanning zouden leveren om het geheel te redden; ook meldde hij dat dan afgesproken zou worden dat de organisatie niet langer negatieve opmerkingen mij (en N.) zou maken (!). Kortom, bullshit. We stonden dan ook na 10 minuten weer buiten omdat ik hem heb laten weten geen belangstelling te hebben, niet in het plan te geloven en niets te zien in een


BRI E FW I S S E L I N G verdere samenwerking met hem na al hetgeen gebeurd is. Sedertdien zit ik dus thuis en ben verschrikkelijk druk met van allerlei. Dit is nog niet het einde van de geschiedenis. We zijn nu in gesprek met HCG (de industriële partij) om het plan toch ten uitvoer te brengen maar dan niet als een vliegende start maar als een nieuwe venture, van scratch af aan zoals dat heet. Kortom, wordt vervolgd maar het wordt steeds spannender. Ik hou je op de hoogte. Het ga joe goed, groeten aan A. en tot spoedig. Enno

Redactie ODEON Amsterdam Bosch en Duin, 11 september 2000 Geachte leden van de redactie, Uw blad "Odeon" is zonder twijfel een welkome bron van informatie voor de bezoeker van het Muziektheater, en het biedt al jaren een veelal heldere introductie op de opera's die de abonné's (kunnen) gaan zien. Het is een goede zaak, dat iedereen die tijd en zin heeft, zich vóór of na het bezoek aan een opera nader kan "inlezen". Ondanks het feit, dat ik U vandaag met enkele kritische opmerkingen lastigval, moet U ervan overtuigd zijn, dat ik uw werk zeer waardeer. Anders zou ik zeker niet zo kort na verschijnen uw nieuwe uitgave al hebben doorgewerkt! Deze eerste uitgave van dit seizoen stelt mij eerlijk gezegd op enkele

punten teleur. Ik wil

proberen dat kort toe te lichten; voor al te lange beschouwingen leent zich het briefmedium niet zo. In de eerste plaats is het jammer, dat U in het interview met onze zo gewaardeerde (en, mag ik zeggen, ook betreurde) ex-chefdirigent geen regels inruimt voor informatie over wat hij naast zijn werk in Amsterdam gaat doen. Hij zou immers in Leipzig aan de slag (!) gaan, maar daar kwam niets van. De avond na het ontvangen van uw blad las ik in de krant over andere plannen en vooruitzichten (Dresden)- dat lijkt me voor wat "Odeon" betreft een omissie; gezien de bijzonder grote verdiensten die Haenchen voor de Nederlandse Opera heeft, had daar toch wel iets over gezegd kunnen worden. Ten tweede: lezende het artikel van uw gewaardeerde redacteur Willem Bruls bekroop me enige wrevel, en dat niet alleen omdat ik de titel en de inhoud niet goed met elkaar in overeenstemming kan brengen. Wanneer we over kunst praten, hebben we het in verreweg de meeste gevallen over iets uit het (al of niet nabije) verleden. Het is tijdsomstandigheden

te betrekken bij

niet meer dan logisch

kunstbeschouwingen, en dat doet "Odeon" dan ook

meestal. Maar: moeten we dan niet exact zijn, en een zekere volledigheid nastreven met het aanbrengen van een maatschappelijk kader dat voor het behandelde kunstwerk relevant is? Misschien mag ik met een paar voorbeelden wat ik bedoel toelichten. De vermelding van de Opera in Parijs (blz. 2) als zijnde "geen aristocratisch, maar een groot-burgerlijk gebouw" bevreemdt enigszins, waar toch de minister "des Beaux-Arts" Walewsky in 1860, dus nog midden in de regeringsperiode van Napoleon III, de prijsvraag uitschreef (een operagebouw bestemd "pour une

100Fout! Bladwijzer niet 100gedefinieerd.100100

BRI E FW I S S E L I N G société nouvelle" ) , waarna prijswinnaar Garnier aan de bouw ging (aparte entrée voor de Keizer) - waarmee ik maar wil zeggen, dat er in het "Palais Garnier" niet iets als een sociaal-kritische component moet worden "hineininterpretiert. Dat "de veranderingen die zich in Frankrijk in het voordeel van de gegoede burgerij hadden voltrokken" in dit gebouw "hun weerslag vonden”, zoals de schrijver stelt, staat op gespannen voet met de werkelijkheid. Vanaf (circa) 1830 was in Frankrijk de scheidslijn tussen aristokratische en goed-burgerlijke kringen overigens toch al steeds onduidelijker geworden. Dan pagina 5: "In de ontstaansperiode van Capriccio lijkt het onheil van de Eerste Wereldoorlog zo goed als afgewend"- nou, me dunkt! In die periode was de lucht dan wel niet bezwangerd van bom-volle vliegtuigen, maar wel van conflicten en dreigingen, die allemaal voortkwamen uit "het onheil van de Eerste Wereldoorlog" en het daaropvolgende dictaat of als U wilt verdrag van Versailles. De bommen die een revanche waren voor de revanche op 1918/19, vlogen Strauss en Krauss kort daarna om de oren! Of even verderop: "De democratiseringsgedachte probeerde zich door te zetten" (tijdens het Interbellum)" maar werd door verschillende tegenkrachten gebagatelliseerd", wat een ietwat vreemde formulering is van de historische werkelijkheid , en die realiteit juist door de woordkeus bagatelliseert. Of: "De revoluties hadden niet de maatschappijen opgeleverd waar men op gehoopt had"- welke revoluties (meervoud!) worden nu eigenlijk bedoeld? En wie zijn die "men"? Er zijn ook op muziekhistorisch vlak kanttekeningen te plaatsen, b.v. dat "Capriccio" een antwoord zou zijn op "Moses

und Aron", wat me curieus lijkt, dat in "Moses

und Aron"

Schönberg de krisis van zijn tijd "in een crisis van muziek en taal vervatte" (wat dat ook betekenen moge, ik begrijp het Nederlands eerlijk gezegd niet zo), evenals dat Wagners "Ring", lees ik tot mijn en tot Wagners verbazing, "diende ter bevestiging van de nieuwe eenwording van het Duitse Rijk". Ook dat deze "Ring" ervan wordt verdacht te schilderen wat zich in en rond de Eerste Wereldoorlog zou gaan afspelen, moet toch bij sommigen van U tot enig wenkbrauwenfronsen aanleiding gegeven hebben. Nog eentje, als U me toestaat: " Als homosexueel" (het gaat over Szymanowski)"worstelde hij met het evenwicht tussen lichaam en geest". Dat is toch een loze kreet! Mag ik als ouderwetse hetero opmerken, dat deze worsteling niet des homo's is, maar des mensen? Als U mij niet gelooft, geloof dan Tannhäuser. Okay, is dit soort dingen nu echt van wezenlijk belang wreveligheid komt voort

voor het consumeren van "Capriccio" of "Krol Roger"- nee. Mijn

uit mijn overtuiging, dat in artikelen die een breed spectrum willen

schetsen, niet zo maar wat geponeerd mag worden. Beweringen, zeker als die met een zeker aplomb

gelanceerd worden en de richting van wetenschappelijkheid uitgaan, moeten kloppen,

anders doemt het spook van dilettantisme op, en dat is het laatste waaraan ik de Heer Bruls of de redactie van "Odeon" zou willen zien lijden. Zou het niet raadzamer zijn facetten als boven bedoeld alleen maar kort aan te stippen en de geïnteresseerde lezer(es) een beknopte (door een vakhistoricus op te stellen?) literatuurlijst te geven waar nadere gegevens kunnen worden opgezocht?


BRI E FW I S S E L I N G Een ander punt: ik heb erg veel bezwaar tegen het virtuele gesprek tussen drie componisten van de hand van de Heer Engeler. Het lijkt me absoluut niet de taak van Odeon om de sexuele voorkeuren van componisten als apart item te behandelen: het blad is er om muzikaal, theatraal (in de oorspronkelijke zin natuurlijk) en historisch-maatschappelijk voor de op te voeren opera's informatie te geven. Ik licht mijn ergernis wat nader toe, met uw permissie: - Ik kan niet inzien, dat "Krol " of " Onjegin" of "Grimes" (want daar hebben we in dit verband het toch over) iets met homofilie van doen heeft, of het moest zijn dat de auteur in alles (Rogerherder, blz. 26, en zelfs Lenski-Onjegin, blz. 27, moeten eraan geloven ) "mannenerotiek" ziet; maar zo lust ik er nog wel eentje. - De titel, die gezien de aanhalingstekens een citaat (van wie?) is, had nadere uitleg verdiend, mede omdat het Griekse begrip eros niet zomaar gelijk te stellen is met "Erotiek" of "Liefde". - Het onderschrift "Geïnteresseerden " (Waarin? In de biografieën van de componisten? In hun werken? Hun inkomen? )" kunnen een literatuurlijst opvragen via [email protected]" vind ik merkwaardig: zoiets staat bij geen enkel ander artikel in uw hooggeschat blad; waarom dan hier? Gaat het soms om zéér specifieke geïnteresseerden? Daar zijn, als ik wel ben ingelicht, toch andere publicaties en gelegenheden voor? Ik heb de site proberen te "bezoeken", maar ik kwam er niet in, als ik in dit verband me zo mag uitdrukken. (Omwille der objectieve gerechtigheid

plant de redactie ongetwijfeld nog eens een gesprek

tussen drie componisten die berichten over werken, die aantonen hoezeer

hun hetero-zijn, de

invloed van "Eros" op hun

(contra "Efebos" op blz. 27) de heteroliefde uiteraard op een

hoger plan staat dan de dito-homo en die de wijze benadrukken waarop de (natuurlijk steeds onderdrukkende,

verkrampte

en

bekrompen)

maatschappij

reageert

op

hun

gedrag

of

wangedrag.) - Had de redactie maar de bladzijden benut om eens uitgebreid in te gaan op de muzikale stijl van Szymanowski! (Staat hij in een traditie? En Chopinerige, of een Russische, of geen van beide ? Modernist of

niet? Zit hij muzikaal in het door Bruls in zijn openingsartikel gesignaleerde

breukvlak van na de Eerste Wereldoorlog (als dat er inderdaad is)? Wat vond-ie van Schönberg en verwante ontwikkelingen in de muziek? Had hij angst voor de Mof of voor Iwan, of was hij apolitiek?) Daar had menig lezer de ronde-tafelconferentie van de

Engelers "Bende van Drie "

graag voor ingeruild, neem ik aan; want ik kan niet geloven, dat veel abonnenten de naam of de muziek van Szymanowski iets zegt, en dus hadden ze graag wat over die muziek en speciaal over 's mans opvattingen over opera vernomen. Wat "Krol" betreft is Willem Bruls' artikel over Johannes Schaaf een verademing: die houdt zich tenminste met het echte werk bezig. Wat de componist in zijn vrije tijd deed en niet van invloed is op zijn composities, moge gevoeglijk buiten uw kolommen blijven; of hij liever Borscht dan Blinis at, is voer voor biografen. Dan nog iets. In zijn artikel over "Krol" beweert de Heer Engeler zonder blozen of blikken dat de"christelijke religie de oude Grieken altijd als barbaren" afdeed- maar dan heeft

de Heer

Engeler de werken van vroege Kerkvaders niet gelezen, nooit een kloosterbibliotheek met een


BRI E FW I S S E L I N G bezoek vereerd, en het eerste klassieke museum, door een Paus opgericht, jawel, in Rome nooit bezocht- naast nog veel andere feiten die tegen die losse flodder pleiten. De Heer Engeler giert hier toch red(d)eloos de bocht uit! Het zou de redactie sieren, als zij in een volgende publicatie dit soort zwiepers, die bij mij bijna het modewoord "discriminatie" oproepen, rechtzet (want je kunt toch niet een heel volksdeel eventjes op die manier wegzetten) en het zou in elk geval goed zijn als die redactie alvorens de drukker aan het werk te zetten, de ingeleverde artikelen wat kritischer en met minder haast (althans dat veronderstel ik) tegen het licht zou houden. Mijn bezwaren gaan dus over hetzelfde als hierboven: beweer geen dingen die de toets van feitelijke en historische kritiek niet kunnen doorstaan: laat je opmerkingen door een vakman checken, als je ze dan toch zo graag wilt maken! Generalisaties doen het oppervlakkig meestal goed, maar hebben soms kwalijke gevolgen; b.v. dat U deze brief moet lezen! Maar wees eerlijk: dat ik moeite en tijd genomen heb om te reageren, moet voor U het bewijs zijn, dat ik uw blad serieus neem, en het een functioneel medium acht voor abonnenten die wat meer over wie en wat willen weten, als U mij toestaat te allitereren. Kritiek- U weet het - komt zeker niet altijd voort uit negativisme of beterweterij. Met vriendelijke groet, JGL van L.

Onderwerp: Business, Houellebecq en overige zaken Datum: maandag 11 september 2000 18:50 H, Na het overdonderende succes van de Elementaire deeltjes is nu ook een vroegere roman van vrind Houellebecq uitgebracht: De wereld als markt en strijd. Ik begin daar vanavond met veel plezier aan maar zal je het maar niet uitlenen. Ik vermoed zo dat je er niet aan beginnen wilt. Al iets van Barbellion gelezen? Benieuwd naar je reactie. Uit Duitsland heb ik inmiddels Nord und Sued van Stilgebauer ontvangen. Een heel aardig boekje maar helaas in het Gotsich letertype, dus daar is geen doorkomen aan. In het weekend heb ik met veel genoegen een soort autobiografie van Carel Willink gelezen alsmede een zeer vermakelijk boek van een Twentenaar die in de jaren dertig op zijn fiets naar Palestina en Egypte trok. Maar vanavond zoals gezegd Houellebecq en als dat uit is - het is maar een klein werkje - dan volgt het verzamelde werk van Lu Xun, een van de grote Chinese prozaschrijvers. Je ziet, ik vermaak mij wel. Met HCG hebben we inmiddels op hoofdlijnen een akkoord bereikt over hoe we in de toekomst samen gaan werken. Later deze week volgt een afspraak om de details te bespreken en ik verwacht dat we voor 1 oktober de zaken af kunnen sluiten. Dat zou me deugd doen, dan komt


BRI E FW I S S E L I N G er een einde aan deze al met al wat onzekere periode. Maar als voorheen ben ik overtuigd van een goede afloop. See you next saturday! En als het enigszins te plooien is wil ik wel eens in Naarden langskomen. Laat eens weten welke dagen ik jou daar aan zou treffen. Groet uit Rotterdam

Te midden der bossen en der duinen, dinsdag Monsieur le Directeur, Maandag de meel, tijd: 11.15. Mag ik daaruit afleiden, dat Uwe Edele zich te huis bevond? Als deze stelling juist is, betekent dat dan, dat meneer niet meer naar Waddinxveen gaat? Maar, had meneer op dat tijdstip al de fameuze Grouse aangesproken? Hoe kan ik anders verklaren, - dat hij het Duitse woord voor "woord" als "Word" schrijft- wat toch een computerprogramma is?? - dat hij mij ervan verdenkt in Bayreuth het liefst naar de eerste opvoeringscyclus te gaan om daar met mijn vriendjes en vriendinnetjes te (wat zullen we zeggen?) verkeren- met de implicatie, dat meneers gezelschap mij niet voldoende zou zijn? Insinuatie afgewezen! Ik heb meneer juist gevraagd,wanneer hij het liefste wil: 26/7 t/m 2/8; 7/8 t/m 13/8; 19/8 t/m 26/8. Monsieur kieze! Aangezien mijn spruiten in juli naar Italië willen, prefereer ik de laatste cyclus, hoor! Gisteren Capriccio. Ik heb het stuk in mijn lange verleden natuurlijk vaker gezien (oa met Dale Duesing als Olivier in Amsterdam ergens rond 1980, maar ook rond 1960 onder Karl Böhm tijdens een Gastspiel van de Opera uit München), en heb me er altijd over verwonderd dat een vent als die Strauss anno 1942 zonder blikken of blozen zoiets schrijft en zich van de omstandigheden waaronder Europa gebukt gaat, geen flikker aantrekt. Plaat voor z'n kop! (Er staat in het programma trouwens een aardig stukkie waar Strauss zelf door Klaus Mann wordt geinterviewd). Het thema is natuurlijk leuk en kan interessant zijn, maar helaas wilden Strauss en Krauss van alles overhoop halen, en moesten bepaalde zaken uit-en-den-treure behandeld worden. Soomige items komen wel tweemaal langs, en dat is natuurlijk veel te veel van het goede. Als het stuk een uur korter was geweest, was het in orde geweest. Ik deel dus je kritiek wat dat betreft voor een groot deel. Jouw reactie was trouwens dezelfde als van A. (die jou in café Vienna zag zitten met een Scheveningse kunstkenster, maar op haar (Al.) zwaaien reageerde

jij niet- o hoe bedroefd was zij. (De mededeling kostte

mij weer een paar "wirre

Träume", ja ik ben zielig en het is vreselijk) Ook zij (A) was enthousiast over de dingen waar jij zo begeesterd over meelde. En ik? Ik vond het fantastisch: decor, kostuums, en wat een cast! Olaf Bär in topvorm, de oude warhorses Waldemar Kmennt (in zijn jonge tijd heb ik 'm nog in Salzburg in "Cosi" onder Böhm gezien) en Franz Mazura (Bayreuther crack uit de jaren 70; vorig jaar nog


BRI E FW I S S E L I N G hier als de "Pfleger des Orest" in "Elektra"), en de stralende Gabriele Fontana als Madeleinefiguurtje ("Rank und schlank" zou een politicus uit het midden van de vorige eeuw kunnen gezegd hebben) -stem-smoelwerk-spel! David Kubler kreeg aan het eind een "Boe" te verwerken! Uitmuntend ook Olivier van Dietrich Henschel en de theaterdirecteur van de (net uit Bayreuth met ruzie weggelopen) Hans Sotin. En Hartmütchen am Pult in vorm! De Strauss-muziek af en toe compositorisch voor mij nauwelijks te volgen, veel "gebrei" maar steeds welluidend met ook veel "handwerk" en vulsels, denk ik. Ik heb gisteren nog eens opgezocht wat ik op college vroeger heb genoteerd, toen we het over "Opera in de 20e eeuw" hadden. Ik citeer wat: 1)" De discussie over verhouding tussen woord en toon in een opera verwerkt, terwijl als spiegelbeeld in hetstuk zelf men besluit over de discussie een opera te maken. Een interessant gegeven van twee spitse geesten die ervoor zorgen dat door-theoretiseren nooit aan de orde is en dat alles met een fijne humor overdekt is. Strauss' afscheid van het toneel geschiedt op een volstrekt unieke manier. Typerend: Verdi gaat weg met een zucht en een lach, Mozart en Wagner onder psalmodiën en wierook, Strauss onder bespiegeling van esthetische zaken". 2)"Het is ondoenlijk alle fijnigheden van de partituur op te sommen. Men lette op de doorzichtige instrumentatie, de prachtige verweving der motieven, het prompte reageren op tekstpassages, de grote lijn, op het in deze lijn staande verschil in periodes (in feite is het een gewone "nummeropera"-, op de tekstontleningen (Sonnet van de Ronsard; de "Beredsamkeit des Schweigens" van Pascal), op het strijksextet als ouverture, op de vijfvoetige jamben van het sonnet, welke door Strauss precies aangehouden worden door middel van synkopen, gepuncteerde en overgebonden noten, op het As-groot-thema in de hoorn aan het begin van de slotscène, een thema dat we voor het eerst hoorden bij de tekstpassage "Die Oper ist ein absurdes Ding", een melodie die uit Strauss' liederencyclus "Der Krämerspiegel" komt, nr. 8. En dan de stof zelf: niet alleen toon of woord, ook theater, kamermuziek, toneel en poëzie komen ter tafel, ook ballet. De door Strauss wel meer met de haren erbij gesleepte Italianen (Rosenkavalier, Friedenstag) zijn er. Omdat er aan dit alles geen slot te verbinden is "der nicht trivial ist" laat Strauss het probleem van prioriteit in het midden. Uit een onlogische conventie is nu eenmaal het genre opera ontstaan!" 3) Verticaal gezien is Strauss een ouderwets componist te noemen, aangezien hij na de Elektra niets meer bijdroeg aan de ontplooiing van de revolutie der toonkunst. Horizontaal gezien, in eigen lijn, maakte hij een geheel eigen ontwikkeling door, en aangezien persoonlijkheid boventijdelijk, de kwestie modern-conservatief tijdgebonden is, kan "men" hem niets verwijten. Alleen de kwaliteit geldt, het middel is binnen de grenzen der esthetika, irrelevant. Zijn aard was er niet naar mee te doen met de tijd, en dat hield hij consequent vol. Wie doet hem wat? Het enige dat telt, aldus Strauss op zijn bekende bonhommerig- grofkluitige, dus Beierse manier, is het kassucces." Einde citaten. Business as usual!!


BRI E FW I S S E L I N G Heb ik het, over business gesproken, goed, als ik veronderstel, dat Jacques geweigerd heeft überhaupt in INNERGO te investeren c.q. eraan te participeren? Dat dus INNERGO, indien het start, zich volstrekt heeft moeten loszingen van Inodes? Dat jullie dus geen support zullen krijgen van Inodes? Wat heeft dat, stel dat ik het juist zie, voor consequenties voor je startpositie en voor de aandelenverdeling (want J. zou toch een aandeelhouder worden?)? Jij bent (gelukkig) optimistisch over de startpossibiliteiten- mooi zo. Kort over hier: ik heb mijn ontslag genomen bij de zaak, maar zolang ze geen nieuwe hebben, blijf ik natuurlijk arbeiden (bv morgen zit ik in Amstelveen; als je zin hebt, kom!). Wij (A. en ik) hebben overigens een aanbod gehad om een zaak over te nemen, jaja!! Een betere lijstenhandel, voor schilderijen en foto's e.d in De Bilt. Ik ken de eigenaar al zo'n jaar of zes (niet dat we bij mekaar over de vloer komen of zo, maar in de zaak), en hij wil zijn tent van de hand doen omdat-ie thuis problemen krijgt nu hij zo veel moet werken: hij gaat part-time aan de slag. Wij denken. Hoe kom je aan de nieuwe Stilgebauer?? Lees jij geen Gotisch?? Kom op, niet zo benauwd. Ik ben benieuwd naar zijn boeken uit de Eerste Wereldoorlog! Houellebecq- je houdt niet op! Ik ben op dit ogenblik bezig met de roman die ik al jaren lang wilde lezen (en die ik nu op mijn jaardag van oudste dochter heb gekregen) "Heart of Darkness" van Joseph Conrad (dat is althans zijn Engelse naam, 't is een Polak, Korzeniowski genaamd), volgens sommigen de "grootste roman uit de 19e eeuw". We zullen het zien en beleven. Ken jij het boek? In elk geval, ik lees veel en veel meer dan in de laatste twintig jaar, en dat is mede uw verdienste, Herr Direktor! Aan jouw Barbellion dus nog niets gedaan. Fac ut valeas, et me ama. (Ama?? Ja, zoals de oude Heer in het Vaticaan het bedoelt natuurlijk. Wat heerlijk, niet, dat de homo's mogen gaan trouwen! Maar dan ook samen arm in arm op straat, vrijend op parkbankjes, op reclamezuilen twee lieve vrienden, op dansfeesten ook niet piepen als ze met mekaar door de zaal swingen. Jonge jonge, wat een land! Dat kan nog leuk worden. Ik kots, met uw permissie!) H

Onderwerp: Drenthe Datum: woensdag 13 september 2000 8:52 Het is toch niet a.s. zaterdag, dat we hebben afgesproken, maar zaterdag 23 september, nietwaar? Anders zit ik met een dubbele afspraak, waarvan ik er eentje moet afzeggen, aangezien bilocatie alleen God en Casanova gegund is. H


BRI E FW I S S E L I N G Onderwerp: Re: Drenthe Datum: woensdag 13 september 2000 17:45 Sinds de intrede van enen en nullen is het zelfs voor jou mogelijk aan bilocatie te doen. Probeer het eens zou ik zeggen. Maar volgens mijn agenda treffen we elkaar fysiek op de 23ste. Gegroet, E.

Onderwerp: Re: Duo documenta humana Datum: woensdag 13 september 2000 18:01 H, Mag ik me ook eens een schrijffout permitteren? Omdat je mij ooit betrapte op curriculi, wil dat nog niet zeggen dat ik mijn talen helemaal niet meer beheers. Zelf schrijf je soms ook slordig, zeker in je melen, dan zit je er nog wel eens een toetsje naast. Kan mij niet schelen hoor, ik lees er wel doorheen. Uitstekende reactie op Odeon trouwens, ik zag het artikel en besloot het niet te lezen omdat ik niet geinteresseerd was in zo’n fake interview. Ik bericht je spoedig uitgebreider op alle zaken die je aanroerde. PS: ik heb A. niet zien zwaaien en mij dus nimmer doelbewust van haar afgewend. Wil ze mij vergeven? Groeten E.

