Branding. Hét Haagse tijdschrift voor natuur en milieu. Cityduinwandeling. 7de jaargang, nummer 2, 1 april - 30 juni 2007

Hét Haagse tijdschrift voor natuur en milieu

Branding

7de jaargang, nummer 2, 1 april - 30 juni 2007

Trekvliettunnel Binnenkor t mo et en de bet rok ken gemeenteraden besluiten over nut en noodzaak van het Trekvliettracé. Uit het milieu-effectrapport blijkt dat de nieuwe verbinding het verkeersinfarct in Den Haag alleen nog maar vergroot. Pagina 3

Zonnige Fultonstraat Zou het toeval zijn dat juist in de Uitvindersbuurt zo veel zonnepanelen op daken van woonhuizen te vinden zijn? Vooral de Fultonstraat scoort hoog, wat te danken is aan de milieubewuste bewoners van woongroep Fultonia. Branding ging bij ze op de thee. Pagina 6

Cityduin wandeling Van Clingendael via Groenendael en de Waal sdor per vlak te ter ug naar Clingendael: de vierde CityDuinwandeling biedt een aantrekkelijk rondje langs de rand van de stad. U hoeft deze Pinksteren niet naar de Veluwe! Pagina’s 10-11

Van de redactie

Inhoud Van de redactie Trekvliettunnel is geen oplossing Concedo nulli Ecozones: het hoe en waarom Zonnepanelen in Valkenbos Kaalslag op het Fazantplein Helpt ‘HANS’? + uitstel bomenkap De CityDuinwandeling 2007 Groen Forum + gedicht Fietspad 10 slecht voor de natuur What if? Korte berichten Column Den Haag verliest creatieve geest Agenda Milieuvriendelijk bedrijf: Fietsxpress

2 3 4 5 6 7 8/9 10/11 12 13 14 15 16 17 18/19 20

Een nieuwe lente, een nieuwe Branding. Als u hem doorbladert, valt het u waarschijnlijk meteen op dat de lay-out iets aangepast is. De koppen boven de artikelen zijn wat groter en de teksten hebben wat meer ruimte gekregen. Een andere verandering is wat moeilijker te achterhalen, daarom vertellen we u die hier. Het Haags Milieucentrum heeft besloten om u het blad voortaan gratis te doen toekomen. Wij vinden het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen kennis kunnen nemen van wat wij te vertellen hebben. Hopelijk vindt u het ook belangrijk wat wij schrijven en wat wij doen. Misschien zelfs zó belangrijk dat u Vriend van het Haags Milieucentrum wilt worden, en een vrijwillige bijdrage aan ons wilt overmaken. Behalve een gratis Branding krijgt u als Vriend van het Haags Milieucentrum nog meer voordeeltjes. En natuurlijk steunt u daarmee een organisatie die full time op de bres staat voor natuur en milieu in deze stad. Binnenkort leest u meer over dit initiatief. Ons gironummer kunt u nu al vinden in de colofon links onderaan deze pagina. Wij laten het helemaal aan u over hoeveel onze vriendschap u waard is. De redactie

Colofon > Redactie Bob Molenaar (hoofdredacteur), Tom Pitstra, Aletta de Ruiter en Frans van der Steen. > Fotografie Sandra Kamphuis (pgs. 3, 5↓, 7-13, 20), Bob Molenaar (pgs. 1, 4, 6, 17), Henk Timmermans (pg. 4, 5), Aletta de Ruiter (pg. 7), gemeente Den Haag (pg. 9), Bureau Beelding (pg. 14). > Kopij Kopij voor de volgende Branding inleveren vóór 15 mei 2007. Branding wordt met veel zorg samengesteld. De redactie aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten of voor auteursrechten van ingezonden kopij > Ontwerp Peter Lammer tzen, VlamDesign > Lay-out Sandra Kamphuis > Foto voorpagina zonnepanelen Fultonstraat (foto: Bob Molenaar) > Redactieadres Haags Milieucentrum, Groot Hertoginnelaan 203, 2517 ES Den Haag, t. 070 3050286, f. 070 3050294, www.haagsmilieucentrum.nl, email: [email protected] > Gironr. 94256 tnv. Haags Milieucentrum > Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever •

Zondag 27 mei is de datum van de vierde

Cityduinwandeling Een spannende, groene ontdekkingstocht van circa acht kilometer door Haagse parken en duinen. Start en finish op het voetbalveldje naast de hoofdingang van landgoed Clingendael. Loop mee en zie Den Haag met andere ogen! Zie voor meer informatie de pagina’s 10 en 11.

De uitgave van Branding wordt mede mogelijk gemaakt door steun van de Nationale Postcode Loterij.