Rotterdam, 14 september 2000 Goede vriend, Inderdaad verblijf ik sedert enige tijd voornamelijk te Rotterdam, zoals ik je reeds op 8 september berichtte. En vind vandaag de tijd om wat uitgebreider te reageren op je beide epistels. Je brief aan Odeon is voortreffelijk; ik geef toe dat ik al die details over de Parijse Opera ook niet ken maar ik zou me dan ook niet gauw wagen aan een praedikaat voor dat instituut zoals redacteur B. kennelijk deed. Je hebt natuurlijk gelijk, de man dient zich eerst maar eens goed te oriënteren en informeren want voor je het weet wordt er kul of erger beweerd. Had jij die kennis over de Opera helemaal paraat of heb je het opgezocht? Neen, je moet het wel paraat hebben gehad anders was je vermoedelijk niet op het idee gekomen het op te zoeken. Hoe kan een mens dit soort details allemaal paraat hebben? Mijn bewondering, je begrijpt het, is nog steeds stijgende. Over Capriccio zijn we het dus vrijwel geheel eens, zij het dat jij nog wat meer muziektheoretische accenten plaatst. Ik heb bewondering voor de componist Strauss en zijn opera’s Elektra en Salomé behoren tot de mooiste en meest indringende kunstwerken die ik ooit zag. Maar Strauss had maar weinig gevoel voor historische context en had kennelijk weinig


BRI E FW I S S E L I N G contact met de realiteit. Als Zweig aangeeft steeds meer hinder van politieke druk te ondervinden schrijft Strauss doodleuk terug: “Die joodse koppigheid! Hoe kun je daar geen antisemiet van worden! Die trots op het ras, dat solidariteitsgevoel – daarbij voel ik mijzelf anders (-)”. Evenmin vond hij het een probleem directeur van de Reichskulturkammer te spelen. Tja, het zijn telkens weer keuzes die mensen moeten maken. Elektra en Orestes maken toch ook duidelijke keuzes en accepteren iedere consequentie daarvan maar dat zal Strauss dan wel als fatum beschouwen. Met Capriccio legt hij een stelling op tafel die weerlegd danwel bevestigd moet worden. Maar daarover geen eindoordeel, geen slotakkoord. Ach, het is toch in feite ook een volstrekt academisch flutprobleem! Het interview of eerder gespreksverslag van het onderhoud dat Klaus Mann met de componist had is verbluffend, verbijsterend haast. Het doet me denken aan de vele fictieve interviews die Bomans had met een componist, een voetballer, een biljarter of een plaastselijke notabele. Alleen betreft het hier geen luim maar bittere ernst. Ik wil nog steeds een goede biografie over Strauss lezen. Suggesties? Gisteren bezocht ik met mijn buurman de Glorie van de Gouden Eeuw in het Rijksmuseum. Een schitterende expositie waar de schilderijenpracht zo overweldigend was dat de bezoekersdrukte geheel naar de achtergrond werd gedrongen. Wederom verbazing over Rembrandt maar ook Frans Hals (die veel minder belangstelling had voor bijna fotografische weergave dan veel van zijn tijdgenoten), Paulus Potter, Avecamp en vele andere schilders uit die fascinerende tijd houden je aandacht langdurig vast. In vrijwel ieder genre zijn toentertijd ongekende prestaties geleverd. Daarna hebben we, als tegengewicht, het Stedelijk bezocht. Ik kan er niet om heen: het Stedelijk lijkt in ieder opzicht afgezakt naar een zeer bedenkelijk nivo. Het gebouw verkeert in een slordige staat maar wellicht dat straks, als de veelbelovend ogende nieuwbouw is gerealiseerd, dit oordeel kan vervallen. Het gaat natuurlijk om de inhoud. In het Stedelijk hangt duidelijk de smaak van Rudi Fuchs: Jasper Jorns, Penck, Gilbert and George, Merz, Bruce Naumann en noem maar op. Alleen twee late schilderijen van van Gogh konden me boeien, voor de rest vond ik het om wanhopig van te worden. Ik ga niet schamper doen over de tentoongestelde kunstwerken, dat zou flauw zijn. Maar ik plaats wel zeer grote vraagtekens bij het wordingsproces van een hedendaags kunstwerk. Hier lijkt sprake van een zichzelf sturend fenomeen: wordt je werk eenmaal geapprecieerd door een erkende kunstpaus, dan staan gerenommeerdere galeries voor je open en dan is het nog slechts een kwestie van tijd voordat een museumdirecteur besluit tot de aankoop van jouw werk. En dan heb je het als kunstenaar gemaakt. Ik zie wel in dat Malewitsch en Mondriaan van groot belang zijn geweest voor de ontwikkeling van de schilderkunst maar ik ben niet bij machte om lang naar zo’n schilderij te kijken. De techniek is niet interessant en speelt ook nauwelijks een rol, het gaat om het idee, het concept. Ik neem er kennis van maar ondervind geen enkele gemoedsbeweging. Conceptuele kunst idem dito. Maar het absolute toppunt is wel de volstrekt onbegrijpelijke taal die museumdirecteuren en kunstcritici uit kunnen slaan wanneer ze het over dit soort werken hebben. Ik woon niet in hun


BRI E FW I S S E L I N G wereld en haak gedesillusioneerd af. En dat terwijl ik toch een bewonderaar ben van hedendaagse kunstenaars als Sigmar Polke en Gerhard Richter, van wie ik ook niet alles begrijp, evenmin ieder afoznderlijk werk weet te waarderen maar ze roepen wel emoties bij mij op. Maar het Stedelijk, neen. Overigens, Szymanowskii is volgens mij toch wel een redelijk breed bekend componist. Zelf heb ik zijn Stabat Mater en Derde Symphony. Ik kan niet zeggen dat ik al tot zijn werk ben doorgedrongen, daarvoor zal ik het eerst eens in de concertzaal moeten beluisteren. In jouw eerder reeds geprezen epistel richting Odeon vlieg je hier en daar zelf ook wel uit de bocht. Zeker wanneer je het hebt over het modewoord “discriminatie”. Er is toch helemaal geen sprake van een volksdeel dat wordt weggezet? Dat heer E. de christelijke religie daarvan ten onrechte beschuldigt heb je genoegzaam aangetoond. Die zin dus (“Het zou de redactie sieren…….tegen het licht zou houden”) had beter achterwege gebleven, dat was de helderheid van je betoog ten goede gekomen. En

hetzelfde

geldt

voor

het

terzijde

tussen

haakjes

(“Omwille

der

objectieve

gerechtigheid…wangedrag”). Ook hier wordt Prinzipienreiterei bedreven waarmee je de lezer maar beter niet kunt lastig vallen. Ik onderschrijf volledig je opmerking over de strijd tussen lichaam en geest! Dat heeft niets met de sexuele geaardheid van doen. Maar waarom wil jij vervolgens hetero componisten laten aantonen hoezeer de heteroliefde uiteraard op een hoger plan staat? Deze opmerking past geheel bij jouw laatste opmerkingen in de aan mij gerichte brief maar het gaat hierbij alleen maar om jouw homo-fobie of homohaat. Vanwaar toch deze onverdraagzaamheid? Als hetero kun je vertederd raken door een verliefd stelletje op een bank in een park (hoewel ik dat wel een erg bourgeois sentiment vind maar allez) maar waarom moet een verliefd homopaar tot walging leiden? Kennelijk omdat we ons bij het zien van direct verplaatsen in het spel dat we aanschouwen; wij zouden zelf op dat bankje kunnen zitten en de vertedering voert ons terug naar eigen ervaringen en confronteert ons soms met de schamelheid van ons eigen bestaan op datzelfde moment. Als je als hetero naar een homopaar kijkt, doet zich opeens niet meer die gelegenheid tot verplaatsing voor en dat lijken we het andere stel dan plotsklaps kwalijk te nemen. Pornografie is voor een deel op ditzelfde beginsel gebaseerd. Het erkennen van het homohuwelijk is niets anders dan de consequentie van de oorspronkelijke wettekst accepteren. Daarin is namelijk geen sprake van een man en een vrouw maar van burgers. Het huwelijk is een formele regeling van betrekkingen tussen burgers. De wetgever heeft de sexuele geaardheid daar terecht buiten gelaten. Vermoedelijk niet omdat die wetgever zo ruimhartig was maar vooral omdat toentertijd de gedachte aan een homohuwelijk niet eens in mensen opkwam maar vooruit, daar doen we nu ons voordeel mee. H., ook jij leeft inmiddels in de nieuwe eeuw en homostelletjes lopen al sinds jaar en dag gearmd en vrijend door de openbare ruimte en dansen met elkaar tijdens parties zonder dat anderen daarom gaan piepen. Waarom toch leidt dit alles bij jou tot kotsneigingen? Omdat het tegennatuurlijk is? Waar staat dat dan? Wie heeft dat ooit eens beslist? Omdat de mogelijkheid


BRI E FW I S S E L I N G tot reproductie slechts ontstaat uit een combinatie van een mannetje en een vrouwtje? De natuur kent zelf talloze vormen van recombinanten en afwijkingen (afwijking in de zin van: anders dan het gemiddelde). Daar doet de natuur niet moeilijk over. De natuur gaat niet over tot discriminatie (ha, jouw modewoord!), waarom jij dan wel? Wat mij betreft leidt het homohuwelijk slechts tot één lastige kwestie: mag een homopaar kinderen adopteren? Lesbiënnes hebben het wat dat betreft gemakkelijker maar mag er een onderscheid gemaakt worden tussen mannen en vrouwen? Onze samenleving heeft nog geen antwoord op deze vragen. Ik weet het ook niet maar strikt rationeel gezien lijken er wenig steekhoudende bezwaren geopperd te kunnen worden. Wel denk ik dat er tal van juridische complicaties zijn maar het kindergeluk dient natuurlijk centraal te staan. Nou, maak je borst maar nat, probeer jij maar eens te bewijzen dat alleen kinderen die opgroeien onder het voogdijschap van een moeder en een vader een aanwinst voor onze samenleving zijn! Nu de zaken van deze tijd: J. heeft nimmer overwogen om in Innergo te investeren. Zijn eis was minimaal een minderheidsaandeel in het nieuwe bedrijf te verwerven (naast een vergoeding voor goodwill en de positie van preferred vendor). Inodes zou ons ook nooit ondersteunen en dat was ook niet onze intentie. Sterker nog, het voortbestaan van Inodes was en is nog steeds in belangrijke mate afhankelijk van de activiteiten die N. en ik ontwikkel(d)en. Het was de bedoeling van J. zelf met de grote industriële partij te gaan praten zodra wij het contact hadden gelegd. Zijn bedoeling was mee te kunnen delen in de deal die wij met zo’n partij zouden sluiten. Hij heeft zich er ook steevast over beklaagd dat wij hem niet aan tafel uitnodigden toen wij de gesprekken startten. En toen bleek dat wij eventueel niet direct en rechtstreeks met zo’n partij tot overeenstemming konden komen, heeft hij zijn medewerking aan onze plannen meteen ingetrokken. Daarbij vooral gestuurd door kwaadheid jegens mij, hetgeen hij zelf ook mondeling en schriftelijk toegaf. Daarmee verviel de ratio voor een management buy out en vervolgens heeft J. een voorstel gedaan waarvan hij wist dat ik het niet zou accepteren. De consequentie daarvan was dat ik mij niet meer in Waddinxveen kon laten zien en nu dus thuis zit. N. is nog wel aan het werk en heeft zich naar J. toe op de vlakte gehouden. Onderwijl gaan onze besprekingen met de grote industriële partij gewoon verder en inmiddels hebben we elkaar op hoofdlijnen gevonden. Juist in deze dagen ben ik in gesprek om het over de details te hebben. Het scenario dat we hierbij voor ogen hebben is dat wij met de nieuwe zaak gaan starten, hetzij in een eigen bv, hetzij in een door HCG (de grote industriële partij) op te richten bv om vervolgens de directievoorzitter van HCG met J. te laten onderhandelen over alsnog het overnemen van de milieu-activiteiten. De psychologie leert dat dit scenario thans kansrijker is dan de weg die wij aanvankelijk kozen. Mochten die onderhandelingen niet tot succes leiden, dan gaan wij gewoon aan de slag en gaan Inodes dan uiteraard beconcurreren. Gezien de financiële positie waarin het bedrijf verkeert is het slechts een kwestie van tijd eer ze failliet gaat. Op dat moment kunnen we de milieuactiviteiten alsnog overnemen tegen vermoedelijk aanzienlijk lagere kosten. Het is en blijft aan J. te bepalen welke weg hij verkiest. Kortom, wordt vervolgd.


BRI E FW I S S E L I N G Tot spoedig, Enno

Onderwerp: Stamppot Datum: donderdag 14 september 2000 15:02 Waarde Ondernemer, Dank voor meelbrief. Met interesse gelezen. Er wordt veel en groots van U verwacht! Een stamppot van onderwerpen in willekeurige volgorde. a) Mittag um elf. In het Duits kun je "Mittag" gebruiken om de "middagpauze" aan te duiden. "Mittag' slaat dus niet opeen specifieke tijdsbepaling. b) Dat ik je zat te katten over "Word" en "Wort"- hallo! Dat was scherts natuurlijk- dat kon je toch wel uit de hele stijl en woordkeus van die eerste alinea opmaken? Ik geef het toe: jij bent niet de enige die wel eens moeilijkheden had/heeft met onderscheid-maken tussen wat ik ernstig en wat ik schertsend meen. Trek het je niet aan! Maar inderdaad: ik word wel een "gallisch" van dat Angelsaxies! c) Je kritiek op mijn Odeonbrief kan ik begrijpen. Ik wilde ze uiteraard wat provoceren. d) Homo? Ja, het is mijn "zwakke punt" dwz: ik kan er gewoon niet tegen. "Natuur" is voor mij een onduidelijk, eerder "neutraal" begrip. Ik zal ook niet zo gauw praten over "onnatuurlijke levenshouding" (Vaticaan zo ongeveer), want in een vliegtuig met zo veel honderd km per uur rondvliegen is ook niet "natuurlijk" voor een mens, of zwevend in een ruimteschip zitten te schroevendraaien. Het is meer zo: liefde tussen gelijkwaardigen (dus niet pa-kind, of baas-hond) moet voor mijn idee voldoen aan de definitie man-vrouw. Natuurlijk houd ik ook van vrienden, maar je voelt het verschil. Ik zal niet zo gauw tegen jou zeggen: "Ik houd van je", maar aan de andere kant zit er in vriendschap uiteraard veel affectie, betrokkenheid en in geval van nood opofferingsgezindheid. Christus schijnt te hebben gezegd: "Niemand heeft groter liefde dan hij die zijn leven geeft voor zijn vrienden", dat staat in een/het Evangelie; en daarmee zitten we dus in de discussie: liefde voor vrienden, het Vaderland, het Leven is wel degelijk liefde; alleen is dat voor

mij een andere kategorie dan liefde in de emotioneel-sexueel-lichamelijk-geestelijk

gerichte combinatiedrang- zin des woords (Words- haha, grapje) e) 23/9: hoe laat ben je hier? Gaan we bikken na afloop? f) Bayreuth- voor welke moet ik nou bestellen, of sla je 2001 over? g) Strauss-biografie: ik heb zelf antiquarisch een oude Steinitzer "Richard Strauss" uit 1914, een paar "Richard Strauss Blätter die ik vroeger van het persbureau in München heb gekregen; een fotoboek met foto's van alle opera's (ook van premières) en een hoofdstuk uit Romain Rollands "Musiciens d' aujour'hui". Ik ben nog verder op zoek: heb het Instituut voor Muziekwetenschap gebeld, maar Rob van Gemert, de expert ter zake, zat in een Bachsymposium; ik bel 'm morgen weer. Wat ik weet, is dat er een driedelige editie is van Norman del


BRI E FW I S S E L I N G Mar (musicoloog en dirigent) "Richard Strauss, a critical commentary on his life and works", 1969-1973; er zijn talloze boeken over delen van zijn productie, over zijn opera's, zijn liederen, zijn symphonische werken en dergelijke, te veel om hier op te sommen, tenzij je me daarom vraagt. Ook briefwisselingen te kust en te keur, met Gregor, Hofmannsthal, Rolland, Krauss, Zweig et aliis. Ook " Richard Strauss in Selbstzeugnissen und Bilddokumenten" 1968, van Walter Deppisch, of "The man and his work" van Ernst Krause (die fout in de DDR zat), en van dezelfde auteur "R. Strauss, Gestalt und Werk" waar van dat Engelse boek ongetwijfeld de vertaling is. En zo voorts. Als van Gemert mij morgen recentere litteratuur noemt, zal ik het je onmiddellijk melden. h) verbaast me wat, dat jij, uitgerekend jij, zo oordeelt over moderne kunst. Ben het in grote lijnen met je eens: ik houd b.v. niet van de late Mondriaan. En in het Stedelijk hangt weinig moois, tot je dan opeens tegenover werk van Constant Nieuwenhuis staat, of van Eugene Brands. Die George and Gilbert moesten ze meteen door de plee spoelen. In mijn maatschappij wordt dat meteen per opbod verkocht. De tentoonstelling in het Rijks heb ik (nog) niet gezien, maar wil er wel henen. i) Wat vindt meneer nou van die dieselstaking? Groen Links zegt: "Gooi er nog maar meer accijns tegenaan!". Is dat sociale politiek?? Men moet niet lullen: iedereen neemt rijles

op z'n 17e,

iedereen wil zo'n kar; het openbaar vervoer is slecht en vol en vaak vies; dus accepteer, gestemde politicus, de realiteit, zoals de stemmer de file accepteert, zou ik zeggen. Maar nu het verkeer en de auto en het transport normale verschijnselen zijn en noodzakelijke vaak daarbij, moet de politiek daar geen misbruik van maken. Net zoals verhoogde accijns de mensheid niet de auto uit helpt, en alleen de zwakkeren treft, zo zal verlaagde accijns geen verkeerstoename tot gevolg hebben. Meer kan n.l. eenvoudig niet! Dixi. Jammer je gisteren niet in Amstelveen gezien te hebben. H

Onderwerp: het alfabet Datum: donderdag 14 september 2000 16:46 H, hierbij maar puntsgewijs mijn reactie. a) een middagpauze om 11.00 blijft op mij een vreemde indruk maken b) ach, natuurlijk weet ik wel dat het jou niet ernst is. Kijk jouw mail maar eens na waarop ik nu reageer. Daar valt ook weer een boel vreemd toetsenverkeer waar te nemen. c) het blijft een mooie brief d) ik begrijp dat je jouw homo-fobie uiteindelijk toch ook als een strikt private aangelegenheid beschouwt; een redelijk man als gijzelve kan al dat soort reactionaire standpunten eenvoudig niet handhaven


BRI E FW I S S E L I N G e) als ik plus minus 09.00 uur bij jullie ben hebben we een hele dag te gaan; ergens in het Drents landschap lunchen en daarna onderweg eenvoudig maar gezellig dineren? f) de laatste cyclus is wat mij betreft uitstekend g) ik wacht rustig af h) met mijn oordeel over het Stedelijk heb ik natuurlijk niet bedoeld moderne kunst te veroordelen; ik heb vele prachtige exposities van ook hedendaagse schilders gezien die meer dan de moeite waar waren. Veel werk van Constant is zeer de moeite waard, Willink vond Karel Appel maar niks en dat ben ik wel met hem eens, van Willem de Kooning heb ik ook prachtig werk gezien en ga zo maar door maar het Stedelijk van Fuchs, neen daar ga ik niet snel meer naar toe maar wie weet, organiseert hij een dezer dagen nog eens een mooie tentoonstelling; maar ik heb ergens gelezen dat er gedurende de verbouwing weinig op dat gebied te verwachten valt, kortom, de dood in de pot. Overigens, de tentoonstelling in het Rijks is deze week voor het laatst, haast u i) Van die dieselkwestie vind ik niet zo veel. Wel interesseren mij de mogelijke gevolgen, komt er daadwerkelijk een nieuwe oliecrisis en wat gaat dat allemaal betekenen. Accijnzen zijn geen Nederlandse vinding en een Europese lidstaat kan zich niet permitteren in zijn eentje aan die opcenten te gaan rommelen. Beroepsvervoerders die contracten afsluiten op een gefixeerde olieprijs zijn pure speculanten: gaat de prijs omlaag, dan winnen ze, gaat de prijs omhoog, dan verliezen ze; kortom: normaal bedrijfsrisiko. Hogere brandstofprijzen leiden niet tot minder kilometers, dat is allang bewezen; wel tot de aanschaf van goedkoper rijdende vehikels maar wat schiet je ermee op als de prijs van de ruwe olie niet binnen een zekere bandbreedte blijft? In feite moeten we met ons allen niet zo zeuren; het gaat ons collectief fantastisch en prijsverhogingen in consumptiegoederen zijn nu eenmaal onvermijdelijk. Overigens blijf ik van mening dat er een goed stelsel van openbaar vervoer moet komen dat gewoon gratis is of bijna gratis of tenminste spotgoedkoop; dat stimuleert alternatief verplaatsingsgedrag. Daarmee kan volgens mij een zeer aanzienklijk maatschappelijk voordeel worden gerealiseerd waaruit deze infrastruktuur mede kan worden bekostigd. Maar zover zijn we vooralsnog niet. Ach, uiteindelijk is het nog een kwestie van tijd; als we doorgan in het huidige tempo zijn rond het midden van deze eeuw de fossiele brandstoffen wel uitgeput en er wordt nu al naarstig gezocht naar en geïnvesteerd in nieuwe brandstoffen die ook nog eens beter voor het milieu zijn. Kortom, veel geschreeuw en weinig wol. Groeten uit Rotterdam

Onderwerp: Richard II Datum: vrijdag 15 september 2000 20:06 Goeden Avond, ouwe atheïst, Je wordt op je wenken bediend, zoals het een Heer betaamt te geschieden. Ik heb van Gemert gebeld (muziekinstituut Utrecht) en hij gaf de titels van de laatste twee aangeschafte Strauss-


BRI E FW I S S E L I N G biografieën: Kennedy( 1995) - R.Str., Man and Musiscian alsmede Gilliam (1992): R. Str and his world. (ik verstout mij op te merken, dat het Instituut vermoedelijk alleen Angelsaksische werken aanschaft, dewijl de modale student alleen die taal nog leest. Maar een intellectueel als jij wordt door die handicap niet gehandicapt!) Nu sla ik het homo-pop-blad open, en zie daarin twee artikelen over Strauss. Een daarvan gaat over een recent boek, "R. Str., Bürger, Küunstler, Rebell" van Maria Publig; het ander is een artikel van Bas Heyne (geen muziekman) over Strauss. (Hij heeft het b.bv. over "Zauberfeuer" uit de Walküre, waar een Wagner- en Bayreuthkenner (jij dus) weet dat het "Feuerzauber" is, al ging in Amsterdam het Feuer al spoedig in Eis over. Maar zijn artikel is verder zeer leesbaar en bevat een schat aan korte zinnen waar ik niet op zou komen. Zoals dat Strauss de wereld ontsteeg door een hellevaart (Salome-Elektra) en danweer door een hemelvaart (andere werken, zoals Rosenkavalier en Capriccio en Frau ohne Schaduw); of: de tovertruc aan het slot van Capriccio, waar de oude butler de gravin tot de werkelijkheid terugroept met "Das Souper ist serviert". Kunst als levensvoorwaarde- vreemd genoeg wordt Schopenhauer in het artikel niet genoemd, terwijl het toch allemaal daarvandaan komt (Wagner ook). Zo, tevreden met mijn inspanningen? Bedankt nog voor je maatschappelijke beschouwingen n.a.v. mijn pesterij over GroenLinks. er zit veel waars in wat je zegt, dat geef ik toe. Alleen dat hoogwaardig openbaar vervoersnet, b.v. een om de 3 minuten rijdende metro al of niet geheel bovengronds tussen Amersfoort-Utrecht-Rotterdam-DenHaag-Haarlem-Amsterdam: zal dat er ooit van komen? Nee! 23/9 rond 9.00 's morgens, accoord. Bayreuth is besteld. Als ik kaarten krijg, zit je daaraan en aan je smoking vast. Ave! H

Onderwerp: Kinderen, seksualiteit & Balthus Datum: zondag 17 september 2000 16:29 Hoi F & A, Het was goed om elkaar weer eens te treffen na zo lange tijd en het is vooral zo leuk als je merkt dat je voldoende te bespreken hebt. Tijdens een van mijn korte verblijven op jullie toilet viel mijn oog op een ansichtkaart waar de ene schaars geklede dame een andere schaars geklede dame over de knie neemt (ik hoop nu maar dat er zo'n kaart op jullie plee hangt, anders heb ik weer wat uit te leggen). Nu heb ik verder geen aandacht aan die kaart of foto besteed tot ik 's anderendaags een artikel las over de Poolse (zelfverklaarde) graaf en schilder Balthus, voluit Balthasar Klossowski geheten. Wat mij nu intrigeert is de vraag of die kaart iets met deze Balthus van doen heeft. Balthus heeft tijdens zijn leven ongeveer 200 schilderijen gemaakt met een centraal thema: jonge meisjes. Dat maakt hem natuurlijk prompt verdacht in deze tijd waar politieke correctheid (niets anders dan fatsoensrakkerij natuurlijk) hoogtij viert. Ik hoop ooit nog


BRI E FW I S S E L I N G eens een tentoonstelling van deze schilder te kunnen bezichtigen. De Amerikaan Nicholas Fox Weber schreef een uitgebreide biografie over deze man. Die moet je bij gelegenheid maar eens doorbladeren, dan krijg je enigszins een idee van des schilders werk. Volgens mij is het werk de moeite waard. Maar nu terug naar die achteraf intrigerende kaart op jullie toilet. Deze Balthus heeft een schilderij met de titel De gitaarles geschilderde, naar verluidt zijn meest extreme doek, dat een halfnaakt meisje voorstelt dat door een ook al half ontklede muzieklerares over de knie wordt genomen. Welnu, vandaar mijn interesse. Voor de rest heb ik niets met dames die elkaar over de knie nemen. De discussie over het homohuwelijk en het ouderschap is niet alleen actueel in het huidige maatschappelijke debat maar dus ook in jullie persoonlijk leven. Het is een moeilijke discussie waar je niet gemakkelijk tot een konklusie komt. Wij spraken er later nog over door en je komt dan automatisch bij de vraag wat je ervan zou vinden als een mannelijk homopaar een kind zou adopteren of via een draagmoeder zou verwerven. Nu worden we allemaal nogal dwars gezeten door meer of minder doordachte noties van wat natuurlijk is en wat tegennatuurlijk. Veel van die noties deugen eenvoudigweg niet. Ze worden ook doorgaans door vooral onderbewuste gevoelens, sentimenten en angsten beïnvloed. Ik vermoed dat de meeste hetero mannen gevoelsmatig veel minder moeite hebben met een lesbisch paar dan met een mannelijk homopaar. Voor een belangrijk deel komt dat, vermoed ik, doordat de mannelijke seksuele fantasie twee vrijende vrouwen doorgaans wel maar twee vrijende mannen doorgaans niet accepteert. Van daaruit is het nog wel een lange weg naar twee vrouwen die (een) kind(eren) opvoeden maar ik ben overtuigd van die relatie daartussen. Een ander aspect dat een grote rol speelt is dat vanuit de historie de moeder toch de belangrijkste opvoedende rol heeft; de vader is doorgaans op afstand aanwezig en vertegenwoordigt meestentijds het begrip autoriteit. Het zorgzame in de mens wordt toch eerst en vooral als een vrouwelijke kwaliteit gezien. Ook om die reden is het voor veel mensen moeilijk te accepteren dat twee mannen (een) kind(eren) opvoeden. Maar strikt rationeel is enig onderscheid, zo lijkt het, niet aan de orde. In de wettekst over het huwelijk wordt het intieme verkeer tussen burgers geregeld; het homohuwelijk is dus niets anders dan een uiterste consequentie van de bestaande wettekst; niemand kan in alle ernst volhouden dat alleen kinderen die opgroeien temidden van een klassiek gezin van vader en moeder, kans hebben op een gelukkig leven; wie dat vindt moet dan eerst maar eens verklaren waarom er dan zo verschrikkelijk veel diep ongelukkige kinderen zijn. De uiterste consequentie van het homohuwelijk houdt de facto in dat de samenleving accepteert dat een homopaar kinderen opvoedt. In de praktijk gebeurt dat natuurlijk allang, alleen ontbreekt nog de wettelijke status. En alleen al omdat de praktijk zich reeds voordoet, zal de wet op een gegeven moment onvermijdelijk moeten volgen. Er is natuurlijk geen verschil tussen twee vrouwen die een kind wensen en twee mannen die een kind wensen. In beide situaties is inbreng van buiten de relatie noodzakelijk en daarmee onderscheidt een homopaar zich heel nadrukkelijk van een conventioneel huwelijkspaar. En aangezien de wet daar helemaal niets over zegt (dat kon de wetgever toen ook


BRI E FW I S S E L I N G nog niet bedenken natuurlijk omdat de brede conventie heerste dat zulk gedrag tegennatuurlijk was en voor het overige ook niet of nauwelijks, althans niet openlijk voorkwam). Ik zie niet in waarom kinderen binnen een homo-ouder-gezin in de Nederlandse samenleving minder kans op normaal levensgeluk zouden hebben dan conventioneel opgroeiende kinderen. Maar ik geef eerlijk toe dat ik persoonlijk gevoelsmatig meer moeite heb met kinderen die door twee mannen worden opgevoed terwijl ik weet dat dat rationeel niet vol te houden is. In de Tweede Kamer is inmiddels een meerderheid van mening dat anonieme donoren niet langer toegestaan moeten worden en ik ben geneigd het daarmee geheel eens te zijn. Het is voor kinderen nu eenmaal belangrijk te weten uit wie ze geboren zijn. Dus vind ik het terecht dat jullie er kennelijk evenzo over denken. Maar dat maakt het probleem helaas niet eenvoudiger op te lossen en dat zit hem nu juist in het feit dat je inbreng van buiten jullie relatie nodig hebt om de kinderwens in te kunnen vullen. Hoe besluit je of een man een geschikte vader is voor jullie kinderen? Wat als je na verloop van tijd een beter onderbouwd maar tegelijkertijd ook negatiever oordeel over de biologische vader velt? Wat als de vader van mening verandert en meer rechten gaat claimen? Wat als de vader zich opeens niet kan vinden in jullie wijze van opvoeden of bijvoorbeeld vindt dat zijn kind in gunstiger omstandigheden zou moeten opgroeien? Zijn al dit soort eventualiteiten in een contract te regelen en houdt dat contract stand als het onverhoopt tot een juridisch vergelijk zou moeten komen? En daarnaast zijn er nog andere vragen die vanuit het mannelijk perspectief anders worden benaderd dan vanuit het vrouwelijk perspectief. Er zullen ongetwijfeld mannen zijn die een onstuitbare drang tot het vaderschap voelen maar ik denk dat de gemiddelde man het vaderschap laat gebeuren, laat afhangen van zijn vrouwelijke partner. Voor mijzelf geldt dit in ieder geval wel. En een man kan nooit invoelen wat het is om vrouw te zijn, om kinderen te kunnen baren. Ik denk dat vrouwen veel meer een drang tot het moederschap hebben dan mannen tot het vaderschap. En voor vrouwen betekent het moederschap toch altijd een onderbreking van haar maatschapelijke carriere (overigens vind ik het een slechte zaak dat vrouwen elkaar verwijten gaan maken over het oncollegiale gedrag van werkende moeders). NU ja, je ziet, ik heb op een boel vragen ook geen antwoord. Maar wij hebben het wel gewaardeerd dat jullie naar onze mening vroegen. En we zijn dan ook benieuwd hoe het met jullie verder gaat. Nou, tot een volgende keer die maar niet zo lang op zich moet laten wachten. Groeten, Enno

Onderwerp: Bomans, Karl May, Olivio, Bach & Bolsena Datum: zondag 24 september 2000 17:10 Lieve vrienden,


BRI E FW I S S E L I N G Onze beeldentocht was waarlijk een geslaagde onderneming, inspirerend en wat jullie kennelijk "gezelli" noemen, het intieme landschap van Drente en zeker ook de voortreffelijke maaltijd te Harderwijk voor welke gastvrijheid ik jullie nogmaals zeer wil bedanken. Vandaag te Rotterdam een grote boekenmarkt bezocht en naast wat oud werk van Jeroen Brouwers ook Van de hak op de tak van Bomans gekocht omdat ik daarin plots het stukje over Karl May aantrof onder de titel 'Het ruikt hier naar gas'. Bomans lees je met een glimlach maar voorwaarde om hem te kunnen waarderen is wel, zo vermoed ik, dat je hem ooit gezien en gehoord hebt. Het stukje over karl May is een serieus essay met als Leitmotif de Uebermensch dat vervolgens weer tot de titel leidde. Het draadje waarover Bomans dit keer koorddanst is wel erg dun overigens. Karl May was kennelijk een af en toe stelende hulponderwijzer en het schijnt dat Hitler zijn boeken gretig las. Wel aardig is dat ook Bomans hier verhaalt van het "Charly....ik ben.....een Christen"-gestamel van Winnetou en daar vervolgens de goed onderbouwde konklusie aan verbindt dat Winnetou tegenvalt. Het concert van Bach (uit te voeren door Studenten afdeling oude muziek en historische uitvoeringspraktijk Koninklijk Conservatorium Den Haag olv Ton Koopman) wordt overigens niet op 15 oktober uitgevoerd maar op maandag 30 oktober en begint om 20.15 uur. Als gezegd, ik heb kaartjes voor jullie en hoop dat deze gewijzigde datum geen problemen oplevert. Aan Bolsena heb ik uiteraard nog geen konkrete gedachten kunnen wijden maar mijn mening/gevoel is sedert gister niet gewijzigd maar Alwine zal een enkel nachtje niet voldoende afkoeling vinden bieden. Welnu, we spreken er spoedig verder over. Groeten, Enno

Onderwerp: Allerhande Datum: maandag 25 september 2000 16:50 Enno, gegroet! Hoe bevalt de vrijheid? Nog steeds geen verlangens J.-aarts te tijgen?? Wat Koopman betreft: die maandag is o.k. Voordien hebben we nog wel contact. "Gezelli" is een uitdrukking die een jaar geleden ongeveer in bepaalde kringen, ik weet niet welke, gelanceerd werd, en die door mijn Vranse-Gans-werkgeefster direct werd overgenomen; zo b.v. de zaak binnenkomend: "Ha, zit je daar? Gezelli!" Ja, zaterdag was gezelli, en ook vruchtbaar, gezien A.’s aankoopdrang. Ik heb, moet ik zeggen, boven verwachting moois gezien- natuurlijk is altijd in zo'n handel meer dan de helft (volgens mijn smaak) ondermaats. Maar dat neemt niet weg, dat er ook moois te genieten viel; en het eten was inderdaad zeer goed! Ik heb inmiddels twee brieven binnen van de Odeon-lieden; de Heer Engeler voelt zich klaarblijkelijk flink in zijn kruis getast, en hij heeft een brief met een felle Finale toegezonden.( Ik ben volgens hem een homofoob). Ik zal de brieven copiëren en ze je toesturen, met mijn respons. In elk geval


BRI E FW I S S E L I N G heb ik bereikt, dat ze wakker zijn geschud; en ze realiseren zich vast, dat er voortaan iets alerter en kritischer naar de bijdragen moet worden gekeken. Jouw vriend Milo schijnt een verkiezingsnederlaag te hebben geleden. Nu wordt hij in een vliegtuig gezet en naar Chili gebracht, net als die andere schurk tien jaar geleden. Karl May ruikt naar van alles ongetwijfeld, maar niet naar gas. Maar interessant

dat je die Bomans hebt

gevonden. Overigens waren A. en ik het erover eens, dat jij moet uitkijken door die jongens van HCG niet aan de lijn te worden gehouden. En 10% aandeel schijnt ons wel erg weinig, moet ik zeggen. Je hebt toch niet te veel concessies gedaan? Verder geen nieuws, behalve dat de tandarts niets heeft kunnen vinden en mij weer voor een half jaar huiswaarts heeft gezonden. Nu ga ik naar de garage en daarna aan het koken: rode poon met noten en rijst en aubergines. Fac ut sanus maneas. H

Onderwerp: varia Datum: vrijdag 29 september 2000 12:18 H, Jouw laatste fac ut vertaal ik gemakshalve maar met 'hou je haaks' maar je zult me moeten helpen met een correcte weergave. Erg he? Wat aardig toch dat de heer Engeler jou voor homofoob houdt; hoe komt hij erbij? Weet je iets van de man? Behoort hij soms zelf tot deze kaste? Ik neem graag kennis van de reacties die je van Odeon ontving. Je hebt er dus kennelijk wel iets geraakt als er zo serieus wordt gereageerd. De deconfiture van Slobo is nu in gang gezet maar de vraag is hoe het allemaal afloopt. Wat ik in dit soort mensen bewonder is hun nimmer aflatende drang om door te gaan, nooit wordt het moede hoofd in de schoot gelegd, altijd weer wordt er een truuk bedacht om het toch nog of opnieuw uit te kunnen houden; dat is waarlijk een bijzondere gave, zij het een gave die als vaste begeleider, als vaste keerzijde een verwrongen kijk op de werkelijkheid heeft. Sterker nog, dit soort mensen is er aan gewend de werkelijkheid te negeren of naar hun hand te zetten. Het zou wat wezen als wij allen konden zeggen: de werkelijkheid is zoals ik het wil zien. De basis voor deze blinde vlek is een machtspositie die meestentijds op een leest van list, bedrog en geweld is geschoeid. Slobo lijkt zijn hand nu toch definitief te hebben overspeeld. Maar je merkte eerder al terecht op dat Kostunica een nationalistische hardliner is: de kat of de hond. Toch ga ik er van uit dat Milo een geval apart is, niet snel zal hij zijns gelijke ontmoeten en er komt een moment dat het Servische volk zich realiseert dat het niet langer misbruikt mag worden om onder het mom van de groot-servische gedachte uitsluitend op aarde gekomen te zijn om de machtshonger van een enkel individu te stillen. Wij wachten dus af en het slot zal ongetwijfeld bizar zijn en geen recht doen aan gevoelens van rechtvaardigheid. But dies irae will be there when Slobo meets his maker. Herinneren wij ons tot slot dat beide ouders van Slobo de hand aan zichzelve sloegen evenals treurigerwijs de dochter van Mladic.


BRI E FW I S S E L I N G Hoe is jullie gesprek met de lijstenmaker verlopen? Einde oefening of gloort er toch nog ergens enig perspectief? Heb je je huidige werkgever al laten weten dat je voornemens bent te gaan vertrekken en hoe hebben ze daar op gereageerd? Wat HCG betreft zijn we nu, zo lijkt het, in de beslissende fase aangeland. J. is ook zo iemand die de werkelijkheid laat zijn zoals hij die het liefste zou zien en mensen die hem daarin niet volgen willen gooit hij uiteindelijk verre van zich. Zijn positie is gebaseerd op macht voor zover hij aan het roer van de onderneming zit; wie niet mee wil doen, die dondert maar op. Ik heb inmiddels de hand weten te leggen op zijn laatste plan waarin hij in die zin het licht heeft gezien dat hij zich nu realiseert dat hij de onderneming niet draaiende kan houden. Het plan voorziet in een overname door een derde partij waarbij hij zijn kapitaalsbehoefte op 1,5 mio stelt. Nog slechts enkele weken geleden had hij voor een deel van zijn tent 1 mio kunnen krijgen aangevuld met werk uit onderaanneming en rendement uit aandeelhoudersschap. Daar heeft hij nee tegen gezegd omdat hij met mij geen verdere zaken wilde doen. Nu evenwel is het te laat. Het plan dat hij schreef is lamentabel in ieder opzicht: taal, stijl, onderbouwing, cijfers enzovoorts. De onderneming is technisch failliet en het is slechts een kwestie van weken. Heden zal HCG hem het voorstel doen het deel van N. en mij uit te kopen; mocht hij dat voorstel afslaan dan zal HCG de vordering van 7 ton uit handen geven en dan is het wachten op de curator. Zoals het scenario er nu uitziet, zulen wij dus begin volgende week met HCG aan tafel zitten voor de laatste onderhandelingen en dan komt het erop an, dan zal blijken of men gedane toezeggingen gestand wil doen. Er zijn tal van varianten denkbaar die in de komende dagen op ons af kunnen komen maar het heeft geen zin die nu allemaal te schetsen. Ik houd je op de hoogte van de feitelijke ontwikelingen, de rest is speculatief. Terug nu naar ons eerste plan waarvan jij een afschrift hebt. Dat plan is door diverse partijen zeer positief beoordeeld en dat is terecht. Niet alleen HCG en enkele andere relaties, ook een gerenommeerde participatiemaatschapij wilde op basis van dat plan met ons verder praten. Uiteraard zijn wij in eerste aanzet uitgegaan van een meerderheidspositie maar al snel bleek dat dat niet haalbaar was, noch bij HCG, noch bij Seghers, noch bij de participatiemaatschappij. Wij waren zodoende genoodzaakt ons belang van 60% terug te brengen tot 20%. Daarmee hebben we niet teveel toegegeven, eerder moet je zeggen dat ons uitgangspunt iets te ambitieus was. Dat heeft veel te maken met de door ons voorgestelde financiële zekerstelling die opviel door eenvoud maar tegelijkertijd niet gebruikelijk was. Dat onderdeel hebben we dus niet overeind kunnen houden, soit. Het is waar dat HCG ons in zekere zin aan het lijntje houdt, reden waarom wij HCG hebben laten weten nu snel een beslissing van hen te willen vernemen. Wat complicerend in het geheel is dat juist een dochteronderneming van HCG een fikse vordering op Inodes heeft. Waar wij ervoor kozen dat feit als een kans te zien, is het door HCG eerst en vooral als een bedreiging gezien. Maar nu wordt het tijd voor hom of kuit. Nog een maand te gaan en dan zal ik mij voor mijn levensonderhoud tot het GAK moeten wenden. Dat is mij in mijn leven nog niet overkomen en het is me heel wat waard dat te kunnen vermijden.


BRI E FW I S S E L I N G Overigens is dat feit voor mij geen aanleiding geweest om ook maar enige concessie richting HCG te doen. Sterker nog, ik heb nog geen moment wakker gelegen van dit scenario. Als het onverhoopt werkelijkheid mocht worden, heb ik in ieder geval alles gedaan wat in mijn vermogen lag om deze geweldige kans te realiseren. Ik ben het risiko aangegaan en dat betekent ook dat je kunt verliezen. Dat zal niet leuk zijn maar het maakt mij nog niet tot een loser. Ik meen dat ik voldoende kritisch naar mijzelf toe ben, ik ben me bewust van mijn sterke en zwakke kanten. Ook weet ik dat de buitenwacht klaar staat met een oordeel al ruim voordat men van de totale (voor)geschiedenis

kennis

heeft

kunnen

nemen.

Sterker

nog,

men

is

doorgaans

niet

geïnteresseerd in al dat "geneuzel". Het gaat om het resultaat en daar word je als individu op afgerekend, ongeacht de toedracht. Ik heb geen zin en kan me ook niet permitteren daar wakker van te gaan liggen. Ik geloof in wat ik aan het doen ben en doe dat met inzet van alle middelen die mij ter beschikking staan. Geen plan b, geen alternatief, ik wil uitstralen dat ons plan deugt en tot succes zal leiden en dat wij dat plan hoe dan ook gaan uitvoeren. In wezen kan mij niets gebeuren. Ik zou zonder werk kunnen komen te zitten, ik zou mijn huis moeten verkopen, ik zou geen passende baan meer kunnen vinden enzovoorts. Maar als je aan dat soort zaken moet gaan lopen denken dan ben je binnen de kortste keren verlamd en doe je helemaal niets meer. Ik moet mijzelf in de spiegel kunnen zien en ik ben bereid de consequenties van mijn handelen te aanvaarden. Niks dramatisch dus, integendeel, ik vind het wel spannend. Maar zoals gezegd, ik houd je op de hoogte. Hedenavond komen onze bovenburen eten, ik maak er een Spaanse avond van. Heb gisteren een hopelijk voortreffelijke gazpacho gemaakt en ga nu beginnen aan de kip in knoflook en brandy (Gran Capitan), de lamsboutstoofschotel, de spinazie met pijnboompitten tortilla en de aardappels met chorizo en we sluiten af met Spaanze kazen. Het lijkt een stevige bijterij te worden. Als ik ook maar enigszins tevreden ben over deze culinaire uitdaging zal ik jullie spoedig uitnodigen om iets soortgelijks te proberen. Voor nu groet ik je, tot spoedig. Enno

Onderwerp: Victorie ?! Datum: vrijdag 6 oktober 2000 18:04 H, beste vriend Ongetwijfeld heb ook jij aan de buis gekluisterd gezeten toen 10 jaar na de val van de muur en de kloppartij op Ceaucescu nu ook Slobo het veld moest ruimen. Waar is de man gebleven? In een Antonov afgevoerd (naar Loekasjenko in Wit Rusland of de Chinese Muur?) of toch ergens in een bunker aan de grens met Bulgarije ondergedoken? En dan? Ik zou er wat voor over hebben om de gesprekken tussen hem en zijn laatste getrouwen (misschien zijn dat nog slechts zijn echtgenote en zoon) te kunnen beluisteren. Naar het schijnt heeft zijn echtgenote hem begiftigd met het revolutionaire jargon maar ik houd het er toch maar op dat zijn machtshonger uit eigen


BRI E FW I S S E L I N G binnenste is opgeweld. Wat een ongelooflijke tijd maken we weer mee; heb jij dat niet ook, die opwinding dat je ooggetuige van contemporaine geschiedenis bent? Ik weet wel, dat zijn we toch iedere dag maar geef toe, dit is van een andere orde. Wat doet opeens gewone mannen en vrouwen besluiten om met knuppels in auto's te stappen en op te trekken uit alle hoeken en gaten van het land naar het parlementsgebouw? Waarom juist op deze dag, waarom niet al veel eerder of pas overmorgen? Dat is fascinerend, door niemand voorzien, door niemand voorspeld. En onze arme Jozias is de joker van Europa. De goede man is afgebrand, die kan zich met goed fatsoen nergens meer laten zien, zijn zoveelste blunder en dat terwijl hij als varkensminister op mij zo'n uitstekende indruk maakte. Wat vind je trouwens van die varkenflats? En nu ik het toch over varkens heb: wat denken die journalisten van de staatsmedia in Servië nu eigenlijk? Dat ze hun eerlijk verdiende straf kunnen ontlopen door zich nu opeens De Nieuwe Omroep te noemen? Jarenlang hebben ze gecollaboreerd met een pervers regiem en door zich nu opeens uit te geven voor journaille van het volk zouden ze het vege lijf mogen redden? Ik pleit natuurlijk niet voor een bijltjesdag maar dit alles kan natuurlijk niet onbeantwoord of onbestraft blijven. Uit de commentaren die nu overal verschijnen over Kostunica en uit het interview dat hij afgelopen nacht voor de staatsomroep in Belgrado gaf leid ik toch af dat hij een democraat moet zijn, weliswaar behept met een merkwaardig soort romantisch nationalisme maar toch een democraat. Dagen als deze vind ik opwindend: een volk begrijpt dat het zich heeft laten (mis)leiden door een charlatan, een volk dat zich toch af en toe ook zal schamen voor de misdaden die ook in hun naam zijn begaan; hoe gaat het Servisch volk nu om met de verloren oorlogen, het verloren prestige, de broedermoord, het te grabbel gegooide historisch bewustzijn dat zijn oorsprong vond op het Merelveld? En hoe gaat het nu verder met Kosovo en Montenegro? En nog veel meer vragen. Vertel mij, ben ook jij enthousiast? Bijgaand stuur ik je een brief die ik aan de directievoorzitter van HCG wil sturen omdat hij ondanks de toezeggingen mij nog steeds niet gebeld heeft. Of ik de brief ook verstuur weet ik nog niet. Het zal niets uithalen maar hoogstens mijn gevoel voor rechtvaardigheid strelen, ik wil het kwijt. Toch nog geheel onverwacht heeft zich een nieuw perspectief aangediend. Een bedrijf dat ook op onze lijst stond, HKB, heeft ons benaderd met het verzoek eens te komen praten. Dat gesprek heeft inmiddels plaatsgevonden en heeft geleid tot enthousiaste reacties aan hun zijde. Komende disndag praten we verder op basis van een inmiddels aangepast businessplan. Uiteraard praten we niet meer over een management buy out maar over een startende onderneming. Ik had de laatste dagen sowieso al het sterke gevoel dat dat gericht zijn op HCG en Inodes ons niets opleverde. Weg ermee! We nemen het heft in eigen hand en werpen ons in het diepe. Kortom, het zijn weer spannende tijden. Nu wordt het tijd voor piepers met spruiten, hoe staat het er verder mee? Alles wel, mag ik hopen? Groeten Enno


BRI E FW I S S E L I N G Onderwerp: Slobo en Stillgebauer Datum: vrijdag 6 oktober 2000 20:57 Niks bunker of Antonov: Slobo ontvangt Ivanov gewoon in zijn koninklijk-keizerlijk paleis en informeert naar zijn gezondheid en Ivanov deelt mee dat hij is komen vliegen. En wij maar denken dat hij de step heeft gebruikt! Maar petje af voor Slobo die gewoon in de Servische politiek zijn deuntje mee wil blijven blazen, als oppositieleider dus in de bankjes van het parlement, nadat de schoonmaakploeg de asresten van de revolutionaire brand heeft verwijderd. Geef toe, hij verdient op zijn minst enige bewondering voor zijn nooit aflatende overlevingsdrang. En tot mijn grote verrassing trof ik op Internet ergens een tweedehands boekje van Stilgebauer aan onder de veelzeggende titel "Maar een kelnerin!". Dat heb ik dus besteld voor twaalfeneenhalve piek en zal je spoedig laten weten waar het werkje over gaat. Groeten E.

Onderwerp: Veelvoud Datum: zondag 15 oktober 2000 13:58 Waarde Grootindustrieel, Na dagen en nachten zonder: ziehier het uitwerpsel eens laptops, door A. aangeschaft geworden, wijl mijn apparaat nog steeds bij de dokter vertoeft; soms denk ik: "Zie ik de patient ooit weerom?" Maar ik houd moed; na vele uren gepruts, gescheld, gevloek, wanhoop en telefonades met mijn providers helpdesk ben ik er zowaar in geslaagd een Internetverbinding op te bouwen- iets wat de mens gelukkiger maakt dan het Evangelie: zo kan de mens immers communiceren, wat niet betekent: "ter communie gaan". Vanwege de match Kasparow-Kramnik om het zogenaamde "wereldkampioenschap", maar in feite

om de dollars, heb ik ook maar

meteen een schaakborddecor aangebracht. En mijn vriend Milo is weg- althans: hij wordt leider van de demokratische oppositie in het Servisch Parlement. Uiteraard heb ik het gevolgd, zij het dan met minder passie dan jij, uiteraard was ik verheugd ziende Milo vertrokken, uiteraard hoop ik dat de man voor een gerecht wordt gedaagd; of ontspringt hij het juridisch gedans, net als voor hem misdrijvers als Lenin, Stalin, Honecker, Trotsky, Mao, Tsjoe-en-Lai, Chroetsjow, Andropow, Tichonow, Adams en net als klaplopers als Wilson, Chirac en Mitterand, die toch ook minstens een paar jaar hadden moeten opknappen? Ik heb minder euforische gevoelens gehad dan menigeen in deze Servische dagen. Kostunica (ik weet op deze laptop niet goed waar de accenten zitten) kraait victorie en verlaat de Europese Topconferentie met een zak vol duiten, maar hij heeft (dat pleit voor hem) in niet mis te verstane bewoordingen al gezegd dat hij een nationalist is, en dat Kosovo, volgens door allen ondertekende papyri, een onafscheidelijk deel van Servië-Montenegro is. Dat siert den man, dat neemt voor hem in. Hij kritiseert nog steeds openlijk het NAVO-optreden. Daarbij dit:


BRI E FW I S S E L I N G het volksoproer heeft mijn vriend Milo ten val gebracht; de macht van de straat veranderde de macht in de staat; maar ik twijfel er eerlijk gezegd aan, of Kostunica wel inderdaad de zege heeft behaald in de verkiezingen, althans: een zege met voldoende meerderheid om onze vriend Milo aan de dijk te zetten. In die zin was ik het zowaar eens eens met onze geliefde Minister van Buitenlandse Zaken, dat een tweede ronde wellicht echt uitsluitsel had kunnen geven, mits onder neutrale (Zwitserse? Finse?) controle gehouden. Nu moeten we maar geloven dat alles legaliter is verlopen en dat er nu een "demokratisch regime" aan het roer staat. Ik denk ook, dat we met z'n allen wat snel staan te jodelen over Kostunica: het omgekeerde vanwat er met Oostenrijk geschiedde (wat een faillure, nietwaar, voor onze buitenlandse ministers!); ik denk, dat de Heren politici Oostindisch doof zijn voor Kostunica's woorden over zijn vaderland en het grondgebied daarvan. Nadat de Perzische vorst Dareios I bij Marathon in 490 ante Christum natum (Christus?? Ja, je weet wel, die voorganger van Bill Gates) van de Atheners op zijn donder gehad had, beval hij, volgens Herodotos, zijn adjudant hem elke morgen bij het ontbijt te zeggen: "Majesteit, denk aan de Atheners". Zo zou ik willen zeggen: "Europese Gemeenschap, denk aan Kosovo, want Kostunica, jullie nieuwe vriend, denkt er zeeeker aan". En mocht Kostunica zich inderdaad gedwongen voegen naar de internationale houding ten aanzien van Kososvo, dan zijn de volgende verkiezingen voor onze Milo een koud kunstje! Er gelden daar immers andere wetten en andere gevoeligheden dan bij ons (helaas) het geval is. (Wij maken ons drukker over het Vlaams Blok dan (bv) over het "Baskenland" en zijn moordenaars.) Hoe dit alles zij, het zal ons spoedig ontsluierd worden! Maar er komen nog spannende momenten daar: die kous is nog lang niet af. Ik ben uiteraard zeer benieuwd naar de ontwikkelingen op het INNERGO-gebied. Stelde vast, dat jij er kennelijk niet door uit de slaap gehaald wordt en dat je het geheel enigszins filosofisch beziet. Ik heb nooit de eer gehad met het ons zo dierbare GAK in contact te treden, maar wellicht kan slechts diegene die de kelders der sociale gerechtigheid heeft gevisiteerd werkelijk genieten van de hoge torens van het industrieel potentieel en de daarmee samenhangende financiele heerlijkheden. A propos: het zal me enigszins spijten dat je de dam in de Rotte misschien gaat verlaten. Ik heb gisteren de hele dag gebeld, maar je was of zo bezopen dat je de foon niet kon opnemen, of je was de hele dag weg om achter Stilgebauer (ben benieuwd naar dat nieuwe werk) aan te jagen, of je was aan het bedelen op de Coolsingel. Met het concert wordt het niets vandaag; wij (dochter Leonie, haar aanhang, mijn hospita en ik) waren gisteren trouwens in de Opera, bij "Krol Roger" van de homo Szymanowski. Shitstuk- leuk is dan te horen hoe je dochter na afloop precies dat zegt wat jijzelf had willen zeggen! A. echter zeer begeesterd en enthousiast!! Ik heb me zelden zo zitten vervelen in de Opera! Matige enscenering. Vreemd stuk, zit gewoonweg niet goed in elkaar. Lullenkoek. Ik heb Heart of Darkness uit; volgens L. was Conrad een van de stootgevers naar een nieuwe richting in de Angelsaksische litteratuur, maar ze heeft dit werk niet gelezen; ik ben helaas niet voor 100% overtuigd van de kwaliteiten van het boek: hij mist de boot op enkele cruciale punten