> Stichting Aarde-Werk, Hugo de Grootstr. 10, 2518 ED Den Haag, T. 3457847, ma&vr: 9.00 - 13.00 > Biesieklette, Heeswijkplein 86-87, 2531 HG Den Haag, T. 3942211 > Stichting Egelopvang Den Haag e.o., Postbus 82381, 2508 EJ Den Haag, T. 3254045 > Fietsersbond Den Haag, Postbus 11638, 2502 AP Den Haag, T. 3454395 > Haagse Bond van Amateurtuindersverenigingen Postbus 33914, 2503 BE Den Haag, T. 3298895 > IVN, Vereniging voor Natuur- en Milieu-educatie Den Haag, Mw. I. van Wissen, Pelikaanhof 31, 2264 JG Leidschendam, T. 3279321 > St. Kerk en Milieu Den Haag e.o., Mw. J. van Kuijen, Rottermontstr. 20, 2562 NG Den Haag, T. 3452541 > KMTP/’Groei & Bloei’ Den Haag, Sijzenlaan 98, 2566 WN Den Haag, T. 3233506 > Kon. Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Den Haag, Ruimzicht 104, 2543 RN Den Haag, [email protected] > Vereniging Milieudefensie Den Haag, Cannenburglaan 22, 2532 AM Den Haag, T. 3621542 > Werkgroep Milieu van het NIVON, Maarseveenstraat 2, 2574 RW Den Haag, T. 3652052 > ROVER, Vereniging Reizigers Openbaar Vervoer Den Haag, Jan van Male, De Savornin Lohmanlaan 479-A, 2566 AL Den Haag, T. 3236623 > Stichting Stedenband Den Haag-Warschau, Torenstraat 172, 2512 BW Den Haag, T. 3658183 > Haagse Vogelbescherming, Van Trigtstraat 43, 2597 VX Den Haag, T. 0174-213825 > Wereld Natuur Fonds Den Haag, p/a Postbus 7, 3700 AA Zeist T. o9oo 1962 > De Windvogel, Arnout Verhulst, Molenring 127, 2741 MZ Waddinxveen, T. 0182-614245. > Voor meer informatie: Haags Milieucentrum, t. 3050286 • 2 branding april-juni

Trekvliettunnel vergroot verkeersinfarct Het is een tijdje stil geweest rond het Trekvliettracé. Stadsgewest Haaglanden heeft bijna een jaar gewerkt aan het milieueffectrapport over de omstreden nieuwe tunnel tussen knooppunt Ypenburg en de Binckhorstlaan. De uitkomst laat zien dat het verkeersinfarct in Den Haag alleen maar groter wordt. Binnenkor t moeten de gemeenteraden van Den Haag, Rijswijk en Leidschendam-Voor burg beslissen over nut en noodzaak van een Trekvliettunnel. Het Haags Milieucentrum (HMC) is lid van de klankbordgroep die Haaglanden heeft ingesteld om de milieueffectrappportage (MER) te begeleiden. In de klankbordgroep zitten ook vertegenwoordigers van bewoners en ondernemers. Veel bewoners zijn net als het HMC niet overtuigd van nut en noodzaak van een tunnel. Veel ondernemers geloven er wél in. De gemeenteraden krijgen van de klankbordgroep dus geen eensluidend advies. Ze zullen zelf heel kritisch naar de uitkomsten van de MER moeten kijken. De MER heeft verschillende tunnelvarianten op verkeers- en milieueffecten onderzocht. De vraag daarbij was steeds in hoever re een variant bijdraagt aan een betere bereikbaarheid van Den Haag. Behalve naar tunnelvarianten is ook gekeken naar een variant met extra investeringen in openbaar vervoer en twee kortere tunnels in de Haagweg en Prins Bernhardlaan. Omwonenden van het Trekvliettracé hebben daar nog een eigen combinatievariant aan toegevoegd, met een korte tunnel onder de Rijswijkse Prinses Beatrixlaan en aansluitingen van de Binckhorst op de Schenkkade en A12. Bij alle varianten is aangenomen dat er in de Binckhorst en de Centrale Zone van Den Haag tot 2020 ongeveer 30.000 arbeidsplaatsen en 5000 woningen bijkomen.

Geen duurzame oplossing Volgens de MER zou een korte geboorde tunnel onder Voorburg en dwars door de Vlietzone de meest milieuvriendelijke variant zijn en de grootste bijdrage leveren aan de bereikbaarheid van Den Haag. Lengte: 1200 meter. Kosten: circa 500 miljoen euro. Daarmee wordt lichte reistijdwinst geboekt naar de Binckhorst/Centrale Zone, en de reeds

bestaande ontsluitingswegen naar Den Haag worden iets ontlast. Ook treedt daardoor een vermindering van sluipverkeer in Rijswijk en Voorburg op. Probleem is echter dat elke tunnelvariant tot 14% meer verkeer naar het centrum van Den Haag trekt, bovenop de autonome groei van 25% die reeds verwacht wordt. Daardoor zal dat verkeer helemaal vast komen te staan op de Centrumring, met name bij de Lekstraat en de Calandstraat/Vaillantlaan (onder spoor viaduc t De Put). Daar worden extra verkeerstoenames tot 22% berekend, boven op de 30% meer auto’s die het verkeerscirculatieplan op de Centrumring brengt. We mogen aannemen dat het ook op de ontsluitingswegen weer vrij snel vol zal lopen. Al dit extra verkeer veroorzaakt naast nieuwe opstoppingen ook meer luchtverontreiniging en uitstoot van broeikasgassen. De tevens uitgevoerde Maatschappelijke Kosten-Batenanalyse laat bovendien zien dat een lange tunnel onvoldoende maatschappelijk rendement heeft. Waarbij overigens de aantasting van de Vlietzone nog niet eens meegerekend is. Investeren in een nieuwe weg is dus geen duurzame oplossing voor de verkeerscongestie in en rond Den Haag. Het draagt bij aan versnelde klimaatverandering en verslechtert het leefklimaat in de stad. Terwijl we het broeikaseffect juist moeten vertragen en het leefklimaat verbeteren door o.a. het autogebruik terug te dringen.