BRI E FW I S S E L I N G in het verhaal; daar heeft hij net niet die scherpe pen, die kracht van karaktertekening die zo'n verhaal boeiend, spannend en vol zeggingskracht kan maken. Nu ga ik aan jouw Barbellion beginnen. A. (of ik) gaat (ga) morgen naar Gees een beeld ophalen. Als je zin hebt mee te gaan met haar (mij) meld het dan. "Fac ut valeas" betekent letterlijk "Maak, dat je gezond/sterk bent"; "fac" is de imperatief van "facere" = doen, maken; "ut" + coniunctivus betekent dat/opdat/om te/zodat, "valere" =sterk zijn gezond zijn. Hebt ge geen woordenboek, geen grammatika meer?? Het zijn toch zulke mooie talen! Vrijdag vertrekken we voor een kleine week naar Zwitserland, naar een beurs in Basel. Groet, het beste, fac ut valeas et me ama. HvL

Onderwerp: 15/10 Datum: donderdag 28 september 2000 16:18 Hoe is het, ouwe godloochenaar? Heb je die lui van HCG er al onder? Het was druk op de weg vandaag. heb antwoord gehad van Odeon, of heb ik je dat al gemeeld? Wat 15/10 betreft: er wordt overlegd. u hoort van ons. Fac ut duro modo convenias! (Lukt dat nog?) Groet H

Onderwerp: Allerhande Datum: dinsdag 17 oktober 2000 19:05 Onmogelijke werkloze, Dat een komische noot die ik daarnet op de meelboks kreeg te zien! Jij past niet in het systeem en ook hoger geplaatsten weten niet wat met je te doen. Ene Fatima doet lief tegen de arme Nederlandse directeur: ja, zo ver is het. En dan is de Rotterdamse bestuurdersgroep ook nog nix, het plein voor de schouwburg deugt niet, en Sparta-Feyenoord leeft niet meer. Het is snikken daar. Het concert heb ik helaas moeten laten lopen. De combi Mozart-Goebaidolina lijkt me wat vreemd. Heldere vorm tegenover duister gebeuk? Of zie ik het verkeerd, was het anders? Geen aandacht voor Mozart, maar wel voor de celliste- zo zijn dus uw prioriteiten! Ik miste je commentaar op mijn provocerend Joegoslavië-verhaal! Ben jij soms Marek vd Jagt? A. kwam met een beeld

onder haar arm, ik heb het, niet haar, ingegraven en nu staat het

tussen het groen. De blaadjes wapperen en vallen; binnenkort moet ik weer als tuinman aan de slag om het warme dek te verwijderen. Maar eerst, vrijdag, naar Zwitserland, naar een antiekbeurs (antiek=letterlijk, n.l. Grieks-Romeins), naar een Bekannter die in Lausanne woont


BRI E FW I S S E L I N G en in wiens appartement wij overnachten, dan over Zuerich en nog wat terug. Uit Bayreuth nog niets gehoord; heb wel inmiddels contact opgenomen met onze contactpersoon aan het Meer van Bolsena. Donderdag concert (ik ga met dochter Annelies). Ik hoop op spoedig positief nieuws van jouw kant- je kunt er wel geintjes over maken, maar leuk is anders natuurlijk. In November hier bikken? Mijn computer komt waarschijnlijk woensdag, ik hoop gerevitaliseerd, terug. H

Onderwerp: Milo, de Kristallnacht, Jeroen Brouwers & het Schouwburgplein Datum: woensdag 18 oktober 2000 13:58 Dearest friend, Je vergeeft me wel mijn anglicisme? Ach, je went er maar aan, ik beklaag me immers nimmer over jouw latijnse aanheffen en slotredes? En dan spreek je je spijt uit over het feit dat ik niet reageer op jouw boutade over vriend Milo. Beste H, als ik niet reageer op iets hetgeen jij mij deed toekomen, is dat meestentijds uit gene. Ik vergeef je dan je faux pas maar doe er verder maar besmuikt het zwijgen toe. "Als je niks zegt, is het net alsof er nooit iets gebeurd is" (naar J. Brouwers: Geheime kamers). Gelukkig hoef ik dat niet vaak te doen maar een enkele keer laat je me geen keuze. En het is natuurlijk geen toeval dat het nationalisme dan het gespreksonderwerp is. Kostunica is een nationalist, dat is waar maar hij is eerst en vooral een democraat en het is dat wat hem siert. Hij is er voorstander van dat Montenegro deel blijft uitmaken van de Joegoslavische Federatie maar hij heeft al laten weten dat als het Montenegrijnse volk echt een zelfstandige natie wenst te worden, die wil gerespecteerd zal moeten worden. Kosovo blijft een tere plek, de lakmoesproef voor een federalistisch Europa ook. Kostunica heeft daar moeite mee en is er nog niet in geslaagd de juiste toon te vinden. Wie wel? Zijn suggestie om er Servische militairen naar toe te sturen was niet bepaald gelukkig. De Albanese Kosovaren houden zich vooralsnog vast aan de internationale gemeenschap en dat is begrijpelijk en terecht. Wat mogen zij verwachten van Serviërs, indachtig de laatste decennia en de gruwelen die zich over het land voltrokken? Een kleine ontboezeming: ik zag gisteren de voetbalwedstrijd Lazio Roma versus Arsenal en heb mij wederom mateloos geërgerd aan Michailovic, voor mij de verpersoonlijking van de Servische arrogantie, de misplaatste overtuiging tot een superieur ras te behoren. Maar ik schreef reeds eerder over hem en dat was duidelijk genoeg. Het nieuwe shirtje van Lazio, waarvan de aanhang voor een overgroot deel bestaat uit rechtsradikale skinheads en ander ongedierte, heeft een modern kraagje gekregen dat zich nauwelijks meer rechtop laat zetten. Hulde aan deze couturier! Niettemin slaagt deze Serviër erin ook dit miniscule kraagje overeind te laten staan. Maar dit alles slechts terzijde.


BRI E FW I S S E L I N G Jij twijfelt aan de legale overwinning van Kostunica? En dat vormt dan tevens aanleiding om onze nationale joker Jozias te steunen in diens volkomen misplaatste en door de geschiedenis prompt achterhaalde oproep om een tweede ronde te accepteren, daarmee de eigen principen verkwanselend en de volksverlakker Milo in de kaart spelend, hem zelfs toegevend dat een tweede ronde onvermijdelijk zou zijn? Hans, waar is je realiteitszin gebleven, vanwaar deze ongelooflijke blinde vlek die uiteindelijk enkel door xenofobie ingegeven blijkt? Ook jij zult toch een rationeel postulaat moeten hanteren dat niet zomaar alles beweerd mag, dat een bewering of stelling toch herleidbaar moet zijn, onderbouwd en wat dies meer zij? Jij bent toch academisch opgeleid? Jij hebt toch ook gelezen dat er in Kosovo meer stemmen op Milo zouden zijn uitgebracht dan er Serviërs woonachtig zijn? Jij weet toch ook dat alle partijen binnen en buiten Servië hebben aangekondigd dat er met de stemmentellerij geknoeid zou worden? Dat alle nationale en internationale waarnemers werden geweerd, de laatsten zelfs buiten de landsgrenzen gehouden? Dat alle internationale journalisten het land werden uitgeflikkerd? De stemmentelling zonder enige democratische controle plaatsvond, oncontroleerbaar? En je herinnert je toch ook dat het Hoog Gerechtshof in Servië eerst verklaarde dat er gefraudeerd was, de volgende dag dat de hele verkiezingen overnieuw gedaan moesten worden (geen tweede ronde dus maar hernieuwde verkiezingen, ergens medio 2001) en weer een dag later gewoon toegaf dat Kostunica de verkiezingen bij nader inzien toch wel gewonnen had? En dan wil jij nog twijfelen aan de juistheid van de uitslag zoals die door DOS is geclaimd? Dit is werkelijk een gotspe van de eerste orde. En zo ben ik tevens aangeland bij ons oude stokpaardje: het nationalisme. Waar zou jij hebben gestaan in 40-45? Of is dit een villeine vraag die bij jou woede en verontwaardiging oproept. Zoveel te beter! Nationalisme, ik schreef dat al eerder, is niets anders dan een ongezond en onzindelijk angstgevoel, onberedeneerd waarvan de meest milde vorm wordt geformuleerd als: wat de boer niet kent, dat vreet hij niet. Het zijn telkens weer de machtswellustelingen die erin slagen deze latente gevoelens die in elke mensenmassa terug te vinden zijn, aan te spreken en te exploiteren. Het zijn de slaven die de Maharadja maken en het domme gepeupel dat de Haiders en Milo's bewondert en toejuicht, verdient geen beter lot dan een donker en armzalig bestaan in een avondland dat langzaam maar zeker in een armageddon verandert. Ware het niet dat deze godsvergeten domheid zoveel onrecht en ellende teweegbrengt aan anderen die onderworpen, verstoten en soms vernietigd moeten worden. Dit gevoel is zozeer eigen aan het mensdom dat daarvoor een speciale groep moest ontstaan: de Joden. Het jodendom is het perfecte alibi voor het meest verwerpelijke van menselijke gedragingen: de vreemdelingenhaat. De eeuwige jood, de wandelende jood is de grote schlemiel van de menselijke samenleving. En als het zo uitkomt voegen we de Roma, de Sinti, de neger en de homofiel daar aan toe. En jij wil nog steeds deel uitmaken van dit gedachtengoed? Jij? Een academicus? Een weldenkend mens?


BRI E FW I S S E L I N G En meld me nu niet dat je je stekelige opmerkingen alleen maar maakte om mij uit te dagen, om aan mij een reactie als de onderhavige te ontlokken. Ik maak mij immers serieus ongerust over de walgelijke aanslagen op synagogen in Duitsland, Frankrijk en Nederland. Wij hebben niets geleerd, niemand heeft geleerd, het lerend vermogen van de mens laat het afweten als het om vreemdelingen gaat, als de verdraagzaamheid in het geding is. En voor alle duidelijkheid: in mijn ogen heeft Barak gefaald; de Israeliërs schieten met scherp op Palestijnen die geen leger hebben en zich verweren met voor het merendeel stenen; ik veracht mensen die zich te buiten gaan aan lynchpartijen maar ik laat me ook niet wijsmaken dat die militairen daar toevallig terecht kwamen omdat ze een verkeerde afslag namen; de wereldgemeenschap heeft zich iets op de hals gehaald met die streep in het zand, damals in 1949; ik heb geen oplossing maar stel vast dat de redelijkheid niet meer woonachtig is in het Midden Oosten, die is er allang uitgeflikkerd; het hele gebied lijkt bevolkt door fundamentalisten; het volk dat zich door zijn leiders niet begrepen voelt, de leiders die hun belangen hebben gekoppeld aan een verbintenis contre coeur met de VS, vaders die hun kinderen niet meer kunnen beschermen, kinderen die met trots voorop gaan in de strijd, bereid zijn te sterven, gewond en verminkt te raken, opgehitst door hun godsdienstleraren die hen wijsmaken dat de profeet van hen verlangt dat ze hun tegenstander vernietigen, dat ze daarmee als martelaren en helden zullen worden opgenomen in de hemelgemeenschap. Maar ondertussen gaat het dus ook hier, in deze vredige uithoek van de wereld, verkeerd. Ook hier staan abjecte sujetten op die slechts hun eigen wetten en waarheden erkennen. Maar het zijn bepaald niet enkel de fundamentalistische islamieten die molotovcocktails in synagogen smijten. Maar genoeg hierover voor dit moment. Je werd op je wenken bediend door het homo popblad met je fulminaties tegen het Schouwburgplein he? Of was dat artikel de directe aanleiding voor je terloopse opmerking? Bezie de bijgeplaatste foto nog eens en probeer je dan voor te stellen waarom ik dat plein wel degelijk heel fraai vind. Maar ik ben de eerste om toe te geven dat de toegepaste materialen niet deugen; onder vrijwel alle weersomstandigheden heb ik de neiging me met de grootst mogelijke voorzichtigheid op dat plein te geven; en de hoop van de architect dat het plein gekoloniseerd zou worden, tja, die is natuurlijk volkomen vergeefs gebleken. Mogen we het in dit verband dan ook eens hebben over het Museumplein? Die herinrichting is toch ook volledig mislukt? Het enige goede dat eruit voortvloeide is de verbanning van automobiel en bus maar daar houdt het dan ook wel mee op. Armzalig gras dat als de mat in de Arena maar niet groeien wil, het hemelwater dat er geen natuurlijke loop kan vinden, een plein dat zich net als in Rotterdam maar moeilijk laat koloniseren terwijl het plein van oorsprong en bij uitstek voor het volk bedoeld is. En dan de niet werkende lijnverlichting en het foeilelijke straatmeubilair? Welke binnenhuisarchitect hebben ze daar toch op losgelaten? Het grote verschil tussen het Rotterdamse Schouwburgplein en het Amsterdamse Museumplein is wel dat het eerste mooi, het tweede lelijk is.


BRI E FW I S S E L I N G En nu over Jeroen Brouwers: ik heb net zijn jongste roman, Geheime kamers, uitgelezen. In één ruk

mag

ik

wel

zeggen,

een

magistrale

roman

over

de

hedendaagse

mens,

diens

onvolkomenheden en mislukkingen, waanideeën en fantasieën, kuiperijen en leugens, een roman die leest als een thriller en die je van de eerste tot de laatste pagina gevangen houdt. Briljant geschreven, het taalgebruik, de taalbeheersing van Brouwers vind ik ongeevenaard en ik geniet ervan in zeer hoge mate. Zijn karakters komen overtuigend over, zijn verbeeldingskracht is enorm. Eerder deze week las ik zijn eerste roman, Joris Ockeloen en het wachten; daarin beschrijft hij onder meer een bezoek aan een voormalig hotel waarover zijn ouders de scepter zwaaiden, een hotel dat later in gebruik werd genomen als zwakzinnigen inrichting. Nu in deze nieuwe roman, bijna 35 jaar later, figureert datzelfde instituut, onder ook dezelfde naam en wordt ook de toenmalige directeur met naam en toenaam kort gememoreerd. Dit hotel stond vroeger te Maastricht. Ik houd van dit soort consistenties in ‘smans werk, het zijn sleutels tot de persoon, maar dit terzijde. Mijn advies: kopen dus dat boek! Zijn stijl moet jou bevallen en als je straks Barbellion uit hebt, heb je toch niks meer te doen en deze paperback kost maar 49,95. Ik als werkloze directeur heb nu alle tijd om te lezen, eerst een Helga Ruebsamen, dan Zonsopgangen boven zee van Brouwers en dan wacht mij de biografie van Hitler van Ian Kershaw. Je ziet, ik verveel me niet. By the way: welke bijnaam had jij als leraar op jouw scholen en hoe wordt Al. door dat leerlingengespuis genoemd? De laatste tijd heb ik natuurlijk ruim gelegenheid tot overpeinzingen en ik realiseerde mij dat intuïtie niet mijn sterkste eigenschap is. Mijn Waddinxveense periode is niet mijn gelukkigste geweest en achteraf realiseer ik mij dat ik van meet af aan bedenkingen bij Inodes gehad heb zonder in staat te zijn die bedenkingen in woorden te vatten; ik vroeg me af, zo reconstrueer ik nu, of dat bedrijf wel wat voor me was, of ik er wel zou passen, of ik me er wel gelukkig zou kunnen voelen; waarom ben ik niet in staat geweest mijn beeld van de onderneming te formuleren op basis van die eerste kennismakingen; waarom niet bijtijds ingezien dat mijn inspanningen boter aan de galg waren? Waarom heb ik me door J. om laten lullen en er nog geld in gestoken ook? Dat geld zie ik nooit meer terugkomen en dat is dan toch een vervelende zaak! Wij zijn in afwachting van een inmiddels aangekondigd stuk uit Venlo maar de laatste dagen bekruipt mij een unheimisch gevoel. Men kan uitsluitend bij zichzelf te rade gaan. Enno

Onderwerp: ps Datum: woensdag 18 oktober 2000 14:00 Dat schaakbord als achtergrond is wel fraai maar mijn pc heeft er problemen mee. Wil je me het bericht nogmaals sturen maar dan zonder deze opmaak? Wankelt Kasparov, is zijn rijk ten einde gekomen?


BRI E FW I S S E L I N G Enno

Enno Nuy Rochussenstraat 323 b 3023 DG Rotterdam 25 oktober 2000 Lieve vrienden, Terug uit Zwitserland, het land van Märklintreinen en keurig gerangschikte grassprietjes all over the country, het land met een fors aandeel van de uiterst rechtse nationalisten in parlement en regering maar ook het land van gratis heroïne aan geregistreerde junkies rond het Zürcher Bahnhof en het land waarvan de bevolking zich onlangs in een referendum uitsprak tegen een limitering van de komst van buitenlanders? Hulde aan dit bergvolk, bewoners van een prachtig natuurreservaat waar men met recht trots op is, bergvolk waarmee men niet gemakkelijk en snel mee in contact treedt overigens maar dat mogen we hen niet euvel duiden. Toch? Ook wij Hollanders zijn weer terecht, hebben ons hervonden nu onze nationale trots Ruud Lubbers eindelijk een keertje beet heeft. Niet Jan Pronk maar Ruud Lubbers wordt Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen. En de man is nog nooit betrapt op enige affiniteit met dit werkveld. Ja, Wahid wilde graag dat hij een rol op de Molukken zou spelen maar die rol bleef beperkt tot een gesprek tussen twee heren. Maar goed, Nederland mag weer eens tevreden zijn. Maar nu iets buitengewoon ernstigs. Jullie kunnen niet zomaar ongestraft dit land verlaten, dat blijkt maar weer. Tijdens jullie afwezigheid zijn er in Duitsland twee barstende zweren naar buiten getreden. De meest tot de verbeelding sprekende zweer heet Christoff Daum die naar verluidt meer tijd tussen hoeren, nachtclubdanseressen, mafiosi (NRC schrijft mafia tegenwoordig met 2 effen), cokesnuivers en aanverwant gebroed verblijft dan temidden van zijn voetballers. Smerige lafhartige honden van het allerlaagste allooi, luisterend naar de namen Uli (sic) Hoenness en Franz Beckenbauer hebben het laagste in henzelf naar boven gehaald om deze Christoff Daum wegens vermeend cocaïnegebruik af te doen haken als kandidaat voor de functie van Bundestrainer. Welnu, het is hen gelukt want Christoff was zo dom enkele haren af te staan voor labotesten en toen bleek dat hij glashard had gelogen. Exit Daum, die nu ergens in Miami zit bij te komen van de enerverende gebeurtenissen en de Duitse natie in rep en roer want aangestuurd door Bild. Afin, ze doen maar die Duitsers maar het is van een verbijsterende huichelarij. Echt ernstig en schokkend is de controverse rondom Daniel Barenboim. DB heeft zich verzet tegen de bezuinigingen bij de Staatsoper maar daar blijkt het allemaal helemaal niet om te gaan. Dirigent Christian Thielemann van de Deutsche Oper zou hebben gewezen op het jood-zijn van DB maar ontkent zich ooit in die zin te hebben uitgelaten. Het conservatieve Berlijnse gemeenteraadslid Klaus Landowsky karakteriseerde vorige week het operadebat in Berlijn als


BRI E FW I S S E L I N G “een strijd tussen de jonge Karajan-Thieleman en de jood Barenboim”. Wat gebeurt er toch daar in de stad van Giovanni Berlino? Ik geef toe (ik citeerde overigens uit jouw eigen homo popblad) dat het hier nog om tamelijk onschuldig ogende schermutselingen gaat maar laten we ons geen zand in de ogen strooien. Het gaat hier om de intelligentsia die zich op een buitengewoon onzindelijke wijze in een discussie stort die de aftrap zou kunnen zijn voor nog veel meer ongewenste vuiligheid. Wat bezielt dit soort lieden om het feit dat DB een jood is überhaupt in enige discussie te betrekken? Völlig irrelevant maar bovenal schokkend en beledigend. En nu we het toch over Duitsland en de Duitsers hebben: Kohl heeft inmiddels zijn bul in Groningen opgehaald maar dat is verder zonder problemen verlopen. Wij Nederlanders hebben eigenlijk een beetje medelijden met deze Helmut Spätgeburt Kohl, vinden hem een beetje zielig en daarom voelen we ook geen aandrang om zijn feestje te verzieken. Neen, iets geheel anders: Giovanni Berlino, nog onderhevig aan koortsaanvallen moest mij in ons laatste telefoongesprek zonodig weer eens verbeteren, nadat ik hem in een email had gemeld bevangen te zijn door een unheimisch gevoel. Fijntjes liet hij mij met een kort droog (heel kort en heel droog) lachje weten dat het natuurlijk unheimlich moest zijn. Ja Giovanni, dat weet ik ook wel maar ik heb met opzet de verbastering gebruikt die je in het Nederlands taalgebruik zeer vaak hoort. Of is jou dat nooit opgevallen? Ik val jullie toch ook niet lastig met de mededeling dat er aan het begrip gezelli nog een letter ontbreekt? Overigens hoorde ik zeer onlangs een collega van mij dezelfde uitdrukking gebruiken maar dan in de ontkennende vorm: het was niet ongezelli zei hij mij. Maar ja, omdat ik ooit eens de onvergeeflijke fout heb begaan curriculi in stede van curricula te schrijven denken jullie meteen dat de domheid opeens bezit van mijn hersencellen heeft genomen. Jullie ja, want toen ik A. deelgenoot van mijn “blunder” maakte, geef het toe, toen heb je me toch bijna uitgelachen, misschien wel helemaal. Ja, stelletje onverbeterlijke schoolmeesters, hoe redden jullie je hier nu uit. Afin, ik had wat problemen kunnen voorkomen door de verbastering tussen aanhalingstekens te plaatsen maar we hebben inmiddels al ervaren dat het fenomeen email op de een of andere manier een alibi voor onzorgvuldig taalgebruik lijkt te zijn. Taal en stijlfouten, die zelfs in de meels van Giovanni Berlino veelvuldig voorkomen, om nog maar te zwijgen van zijn voortdurende neiging tot het produceren van neologismen maar mij even voortdurend aansprekend op vermeend onjuist taalgebruik, vinden we in emails kennelijk minder problematisch dan in brieven. Daarom stuur ik deze keer maar weer eens een brief, ook omdat ik daadwerkelijk iets fysieks heb toe te zenden: twee kaartjes voor de voorstelling van maandag aanstaande. Want wat is het geval: wij hebben inmiddels met het Venlose HKB overeenstemming bereikt over een joint venture maar de laatste onderhandelingen moeten nog plaatsvinden. Die gaan over de aandelenverhouding en de inbreng van eigen vermogen. Juist in deze dagen heb ik met enkele banken gesprekken over de financiering en ben op zoek naar bedrijfspanden, zoals gezegd, in of rond Arnhem. Aanstaande maandag hebben wij een laatste onderhandelingsronde waarna we eigenlijk met grote spoed van start willen gaan. Onze firma gaat zeer waarschijnlijk Optimum heten. Er loopt nu een landelijk handelsnaamonderzoek bij de Kamer van Koophandel waarna we


BRI E FW I S S E L I N G onder deze toch fraaie naam van start zullen gaan. Ook zal ik een persoonlijke management bv op moeten richten. Gaarne suggesties voor een mij passende naam! Het spijt mij oprecht dat ik nu zelf de voorstelling van Bach niet bij kan wonen maar ik vertrouw erop dat jullie begrip zullen hebben voor deze wijziging in de prioriteiten. Afgelopen maandag woonde ik het concert bij dat het Gewandhausorchester uit Leipzig gaf onder leiding van Herbert Blomstedt. Een werkelijk schitterend orkest hoor en het is natuurlijk heerlijk om vast te kunnen stellen dat er heel veel zeer goede orkesten zijn en dat wij daar zo regelmatig van kunnen genieten. Voor de pauze het concert voor viool en orkest opus 64 van Mendelssohn (met Frank-Michael Erben op viool) en na de pauze de vijfde sinfonie van Tsjaikovksi. Het vioolconcert vond ik prachtig omdat het enerzijds in mineur geschreven staat terwijl anderzijds de vioolpartij prachtige melodieën speelt en het gehele werk dan weer virtuoos dan weer lichtvoetig, dan weer melodieus dan weer melancholiek klinkt. Uitstekende violist trouwens. En het moet gezegd, ik ben geen liefhebber van Tsjaikovski maar ik vond deze sinfonie werkelijk schitterend; met name de slotmaten van het eerste deel waarin het motief achtereenvolgens door de altviolen, de celli en de contrabassen wordt gespeeld en het geheel eindigt in een diepe sonore brom; er gebeurt trouwens veel in het orkest tijdens dit werk waarvan het geluid zich meerdere malen van de ene groep naar de andere verplaatst waardoor er een uiterst organisch geheel ontstaat (dat viel me ook al op bij de zevende van Sjostakovits onder Maris Janson in het concertgebouw); en dan het tweede deel van deze sinfonie die begint met een ontroerend mooie hoornsolo, terwijl in de finale het koper losbarts. Kortom ik heb genoten, Herbert Blomstedt had ik nog niet eerder gehoord maar dit orkest, gevormd natuurlijk door grootmeester Kurt, heeft in hem een fantastisch dirigent gevonden. Helemaal objectief ben ik niet want de man deed mij, vanaf mijn plaats op de 11de rij, van achter gezien zeer sterk aan mijn vader denken hetgeen ik weer een hele verrassende gedachte vond maar waardoor ik toch met andere ogen naar deze dirigent keek en vervolgens ook in bespiegelingen omtrent mijn vader verzeild raakte tijdens de voorstelling. Zo ziet men, de verrassingen komen overal vandaan. Ik groet jullie, Enno PS: gaarne had ik nog een antwoord op mijn vraag naar jullie bijnamen in het schoolse. PPS: dat jullie postcode in het teken van Mozart staat mag toch een aardige bijkomstigheid heten.