Investeren in openbaar vervoer en fietsvoorzieningen is veel duurzamer. In de MER is deze optie echter onvoldoende onderzocht. De OV-investeringen blijven beperkt, transferia langs de rand van de stad zijn vrij snel weggeschreven, en er is niet goed gekeken naar het effect van een slimme kilometerheffing. Hogere parkeertarieven en beter mobiliteitsmanagement zijn eveneens niet meegenomen, en de parkeernormen op de Binckhorst zouden een stuk strenger kunnen. Met dergelijke maatregelen zou het autoverkeer in 2020 veel minder sterk toenemen en lijkt het mogelijk de resterende mobiliteitsgroei vooral met OV en fiets op te vangen. Zeker als je bereid bent daar 500 miljoen voor uit te trekken. Het maatschappelijk rendement van zulke investeringen zal naar verwachting een stuk hoger zijn, zoals ook al in de kosten-batenanalyse te zien is.

Duurzaamheidsgehalte Het HMC adviseer t de betrokken gemeenteraden met klem nog eens goed te kijken naar de uitgangspunten van de plannen en deze te toetsen op hun duurzaamheidsgehalte. Er zijn immers genoeg duurzamere alternatieven, zeker nu de nieuwe regering al voor 2012 een slimme kilometerheffing wil invoeren en meer wil investeren in verbetering van het OV. Lennart van der Linde, mobiliteitsmedewerker HMC

april-juni branding 3

Concedo nulli ‘Concedo nulli’, was de lijfspreuk van Desiderius Erasmus, ‘ik wijk voor niemand.’ De raadscommissie Stedelijke ontwikkeling en Ruimtelijke ordening toonde zich op 21 februari jl. even vastberaden als de Rotterdamse humanist. Een grote meerderheid week niet voor wethouder Norder en weigerde in te stemmen met zijn Nota van Uitgangspunten Erasmusveld. Het Erasmusveld is het gebied tussen de Erasmusweg, de Noordweg, de Leyweg en de Menno ter Braakstraat. Als een groene buffer ligt het tussen de vijftigerjarenwoningen van Den Haag Zuidwest en de vinexwijk Wateringse Veld. De strook wordt voornamelijk gekenmerkt door sportvelden en volkstuinen – véél volkstuinen. Zo’n negenhonderd stuks. Met Den Haag Zuidwest heef t de gemeente grote plannen. Een flink deel is al ten prooi gevallen aan de slopershamer en vervangen door nieuwbouw. Andere buurten staat dit lot de komende jaren te wachten. Een van de gebouwen die zeker zullen sneuvelen is de oude MTS op de hoek van de Leyweg en de Coevordenstraat. Op deze plek komt het nieuwe stadskantoor. Parallel aan de planvorming voor deze locatie kwam de gemeente op het idee om ook de overkant van de Erasmusweg - het Erasmusveld, dus - te ‘upgraden’. De afgelopen jaren heeft het in dit gebied al flink gerommeld. Volkstuincomplex De Haagse Lente is al verdwenen, andere complexen wacht hetzelfde

4 branding april-juni

lot. Projectontwikkelaars zijn erg geïnteresseerd in de terreinen. En uiteraard niet om er volkstuintjes te gaan exploiteren, maar om er te gaan bouwen. Dat wil ook wethouder Norder. In de Structuurvisie 2020 heeft de gemeente zich als opgave gesteld om er in Den Haag 30.000 woningen bij te bouwen, met als uitgangspunt dit zoveel mogelijk binnen de bestaande stad te doen. En sinds de aanleg van Wateringse Veld ligt het Erasmusveld onmiskenbaar binnen de bestaande stad, dus…? Maar dit ging de raadscommissie allemaal veel te snel. De gemeente had dan wel overlegd met woningcorporaties, projectontwikkelaars en bouwbedrijven, maar de volkstuinders waren gepasseerd. Zulks geheel in strijd met de afspraak die de gemeenteraad met B&W gemaakt had over plannen op basis van de Structuurvisie.

Contract Zeker is dat niet alle volkstuinen in het Erasmusveld kunnen blijven als daar zes- tot achthonderd huizen moeten verrijzen. De volkstuinders vinden het onbegrijpelijk dat in de nota van uitgangspunten zo makkelijk over ze heengestapt wordt. De sociale betekenis van de tuinen, hun betekenis voor de gezondheid en het aspect van welzijn voor gebruikers en hun (klein)kinderen – er wordt met geen woord over gerept. Ook niet over de belangrijke rol die de tuincomplexen spelen in recreatief medegebruik vanuit de buurt (verpleeghuizen). Chris van der Laan, voor zit ter van de Haagse Bond van Amateurtuindersverenigingen, wijst op het contract dat de Haagse Bond en de gemeente hebben afgesloten. “We wilden onze verenigingen voor langere tijd zekerheid bieden. En die overeenkomst voor 25 jaar zou nou ineens opengebroken worden?” Op zich biedt het contrac t een ontsnappingsclausule. Ar tikel 4 lid 2 stelt dat de huurovereenkomst geheel of gedeeltelijk kan worden opgezegd

als de belangen die worden gediend met het gebruik voor een ander doel, dat rechtvaardigen. Maar de gemeente dient die beslissing te motiveren. En dat is hier niet gebeurd. Van der L aan wijst erop dat de behoefte aan volks- en amateurtuinen alleen nog maar zal toenemen. De bij de Haagse Bond aangesloten verenigingen kennen een wachtlijst met in totaal tweehonderd mensen. Den Haag heeft nu al veel minder volkstuinen dan andere grote steden en ook elders (zoals in de Vlietzone) zullen er volkstuinen verdwijnen.

Transparant Maar niet alleen een nog onbe kende hoeveelheid volkstuinen wordt bedreigd. In de nota van uitgangspunten staat herhaaldelijk vermeld dat de ecologische zone langs de Erasmusweg ‘visueel transparant’ zou moeten worden. In het artikel hiernaast wordt uiteengezet waarom zo’n zone juist níet transparant hoort te zijn. Hoe nu verder? Dat de gemeente zich het lot van Den Haag Zuidwest, en in het bijzonder de Leyweg, ter harte neemt, is alleen maar positief. De vernieuwde Leyweg blijkt als winkelcentrum niet aan te slaan. De bewoners van Wateringse Veld zijn meer op het winkelcentrum In de Boogaard en op Wateringen geöriënteerd dan op de Leyweg. Maar is ‘verstening’ van het gebied tussen Wateringse Veld en Zuidwest een oplossing? Het Haags Milieucentrum wijst bouwen in het Erasmusveld zeker niet van de hand, maar vindt wel dat er zorgvuldiger naar geschikte locaties moet worden gezocht. Na het ter per se g aan van deze Branding heeft de raadscommissie zich gebogen over een iet wat gewijzigd voorstel van wethouder Norder. In het volgende nummer komen we hier ongetwijfeld op terug.

Ecozones: het hoe en waarom De Erasmuszone is een ecologische verbindingszone. Dat is een smalle band waarlangs soorten zich kunnen verplaatsen van het ene naar het andere leefgebied. Maar een verbindingszone is niet hetzelfde als een kern- of woongebied voor soorten, en moet dus aan andere eisen voldoen. Het argument dat de Erasmuszone niet zo belangrijk is omdat er in nauwelijks ecologisch interessante soorten voorkomen, snijdt geen hout! Plant- en diersoorten leven niet in een aaneengesloten gebied, maar in ‘eilandjes’ van voor die soor t preferent biotoop temidden van ‘ander’ biotoop. Dat is ook bínnen groengebieden het geval. Al die ‘eilandjes’ bij elkaar vormen samen de populatie. Dat wil zeggen: mits de individuen binnen die populatie van het ene eilandje naar het andere kunnen komen. En daartoe dienen die verbindingszones.

Achilleshiel Verbindingen tussen groengebieden lopen vaak door een agrarisch of versteend landschap en zijn daardoor kwetsbaar. Die verbindingen vormen de achilleshiel voor de deelpopulaties in de groengebieden. Want als ze verstopt raken is er geen uitwisseling tussen de kleine deelpopulaties, die als gevolg daarvan kunnen uitsterven. Hoe moet zo’n ecologische verbindingszone er dan uitzien? Grofweg kun je drie eisen stellen. In de eerste plaats moeten er binnen zo’n verbindingszone ‘lijnen’ van divers biotoop liggen. In de tweede plaats moet zo’n verbindingszone zoveel mogelijk aaneengesloten zijn. En in de derde plaats moet er binnen de verbindingszone rust en dekking zijn, zodat dieren zich ongestoord kunnen verplaatsen. Die ‘lijnen’ van divers biotoop kun je aanleggen door een gradiënt dwars op de lengteas van de verbindingszone te leggen. Dan heb je water, een rietkraag, een bloemrijk grasland, een struikzoom en daarin hogere bomen. In

Watersalamander zoekt verbinding

Eén van de vier grote blokkades

zo’n gradiënt kan iedere soort de dekking, vochtigheidsgraad of voedselbron (om maar een paar factoren te noemen) vinden, die hij onderweg nodig heeft. De Er a smu szone voldoet voor een belangrijk deel aan deze eis. Lieveheersbeestjeskenner Gera Nieland heeft hier zeven verschillende soorten lieveheersbeestjes aangetroffen. Dat is maar liefst een kwart van de in Nederland waargenomen soorten. En dat betekent dus dat de Erasmuszone rijk is aan diversiteit in biotopen. Naar de knelpunten in de aaneensluiting van de verbindingszone heeft het Haags Milieucentrum een paar jaar geleden onderzoek gedaan. Een aantal van die knelpunten is inmiddels weggenomen, of in ieder geval verbeterd. Andere knelpunten wachten nog op een goede gelegenheid om ze aan te pakken. De aanpak van het Erasmusveld zou aangegrepen kunnen worden om twee van de vier grote blokkades (de caravanhandel op de hoek van de Laan van Wateringse Veld en het tankstation op de kruising met de Leyweg) uit te plaatsen, en de verbindende functie van de ecozone te herstellen.

Groene aanvullingen Landelijk wordt – in navolging van een aanbeveling van Alterra – voor ecologische verbindingen een breedte van dertig meter noodzakelijk geacht. Dat wil zeggen: in het buitengebied, waar zones liggen ingebed in agrarisch land-

schap. Je kunt je wel voorstellen dat de verstorende activiteiten in een stad veel ingrijpender zijn dan op het relatief rustige platteland. Daarom zou je in het stedelijk gebied eerder aan een breedte van vijftig meter moeten denken. En, gek genoeg: de Erasmuszone voldoet daaraan! Voornamelijk dankzij de volkstuincomplexen en groenomzoomde sportvelden aan de voorheen Wateringse zijde. Zonder die groene aanvullingen wordt zelfs de dertigmeter-eis niet gehaald.