27 oktober Enno! Bedankt voor je meels en je brief. Mijn internetaansluiting is nog steeds naar de verdommenis; de Primafoon kan me pas midden november helpen. Tegen die tijd hoop ik dat ik mijn eigen


BRI E FW I S S E L I N G apparaat weer kan betasten; nu moet ik A.’s recentelijk aangeschafte leptob benutten. PROOST! Op Optimum! Moge het binnenkort zo zijn! Wij verheugen ons waarhaftelijk zeer. Laat het niet lopen, hoezeer het me ook zal spijten dat je de dam in de Rotte verlaat. (En M.?). Naam voor je persoonlijke BV? Is "Onne" niks? Of "Nike"? Nee, dat is een sportschoen. "Melior" of het onzijdig daarvan: "Melius"? Ik vind het een "rotstreek" dat ze jou maandagavond beletten naar het concert te komen. Is daar echt geen mouw aan te passen? En na afloop? Je had het over bijnamen. Ik had er geen, A. heeft er geen. Ik denk dat wij allebei te veel "non-descripte" mensen waren/zijn. Is gewoon niet veel over te vertellen: geen bijzondere afwijkingen en zo. Je had het ook over een meel van mij die je gezien de schaakdecoratie niet kon openen. Moet je die meel nog hebben (ging over Szymanowski's "Krol Roger" en over Joegoslavie o.a.) al is-ie nu verjaard? Dan zal ik pogen het schaakbord weg te halen. Zwitserland was heerlijk, al startte ik grieprig de reis. Ik heb zelfs de avond voor vertrek een Harnoncourt-concert moeten laten lopen..... Rochelend en kwijlkwijl kwam ik in Basilia aan, mooie expositie, we hebben zelfs nog wat gekoopt! Toen naar de gastheer in Lausanne, bij hem vier dagen gedomicilieerd, hij gaat helaas daar weg naar Londen volgend jaar, heeft daar een mooie flat vlak bij het Meer van Geneve. Kleine uitstappies gemaakt: Geneve (mooie stad), Gruyere en zo. Naar Zuerich daarna, in de Opera geweest (een zeer zeer bijzondere Salome onder jullie Gergiev (uitmuntend! Prachtig orkest ook); enscenering om lang over na te zoemen en te discussieren; jammer dat je er niet bij was!). De fraaiste Salome uit mijn leven is en blijft echter die in Amsterdam van een paar jaar geleden. Na de voorstelling in de Altstadt gevroten; volgende dag huiswaarts. Nog steeds hoestend en snotrijk. Zo gauw mijn computer is gerepareerd geworden, stuur ik je de correspondentie toe met "Odeon". He hallo! Ben je enigszins aangebrand vanwege bepaalde kanttekeningen van deze zijde over taalgebruik en spelling?? Let it be, het was niet gemeen bedoeld, en ikzelf heb het vaker over mijn schoolmeesterij gehad. Maak je niet druk over Barenboim; niet dat ik dat "antisemitistisch gedoe" meteen onder tafel wil vegen, maar B. zelf is bepaald geen lieverdje. Het orkest van de Staatsoper heeft 'm trouwens tot "dirigent voor het leven" benoemd, dus met dat "antisemitisme" valt het wel mee. Maar dat het woord "Jood" ueberhaupt valt, dat is kwalijk. Ik geloof trouwens niet dat je de uitspraak van Christian Thielemann zo op de weegschaal moet leggen, als hij dat al gezegd heeft. De discussie over de grote invloed van "Joodse Duitsers" op het Berlijnsmuziekleven dateert overigens niet van gisteren. (Al in de 20ger jaren van de vorige eeuw). Niet dat dat wat goedpraat, zo bedoel ik het niet. De Bundestrainer zit in Florida; ik heb het in Zwitserland gelezen in de Frankfurter Allgemeine. Wat een stommerd ook! Ik begrijp niet goed dat je een lansje voor hem breekt. Waarom was Christoph "dom" (zoals je schrijft) toen hij hoofdhaar afstond? Waarom is het huichelarij? Ze pakken toch iedereen die doopt? Je gebruikte enkele malen in je brief de erenaam "Giovanni Berlino". Had dat een reden, of is dat vanwege dat gedoe in Berlijn?!? Ja, Pronk is belubberd! Wat een gladjakker ook, die Rotterdamse


BRI E FW I S S E L I N G Ruud! Hij flikt het kunstje toch maar weer; maar het is een man die ik nog nooit op een principe heb kunnen betrappen. Hij gaat nu strijden voor de "arme sloebers", zo sprak hij. Ha ha ha. Wie lacht niet wanneer hij Lubbers ziet of hoort? Nou vind ik Pronk ook een hoe-zal-ik-het-netjeszeggen, maar die staat tenminste ergens voor, al ligt hem de rol van Middeleeuwse boeteprediker het beste. Amnesty vergeet ik niet. Ik ga boodschapjes doen, hoe burgerlijk. Wanneer komt ge bikken? Data (meervoud, haha) (wat ons betreft am Liebsten in het wiek-ent) 17, 18, 19 of 25/26 november. Andere invitatio: gaat ge met me mee op 1 februari naar een concert met o.a. een nieuw Kancheli-oeuvre? Ik groet je, groot zakenman. Fatima zal je missen! H

Onderwerp: NEE en JA Datum: zondag 29 oktober 2000 16:06 Waarde grootindustrieel! Nee, 't kan niet op 17/11: A. gaat met een vriend (jaja) uit eten. Het kan dus wel, als je met mij allenig genoegen neemt. Maar dat vindt A waarschijnlijk niet zo. Ja, mijn computer mist nog steeds zijn Internetmodem. Ja, ik had dat best gesnapt van Berlino, zo is het nou ook weer niet! Omdat er bij Berlino echter een zekere connotatie rondspookt, meende ik dat er een dubbele modem (bodem) inzat, en dat er nog iets anders geimpliceerd werd. Ja, ik weet nog steeds niet hoe ik op A.’s lebbertopje de accenten en trema's moet toetsen. Nee, ik geloof dat van Thielemann niet; dat maakt hem toch onmogelijk daar? Dat het naar gas ruikt, (jouw woorden) vind ik behoorlijk ongezouten en frontaal. Er hoeft daar maar wat dan ook te gebeuren, en daar komt Hitler om de bocht! Toe nou! Barenboim is overigens niet bepaald een engel; hij heeft in Parijs bij de Bastille-opera ook forse mot gehad vanwege exorbitante salariseisen. (Hij heeft jaren daar weer voor Jacqueline du Pre fors belazerd). Maar als dirigent en pianeur heb ik hem hoog, al heb ik 'm nooit in levenden lijve aanschouwd of gehoord. Hij was nog niet in Bayreuth toen ik er nog regelmatig rondstampte- in smoking, versteht sich. Nee, ik geloof je ditmaal niet, dat je niet aangebrand was! Komt jouw bitsheid nou door mij of door de verwikkelingen? Ja, ik zal me

beheersen

(voorlopig)

met

het

maken

van

(pseudo?-)geestigheden

en

knauwerige

opmerkingen. Nee maandagavond? Of zien we U toch nog, om een borrel op de goede afloop van jullie gesprek naar binnen te klotsen? Ja, het beeld staat in de tuin. Wanneer bezichtiging? Voorstel: 24? 26? 8/12? 9/12? 10/12? (Inclusief bikken) Nee, wij hebben/hadden heus geen bijnamen. Waarom zouden we die overigens voor UweEdele verborgen houden? Maar er is echt en heus nix. Geloof me! Of ik heb wat mij betreft 20 jaar lang liggen pitten. Nee, nog nix uit Bayreuth. SUCCES MORGEN!! Het komt goed, ik voel het. JA!! H.



Onderwerp: Hoezo aangebrand? Datum: zondag 29 oktober 2000 16:43 Goede vriend, Hoe nu? Kan 18/11 wel of nu enkel nog de data die je in deze laatste email noemde? In dat geval houd ik het op 26 november. Akkoord? Ik weet ueberhaupt niet hoe ik in een email trema's en accenten moet versieren. O ja, stuur mij die schaak-email nog eens zonder toevoegsel, alstublieft. Warom ben ik nou te frontaal als in west europa synagogen worden belaagd en gecultiveerde lieden in een woordenstrijd om een kennelijk kwistzieke dirigent het toevoegsel jood gaan gebruiken? Dan ligt toch een relatie met '38 voor de hand. Ik zie ook wel de verschillen tussen toen en nu maar vind het wel zeer verontrustend allemaal. En bits waren mijn woorden al helemaal niet bedoeld, dus hoop ik maar dat je dat ook niet zo gevoelen wilt. Dus geen beheersing als het gaat om geestigheden en steken onder water silvousplait! Neen, maandagavond gaat beslist niet lukken maar ik houd je uiteraard op de hoogte van de jongste ontwikkelingen. Straks eerst maar even de uitreiking van de AKO prijs bezien. Hoop maar dat die Grunberg hem niet wint. Voor het overige heb ik geen voorkeur. Ben juist heden aan Publieke Werken van Rosenboom begonnen maar die heeft al zoveel prijzen gewonnen. Wat doet Jozias als die terugkeert uit de Antillen. De pijp aan maarten? Zou wel leuk zijn, zo'n binnenbrandje in Paars II. Ik groet u welgemeend en allervrindelijkst! Enno

Onderwerp: Bush het bos in? De Waard in elk geval wel! Datum: woensdag 8 november 2000 15:30 Gegroet, ondernemer, Hoe lopen de preparaties? Op rolletjes? Of nog hobbels? Wat een schitterende iemeel van die Engelsing! Dat zo'n analfabeet jouw onderneming betrouwbaar en degelijk vindt- mijn complimenten! Dat geeft te denken in elk geval....... En George Dubbeljoe? Toen ik vanmorgen om 8.15 naar de tennisbaan reed hoorde ik dat-ie gewonnen had, en dat Kok al zijn felicitaties had gestuurd. Het braafste jochie van de klas. "Who the fuck is that Kok?" zal G.W. wel gedacht hebben. Maar L. belde vanmiddag zeggende dat het nog helemaal niet gewis is dat Boesj etc. Ben benieuwd. Zo zie je maar: die jacht op primeurs van die Amerikaanse nieuwsstations leidt tot oververhitting en aftroeverij. Maar ja, anderzijds heeft het ook wel wat. Hoe reageert de directeur van Optimum en van Maior op het woord Leitkultur?


BRI E FW I S S E L I N G Die domme trut van een Michele de Waard in ons homopopblad beweerde dat de Frankfurter Allgemeine zich zeer kritisch had uitgelaten over dat woord en de (mogelijke) implicaties. Nu had ik toevallig in Zuerich de FA gelezen, en daar stond juist in het redactioneel hoofdartikel dat een Duiser zich niet hoeft te verstoppen voor zijn Duits-zijn en dat het goed is de nationaliteitsvraag en de implicaties van het wonen in een bepaald land aan de orde te stellen. Ik vrees dus dat Mej. de Waard (die ik toch al niet van slimheid verdenk) het FAZ-artikel helemaal niet heeft gesnapt. Gegroet voor heden! Zet 'm op. H

Onderwerp: Bush & de zinloze voorzorgsmaatregel Datum: woensdag 8 november 2000 17:02 Beste vriend, Tja, wat daar in de VS gebeurt vind ik fascinerend. Niet alleen wij Europeanen denken kennelijk dat het niet veel uitmaakt wie daar president wordt. De Amerikanen komen er zelf ook niet uit. Het verschil in stemmenaantal is wel schrikbarend klein. Zou de uitslag bij stemplicht anders hebben geluid? CNN gaf Florida eerst aan Gore, moest het vervolgens corrigeren, Bush roept de overwinning uit en heeft zijn overwinnaarsrede al uitgesproken en nou moettie toch nog terug naar de wachtkamer. Dat is natuurlijk prachtig. Overigens zag ik natuurlijk het liefste Gore als president, simpelweg omdat hij over wat meer intellect lijkt te beschikken. Die Bush ziet er gewoon onwaarschijnlijk dom en ook onbetrouwbaar uit. Met Bush verwacht ik handelsoorlogen tussen Europa en de VS en een fors terugtrekken van Amerikaanse troepen uit de brandhaarden van deze tijd. En toenemende sociale tegenstellingen in Amerika zelf hetgeen op termijn weer van invloed is op de rest van de wereld. Moge de Amerikaanse economie spoedig een zachte landing maken en de investeringen in Europa weer aantrekken. Dat is goed voor de intrinsiek gezonde Euro en kan Duisenberg nog een tijdje in Frankfurt blijven. Alles beter dan die Trichet die overigens van bankfraude wordt verdacht en dus naar mijn overtuiging nimmer president van de ECB mag worden. En nou duurt het dus nog een paar dagen voor de Amerikanen weten wie de great communicator Clinton gaat opvolgen, wat een nagelbijterij! En over 4 jaar hebben we de eerste vrouwelijke president in de VS. Wat zeg je daarvan? Leitkultur. Dat is typisch zo'n woord dat in beginsel geen kwaad kan maar uitgesproken door een Duitser meteen een connotatie krijgt. Ik weet het, jij houdt er niet van als ik zo reageer maar dat deert mij niet. In eerste instantie sprak de CDU lijsttrekker van Deutsche Leitkultur en nu hebben ze de slimheid bedacht het praedikaat Deutsche weg te laten. Wel, ik wil er niet over vallen, het ruikt niet overal naar gas, laten we wel wezen. Ik vind het wel terecht dat de CDU Duitsland nu als een immigratieland beschouwt. Dat heeft Kohl nooit willen erkennen.


BRI E FW I S S E L I N G Voor de rest alles wel, zij het dat onze partner een optieregeling heeft voorgesteld waar wij niet echt enthousiast over kunnen geraken. Wij discussieren vrolijk verder maar gaan ervan uit dat beide partijen eruit willen komen. Zag gister nog de barbier en heb daarvan genoten. Maar ik stuurde A. al een schriftelijk bedanken recensiebriefje waarin ik jou overigens een brompotcommensaal noemde maar misschien wil A. je dat allemaal nog uitleggen. No offense meant by the way. Hans, het ga je goed, voor wie ben jij eigenlijk of maakt het je geen zier uit ? Tabé, Enno

Onderwerp: ps Datum: woensdag 8 november 2000 17:15 Melior vond de KvK niet goed, er waren teveel andere bedrijven die reeds zo heetten. Nu restte mij niets anders dan de uitwijk naar het onzijdige te nemen. Zo komt het dat ik nu verder ga onder de welluidende naam Melius Management b.v. Deze naam kwam overigens ook al voor maar in een andere branche (tekstbureau Scripta Melius!). Snapt ge? Gegroet E.

Onderwerp: Opties? Leitkultur! Datum: zaterdag 11 november 2000 11:38 Hooggeschatte multinationalboss, Ik weet nauwelijx wat een optie is- aandelen voor een tevoren vastgelegde prijs kopen of verkopen, herinner ik me. Waarom is dat in jouw geval een onderhandelingsprobleem? Is dat nadelig voor Optimum of voor Maius? Wat Bush en Gore betreft: ik geloof niet, dat wij ons in de huid van een Amerikaan kunnen verplaatsen. Daar zijn andere belevenissen, culturele eigenaardigheden en misschien nog meer van ander belang dan hier. Ik heb onlangs de Amerikaanse ambassadrice in Nederland op TV gezien/gehoord: zij meende, dat de doorsnee Ami veel minder geïnformeerd is, minder diepgaande beschouwingen op Tv, radio en in kranten kent dan wij hier, dat hij dus anders tegen een presidentsverkiezing aankijkt dan wij zouden denken etc. Langer Rede kurzer Sinn: wat ik gestemd zou hebben, ik weet het bij Zeus niet. Het maakt misschien ook niet veel uit: de adviseurs en de hele groep beleidsmakers en -ondersteuners is zo invloedrijk, dat de vraag gerechtvaardigd is of de president wel werkelijk een heel eigen stempel kan zetten op de politiek. Ik kan dat niet beoordelen. Dat jij Bush een domme kop vindt hebben, tja, ik vind dat nogal meevallen. Een vriendin van mij zou direct op Bush gestemd hebben vanwege zijn aardige, bijkans knappe kop- zo zie je maar weer!! Reagan, jouw andere domme kop, was een in mijn ogen


BRI E FW I S S E L I N G uitstekend president, ook al wist-ie niet dat Denemarken de hoofdstad van Belgie was en dat Arafat de directeur van Karstadt was. Een slechte president? Ik denk wel eens: Eisenhower en (vergeef me) Kennedy waren niet zo goed, evenmin tricky Dick in zijn tweede fase. Maar de anderen? Leken me allemaal best competent. Wij hebben godzijdank een monarch. Van mij hadden de Duitsers dat bijvoeglijk naamwoord bij Leitkultur best mogen laten staan, edoch om electorale (?) en buitenlandse redenen heeft de CDU er nu Leitkultur in Deutschland van gemaakt. Het is m.i. een goede zaak wanneer de Duitsers niet om de nationale brij heen zouden blijven draaien. Laat men daar nou toch weer eens de grote waarde van zijn eigenheid onder ogen durven zien. Maar volgens sommigen (!) ruikt het meteen naar gas als iemand het woord "Duitsland" uitspreekt. Imperialistische teksten zingen zoals "Rule Britannia" op der Proms laatste avond mag wel, maar in het volxlied zingen "Deutschland ueber Alles" (wat overigens gewoon betekent: ik heb D. boven alles lief, niet: D. is de baas van alles of moet de baas worden!) mag niet! Dat begrijpt mijn germanofiele hart en verstand niet, en ik hoop dat steeds meer jongere Duitsers dat ook niet meer begrijpen. Die vieze Angelsaksen waren toch de uitvinders van het "concentratiekamp", nietwaar? Dus ben ik verheugd over het CDU-initiatief; graag meer daarvan! Zo, ik heb je genoeg geërgerd. Binnenkort is mijn computer, hoop ik, weer gereed. Dan kom ik weer zonder pseudoniem op U af! H

Enno Nuy Rochussenstraat 323b 3023 DG Rotterdam zaterdag 11 november 2000 Beste bijklussende vutter, Tja, die opties, inderdaad nu vastleggen tegen welke prijs je straks aandelen kunt kopen. En dat is een punt van onderhandeling omdat de straks verkopende partij nu al, althans naar ons gevoel, een veel te hoge prijs vraagt. En dat geeft geen lekker gevoel. Voeg daarbij het gegeven dat de straks verkopende partij een soort zelfverklaarde heilige is, die vooral zichzelf graag hoort praten en de kunst van het luisteren nooit machtig is geworden en je hebt wellicht enig idee hoe een dergelijk type op mij overkomt. Is dit alles een risico? Ach, dat valt wel mee; de man in kwestie is een soort persoonlijk raadsman van onze industriële counterpart, dus dat is wel lastig; voor het overige zullen we hem in beginsel één maal per jaar in de aandeelhoudersvergadering tegenkomen, dus dat is overkomelijk. Waar het aanstaande dinsdagavond, dan hebben we ons laatste overleg terzake, om gaat is dat er daadwerkelijk onderhandeld kan worden; daarvoor zijn twee partijen nodig die allebei willen bewegen. We zullen zien. Wat de beide Amerikaanse troonpretendenten betreft ben ik het wel met je eens ofschoon ik blijf volhouden dat die Bush een boeventronie heeft. Die vriendin van jou moet maar eens bij zichzelve


BRI E FW I S S E L I N G te raden gaan; “bijkans knappe kop” schrijf je zelfs? Mankeert mij wat aan de ogen, zie ik zekere zaken over het hoofd? Maar goed, het blijft een prachtig schouwspel, die Amerikanen die er maar niet uitkomen. En zoals altijd zijn het de advocaten die er goed garen bij spinnen. Heb je trouwens dat zogeheten butterfly stembiljet gezien? Dat is natuurlijk ook een draak van een ontwerp dat als ik de communicatie experts mag geloven zondigt tegen alle basisregels van informatie overdracht. Anderzijds hebben de republikeinen een sterk punt door erop te wijzen dat het biljet door een democraat is ontwikkeld, bij eerdere verkiezingen is gebruikt , bij welke gelegenheid toen een democraat won enzovoorts. Dat Kennedy een zwaar overschatte president was, dat zullen de geschiedenisboekjes nog wel eens haarfijn uitleggen maar ja, de man is als een held gesneuveld en dat leidt tot een onverwoestbaar imago. Volgens mij heeft JFK zijn grootste prestaties in de sponde geleverd en dan vooral met andere dan zijn eigen echtgenote. Tegenwoordig worden automobilisten langs de weg op afstand houden gewezen door posters voorstellende historische figuren die twee vingers opsteken; onder hen Ghandi, Churchill en ook voornoemde JFK; als ik het mij wel herinner reed hij destijds zelfs stapvoets en dat heeft hij niet overleefd; zijn aandeel in deze reclamecampagne lijkt mij derhalve wat misplaatst Waarop jij je mening baseert dat Reagan een goed president was, is mij niet geheel duidelijk. Voor de Amerikanen was hij de verpersoonlijking van the American Dream en men herinnert zich deze man als the great communicator maar ik denk dat Clinton hem daarin voorbijstreeft, met twee vingers in de neus. Die Reagan had zo geweldig veel krediet dat de Amerikaan bereid was hem feitelijk alles te vergeven. En we moeten erkennen dat je iemand niet kunt kwalijk nemen dat hij aan alzheimer lijdt. Of het nog verantwoord is zo iemand dit hoge ambt te laten bekleden, dat is een andere zaak. En Lindon Baines Johnson was toch ook geen geweldig president, hij heeft Vietnam geweldig laten escaleren en was op het laatst niet meer te stoppen. Nixon heeft daar tenminste een einde aan gemaakt zoals hij ook aan de wieg stond van de verbeterde relaties tussen China en de VS. Ik denk dat Carter misschien wel de beste naoorlogse Amerikaanse president was, uiteindelijk gestruikeld over een vliegtuig in Iran. Overigens wil ik er niet van beschuldigd worden gas te ruiken als het om Duitsland gaat. Ik kom graag in Duitsland, ik vind het een bijzonder land en de Duitsers vind ik door de bank genomen vriendelijk volk met soms wat te weinig gevoel voor humor of zelfspot. Duitsers zijn serieus en volgens mij ook snel zwaar op de hand, de Duitser is een homo intellectualis met een goed gevoel voor syntaxis en een …..ach wat zou het ook. Laten we maar niet generaliseren. De Duitser van deze tijd is misschien wel de meest Euopese Europeaan, heel anders dan Denen en Fransen en Britten. Heb net Publieke Werken uitgelezen, een prachtig boek moet ik zeggen waarin veel merkwaardig of archaïsch taalgebruik (‘brieke benen’ of germanismen zoals ‘oudmodisch’) maar dit mag met recht een grote roman genoemd worden. Ben nu begonnen aan een essay van Brouwers getiteld “De spoken van Bomans” dat ik via Internet op de kop wist te tikken.


BRI E FW I S S E L I N G Laat mij nog even weten wanneer wij afgesproken hebben, op de een of andere wijze is de afspraak niet in mijn agenda terecht gekomen. Mij staat bij 26 november, of was het 24 of 25 ? Ik weet het niet meer. Ik groet u en ga aan de whisky. Enno

Onderwerp: Opsieman Datum: zondag 12 november 2000 13:15 Die vent die het je lastig maakt, is dus een soort extern adviseur van jullie counterpart? Is zijn opsievoorstel nu een conditio sine qua nihil? Of gaat de deal met Venlo door, ook al accepteren jullie zijn opsieversie niet? De afspraak hier niet in de agenda opgenomen? Is dat je waardering voor mijn/onze kookkunst? Het was 26 november. Maar als het niet schikt, dan graag een alternatief voorstel. Heb jij gisteren de voismeel ingesproken met een enkel "hallo"? Ik kende de stem niet herkunnen. Maar misschien was het wel mijn jongste broertje. Gegroet, optioneel verrijkte, milieufreak, linkse rakker, en wen er maar vast aan dat Sjors Dubbeljoe onze leider wordt voor de komende acht jaren. H.

Onderwerp: Ga je nou zo beginnen? Datum: zondag 12 november 2000 14:33 Goede vriend, Die adviseur van onze counterpart is tevens een van de twee geldschieters. Venlo ware dus te lezen als pars pro toto. Natuurlijk moet een en ander onderhandelbaar zijn en wij vertrouwen erop dat we er aanstaande dinsdagavond ook uitkomen. Zoniet, dan haben wir ein Problem. En omdat ik nu opties op aandelen heb mag ik dus zeker nooit meer enige opmerking maken die iets van doen heeft met sociale solidariteit? Ja, ik heb al wel een gevoel hoe jij mij in de komende tijden zult bejegenen. Welnu, dat kan ik hebben, mij krijg je niet op de kast. Neen, ik heb niets op jullie voicemail ingesproken. Als ik dat al zou doen zou ik mij bekend maken. Wel is gisteravond bij mij twee maal de telefoon gegaan waarop enkel ruis aan de andere zijde; bij die gelegenheden heb ik wel enkele malen "hallo" geroepen om uiteindelijk bij uitblijven van enig resultaat de hoorn er maar weer op te leggen. Zo, jij ziet Bush dus zelfs acht jaar aan de macht blijven? Ik denk het niet, hij zal de wereld nog voor verrassingen plaatsen en daar zal niet iedereen gelukkig mee zijn. Gore zit in een uiterst lastige situatie; hij kan het zich niet permitteren een verkiezingsnederlaag te erkennen om de simpele reden dat zulks nog steeds niet is vastgesteld; bovendien zou hij daarmee zichzelf een brevet van onvermogen toekennen; Bush heeft het gemakkelijker omdat hij zich even de winnaar


BRI E FW I S S E L I N G gewaand heeft, de felicitaties van zijn tegenstrever heeft ontvangen en nu alvast een voorlopige regering kan vormen en daarmee zich naar den volke toe al als de natuurlijke leider kan presenteren. Ik weet het werkelijk niet: Gore maakt hier geen sterke indruk maar het is een vrijwel onmogelijk spel; met jou denk ik dat Bush gaat winnen ofschoon ik altijd de indruk had dat de elders verblijvende Amerikanen in het algemeen meer ophebben met democraten; dat hoeft natuurlijk helemaal niet zo te zijn; wij wachten af. Ik ben er de 26ste november en ik heb geendeels bedoeld jouw/jullie kookkunst niet de eer en bewondering die ze verdient te doen toekomen. Waarvan akte! Ik groet u beiden. E.