Woonwand Bouwen ín een ecozone is natuurlijk uit den boze. Maar ook er pal tegenaan bouwen, zoals de gemeente voor het Erasmusveld voorstelt, verlamt de verbindende werking van de Erasmuszone. De essentiële groene ‘ondersteuning’ van de off iciële ecozone wordt vervangen door een woonwand. Aan de andere kant dreigt eveneens toenemende verstoring voor de ecozone, want de verkeerscapaciteit van de Erasmusweg wordt uitgebreid. De combinatie van deze twee ontwikkelingen maakt dat het met de rust en dekking gedaan zal zijn. Schaduwwerking, warmtestraling, verlichting, lawaai en de voortdurende beweging van mensen, dieren en verkeer, zullen zo’n verstoring opleveren dat je eigenlijk niet meer van een verbindingszone zal kunnen spreken. En wie zou dat nou willen? [email protected]


Een zee van zonnepanelen in Valkenbos bewoner een bijdrage in de kas van de Bewonersvereniging Fultonia. Met dat geld financieren we de vaste lasten, de klussen in huis en ook de zonnepanelen zijn ermee betaald. We hebben uitgerekend dat we na een jaar of vijf quitte spelen bij de prijs die wij er toen voor betaald hebben.” Dat de kosten niet uit de hand liepen, is ook te danken aan Yvo van Soest en Maarten Denijs die de panelen zelf installeerden. Er werd een even simpele als doeltref fende manier te bedacht om de kabels te beschermen tegen weersinvloeden: PVC-buizen.

Had het Haags Milieucentrum nog maar net het boekje ‘Opwekkend Den Haag in kaart’ uitgebracht, werden we erop geattendeerd dat we ‘de energiestraat van Den Haag’ over het hoofd hadden gezien! Hierbij dus een noodzakelijke aanvulling op dit boekje, dat in groten getale zijn weg naar de Hagenaar heeft gevonden. We hebben de term ‘de energiestraat van Den Haag’ niet voor niets tussen aanhalingstekens gezet. Het is immers geen officiële benaming en we hoorden hem slechts schertsenderwijs gebruiken. Niettemin is het een feit dat op de daken van de Fultonstraat verhoudingsgewijs veel zonnepanelen kunnen worden aangetroffen. Iets wat lezers die in het gelukkige bezit zijn van Google Earth, zelf kunnen constateren.

De zonnepanelen staan in verbinding met een conventionele energiemeter met een draaischijf. De zonnestroommeter zit vóór de algemene Enecometer in het circuit. In de zonnestroommeter is een sensor aangebracht die de energieopwekking voortdurend volgt en de resultaten doorsluist naar de huiscomputer. Nand heeft tien jaar in de ICT gewerkt en zag het dan ook als een uitdaging om een interface te ontwerpen waarmee de opbrengsten ‘real-time’ via www.fultonia.nl te volgen zijn. “De panelen voorzien in ongeveer eenderde van het energieverbruik van de bewoners”, ver telt Nand. “In de zomer halen we 38 KWh per dag.” Op de zonloze winterdag dat Branding de woongroep bezoekt wordt dat bij lange

na niet gehaald, maar niettemin is de zonnestroommeter duidelijk in beweging.

Niet extreem Behalve zonnepanelen staan er op het hoge dak van Fultonia ook grote tonnen die het regenw ater opvangen. “Dat gebruiken we om de tuin te sproeien”, licht Nand toe. “We willen bekijken of we het voor meer doeleinden kunnen gaan toepassen. En we willen ook onderzoeken of we op de lagere daken zonneboilers kunnen plaatsen, om daarmee water te verhitten dat dan via twee ringleidingen door het pand geleid wordt.” De woongroep vindt energiezuinigheid belangrijk, maar is ‘niet extreem’, aldu s Nand. Van nieuwe bewoner s wordt wel enthousiasme en betrokkenheid ver wacht. En gezien de leef tijd van de huidige bewoners, die varieert van 26 tot 46 jaar, gaat de voorkeur uit naar iemand uit die leeftijdscategorie. Herkent u zich in die omschrijving? Dan bof t u, want woongroep Fultonia heeft op dit moment een plekje vrij. Op www.fultonia.nl krijgt u een beeld van wat de bewoners zoal bezighoudt en via [email protected] krijgt u nadere informatie. Of bel 06-18093599 / 0640596542 / 06-44132889 Woongroep Fultonia Fultonstraat 6, Den Haag

Quitte Maar liefst 48 van die panelen staan op één dak: dat van de woongroep Fultonia. Der tien volwassen en (op dit moment) één kind bewonen hier een complex oude bedrijfsgebouwen rond een binnentuin met een water val en een heuse egel van de Stichting Egelopvang. “We hebben de panelen zo’n drie jaar geleden aange sc haf t ”, ver telt bewoner Nand van Dam. “Vlak voor de afschaff ing van de subsidie waren ze heel goedkoop. We vinden alternatieve energie heel belangrijk, maar het moet natuurlijk wél te betalen zijn. We huren van Vestia en daarnaast stort iedere


Tom Pitstra van Branding (l.) en Nand van Dam op het dak van Fultonstraat 6

Kaalslag op het Fazantplein In de vorige Branding namen wij u mee naar het Fazantplein. Er lagen plannen voor een herinrichting van dit plantsoen in de Vogelwijk, waar de bewoners niet erg gelukkig mee waren. Door tussenkomst van de wijkvereniging kwam er een compromis uit de bus rollen, meldden wij toen. Zo zou er minder gerooid worden en zou de vaste plantenborder worden voorzien van meer bloeiende, insectenaantrekkende soorten. De werkzaamheden zijn inmiddels achter de rug. Reden voor Branding om weer even een kijkje te gaan nemen op het Fazantplein. Daar kwamen we mevrouw Spit s tegen, die met haar zus en twee kinderen over het plein loopt. Ze woont er sinds anderhalve maand om de hoek. “Ik heb de oude situatie niet echt meegemaakt. Dit zal wel vanwege de sociale veiligheid zijn, maar het is wel erg kaal hè? ” De buur man van de O.G. Heldringsschool is daar juist wel blij mee. De ingreep had voor hem niet gehoeven, maar het is zijn uitzicht wel ten goede gekomen, vindt hij. En hij is blij dat in elk geval de grote den is blijven staan. Maar waarom is er eigenlijk een hek geplaatst als dat op zoveel plekken open is?

Geen woorden voor Mevrouw Muller, die in het appartementencomplex schuin tegenover de school woont, denkt heel anders over het her wonnen uitzicht: “Ik vind het echt heel erg, ik heb er geen woorden voor. Wie u ook vraagt hier in het blok, iedereen zal u hetzelfde vertellen. En de kinderen lopen door de jonge aanplant heen.”

Frederik Hoogerhoud van de Haagse Vogelbescherming deelt in de teleurstelling: “Heel jammer dat het belang van de vogels ondergeschikt is gemaakt aan visuele transparantie. Ik heb er echt geen fiducie in dat vogels hier in de toekomst weer iets te zoeken hebben. Naar de ecologische betekenis is in het geheel niet gekeken. Blijkbaar denkt de gemeente dat er uit elk plantsoen exhibitionisten kunnen opduiken. Waar zijn we mee bezig? Dit is geen goed beleid.” Hans Kruiderink, groenbeheer Segbroek, ontkent dat sociale veiligheid aan de keuze voor de huidige inrichting ten grondslag ligt. “De beplanting was verouderd en niet met snoeien te verjongen. De jonge beplanting oogt uiteraard kaal, maar zal groeien. Er zijn naast lagere soorten ook hoger wordende soorten aangeplant. Over insectenaantrekkende planten is nooit gesproken. Die staan er ook niet specif iek. Wel is er een fraaie vaste plantenborder aangelegd.”

Het hek langs de zijkant is volgens Kruiderink geplaatst op verzoek van de wijkvereniging, voor de veiligheid van spelende kinderen op het grasveld. “Ook staat er hekwerk op plaatsen waar beplanting extra bescherming behoeft. Het sluit aan op beplantingvakken die straks een gesloten geheel vormen. De nieuwe beplanting is erg dicht aangeplant en zal snel sluiten, zodat erdoorheenlopen voorkomen wordt.” Dat de visuele transparantie het heef t gewonnen van de ecologische belangen ontkent de groenbeheerder niet: “De locatie is met name een cultuurlijke plek”. Clara Visser van de Bomencommissie laat weten dat deze commissie in maart/april en juni de nieuwe inrichting zal evalueren. In de volgende Branding zal dan ook zeker weer aandacht aan het Fazantplein worden besteed.

Het Fazantplein, dezelfde plek, voor en na


Helpt ‘HANS’? Sinds iets langer dan een jaar wordt groente-, fruit- en tuinaf val in deze gemeente niet meer huis-aan-huis ingezameld. Het aantal adressen waar gft wordt opgehaald is als gevolg daarvan gedaald tot zo’n 94.000. Binnenkort evalueert de Haagse gemeenteraad het nieuwe beleid. Kern van deze evaluatie is de vraag of er niet mínder gft wordt ingezameld dan voorheen het geval was. Via een motie heef t toenmalig raadslid Johan Chandoe uitdrukkelijk laten vastleggen dat de raad slechts onder deze voorwaarde met het nieuwe beleid instemde. Tegelijk is de gemeente een campagne gestart om het nut van gescheiden inzameling flink onder de aandacht van de Haagse burgers te brengen de zogenoemde ‘HANS’-campagne (zie kader) Maar dat er op de ophaaldagen fors minder biobakken langs de stoeprand staan, zullen maar weinig mensen ontkennen. Daarbij doen al langere tijd geruchten de ronde dat de vuilnislieden het niet zo nauw nemen met de gf tinzameling. De Af vallijn, een initiatief van het Haags Milieucentrum, bevestigt

dat beeld alleen nog maar. Hoewel het aantal klachten niet groot is, vertonen ze een merkwaardig consistent beeld.