Onderwerp: Brink? Datum: woensdag 15 november 2000 20:05 De opties binnen, en nu niet naar Arnhem, maar naar de Bahama's? Alles in orde gekomen? Ben benieuwd. H

Onderwerp: Bahama's? Datum: donderdag 16 november 2000 19:35 Als ik al zou gaan, dan toch niet naar de Bahama's. Maar wees gerust, de discussies zijn achter de rug en we zijn eruit. Volgende hobbel genomen dus. Ik ben nu in de weer met banken, accountants en notarissen om de boel geformaliseerd te krijgen. Gisteren hebben we definitief de hand weten te leggen op een fraai bedrijfspand aan Delta 54 te Arnhem. Wij zijn gelukkig en tevreden. Ik ga weer verder met de rompslomp, we spreken elkar spoedig. Wat een drama daar met die Amerikanen he? Krijg je gelazer mee met al die poltieke benoemingen van rechters. Toch geloven ze er heilig in, die Yankees. Groeten E.

Onderwerp: Fazant & Odeon, stokpaardjes en Prinzipienreiterei Datum: dinsdag 28 november 2000 12:47 Goede vriend, Ik heb genoten van je briefwisseling met de heren van Odeon. Men heeft je schrijven au serieux genomen en ik moet zeggen dat hun repliek mij wel bevalt. Je brief is bij de heer Engeler hard aangekomen en dat verbaast mij geenszins. Terecht veronderstelt hij bij jou een meer dan


BRI E FW I S S E L I N G latente homofobie en terecht stelt hij dat zulks toch niet meer van deze tijd is. Ik blijf met jou van mening dat het niet de bedoeling van componisten is geweest hun werk posthuum nog eens door een homo erotische bril te bezien; hun opera's lijken toch algemene themata te behandelen geheel los van enige sexuele component. Anderzijds mag men opmerken dat verdrongen of niet openlijk toegestane homosexualiteit ook tot de algemene themata gerekend dient te worden. Zie de Verklaring van de rechten van de mens er maar op na. Daarin gaat het om geloof, ras en sexuele voorkeur en dat is volkomen terecht. In je laatste antwoord aan de heren Fernandez en Vliegenthart doe je er nog voorzichtig een schepje bovenop door te stellen dat het goddank nog niet zo ver is dat je als hetero wordt onderdrukt. Door de wijze waarop je deze verzuchting weergeeft veronderstel je impliciet, zo heb ik dat althans gelezen, dat dergelijke tendenties al wel onderweg zijn langzaam maar zeker werkelijkheid te worden. En ik daag je uit daarvoor aanwijzingen op tafel te leggen. H, je moet oppassen voor stokpaardjes en inderdaad Prinzipienreiterei over zaken die niet meer van deze tijd zijn. Het gaat telkens weer over het centrale thema in jouw wezen, jouw bestaan: die afkeer van het vreemde en onnatuurlijke. Ik heb het al vaker gezegd en ik blijf dat roepen: van jou als academisch gevormd wezen, behept met een duidelijke intelligentie en analytisch vermogen, van jou dus mag worden geëist dat je ook dit soort themata op een wijze benadert die ze verdienen: met enige distantie en vanuit een academische geest. Dus moet eerst worden gedefinieerd wat eigen en wat vreemd, wat natuurlijk en wat onnatuurlijk is. Jij lijdt inderdaad aan een homofobie en je hebt nog nooit enige poging gedaan om daar een steekhoudende argumentatie onder te leggen. Feitelijk diskwalificeer je jezelf daarmee. En dan begrijp ik die reactie van de heer Engeler wel, sterker nog: hij heeft gewoon gelijk. Maar chapeau voor je brieven, ze zijn naar inhoud en stijl zoals ik van je gewend ben. Heb je overigens in de NRC dat onzinnige essay van Rudy Kousbroek over de moderne vijand gelezen (waarbij hij zwaar leunt op Hofland, wiens essays ik overigens niet las, ik lees Hofland eigenlijk nooit). Nou ben ik toch al niet zo'n liefhebber van Kousbroek gezien diens buitenproportionele en onterechte kritieken op Jeroen Brouwers maar in dit essay gaat hij toch echt te ver. Een redeloze aanval op het marktmechanisme waarin de Verenigde Staten opeens als de grote vijand wordt gepresenteerd. Kortom, een ondermaats artikeltje waarin heer Kosubroek zichzelf definitief buiten het klassement heeft geplaatst. Afgelopen weekeinde verscheen een repliek van Arnon Gruenberg in de NRC en ik moet zeggen: dat is een reactie die staat; voor het eerst dat ik van Grunberg een artikel lees waarvan ik zeg: ja, dat is uitstekend geformuleerd en beargumenteerd. Ik kan het je aanraden maar wellicht las je het reeds. Nog in de clinch gelegen met je poelier? Garandeert jouw poelier je altijd vers wild en zou je kunnen zien of een stuk wild eerst enige tijd ver onder nul heeft verbleven? Zou je kunnen zien of voelen of een stuk wild op tafel waarmaakt wat de eerste aanblik belooft? Ik weet zulke dingen niet. Ik stel me wel voor dat een zichzelf respecterende poelier voor enige genoegdoening zorgdraagt.


BRI E FW I S S E L I N G Maar vooraleer er misverstanden ontstaan: ik heb wederom voortreffelijk gegeten en gedronken ten uwent en genoten van uw beider gezelschap en gespreksstof. Hopelijk heb ik u niet al te zeer vermoeid met trivialia en onnozelheden. Groeten en tot ziens, E.

Onderwerp: Met excuses Datum: dinsdag 28 november 2000 20:37 Waarde grootindustrieel, Neem aan dat ge behouden te huis bent gearriveerd, en dat de politie U niet heeft laten uitademen. Anders zou ik me nog schuldiger moeten voelen dan nu reeds, omdat ik Uwe Genade heb laten proeven van een mislukt culinair festijn. De taart was te droog, de fazant onuitstaanbaar, het vooraf"je" middelklassig en zo blijft alleen de kaas over- maar daar kon ik weinig aan doen. De wijn was goed, en het water eveneens. Ik kan niet geloven dat je me na deze faillure nog aan zou raden mij als cateraar op te werpen! Heb vandaag de halve dag boete gedaan door mij in het stof te werpen: door n.l. bij mijn broer oude vloerbedekking te verwijderen en los te wrikken en idem te steken. Wat een zooi, waar de mens op leeft!! (--) Morgen ben ik wederom in het Ccgebouw, bij de Muenschner Philharmoniker. Heb je gelezen over de afgelasting van een soort opera in Rotterdam dankzij de pressie van Mohammedanen uit Marokko? A. is donderdag jarig, en ik heb nog geen cadeautje kunnen verzinnen. Vrijdag t/m zaterdagmorgen zijn we weg, naar een culinair topding in het Zuiden des lands (in Hoogerheide, of all places), zaterdagmiddag terug, zondag de kindertjes hier + aanhang. Gisteren bezoek uit Lausanne gehad van de amigo bij wie we daar ook gepit hebben in de herfstvakantie. Dus opnieuw de keuken in; ditmaal mosselen gewoon, dus dat lukte nog wel. Ik bid nogmaals over vergeving, maar de poelier zal het weten. H

BenD vrijdag 1 dec Dear Best Man and Man of the World, Dank voor je attentheid, zich uitende in bloemen en telefonaat. Helaas is de ex-jarige dermate overbelast en druk, dat zij pas volgende week passende woorden zal kunnen vinden om U te bedanken! (Het is inderdaad waanzin, daar bij het onderwijs) We vertrekken zo dadelijk naar wat een culi-magazine het beste restaurant van Noord-Brabant vindt. Ben benieuwd. Slechter dan


BRI E FW I S S E L I N G Zondag j.l. kan het in elk geval niet wezen. Evenmin kan iemand slechter schaken dan ik gisteravond; de jarige was van honk naar een cursus, dus ik kon met ons (=Utrechts) team meespelen tegen Hilversum; maar tot mijn troost scoorden de onzen slechts twee remises; de rest, ik inclusief dus, kregen op ons flikker; ik nog wel van een vrouw, die de echtgenote bleek te zijn van een Amerikaanse schaakgrootmeester (Seirawan, misschien heb je de naam wel eens gelezen) EN de dochter van de demokraat Jan Nagel. Zij was speciaal voor de match overgekomen

uit

de

USA!

Haar

aanwezigheid

interesseerde

uiteraard

een

van

mijn

schaakklupvriendjes, die een van de auteurs is van “Tien over Rood”- jou welbekend. Natuurlijk heb ik Kousbroek gelezen, evenals Hofland (dien ik ook zelden lees), en ook de met jouw mening overeenstemmende Heldring, die op een veel fijnzinniger en beknoptere manier dan Grunberg (dien ik overigens niet kan uitstaan en wiens opmerking over de varkens en de gebroken mensenpoot beloond zou moeten worden met veertig stokslagen min een) de vloer boende met Kousbroek. Ik ben het overigens WEL met Kousbroek eens, dat de privatisering een duidelijk HALT moet te horen krijgen, dat de staat veel taken moet heropnemen, dat de commercie niet alleen het voetbal heeft verpest, maar ook radio en TV in haar klauw heeft, dat overal de mens stuit op reclame en business, dat bedrijfsmatigheid een dogma is geworden, en dat de zwakkeren in onze maatschappij grote risico’s gaan lopen, als ze die niet allang aan het lopen zijn. (Ik geef even mijn eigen variant op Kousbroek). Hofland heeft gesignaleerd, op niet-polemische wijze, dat we midden in een veranderingsproces zitten waardoor woorden als “cultuur” een gans andere betekenis hebben gekregen, waar opvattingen schuiven en kleuren verschieten. Het is in elk geval het einde, suggereert hij, van zaken als “idealisme” en “metafysika”, dus van de Grieks-Christelijke cultuur. Fukuyama dus, in andere bewoordingen. Ik geloof dat ook, al geloof

ik ook dat

godsdienst steeds zal blijven omdat God (whoever that may be) nu eenmaal een wezenlijk element is in de schepping of achter of na de schepping- ik ben daarin een brave leerling van Teilhard de Chardin. Maar alles waarin de zakenlieden- met excuses zeg ik dit aan jou!- niet de vingers in de pap hebben maar zelve de pap bereiden, zal naar de verdommenis gaan in menselijk humaan opzicht. Veiligheid bij de NS is niet gegarandeerd, wanneer bedrijfsresultaat de voorrang krijgt boven de te vervoeren mens- zie de discussies in Engeland over het bizarre treinongeluk bij Paddington Station; daar zal nog heel wat boven water komen, vrees ik. Dit daarover. (--) Dank voor je commentaar op mijn Odeon-briefwisseling. Misschien ben ik tegen homo Engeler wel al te fors geweest. Mijn doel was uiteraard niet te kwetsen, maar om te vermijden dat ze zoiets nog eens flikken. a)

Iets moois is het omgekeerde van iets lelijks en iets positiefs dus

b)

Liefde tussen twee mensen is per definitionem iets moois

c)

Liefde tussen twee heren is dus iets moois, zegt mij de logika.


BRI E FW I S S E L I N G d)

Als wij die liefde dus als iets moois zien, kan het niet zijn dat we die verbieden of

tegengaan, want iets moois moet gesteund en gestimuleerd worden. e)

Dan moeten we het dus ook als iets steunenswaardigs zien, indien twee liefhebbende

heren/dames met elkaar op een bankje in het park zitten te vrijen en/of handjes vasthouden. Wanneer zij arm in arm of hand in hand over de Blaak lopen. Net zoals we dat normaal en zelfs leuk cq roerend vinden als een jongen met een meisje dat doen. We moeten het dus ook niet erg vinden, als ons kleinkindje van tien jaar dat ziet, en zegt: Kijk eens, Opa Enno, twee meneren die raar doen”- nee, dan moeten we kleinkind verbeteren en bestraffend toespreken, net zoals we dat doen als we hem/haar betrappen op het stiekem draaien van popmuziek- we rennen dan naar de CD-speler, rammen daar met een bijl op en brullen: “Uit dat ding! Ken je de 5e Bruckner al van buiten? Kun je die dubbelfuga uit het laatste deel al fluiten? Nee? Dan aan het werk, en geen geknoei met die rotzooi!” Nietwaar? f) Liefde is iets moois- M. bemint jou teder; jullie komen hier eten, en niet alleen is zij zeer geïmpressioneerd door mijn fazant, maar ook door mijn taartje en door mijn onbuikige en slanke verschijning, mijn souplesse in de omgang, mijn algemene ontwikkeling; en op de terugtocht naar het Gelderse fluistert zij jou in de oortjes: “Enno, geliefde, liefde is iets moois! Ik hou erg veel van H., dat is dus mooi, niet lelijk en dus goed en steunenswaard. Een week later trekt zij mij de sponde in, we houden van elkaar,het is mooi en niet lelijk; jij staat erbij te juichen en zegt: “Wat is de wereld toch schoon!” Ik bedoel maar met dit vervolgverhaal: ER KLOPT IETS NIET. Ik ben heus niet een homovervolger, een uitroeier, ik stuur ze niet naar Westerbork, maar ik kan niet geloven, vinden, bevorderen, dat dat gedoe als NORMAAL en MOOI gezien wordt; evenmin als M.’s onzedelijk gedrag dat is. Zeg mij, grote geest, waar zit de crux?? Ik ga nu. Wees gezegend en suxesrijk, en sluit je aan bij mijn slotyell: leve de monarchie! H

Rotterdam, 3 december Goede vriend, Kijk, die Grunberg, daar moet ik verder weinig van hebben. Ik heb zijn website eens bezocht maar daar word je niet echt vrolijk van, het is gewoonweg puberaal gedoe. En voor het overige doet hij te veel aan, om het maar weer eens in goed Angelsaksisch weer te geven, name dropping en window dressing. Ik las enkel zijn eerste roman en was daarvan niet onder de indruk, ofschoon ik hier en daar wel moest lachen. Vergeten we dus Grunberg en beperken we ons tot Kousbroek en de zijnen. Gezien de NRC van gisteren heeft hij succes gehad. Opeens bemoeit iedereen zich ermee en ik heb al die reacties met plezier gelezen, ofschoon ik niet alles begreep. Zo zie je maar, ieder heeft zijn eigen kijk op de werkelijkheid. De reactie van Buruma vond ik interessant; hij wijst op de invloed van de oude aristrocratie, die in Europa nog steeds voelbaar is. Ik ben geneigd hem daarin gelijk te geven. Hoe het ook zij, het blijft onzinnig om de Verenigde Staten nu


BRI E FW I S S E L I N G opeens voor te stellen als de grote Satan. Daarmee zoek je dubieus gezelschap op en dat leidt op den duur alleen maar tot gesluierde vrouwen en afgehakte ledematen. Vergeten we even deze faux pas van Kousbroek, dan blijft dus de vrije markt over. Buruma zegt terecht dat de vrije markt ieder individu beschermt; immers, ieder individu mag er aan mee doen. En fijntjes merkt hij op dat het “voor gecultiveerde intellectuelen altijd moeilijk te verkroppen is dat hun producten op een vrije markt minder goed verkopen dan artikelen die minder hoog mikken”. Ja, natuurlijk is de wereld vol van pulp maar ik weiger te geloven dat het nu erger is dan ooit tevoren in de geschiedenis. Net zo min als hooligans en prostitutie enkel van deze tijd zijn. De wereld is groter geworden, de bevolking is explosief gegroeid en de mobiliteit is vrijwel volledig en eindeloos. Maar de mens is in wezen nog nauwelijks veranderd. Na de industriële revolutie en het ineenstorten van het communistisch gedachtengoed is de sociaal economische ordening in de wereld ingericht volgens kapitalistische principes. En alles wijst erop dat deze ordening nog wel even stand houdt. Het grote voordeel van het kapitalisme ofwel het marktmechanisme is immers dat alle materiële behoeften bevredigd kunnen worden, binnen handbereik van ieder individu komen; dat geldt zeker in hoog geïndustrialiseerde samenlevingen als de onze. Maar ook samenlevingen die nog moeten emanciperen komen onder invloed van het marktmechanisme. De Chinese leiders begrijpen maar al te goed dat ze enige vorm van marktwerking niet buiten de deur kunnen houden; ze kunnen het proberen maar ze worden genadeloos afgestraft. Willen de machthebbers hun posities consolideren, dan kunnen ze in een moderne wereld waar iedereen iedereen kan waarnemen, niet om het beginsel van een (enigszins) vrije markt heen. Mensen drukken hun welvaart nu eenmaal primair uit in materiële welstand. En de bevolking is niet bereid tot het einde der tijden de grote leider te volgen wanneer dat inhoudt dat ze verstoken blijft van de meest elementaire basisvoorzieningen en enige mate van luxe. Het Noord Koreaanse systeem is de laatste steen die nu op omvallen staat. De nieuwe Kim beseft dat hij de oppressie van wijlen zijn vader niet voort kán zetten. Het is fascinerend om te zien hoe hij moet manoeuvreren om de gevestigde elites niet tegen zich in het harnas te jagen. Maar het pleit voor hem dat hij, die

opgroeide

in

een

volstrekt

totalitair

systeem

gebaseerd

op

onvoorstelbare

persoonsverheerlijking, een verheerlijking die ook hem ten deel viel, dat hij er toch in is geslaagd zelf de doorbraak naar de buitenwereld te realiseren. Kortom, een geleide of planeconomie, daar moet niemand meer iets van hebben. Dat roept maar waanbeelden van heilstaat en maakbare samenleving op. We weten wel beter. De verzuchtingen van Kousbroek over het vermaledijde marktmechanisme vind ik inderdaad stompzinnig. Daar zit het probleem niet, nog even los van het feit dat het marktmechanisme historisch gezien onontkoombaar is. Waar het om gaat is dat ook deze moderne eendimensionale samenleving (Herbert Marcuse heeft dat goed gezien!!) zich realiseert dat ethiek en moraliteit hoog in het vaandel dienen te staan. Daar is voorlopig nog geen antwoord op gevonden. De terugtredende overheid is haar greep op de samenleving aan het verliezen. Maar het valt ook niet mee om consensus te bereiken over de vraag waar de competentie van de overheid ophoudt en die van de markt begint.


BRI E FW I S S E L I N G Het ligt voor de hand vast te stellen dat de overheid er zorg voor moet dragen dat alle leden van de

samenleving

gelijke

toegang

tot

basisvoorzieningen

als

huisvesting,

scholing

en

gezondheidszorg krijgen; voorts dat discriminatie naar geloof, ras of sexuele voorkeur niet getolereerd zal worden; vervolgens dat de (internationale) samenleving een veilige samenleving is en tot slot dat de informatievoorziening pluriform blijft en nimmer in handen van monopolies komt. Vervolgens dient de politieke besluitvorming recht te doen aan alle stromingen en belangen binnen een samenleving en dat leidt dus tot het postulaat van een parlementaire democratie waarbij een kamer de regering controleert; en een parlementaire democratie vereist een meerpartijensysteem. De rest kan wat mij betreft aan de markt worden overgelaten, ik zie niet in wat daar op tegen zou zijn. Daar waar de overheid vaststelt dat de pluriformiteit of het gelijkheidsbeginsel in het geding is, kan zij het subsidie instrument hanteren, mits dat maar bij voortduring wordt geëvalueerd en getoetst. Kijk naar de media in ons land. Wat is daar nu fout aan? Dat je voor negen van de tien zenders geen belangstelling hebt? Nou en, dan zap je toch verder? En wat is er nou tegen die reclames behalve dat het merendeel niet te pruimen is. Op die manier wordt er tenminste een financiële basis gevonden die anders via de collectieve voorzieningen zou moeten worden gerealiseerd. Zouden we niet blij mee zijn. Tegelijkertijd echter moet het bedrijfsleven zich nadrukkelijker realiseren dat de maatschappelijke verantwoordelijkheid een grote en zware plicht is. Ook het bedrijfsleven heeft alle belang bij een pluriforme samenleving gebaseerd op het gelijkheidsbeginsel. Waar multinationals inmiddels codes hebben opgesteld voor ethisch handelen, zou dat gemeengoed moeten worden over de hele linie. Nu nog worden bedrijfswinsten voornamelijk aangewend voor ronduit walgelijke vormen van perverse zelfverrijking. Het bedrijfsleven zou een grote rol moeten spelen als maecenaat (ten behoeve van de kunsten in de meest brede zin van het woord). Ook zou het bedrijfsleven een veel grotere rol op het terrein van verkeer en waterstaat kunnen spelen. Welke gemeenschappelijke taak het bedrijfsleven ook op zich neemt, het verdient aanbeveling zulks op ieder niveau van de samenleving te doen, opdat er een veel duidelijker binding tussen bedrijf en samenleving ontstaat. Geef toe, dit alles klinkt toch heel wat aangenamer dan die doemdenkerij van Kousbroek. En ik wil bepaald niet suggereren dat het allemaal zomaar even geregeld is. Er valt veel aan te merken op de huidige samenleving maar we moeten oppassen dat we niet te snel een negatief waarde oordeel klaar hebben. Dat is een reactie die binnen elke generatie weerkeert en die telkenmale vooral met hoongelach en schamper gedrag wordt beantwoord. En vaak terecht. En dit alles zeg ik, die vroeger goed thuis was in het marxisme-leninisme, die deelnam aan de zogeheten politeiagroepen in de academische subcultuur van de KU te Nijmegen! Maar ik tel mijn zegeningen. Deze samenleving is, ik schreef dat al vaker, even fascinerend als zij verschrikkelijk is. De internationale gemeenschap wordt met onvoorstelbare problemen geconfronteerd en we hebben er, de VN ten spijt, nog geen remedie voor gevonden. Maar het gaat niet aan ons nu te wentelen


BRI E FW I S S E L I N G in een peilloos cultuurpessimisme. Daarvoor zijn er tegelijkertijd te veel mogelijkheden en kansen. Wij hier in Nederland baden in luxe en weelde. Wij kunnen het ons veroorloven ons druk te maken over tal van zaken die niets of nauwelijks meer met de elementaire levensbehoeften van doen hebben. Dat geeft niets, we hoeven ons er niet voor te schamen. Begrijp mij niet verkeerd, ik heb geen enkele behoefte een pleidooi te houden voor het verschijnsel zakenman. De zakenman is net zo zeer slachtoffer van het feilen van de samenleving als iedere andere burger. Het is kortzichtig de zakenman als grote aanstichter van het kwaad te zien, als de hedendaagse satan. En ik geef toe, wie de wereld door de bril van de moderne marketeer beziet, die wordt door een unheimlich (sic) gevoel bekropen. Maar daar zien wij, intellectuelen, toch zo doorheen? Dat is een wereld van een onvoorstelbare leegte, flinterdun en uiteindelijk leidend tot hedonisme en leegloperij. Lees Quote er maar eens op na, waar je iedere maand weer een prachtig exposé kunt lezen over wat de nieuwe rijken allemaal niet met hun geld doen. Wie daar in afgunst kennis van neemt, is blind voor de rijkdom die voor het grijpen ligt. En wat ik als rijkdom beschouw, wel dat weet je inmiddels meer dan voldoende. En dan nu jouw vervolgverhaal, aan het einde waarvan je zelf al konkludeert dat er iets niet klopt. Inderdaad, ik heb zelden zo’n flutredenatie gelezen als die welke jij mij hier deed toekomen. Neen, dit vervolgverhaal is werkelijk beneden jouw stand en waardigheid. Dat heeft niets meer met logica van doen. Omdat liefde mooi is, is overspel toegestaan en dat beredeneer jij dan langs de weg der logica, geheel voorbijgaand aan het gegeven dat liefde uitsluitend van doen heeft met subjectiviteit en dus niet op deze wijze volgens de wetten van de logica behandeld kan worden. En u noemt uzelf een classicus? Ik zou mij diep schamen! Liefde is het geheel van affectieve relaties tussen mensen waarbij er sprake is van een zodanige uniciteit en exclusiviteit dat daarop het begrip liefde van toepasssing kan worden verklaard. Liefde is dus vooral een combinatie van affectiviteit en exclusiviteit. Voor het gemak van de discussie gaan we ervan uit dat liefde uitgesloten is waar ongelijke machtsverhoudingen bepalend zijn voor de (aard van de) relatie. Het is op grond hiervan dat de samenleving pedofilie niet wenst te accepteren, juist gezien het feit dat kinderen onvoldoende wilsbekwaam worden geacht en zodanig weinig levenservaring hebben kunnen opdoen dat zij de implicaties van een meer of minder vrijwillige sexuele relatie met een volwassene nimmer kunnen overzien. Er is geen enkele (natuur)wet die bepaalt dat liefde uitsluitend mogelijk of toegestaan is tussen twee mensen van tegengestelde sexe. De aard van de sexe is dus niet relevant en zulks is ook vastgelegd in de internationale verklaring omtrent de rechten van de mens. Een samenleving die is gebaseerd op het gelijkheidsbeginsel erkent het recht van ieder wezen op een eigen sexualiteit, ongeacht de aard daarvan. Het getuigt derhalve van beschaving wanneer een modern lid van een moderne samenleving deze rechten erkent. (Waarom maak jij je zo druk over een theaterstuk dat hier niet mag worden


BRI E FW I S S E L I N G opgevoerd omdat zekere krachten in Marokko zich daar tegen verzetten? Waarom vind je dat schandelijk en blijf je het maar normaal vinden dat homo’s vies zouden zijn?) Een geheel andere vraag is die naar het hedendaags exhibitionisme. Maar er is geen enkele aanleiding om te veronderstellen dat homo’s niet het recht zouden hebben in het openbaar van hun liefde voor elkaar te getuigen. De smaak bepaalt hier hoever men daar in gaat en dat is al evenzeer het geval als het om hetero’s gaat. Dit alles impliceert bepaald niet dat je een liefdesuiting tussen twee homo’s dús met evenveel tederheid en gevoel voor romantiek zou moeten waarnemen als wanneer je een vrijend hetero stelletje gearmd ziet rondlopen. Dat is een ernstige misvatting. Om dit te begrijpen moeten we te rade gaan bij de pornografie. Maar ik maak het mij hier gemakkelijk en stuur je een deel van mijn antwoord op twee vriendinnen van ons die overwegen een kind te nemen, naar aanleiding waarvan we uitgebreid met elkaar gediscussieerd hebben. En ik weet hoezeer het homohuwelijk jou tegen de borst stuit.

De discussie over het homohuwelijk en het ouderschap is niet alleen actueel in het huidige maatschappelijke debat maar dus ook in jullie persoonlijk leven. Het is een moeilijke discussie waar je niet gemakkelijk tot een konklusie komt. Wij spraken er later nog over door en je komt dan automatisch bij de vraag wat je ervan zou vinden als een mannelijk homopaar een kind zou adopteren of via een draagmoeder zou verwerven. Nu worden we allemaal nogal dwars gezeten door meer of minder doordachte noties van wat natuurlijk is en wat tegennatuurlijk. Veel van die noties deugen eenvoudigweg niet. Ze worden ook doorgaans door vooral onderbewuste gevoelens, sentimenten en angsten beïnvloed. Ik vermoed dat de meeste hetero mannen gevoelsmatig veel minder moeite hebben met een lesbisch paar dan met een mannelijk homopaar. Voor een belangrijk deel komt dat, vermoed ik, doordat de mannelijke seksuele fantasie twee vrijende vrouwen doorgaans wel maar twee vrijende mannen doorgaans niet accepteert. Van daaruit is het nog wel een lange weg naar twee vrouwen die (een) kind(eren) opvoeden maar ik ben overtuigd van die relatie daartussen. Een ander aspect dat een grote rol speelt is dat vanuit de historie de moeder toch de belangrijkste opvoedende rol heeft; de vader is doorgaans op afstand aanwezig en vertegenwoordigt meestentijds het begrip autoriteit. Het zorgzame in de mens wordt toch eerst en vooral als een vrouwelijke kwaliteit gezien. Ook om die reden is het voor veel mensen moeilijk te accepteren dat twee mannen (een) kind(eren) opvoeden. Maar strikt rationeel is enig onderscheid, zo lijkt het, niet aan de orde. In de wettekst over het huwelijk wordt het intieme verkeer tussen burgers geregeld; het homohuwelijk is dus niets anders dan een uiterste consequentie van de bestaande wettekst; niemand kan in alle ernst volhouden dat alleen kinderen die opgroeien temidden van een klassiek gezin van vader en moeder, kans hebben op een gelukkig leven; wie dat vindt moet dan eerst maar eens verklaren waarom er dan zo verschrikkelijk veel diep ongelukkige kinderen zijn. De uiterste consequentie van het homohuwelijk houdt de facto in dat de samenleving accepteert dat een homopaar


BRI E FW I S S E L I N G kinderen opvoedt. In de praktijk gebeurt dat natuurlijk allang, alleen ontbreekt nog de wettelijke status. En alleen al omdat de praktijk zich reeds voordoet, zal de wet op een gegeven moment onvermijdelijk moeten volgen. Er is natuurlijk geen verschil tussen twee vrouwen die een kind wensen en twee mannen die een kind wensen. In beide situaties is inbreng van buiten de relatie noodzakelijk en daarmee onderscheidt een homopaar zich heel nadrukkelijk van een conventioneel huwelijkspaar. En aangezien de wet daar helemaal niets over zegt (dat kon de wetgever toen ook nog niet bedenken natuurlijk omdat de brede conventie heerste dat zulk gedrag tegennatuurlijk was en voor het overige ook niet of nauwelijks, althans niet openlijk voorkwam). Ik zie niet in waarom kinderen binnen een homo-ouder-gezin in de Nederlandse samenleving minder kans op normaal levensgeluk zouden hebben dan conventioneel opgroeiende kinderen. Maar ik geef eerlijk toe dat ik persoonlijk gevoelsmatig meer moeite heb met kinderen die door twee mannen worden opgevoed terwijl ik weet dat dat rationeel niet vol te houden is. In de Tweede Kamer is inmiddels een meerderheid van mening dat anonieme donoren niet langer toegestaan moeten worden en ik ben geneigd het daarmee geheel eens te zijn. Het is voor kinderen nu eenmaal belangrijk te weten uit wie ze geboren zijn. Dus vind ik het terecht dat jullie er kennelijk evenzo over denken. Maar dat maakt het probleem helaas niet eenvoudiger op te lossen en dat zit hem nu juist in het feit dat je inbreng van buiten jullie relatie nodig hebt om de kinderwens in te kunnen vullen. Hoe besluit je of een man een geschikte vader is voor jullie kinderen? Wat als je na verloop van tijd een beter onderbouwd maar tegelijkertijd ook negatiever oordeel over de biologische vader velt? Wat als de vader van mening verandert en meer rechten gaat claimen? Wat als de vader zich opeens niet kan vinden in jullie wijze van opvoeden of bijvoorbeeld vindt dat zijn kind in gunstiger omstandigheden zou moeten opgroeien? Zijn al dit soort eventualiteiten in een contract te regelen en houdt dat contract stand als het onverhoopt tot een juridisch vergelijk zou moeten komen? En daarnaast zijn er nog andere vragen die vanuit het mannelijk perspectief anders worden benaderd dan vanuit het vrouwelijk perspectief. Er zullen ongetwijfeld mannen zijn die een onstuitbare drang tot het vaderschap voelen maar ik denk dat de gemiddelde man het vaderschap laat gebeuren, laat afhangen van zijn vrouwelijke partner. Voor mijzelf geldt dit in ieder geval wel. En een man kan nooit invoelen wat het is om vrouw te zijn, om kinderen te kunnen baren. Ik denk dat vrouwen veel meer een drang tot het moederschap hebben dan mannen tot het vaderschap. En voor vrouwen betekent het moederschap toch altijd een onderbreking van haar maatschappelijke carrière (overigens vind ik het een slechte zaak dat vrouwen elkaar verwijten gaan maken over het oncollegiale gedrag van werkende moeders). Tot zover het homohuwelijk. En voor alle duidelijkheid: ik kan ook niet kijken naar twee vrijende mannen, dat roept bij mij weerzin en afkeer op. Maar twee vrijende vrouwen is alweer heel wat anders. De meeste mannen raken daar wel opgewonden van en dat komt omdat we bij het aanschouwen van vrouwelijk naakt ons meteen in een positie heel dicht bij hen zouden wensen;


BRI E FW I S S E L I N G de aanwezigheid van een tweede naakte vrouw ervaart de man doorgaans niet als een bedreiging, ook niet wanneer die twee vrouwen het onbeschaamd met elkaar doen. Zodra er echter sprake is van mannelijk naakt heeft iedere man doorgaans als primaire reactie dat hij het jachtterrein van de ander niet betreden kan; in het beste geval kan er wellicht sprake zijn van “meedoen” maar dan houdt het doorgaans wel op; in die situatie is de man nog steeds gericht op sexualiteit met de vrouw. De wereld waarin mannen het met elkaar doen is een geheel andere wereld, waarin de hetero zich niet thuis voelt. Het kwetst hem en brengt hem in de war. Dat geeft niets, dat is een volstrekt normale reactie maar het maakt de ander nog niet onnatuurlijk. Volgens mij H, zit hier, in dit alles, de crux. Ik ga maar eens aan de borrel, het ga je goed. Groeten Enno

Onderwerp: Bijvoorbeeld Datum: maandag 4 december 2000 20:14 Er is een documentaire uitgebracht, "Ajax, daar hoorden zij engelen zingen". Persoonlijk heb ik geen belangstelling voor deze documentaire maar deze kan inmiddels niet meer vertoond worden in

Utrecht,

Den

Haag

en

Rotterdam.

Zogenaamde

supporters

bellen

anoniem

naar

bioscooptheaters, uiten wat gore dreigementen en dat is voldoende om vertoning van deze film onmogelijk te maken. En wat zegt onze minister van justitie?: dat het schandelijk is en dat een van de aardige dingen van ons land nu juist was dat we zo tolerant waren maar dat het voor het overige een zaak van de lokale bestuurderen is. Fout Korthals, fout en fout: Nederland is allang niet meer tolerant, zijn we het ooit geweest? Op een of andere merkwaardige wijze schijnen we nog steeds te kunnen profiteren van Spinoza maar gedetailleerde bestudering van de geschiedenis toont aan dat dit flauwekul is. En hoezo is dit een zaak van de lokale overheden? Hier moet nu bij uitstek de regering ingrijpen en publiekelijk bekendmaken dat dit soort bedreigingen niet getolereerd worden. Dat de films koste wat het kost vertoond zullen blijven worden, dat de Nederlanders massaal worden uitgenodigd deze film te gaan bezien en dat de regering als eerste een daad zal stellen; en dat eenieder die vertoning van deze film meent te mogen verstoren mag rekenen op harde repercussies. Het is toch van de ratten besnuffeld dat het beestendom dat zich voetbalsupporter noemt nu ook al gaat bepalen waar we welke film kunnen gaan zien? Voor mij heeft Korthals definitief afgedaan. Hier walg ik dus van. Dit is de lakmoesproef voor iedere moderne beschaving! Ik groet u, ik ben woedend. E.

Onderwerp: Excuses


BRI E FW I S S E L I N G Datum: zaterdag 9 december 2000 15:32 Salutem! Nee, dit keer geen excuses voor de fazant! Excuses voor mijn trage reactie

op jouw

onderscheiden berichten. Deze traagheid is te wijten aan het feit dat jouw meels terecht zijn gekomen in de In-Box van Alwines computer én aan het feit dat de mijne gerepareerd is geworden én aan het feit, dat A.’s computer voornoemd op dit ogenblik bij een homo technicus vertoeft omdat die een Grieks letterprogramma erop gaat installeren (wat mij niet lukte hier, en hem trouwens ook niet -dus niet je technisch hoofd schudden over zo veel gemankeerdheid-: hij gaat info inwinnen bij homines techniciores). Deswegen kan ik jouw tekstyen niet herlezen op dit eigenste ogenblik en dus moet je wachten op mijn ongetwijfeld boeiende reactie en dus bied ik excuses aan! Maar één vraag kun je misschien al beantwoorden: jij hebt in een meel van je een passage

opgenomen uit een meel aan twee Lesbo-vriendinnen en die heb je in een ander

lettertype in je meel aan mij gezet. Hoe doe je technisch zo iets? Natuurlijk weet ik ook hoe je kunt kwoten, maar een déél uit een bericht onderbrengen in een andere meel, hoe gaat dat? Dus over cultuurpessimisme, Korthals, Amerika de Satan, de homo’s en andere knelputen de volgende keer, met uw toestemming. De zaken gaan steeds maar hoopvoller? Groet H

Onderwerp: Mahler, vond der Dunk, Scheveningen, Kousbroek en enige technische aanwijzingen Datum: zondag 10 december 2000 12:40 H, Stel je schrijft een email en je wilt een passage uit een andere email overnemen, men handele als volgt: laat de nieuwe email openstaan, ga vervolgens naar de oude email en selecteer daar de tekst die gekopieerd moet worden (indien alles, dan volsta je met Ctrl a); de geselecteerde tekst verschijnt in de kleur donkerblauw, druk vervolgens op Ctrl c; ga hierna naar de nieuwe email en zet de cursor op de plaats waar je de tekst wilt invoegen en druk tot slot op Ctrl v; prompt verschijnt je oude tekst in de nieuwe email. Ja, je kunt lullen wat je wilt maar dat heeft die Bill Gates wel mooi geregeld voor ons, niewaar? Overigens hoor ik steeds vaker mensen "gezelli" zeggen. Is het een virus geworden? En waar was ik toen het ontstond? Donderdagavond laat kwam een studentenbuurman vertellen dat ze de volgende avond kerstdiner zouden hebben met de excuses dat ze daar zo laat mee waren; ik niet blij en liet dat merken; ja maar dat doen we al 25 jaar; joh, dat is gelul, jullie doen het voor de tweede of derde keer en dat die traditie kennelijk al 25 jaar oud is wil niet zeggen dat er zoveel jaar geleden ook de hele nacht tot de volgende ochtend 8 uur een zodanige klereherrie wordt geschopt dat wij nergens heen kunnen vluchten dan naar buiten, kortom, jullie jagen ons uit ons eigen huis en daar word ik niet vrolijk van; maar laten we het maar zakelijk benaderen, wij gaan op jullie kosten naar een hotel.


BRI E FW I S S E L I N G En zo zaten wij vrijdagavond rond tienen in hotel Seinpost te Scheveningen nadat de eigenaar/receptionist/gerant/ober mij had verzekerd had dat onze komst gezellig (g) was; wilt u twee bedden of een groot bed? een groot is wel handig; "gezellig" repliceerde hij weer, dus met lood in de schoenen maar het bed was goed, net als de Four Roses, zij het dat ik teveel dronk en M. en ik in een Schevenings etablissement op de walgelijkste der Neerlandse boulevards besloten hebben definitief ieder ons weegs te gaan; daar werd ik ook al niet vrolijk van, het luchtte niet op, ik kreeg er een katerig gevoel van. Such is life in China, verzuchtte reeds Jan Jacob S. Wat

vind

jij

van

Mahler?

Ik

woonde

gisteren

de

Zevende

Simphonie

door

het

Concertgebouworkest onder Mariss Jansons bij. Wat een orkest is dat toch, verbluffend gewoon, iedere keer weer diezelfde gewaarwording van grootsheid. En die Mariss Jansons is een geweldenaar, ik heb het Rotterdams publiek (nagenoeg uitverkocht ditmaal, eindelijk) ook nog nooit zo'n ovationeel applaus horen brengen. En het was terecht want deze uitvoering was werkelijk ongelooflijk. Met name de kopersectie van het CGO is van een ongekend niveau. Maar wat moet je nou met zo'n enorme simphonie? Het eerste deel vond ik heerlijk, net als Nachtmusik II; maar het scherzo begreep ik niet helemaal en Nachtmusik I viel me tegen zonder dat ik kan zeggen waar dat nou aan lag; en die finale gaat wel heel erg ver, veel machtsvertoon en hij weet er maar geen einde aan te breien maar als dat einde er dan toch komt is het meteen wel weer verbluffend, kippenvel en koude rillingen. De bravo's waren niet van de lucht ditmaal! En dat in R'dam! Mahler neemt er de tijd voor, het moet gezegd maar vind je hem niet erg breedsprakig zo af en toe? Ik neem me voor me goed te concentreren maar merk dat ik in het tweede en derde deel toch afdwaal en wegmijmer. Maar als gezegd, het was een genot om naar Jansons te kijken; ik zag een toeschouwer op het podiumbalkon met zichtbaar plezier naar de dirigent kijken en ik kan me daar van alles bij voorstellen. Jaren geleden woonde ik in het Concertgebouw de zevende van Sjostakovits, ook onder Jansons bij en dat was een onvergetelijke ervaring; toen zat ik achter het orkest en keek dus over de musici heen op Maris Jansons. Dat was een prachtige voorstellng en het was fascinerend om te zien hoe zo'n orkest fysiek beweegt op basis van de uit de partituur volgende speelbewegingen. Die zevende van Sjostakovits mag er qua lengte natuurlijk ook zijn maar het kostte me toen geen moeite de spanningsboog in stand te houden. Overigens houd ik wel van Mahler maar ik begrijp niet alles. De repliek van Kousbroek vond ik ernstig teleurstellen en zijn eenakter voor Grunberg onder de naam Repelsteeltje vond ik buitensporig ondermaats en zwak. Neen, Kousbroek heeft voor mij eigenlijk wel afgedaan en dat is jammer want ik hield hem altijd voor een intelligent man die met name over de Japanners, Indie en vergeving behartenswaardige dingen heeft geschreven (maar zijn desavoueren van Jeroen Brouwers vergeef ik hem niet!). Hij zakt weg in cultuurpessimistisch drijfzand en jaagt spoken na maar enige stevige onderbouwing ontbreekt allerwegen. Heb je de uitstekende bespreking van Paul Scheffer van "De verdwijnende hemel" van Von der Dunk gelezen?


BRI E FW I S S E L I N G Ben benieuwd naar je mening; ik overweeg zijn boek toch aan te schaffen ondanks de kritiek van Scheffer, die het boek op een integere wijze bespreekt en zijn bezwaren lijken hout te snijden. Maar toch. Von der Dunk schrijft over de prijs van democratisering: "De universele opwaartse beweging van de onderste lagen leidde vanzelf tot een neerwaartse beweging van elites en bovenlagen". Dat is nog eens een verrassende vaststelling en ik ben benieuwd naar de wijze waarop von der Dunk tot deze konklusie komt. Scheffer stelt dat overdracht van cultuur ook de vorming van een canon van klassieke teksten en kennis veronderstelt en constateert dat die canon niet of nauwelijks meer aanwezig is waardoor het risiko ontstaat dat wij onze culturele erfenis laten verpieteren: de deur naar cultuur is voor iedereen geopend maar deze biedt nog slechts toegang tot een lege ruimte. Dat is ook geen fraai beeld en ik begrijp dat mensen tot deze cultuurpessismistische constateringen komen; ik moet toegeven dat het gevaar aanwezig is maar vooralsnog weiger ik me daar geheel aan over te geven. In deze wereld viert het hedonisme hoogtij onder invloed van de zaptechnologie en de alsmaar sneller groeiende mobiliteit. Wij dreigen uit de bocht te vliegen maar weten de rem niet te vinden; de wereld om ons heen vergaapt zich aan de nieuwe gadgets en hebbedingetjes, wisselt de ene kick in voor de andere en zoekt steeds weer nieuwe sensaties; er is niet eens tijd om een ervaring op te doen, te ondergaan; laat staan dat er nog veel belangstelling bestaat voor reflectie. Maar ons cultureel erfgoed is er nog steeds en het wordt steeds toegankelijker voor steeds meer mensen en dat is winst die we niet mogen veronachtzamen. Dat er tegelijkertijd veel verdwijnt is onontkoombaar, dat heeft de geschiedenis ons toch geleerd. Nog een laatste interessante opmerking, die van Toynbee. Hij stelt dat terwijl andere culturen zich hebben moeten aanpassen, West Europa daardoor nog te zeer leeft in een op zichzelf gericht wereldbeeld; vroeg of laat zal de historische omwenteling van de dekolonisatie terugslaan op dat bekrompen zelfbeeld, voorspelt hij in 1948. Waar Paul Scheffer dan aan toevoegt dat de multiculturele onzekerheden van de laatste decennia daar de tekenen van zijn. Ik zou zo zeggen, we hebben nog genoeg te bespreken. Tot spoedig, E.

14 december 2000 T

!

Nu U ! Verklaar de accusativus! Anders: eruit. Weliswaar is de leptop van mijn hospita nog niet terug, zodat ik enkele meels van jou niet nader heb kunnen bekijken en dus het een zowel als het ander zou kunnen vergeten te vermelden, te beantwoorden, te loven of af te knallen, maar tant pis: ik zal beginnen met mijn reactie. Ik heb ook weinig tijd gehad om eerder te schrijven.


BRI E FW I S S E L I N G Ik ben uiteraard getroffen door je verhaal over jullie Scheveningse gesprekken bij de (inderdaad verfoeilijke) boulevard. Dat dorp is waarachtiglijk totaal verknold, al zijn er bij de oude haven enkele niet onsmakelijke eetgelegenheden. Altijd iets van een faillissement, zo'n klaarblijkelijk definitief vastgelegde afloop. Ik kan daar ook moeilijk "Zijn jullie gek?" of het omgekeerde van zeggen. Ik heb het sterke idee, dat jij er niet lekker onder bent; trouwens, je opmerkingen laatst hier aan tafel -bij die beruchte fazant zaliger gedachtenis- getuigden van emotionaliteit en affectie, zaken die bij jou niet steeds voor op de tong liggen. Ik mag dus aannemen, dat M. (mede?) degene is die de kat de bel heeft aangebonden, of beter gezegd: het beessie heeft verzopen. Tja, wat te zeggen? Ik heb je al eens eerder bekend, dat het mij, persoonlijk, vanuit mijn wezen, moeilijk lijkt te leven met iemand die zo weinig participeert/ participeren wíl of kan met dat wat mij regelmatig en intensief bezighoudt en wier instelling t.a.v. wat in het leven wezenlijk is, nogal verschilt van de mijne. Er zijn (toegegeven) een paar belangrijker dingen dan weten wie Jeroen Brouwers is of hoe de 7e Mahler klinkt, hoe je een fazant moet klaarmaken of hoelang de werkkatalogus is van Edward Stilgebauer; maar tegenover smaakverschil/onwil/onverschilligheid/onmogelijkheid (of wat is juister?) op dat soort terreinen moet, mijns bescheidenen inziens, (voor mij althans) wel héél veel ter compensatie worden ingebracht. Dat b.v. A. zich geen ene moer of flikker interesseert voor, nee, veeleer een duidelijk afkeer ten toon spreidt van de Bayreuther Festspiele en daarbij zonder pardon alles

wat dat voor mijn persoon

betekende en hoe het mij gekneed heeft

wegwuift, vind ik al bijkans kwetsend voor mij en bedenkelijk voor haarzelf, ook al staat er veel op aanpalende gebieden tegenover. Maar dat ben ik. Dit soort dingen kan ik natuurlijk in jullie geval nauwelijks beoordelen. Jij gaat zo vaak over eigen spoor, dat je haar in die opzichten niet zult missen; maar er is ook het gevoel van het-hebbenvan-iemand, hoe/of je dat ook verder kunt detailleren. De historie leert daarenboven, dat jullie relatie al enkele keren met een luid "Addio"-duet werd afgesloten, om dan toch na enige tijd als een Phoenix te herrijzen. Hoe dat zij: mijn deelneming, en dat is niet ironisch of spotterig bedoeld. Een voordeel is natuurlijk: eindelijk duidelijkheid, ook met het oog op het zoeken ener nieuwe woonst. Ik hoop, dat de emotionele beslissing ook een rationele was- of omgekeerd. Ik ben het geheel eens met je kritiek op het (niet erg overtuigende) antwoord van Kousbroek na de (niet erg geciviliseerde) aanval van Grunberg, die uit de kluiten gegroeide pubertistische clowneske klojo. Het was ook niet erg handig van K. met allerhand rigoureuze termen ("Grote Satan" e.d.) om zich heen te keilen. Onze tijd geeft in zijn liberteit ieder de mogelijkheid te kiezen uit producten, programma's van omroepen of van partijen, bestedingen van de vrijheid; echte typische rollenpatronen zijn er niet of nauwelijks meer, je kinderen kun je zelf met een koppie thee opwachten, maar je kunt ze ook in een creche dumpen; iedereen kan in feite aan alles participeren,

aan

vrijmarkten,

via

pretparken

en

deeltijdopleidingen

tot

en

met

het

Concertgebouworkest. In die zin heeft iedereen gelijk met de vaststelling, dat er nog wel nooit een tijd is geweest waarin de mogelijkheid tot verruiming en verbreding zo voor het grijpen lag. Dat heeft hedonistische consequenties, zeker, maar (met je volkomen eens) ook opbouwender


BRI E FW I S S E L I N G aspecten: vergroting van kennis, perspectief en door confrontatie met (niet meer zo) vreemde culturen en smoelwerken het sneller dan ooit tevoren accepteren van het feit dat anderen anderen zijn.1 Waar Kousbroek, Von der Dunk en vóór hen Hofland evenwel een punt scoren, is wat ook Scheffer signaleert in zijn bespreking van het boek van von der Dunk, en waar ik je aandacht, en meer dan dat, voor zou willen vragen: n.l. dat culturele veelvoud (ik vat "cultuur" hier natuurlijk op in de wijdste zin des woords) en "marktgericht denken" zich veel te veel beperkt - jij zei het altot "hedonisme" en "consumentisme". Op 10/12

schreven twee liberalen (VVD) in het homo-

popblad een opiniestuk contra enkele PvdA'ers, die, à la Kousbroek, gepleit hadden voor een vergroot staatsaandeel in het maatschappelijk krachtenveld, en die daarmee ingingen tegen dat wat hun eigen partijprogramma laatstelijk op VVD-wijze formuleerde. Zij, die échte VVD-ers, wezen op het feit, dat "vrije markt" geenszins betekent: "pruimen wat de big-business-boys ons bieden", maar -veel positiever gedacht- "de mogelijkheid hebben uit een veelvoud te kiezen" en dat ieder mens, al naar gelang zijn interesses en financiële mogelijkheden, zodoende de gunstigste prijs, de langste vacantie, de meestbiedende auto en dergelijke kan selecteren of bedingen. Hij kan immers kiezen uit Persil, Omo, Dash, Dreft, Dobbelman en Ariël. Dat klinkt allemaal heel erg leuk, en dat zal inderdaad regelmatig heel erg leuk uitpakken voor de staatsburger. Het is ook goed, dat erop wordt gewezen, dat "vrije marktmechanismen" niet betekenen: "buigen voor Boonstra". Het is ook goed en juist te wijzen op de bestelcijfers bij de Opera, het aantal verkochte boeken, het feit dat kennis en informatie veel en veel wijder verspreid zijn dan ooit tevoren. Maar wat de bovengenoemde cultuurpessimisten eigenlijk wilden benadrukken, is (als ik namens hen zo boud mag spreken) het stille gezwel in het systeem dat "demokratie" heet. Er wordt n.l. in het "marktdenken"

geen prioriteit gegeven aan, geen rekening gehouden met de

omstandigheid, dat aan keuzes nu eenmaal criteria ten grondslag liggen, dat die criteria afhangen van smaak/opvoeding/vorming/overtuiging, dat er automatisch verschil bestaat tussen de verschillende groeperingen of tussen individuen; dat - nu ga ik stappen verder - er in geval van een krisis waardoor consumentisme, amusement en hedonisme een "serious blow" oplopen, bij die groepen die gewend zijn geraakt aan prompte instant-keuzes ("Nee, geen chips meer", "Nee, de benzine is op", "Nee, vacantie zit er niet meer in" "Nee, de TV zendt van de week niet meer de hele avond uit") een tendens zal ontstaan tot radicaliteit, dat er een soort 1932-gevoel zal opkomen en dat infame lieden daar wel eens misbruik van zouden kunnen maken. Een horror1