Steeds inventiever Het eerste wat opvalt aan de meldingen via de Afvallijn is de spreiding van klagers over de stad. En of ze nu in Scheveningen wonen of in Den Haag Zuidwest, in de Vruchtenbuur t of de Binckhorst, de bewoordingen van de klachten zijn vrijwel eensluidend: de vuilnismannen legen de gft-emmers in het compartiment voor het grijze afval. Waar trouwens nogal eens een stap aan vooraf gaat. Diverse mensen melden ons dat de inhoud van de verschillende gft-emmers eerst in één bak wordt verzameld en dán pas in de wagen wordt gegooid. Zo schr ijf t iemand uit de omgeving van de Leyweg: “Waar ik ook een probleem mee heb (…) is dat mijn groencontainer als verzamelbak wordt gebruikt voor een aantal groencontainers. Ik probeer om mijn container, met het oog op de stank, zo schoon mogelijk te houden. Hiertoe gebruik ik zoveel mogelijk afbreekbare zakken. Als mijn container nog niet vol zit worden er een aantal andere containers in geleegd met bijvoorbeeld kattenbakafval, waardoor mijn container onnodig vervuilt.” De ophaaldienst is “hier heel bewust mee bezig”, laat de klager weten. Het is hem namelijk opgevallen “dat als ze zien dat ik kijk, de container meegenomen wordt tot om de hoek. Daar vind ik hem dan leeg terug in plaats van voor de deur.” In deze constatering staat de klager niet alleen. Meerdere mensen constateren dat de HMS de verzamelcontainer naar een straathoek sleept en het groenafval daar – min of meer uit het zicht – in de wagen kiepert. Iemand formuleert het als volgt: “Het personeel heeft blijkbaar in de gaten dat er op ze gelet wordt, want ze proberen steeds inventiever te worden.” Maar in de straat van een andere klager zijn de vuilophalers de schaamte voorbij. “Zonder gêne” wordt gf t bij het gewone huisvuil gegooid.

Grote boog Lang niet altijd worden de groene emmertjes vervolgens teruggezet waar ze thuishoren. “Als je ‘s avonds thuis komt mag je hem gaan zoeken”, schrijft


Af valscheiden heeft sinds 2006 een gezicht. Het gezicht van HANS. HANS, gekleed in een stoer oranje pak, staat voor Huishoudelijk Afval Natuurlijk Scheiden. Tegelijkertijd, stelt de gemeente, staat HANS als persoon symbool voor iedereen die zich inzet voor een schoon en milieubewust Den Haag. iemand. Andere mensen drukken zich in vergelijkbare bewoordingen uit. En niet zelden verdwijnen bakken helemaal. Een bewoner van de Zeeheldenbuurt heeft al eens aangifte bij de politie gedaan nadat zijn groene bak door de vuilniswagen meegenomen was. Een bewoner van het Centrum heeft al drie gft-emmers in de wagen zien verdwijnen. En een bewoner van de Uitvinderswijk is inmiddels aan zijn derde emmer toe: “De vorige emmers verdwenen met een grote boog in de vuilniswagen.” De resultaten van dit handelen zijn evident. “We zijn heel principiële afvalscheiders maar hierdoor hebben we eigenlijk de hoop al opgegeven”, meldt een Duindorper. “Als het zo gaat, flikker ik alles weer bij elkaar. Daar doe je dan moeite voor!”, drukt een bewoner van de Loosduinsekade zich onomf loerst uit. Een bewoner van de Componistenbuurt: “Uiteindelijk hebben wij ook de strijd opgegeven en nu gaat ál het vuil in de grijze zak.” En: “De moed heb ik nu definitief opgegeven, het heeft geen zin meer deze jarenlange strijd te voeren” - aldus een bewoonster van de Binckhorst die De Afvallijn vier weken achter elkaar meldde dat haar gf t bij het restafval verdween. Tot slot een bewoonster van Leyenburg: “Sinds het zogenaamde ‘abonnementensysteem’ met stickers staan er in mijn deel van de straat nog maar 3 groene bakken, allen met sticker. Voordat dit rare systeem werd ingevoerd stonden er minstens 15 groene bakken met tuinafval. Ik wacht op de dag dat de gemeente mij het bericht stuurt dat ‘er geen belangstelling meer is voor gescheiden afval’ en dat het dus geheel wordt afgeschaft omdat het niet loont.”

Frappez toujours Zover zal het niet komen, als het aan wethouder Rabin Baldewsingh ligt. “Ik voldoe aan de motie”, meldde hij trots

in milieucafé De Derde Dinsdag van 20 februari jl. “In 2004 werd er 4317 ton gft opgehaald, in 2005 4126 ton, en in 2006, onder het abonnementensysteem, 4701 ton. En de kwaliteit van het aangeboden gft is aanmerkelijk verbeterd. Waarmee ik natuurlijk niet wil zeggen dat het niet nog beter kan.” Baldewsingh erkent dat de Haagse Milieu Services fouten maakt maar is niet onder de indruk van het aantal klachten: “Natuurlijk worden er fouten gemaakt, maar daar spreek ik de HMS dan ook op aan. Ik heb de indruk dat het nu beter gaat.” Ook al is de hoeveelheid apart ingezameld gf t dan licht gestegen, reden tot juichen is er nog altijd niet. In 2004 maakte apart aangeboden gf t slechts 7% van de totale hoeveelheid huishoudelijk afval uit, en dat zal nu niet veel meer zijn. Er valt nog een lange weg te gaan totdat het percentage op 21% ligt – de doelstelling uit het actieprogramma afvalinzameling waarmee de gemeenteraad een jaar geleden instemde. “Tel je zegeningen”, vindt de wethouder. “Onze permanente HANS-campagne werkt blijkbaar. Die zetten we door. Frappez toujours, is mijn motto. Ik denk dat ik dit jaar ook weer een persoonlijke brief naar alle Haagse huishoudens ga sturen.”