Eén van de eigenschappen, vind ik, van de zogenaamde "multiculturele samenleving" is het feit, dat wij dan wel andere zijnsvormen accepteren, en/of tolereren, maar zeker niet sterk tot ons eigenste toélaten; omdat wij pace Toynbee door jou geciteerd, er terecht vanuitgaan, dat onze Atlantische cultuur de beste en (beter: want) de algemeenste is, en zowel de motor was van de aristokratische als van de goed-burgerlijke als van de moderne, open, internationale. Wij luisteren met belangstelling naar gamelanmuziek en kijken idem dito naar Japans theater, onze voormannen stemmen vóór het homo-"huwelijk" en er zijn mensen die liever op een ligfiets dan op een gewone rondsjezen, maar fundamentaliter opnemen in ons cultureel palet is er niet bij; omgekeerd is dat wereldwijd wél het geval: de jongeling in Ivoorkust draagt een Kalashnikow en een mobieltje, de Papoea weet wie Michael Jackson is en Japanners knokken om kaartjes voor de Bayreuther Festspiele en queën -schrijf ik dat goed? Kjoeën?) - bij de kassa voor de beklimming van de Notre-Dame. Wat wij "tolerantie" noemen, is niet zozeer "onverschilligheid", geloof ik, ondanks dat dat wel eens wordt beweerd door geleerdere lieden dan ik, maar "afstandelijke en tot niets verplichtende welwillendheid"


BRI E FW I S S E L I N G scenario, ongetwijfeld, een soort ongeluksprofetie waar je wat mij betreft het een en het ander vanaf mag halen, maar toch. Ik zou niet goed weten wat ik zou moeten tegenwerpen, als iemand mij zou zeggen: "Juist door die info en die verruiming in keuzes kan het eenvoudigweg niet meer voorkomen, dat een schurk de maatschappij betovert en meesleurt in een onzalig experiment". I hope so, laat ons bidden! Als ik een onderwijs-metafoor mag introduceren: bij het invoeren van de Mammoetwet al, maar zeker bij de "Basisvorming" en bij de "Tweede Fase", is men er vanuit gegaan, dat kinderen -mits de begeleiding en de sfeer op school goed en positief en vakkundig gestimuleerd worden- in feite zo'n beetje alleskunners worden; nu zei een Tweede-Kamerlid onlangs luidkeels, dat de Tweede Kamer, met zijn kamerbrede steun aan al die onderwijsvernieuwingen, zich vergist had want men had er niet aan gedacht (letterlijk) "dat kinderen qua aanleg verschillen". Dat roepen de onderwijskkrachten al jaren, maar dat was tegen politiek-correcte oren gezegd, en dus werd het terzijde geschoven. Dit voorbeeld geeft misschien concreter aan wat ik nog meer bedoel. Het is dan wel mieters te kunnen kiezen uit hagelslag van Albert Heyn en van Venz, maar als primo de mens ongelijk is qua aanleg en interesse, als secundo het bijbelwoord juist is, dat de mens niet van brood alleen leeft, dan moeten we concluderen, dat er, als er geen hagelslag meer te kiezen zou zijn, óf als een deel der mensheid het gevoel begint te krijgen dat elke ochtend hagelslag niet bevredigt, geen geluksgevoel bewerkstelligt; dat elke avond Barend en van Dorp (ophangen!) en/of voetbal en/of spelletjes en/of Amerikaanse shitfilms de tijdgeworden leegte zijn

(kan nog lang duren,

overigens), dat dan de beer loskomt: er is geen waardeschaal aangeleerd, er zijn geen "normen en waarden" gepromoot, de mens is niet gewezen op verderreikende aspecten van zijn mensdom. De info die hij overal en altijd kan krijgen, de keuzevrijheid die hij dag in dag uit heeft, de mogelijkheden die hem op alle hoeken van alle straten van alle hetzelfde uitziende steden worden gepresenteerd, leiden niet automatisch tot het nadenken of het eigen-maken van die "imponderabilia". Wie wil deelnemen aan de cultuur als geheel, en dat doet iedereen automatisch, zal, als de mens inderdaad een "ziel" en een "hart" heeft- wat dat ook mogen zijn- ook op een zeker moment in het leven een set gegevens nodig hebben, uitgangspunten, een set basiswaarden en -waarheden.( Dat is voor mij ook de reden altijd geweest met enige welwillendheid de Platoons-Katholieke idee van een (onsympathiek uitgedrukt) "leidende kaste", de kerkleiders te overwegen. De Protestantse idee van bijbeluitleg als een zaak die ieder zelf ter hand moet nemen, een Verlichtingsidee avant la lettre, een zeker "marktmechanisme in theologicis, daar heb ik het dan ook niet zo op.) Om nog maar eens met een exemplum aan te komen: als een TV-maker een half uurtje programmatijd overheeft en de keus heeft tussen een discussieforum over de nieuwste bijbelvertaling, een interview met Edgar Davids en een mevrouw die zichzelf mondschilderen heeft geleerd, dan is het duidelijk waar de keuze niet op zal vallen. Dat is het "gezwel", vrees ik: de demokratische openheid leidt niet op tot het aanvaarden van een "waardenschaal". Maar ik sta opnieuw met een mond vol tanden, als iemand mij tegenwerpt: "Nou, dat hebben we gezien van die set waarheden! 1917-1988 en 1933-1945!"


BRI E FW I S S E L I N G Evenmin- kleine "Frontenwechsel"- geloof ik in de vaak-gehoorde verklaring voor het lauwe stemgedrag van de (bij traditie althans) toch zo staats-getrouwe en serieuze Nederlander: waarom blijven er steeds meer thuis bij verkiezingen? Niet, of niet uitsluitend, omdat onze politici falen, of omdat ze zo voorspelbaar zijn of omdat er geen verschillen meer zijn tussen de grote partijen: het interesseert eenvoudigweg menigeen niet, omdat de politicus iets belooft wat ieder zo ongeveer al heeft of toch al krijgt en omdat hij niet kan garanderen dat men dat krijgt wat men niet heeft . Je hebt de politiek trouwens niet meer daarvoor nodig, immers, dat doet de "markt" voor ons, als het enigszins haalbaar is. Het enige criterium wordt de eigen beurs en de daaruit voortvloeiende geluksbeleving. Een hokje roodmaken wordt zodoende ook een "consumentistisch"-bepaalde handeling.

2

De schappen bij Albert Heyn en de showrooms van de autodealers of de folders voor vacantiebestemmingen nemen dus dezelfde plaats als in vroeger, en zeker niet zaligmakende tijden, de termen van je zuil, de overgeleverde normen, de dorpstradities, het horen bij een groep, het algemeen aanvaard fatsoen, en voor de schoolgaanden een bepaalde vaste set gegevens als teksten, geschiedkundige feiten, aardrijkskundige begrippen, kortom: de vaste "canon" (waar jij aan refereerde) waar ieder enigszins gevormde mens in Europa van had gehoord. 3

Waar het de drie cultuurpessimisten om gaat, is om de vaststelling, dat noch de staatsman

noch de ouder noch de onderwijzer noch de televisiemaker er meer van kan uitgaan, dat de door mij zo genoemde basiswaarden en-waarheden bekend zijn bij, gevoeld worden door de burger. De een schuift de schuld daarvoor op de marktjongens, de ander op ambtenarij of op verloedering van het onderwijs of op buitenlandse invloeden (Amerika!), maar dat is buitenkant. De oorzaak ligt in de omstandigheid, dat (om welke reden dan ook- de welvaart? De immanente wet van de geschiedenis?) wij geheel anders dan de vorige generaties in het leven staan, en dat daardoor wat daarin niet thuishoort afgekraakt en rigoureus verworpen wordt, getuige het ridiculiseren van godsdienst (zie elke avond zo ongeveer het homo-popblad), het ouwe-jongens-krentenbroodgedrag of zelfs felle anti-gedrag tegenover alles wat gezag impliceert (de "warme ontvangst" van de Paus in de jaren 80, Hare Majesteit wordt in voornoemd blad regelmatig "Beatrix" of "Trix" geheten, een agent die naar zijn wapenstok alleen maar kíjkt, wordt bijkans al ontslagen, een leraar die gewoon op z'n oud-Hollands een leerling een lel verkoopt, kan zijn jas gaan pakken). De voorbeeldfunctie van popsterren en sporthelden en het homo-huwelijk: allemaal zaken die te maken hebben met het niet-meer-kunnen-inschalen-en-in-prioriteiten-indelen van de waarden van het "aanbod" en "de kans". Plato, en de Oude Heer te Rome, en nog veel meer leidende figuren zullen dan ook bij zichzelf en in het openbaar stellen: een staatsman die die naam verdient, zal ervoor zorgen dat "zijn" volk wordt "onderworpen" aan een éducation permanente, uitgaande van bepaalde fundamentalia. We zouden terug moeten kunnen, dat lijken mij de cultuurpessimisten te

2

In Amerika heeft 49 % gestemd! Hans Ree schreef een jaar of wat geleden in het homo-popblad, dat hij op Schiphol had geconstateerd, dat reizigers desgevraagd weliswaar niet wisten waar ze heen gingen met vacantie, maar dat ze op die vraag antwoordden: "Naar pier 58"

3


BRI E FW I S S E L I N G dromen, naar een verticale basisvisie op onze maatschappij, het horizontalisme moet worden beperkt; maar dat gaat natuurlijk niet meer. Amen! Dixi!

4

Onderwerp: Feestdagen Datum: zondag 17 december 2000 21:38 Goede vriend, Dank voor de (opnieuw) uitvoerige meel. Ik heb De Winter nog niet kunnen lezen door allerlei efhemere activitates, zoals daar zijn: kerstboom optuigen (hoe burgerlijk), verjaardag van oudste dochter (idem, wordt 28, mio Dio!!), antiquairs-diner gisteravond (Spiegelstraat Amsterdam)- wij waren uitgenodigd vanwege onze klassieke "verzamelwoede". Zag er vreselijk tegenop, maar was gezelli, en een interessante vrouw ontmoet, jaja. Neenee. Ik reageer natuurlijk op je meel, maar niet nu. Ik lees eerst De Winter en daarna. je hebt duidelijk heen gelezen over bepaalde modaliteiten in mijn brief, zoals "misschien" en "Ik zou" etc. Waarom ik meel, is om het feit, dat je aan het eind iets over de naderende feestdagen schreef. Natuurlijk ben je al in de startblokken voor de Nachtmis, en even natuurlijk dank jij de Heer voor Zijn goede daden. Het Kerstkind is ook voor jou een welkom geschenk!!.... Maar even ter zake: je schreef of wij iets deden in deze dagen. Programma: eerste Kerstsag A.’s moeder. Tweede Kerstdag: wilde eend op het menu; je bent van harte welkom, maar dan snel reageren. Oud en Nieuw: nog geen plannen; als je hier wilt komen, prima, van harte. Vuurwerk, champagne, souper; je kunt hier ook blijven pitten, als je er niet tegen opziet mij ' s morgens in kimono te aanschouwen- ik heb geen behoefte om daarna van jou een huwelijksaanzoek te bekomen. Maar als je met ziel (wat is dat?) onder de arm loopt, ben je nogmaals van harte welkom, zegt ook mijn hospita. (Zij heeft beloofd de huur niet extra te verhogen)

4

Ik ben niet voor het "homo-huwelijk", niet zozeer omdat ik een homofoob ben, zoals meneer Engeler van "Odeon" schreef, maar om een afgeleide reden. Ik beschouw het gezin als de hoeksteen van onze maatschappijeen obsolete norm ongetwijfeld, maar toch, men moge mij vergeven. Ik moet dan ook het huwelijk tussen man en vrouw als het cement van de maatschappij beschouwen, want zonder hen geen kinderen, en vooral geen kinderopvoeding in de genoemde "normen en waarden". Het is ook daarom, dat ik in mijn hart het ongehuwdsamenwonen als een (eigenlijk) hybride en surrogatieve instelling beschouw, die, b.v. in de belastingwetgeving, ook geheel anders zou moeten ingeschaald dan het huwelijk. Daarmee wil ik niet zeggen, dat ongehuwden niet kunnen beminnen zoals getrouwden. Onzin. Maar daar gaat het dus niet ,of niet uitsluitend, om. Ik kan me best voorstellen, dat ik giga veel van jou houd en jij van mij, dat wij niets liever doen dan bij elkaar zijn/lopen/liggen/staan, en dat eenieder zal zeggen: "Ziet hoe zij elkaar beminnen!". Ik zeg zelfs niet dat zo'n homo-combi (ook al moet ik er nu niet aan denken) per definitionem on-christelijk of on-ethisch hoeft te zijn. Dat ik het zelf walgelijk acht, wil nog niet zeggen, dat ik de redelijkheid van een wetgeving in dezen niet zou kunnen inzien. Maar het heeft te maken met begripsverwarring en taalvervuiling, zeg maar. Net zo min als je bij het aanleggen van een nieuw viaduct een bord moet zetten: "Wegenbouwer X legt hier een kunstwerk aan". Ook in de taal en de begripsvorming heeft een verplattende trend ingezet: Barend & van Dorp zijn "journalisten" en kleinkunst is evenwaardig aan grootkunst. Daarom ook de "redenering" die ik je laatst stuurde en waar ji jzo schamper op reageerde over "liefde/schoonheid": als houden-van het criterium wordt, is dat wat ik toen schreef, volkomen in orde. M. en ik willen onze affectie nu eenmaal zó uiten! Jij ging daar tegenin met ouderwetse begrippen als "trouw" en "uniciteit" Foei!!


BRI E FW I S S E L I N G Dit wilde ik even melen, want ik kan me voorstellen dat je het in deze toch zelfs voor zo'n verdoemde heiden als jij gevoelige dagen niet allemaal even lekker ziet zitten. Reactie op de rest volgt. H PS Kan jouw computer geen Grieks aan, of kun jij het niet meer lezen, barbaros?

Onderwerp: verschuivende zwaartepunten Datum: zondag 17 december 2000 13:45 Ik weet het dus niet, te lang geleden ook en zelfs als alle tekens wel goed weergegeven zouden zijn zou ik er waarschijnlijk over struikelen. Heb je jongstleden zaterdag in jouw homo-pop-blad de reactie van Leon de Winter op het Kousbroek-gedoe gelezen? Ik heb er weinig aan toe te voegen en kan me er geheel in vinden. Ik stoot gelijk maar door naar jouw eerste voetnoot waarin je, telkens toch weer tot mijn verbazing, stelt dat wij er terecht van uit gaan dat onze Atlantische cultuur de beste want de algemeenste is. En dat algemene druk je vervolgens uit in Kalashnikovs, mobieltjes en Michael Jackson. En die laatste niet geheel onderling vergelijkbare producten kunnen dan wellicht nog wel tot het begrip cultuur gerekend worden maar dan moeten we ons wel realiseren dat het niet de cultuur is waar jij het gemeenlijk over hebt. Het zijn producten uit de Atlantische samenleving (bedoel jij overigens te suggereren dat vooral de Oeralvolkeren wapens exporteren?), dat is waar. Maar dat is toch eerst en vooral een gevolg van het feit dat het historisch lot heeft bepaald dat de industriële revolutie in West Europa is begonnen, daar waar ook de bakermat van het kapitalistisch materialisme ligt! In de grote voordelen van de ongebreidelde productiemaatschappij schuilen tevens de grote nadelen. Het comfort, het gemak gaat hand in hand met vervlakking: de eendimensionale mens leeft zich uit in een hedonistische consumptiesamenleving en wordt zo beheerst door de geneugten van het luxus dat er geen ruimte meer is voor diepgang en reflectie. Zo'n moderne mens is per definitie niet tolerant maar beoordeelt alles op het consumptiecriterium: wat voegt het toe aan wat ik had, krijg ik er een grotere kick van, hoe snel en gemakkelijk kan ik het bemachtigen en consumeren? Wat niet aan die criteria voldoet, vliegt er linea recta weer uit. Overigens vermoed ik dat er minstens net zoveel westerlingen zijn die de Borobudur beklimmen als Japanners de Notre Dame en met de Winter kan ook ik waarnemen dat de diversiteit en kwaliteit van voedsel in onze samenleving er alleen maar groter en groter op is geworden. Er moet mij iets van het hart, beste H. of ik zou moeten zeggen dat ik mijn cri de coeur nog eens op een andere wijze zou moeten formuleren, want ik vroeg het jou, classicus zijnde, reeds vaak en bij vele gelegenheden: heb jij als classicus dan niets geleerd van de oude held die jij zo voortreffelijk formulerend en interpreterend voor de hedendaagse mens tevoorschijn weet te halen, mits die maar een beetje belangstelling op kan brengen? Is het niet zo dat de Griekse en Romeinse samenleving in wezen identiek aan de hedendaagse was? Natuurlijk, je zou me op


BRI E FW I S S E L I N G duizenden verschillen kunnen wijzen maar zijn die verschillen niet voornamelijk gedefinieerd door de wijze waarop productie, arbeid en kapitaal werden ingezet? Weken die samenlevingen in essentie van de onze af? Waren daar de prostitutie, de pedofilie, de promiscuïteit, de hooligan, de moordenaar, de woekeraar, de speculant, de uitbuiter, de meester, de slaaf, brood en spelen en het hedonisme, opkomst en verval niet evenzeer verspreid en dominant aanwezig als in onze samenleving? En wat hebben we van de Grieken sedert Plato en Homerus nog vernomen? Is die cultuur ooit weer in een opwaartse lijn waargenomen? Dan is dat mij althans ontgaan. En vond die prachtige cultuur haar oorsprong niet in het tussenrivierse waar thans ene Saddam een schrikbewind en staatsterreur bedrijft? Is het niet zo dat wij van de Grieken en Romeinen een te verheven beeld hebben en komt dat onder meer niet doordat het schrijven over de eigen cultuur in die samenleving slechts door een enkele getalenteerde schriftsteller werd gepleegd? Toen waren er geen kranten, laat staan een Internet. Stel dat die media er toen al waren, zou het niet zo kunnen zijn dat er ook toen reeds oneindig veel meer pulp zou zijn geproduceerd? En als we ons dit alles realiseren, waar blijven we dan met die belachelijke stelling dat onze Atlantische cultuur beter zou zijn? Maar zelfs als je daarin gelijk zou hebben (en volgens mij kan dat dus nimmer objectief worden vastgesteld, hooguit kunnen slechthorende bromberen daarover consensus bereiken maar hoger zullen hun inspanningen niet reiken), leidt dat dan tevens tot eeuwigheidswaarde? En is het nou echt zo dat die canon van normen en waarden er niet (meer) is? En was die vroeger dan wel onder alle Grieken en Romeinen gelijkelijk verdeeld aanwezig? Alles wat er ooit eens was, het ligt voor het grijpen. Iedereen kan nu echt overal bij, denk maar aan de Barnes en Noble van de Winter; onze boekwinkels liggen tot aan de nok gevuld met de prachtigste werken en dat ondanks het feit dat de massa ze niet mot. Het valt dus allemaal wel mee met die jongens van de markt. Het is aantoonbaar onjuist te stellen dat de marketeers de teloorgang van het goede in de samenleving op hun geweten hebben. Lariekoek, de businessman is eerder slachtoffer dan dader en heeft bij lange na niet de impact en slagkracht die Hofland en Kousbroek veronderstellen. De samenleving is ook weerbarstiger en veerkrachtiger dan zijn met al hun levenservaring en wijsheid in jaren waar kunnen nemen. En ik vind het best als je voorbeelden gebruikt maar sommige gaan toch echt mank: die rector die een correctieve mep uit wilde delen, hoe durf je; vader en zoon waren zo slim het gesprekje vooraf te tapen en uit de transcriptie van het gesprekje droop de geilheid met stromen tegelijk naar buiten; neen, dien rector was fout! Jij stelt het afbreken van machts- en gezagsverhoudingen gelijk aan verloedering van cultuur maar je onderbouwt dat niet. Je verlangt weer naar een leidende kaste, kerkvaders en wat dies meer zij. Beste Hans, dat is toch niet vol te houden, we leven toch niet meer in feodale tijden? Jij bent toch ook een kind van deze tijd en waarom ontgaan jou dan alle verworvenheden van deze fascinerende periode in onze geschiedenis?


BRI E FW I S S E L I N G En wat bedoel jij met een verticale basisvisie? Terug naar de verzuilde samenleving? Maar dat hoeft toch helemaal niet. In deze democratische samenleving kan iedereen de facto en virtueel zijn eigen zuil opzoeken, zijn eigen zuil zelfs maken. En je zult nimmer de enige zijn, er zijn altijd geloofsgenoten te vinden en daar is helemaal niks op tegen zolang de een zijn heilstaat maar niet aan de ander wenst op te dringen. Hetzelfde geldt voor het huwelijk en gezin. Ofschoon ook echtscheidingen niet enkel van deze tijd zijn, was het gezin/huwelijk inderdaad de hoeksteen van de samenleving. Maar nogmaals: heeft dat dus eeuwigheidswaarde? Zwaartepunten verschuiven, accenten worden gewijzigd, mutaties zijn van de natuur. Kijk maar naar jezelf: je bent een fervent voorstander van het huwelijk maar desondanks gescheiden en ofschoon jouw hospita een huwelijk niet zou versmaden, kies jij nog steeds voor een bestaan als commensaal. Maar je gaat nog verder want in je onderbouwing van je afkeer van het homowezen bedien je je ook nog eens van de ontrouw en de buitenechtelijke liefde. Het ging er mij niet om te stellen dat alles moet mogen en alles moet kunnen. Ik heb overigens verder geen waardeoordeel over overspel en wat dies meer zij. Uit ervaring weet ik dat dat een heleboel gedoe oplevert, een prijs die vaak onevenredig hoger is dan de kortstondige euforie van een zijwaartse beweging. Iedereen moet zelf maar uitmaken wat hij of zij wil. Maar het is toch onzin om te stellen dat overspel als gewoon moet worden beschouwd als we een homohuwelijk toestaan? Waar slaat dat nou op? Als je liefde definieert als affectieve gevoelens van het ene individu jegens het andere en als die affectiviteit zo groot en sterk is dat we er het woord liefde op plakken, dan kunnen die individuen hun liefde formaliseren in een huwelijk. Dat de beide partners daarna links of rechts uit de flank gaan lopen, wil nog niet betekenen dat een homohuwelijk niet kan. Over zaken: jongstleden dinsdag hebben wij het huurcontract van ons nieuwe pand getekend, de vloerenboer en wandensteller besteld, een setje telefoonnummers gekregen en briefpapier en visitekaartjes laten ontwikkelen. De financiering is nu rond, de auto's besteld en op 2 januari 2001 zijn wij operationeel. Ik wens jullie beiden reeds nu mooie feestdagen toe. Nog leuke of minder leuke plannen? Wij geen van beide. Breng mijn groeten over aan A., E.

Onderwerp: Bayreuth Datum: maandag 18 december 2000 11:41 Goede vriend,


BRI E FW I S S E L I N G Ik heb met het oog op mijn vacantie (vakantie) vanmorgen maar even het kaartenbureau van de Bayreuther Festspiele opgebeld. Kreeg eenvriendelijke dame aan de foon. heb gevraagd of ze mij kon zeggen of ik in de prijzen viel. deed ze. Antwoord: "Geenszins!". Ik heb haar toen ook gevraagd wat de kansen voor 2002 zouden zijn, gelet op mijn bestelverleden. Ze onthulde dat er ongeveer 8 jaar verlopen voordat iemand die kaarten had gehad weer in aanmerking kwam; en bestel je een Nibelungenring, dan kon de wachttijd zelfs oplopen tot 10 jaar. de enige manier om sneller aan de bak te komen, is het lidmaatschap van de "Freunde von Bayreuth"; vergelijkbaar dus met Amsterdam. Voor 2002 kon ze me geen enkele garantie bieden. Ik moest niet gek opkijken als het 2003 werd, maar dan was het in elk geval bingo. Ik zei nog tegen heur, dat dit alles toch wel heel erg onrechtvaardig was: als je een mensenleven op 80 jaar schat, en ervan uitgaat, dat iemand wat studeert en rond zijn 25e begint te bestellen, dan impliceert haar berekening dus, dat iemand hooguit een keer of 6 in zijn leven naar de Festpiele kan. Zij vond dat ook tragisch, ook al moest zij er wel om lachen. Ik heb haar ook voorgesteld een soort examen in te voeren voor bestellers, zodat het kaf van het koren kon worden gescheiden (wij behoren uiteraard tot het koren). Hoe dat ook verder zij: we hadden een aardige en luchtige conversatie en nadat ik haar nog een schoon Kerstfeest en een mooi 2001 had gewenst, eindigde het gesprek; ik hoop dat ze daardoor mijn naam zich volgende keer nog herinnert, en dat ik een plaatsje kan opschuiven in de bestellershiërarchie. Dat wou ik even melen; dan ben jij ook vrijer om je vacantie (vakantie) volgende zomer in te plannen. Over de rest volgt nog bericht, maar ik heb het nogal druk met onbenulligheden, allemaal liggende op het vlak van hedonisme en consumentisme; vanavond Peter Grimes van homo Britten (mooi stuk, vooral wanneer hij in de 2e of 3e acte in de kroeg opeens in unisono hoge noten over de Plejaden begint: een hoogtepunt in de operahistorie!), morgen tennisavond, woensdag verjaardagsdiner mijns "schoonzoons", donderdag kerstdiner op school, vrijdag uit eten in HoogSoeren, Zaterdag de boodschappen verder verzorgen; zondag borrel hier voor de buren; Kerstmis A.’s ma, maar dat schreef ik je gisteren al. Wat heb ik het toch verschrikkelijk druk!! Je hoort nog van mij over Kousbroek e tutti quanti, en ik van jou over mijn meel van gisteren. Zet 'm op. H

Onderwerp: just a quick reply Datum: dinsdag 19 december 2000 13:52 H, heb je laatste bericht ontvangen en met vreugde kennis genomen van de kranige wijze waarop jij je tegen een Duitse dame hebt verweerd. Maar al met al toch wel een ontluisterend antwoord, we mogen er dus pas in 2003 op rekenen. Nou ja, heb ik in ieder geval tijd om voor een tuxedo te sparen.


BRI E FW I S S E L I N G Wat betreft je invitatie voor een der feestdagen, bedankt daarvoor en ofschoon ik jullie aangenaam gezelschap niet licht versmaad, kies ik er toch voor deze dagen met M. door te brengen. Geheel van harte overigens want ondanks moeilijke besluiten dragen we elkaar geen kwaad hart toe, im Gegenteil. Tot zover dit keer, wij horen spoedig weer van elkander, neem ik aan.

Groeten Enno


BRIEFWISSELING. I n d e x. 1Fout! Bladwijzer niet 1 gedefinieerd.11

Recommend Documents