Anders dan HANS Het kan ook anders. Er bestaan systemen waarbij mensen beloond worden als ze trouw gft scheiden, hun glas in de glasbak gooien en ook hun oud papier gescheiden aanbieden. Eenderde van alle Nederlands gemeenten hanteert al zo’n systeem, DIFTAR geheten (de af korting staat voor gedifferentieerde tarieven van de afvalstoffenheff ing). Steden als Nijmegen en Maastricht werken met een dure restzak. De afvalstoffenheffing wordt betaald door deze restzak te kopen. Omdat die duur is (1 à 2 euro) willen mensen er zo weinig mogelijk van gebruiken en worden ze krachtig gestimuleerd om het afval goed te scheiden. Den Haag wil zich nooit vergelijken met deze kleinere steden, maar alleen met Amsterdam en Rotterdam. Daar zijn de inzamelingspercentages vergelijkbaar met de Haagse, hoewel het per afvalstroom verschilt.

Het Haags Milieucentrum is daarom op internationaal onderzoek uitgegaan en kwam erachter dat vlak over de grens, in Ant wer pen, een prima systeem functioneert. Ook daar moeten restzakken gekocht worden (à raison van 1 1,50), maar er wordt gescheiden in meer stromen dan hier (gft, papier, glas, klein chemisch afval en een fractie plastic, drankverpakkingen en metaal). De meeste mensen hebben maar één zak per week nodig, zodat hun kosten voor afvalverwijdering op jaarbasis niet meer dan zo’n �1 75,- bedragen. Aanzienlijk minder dan de ongeveer 1�250,die de Haagse burger kwijt is. Goed scheiden is dus goed voor het milieu én goed voor de portemonnee. Overigens is aparte inzameling van metaal in Nederland niet nodig, want hier wordt metaal door een magneet uit het af val gevist. En voor gescheiden ingezameld plastic en/of drankverpakkingen bestaat in ons land (nog) geen voldoende toepassing. Maar verder biedt het Antwerpse systeem zeker perspectieven voor Den Haag, vindt het HMC. De steden zijn goed vergelijkbaar. In Antwerpen is via het welzijnswerk

Dit is HANS. HANS is anders. HANS zal nooit uw gft bij het restafval gooien.

veel geïnvesteerd in het verwerven van draagvlak voor dit systeem. Als het in Antwerpen kan, waarom zou het dan in Den Haag niet kunnen lukken?

Kapvergunning opgeschort De rechter heeft bepaald dat de vogels en de natuur in Reigersbergen voorrang hebben boven de economische belangen van het Automobielmuseum. Hij schortte de reeds verleende kapvergunning op tot 1 september a.s. Reden was dat de standvogels vanwege het warme weer eind februari al een begin maakten met hun broedactiviteiten. Het kappen van 1027 bomen ten behoeve van het museum dreigde bij uitvoering een ware catastrofe in de natuur van Reigersbergen aan te richten. Het Haags Milieucentrum vroeg, uit naam van zes belangenorganisaties, de rechtbank op 1 maart een voorlopige voorziening te treffen. Artikel 11 van de Flora- en faunawet verbiedt het verstoren van nesten van beschermde vogels. Behalve stadsduiven en exoten (zoals halsbandparkieten, nijlganzen en Canadese ganzen) zijn alle vogels in Nederland beschermd. De organisaties die de gang naar de rechter maakten waren de AVN, de KNNV afdeling Den Haag, de Wijkvereniging Marlot, het HMC zelf, de Stichting Reigersbergen Marlot en de Haagse Vogelbescherming. Helaas was het nodig om respect voor de natuurwaarde van het gebied via de rechter af te dwingen. Tegen de vestiging van het Automobielmuseum in Reigersbergen loopt nog een bodemprocedure bij de Raad van State. Uitspraak daarin volgt medio april.


Tussen paarden en stuifduin De CityDuinwandeling verlegt dit jaar de route naar de noordelijke stadsrand. Waar stad en duin elkaar nog omarmen, cultuur en natuur in een rafelrand samenkomen, voert de route over gebaande en ongebaande paden. Een Haags ommetje met een Wassenaars tintje. Voor het vierde jaar op rij heeft het Haags Milieucentrum een natuureducatieve tocht door het Haagse Cit yduinpark uitgezet. Dit keer op zondag 27 mei. De wandeling is acht kilometer lang en start om 12.00 uur bij de ingang van landgoed Clingendael aan de Wassenaarseweg.

Een mooie pinksterdag De route laat de drukte van de stad deze keer achter zich. Alleen in de verte zijn flats te zien, en als op deze eerste Pinksterdag de bomen al flink in het blad staan zelfs dat niet. Daardoor heeft het landelijk karakter van de stadsrand tijdens de wandeling de overhand. Dwars door het landgoed Clingendael bereiken we de Bosjes van Zaenen. Op een holletje langs de trimbaan en dan snel voor de bebouwing rechtsaf richting Fietspad 10, dat langs de Amonsvlakte naar Groenendael loopt. Als de wind uit de juiste hoek waait, kunnen

we de geschiedenis van deze omgeving ruiken. Hier stoven eind negentiende eeuw de renpaarden over twee enorme grasbanen. Groenendael was in 1882 de allereerste draf- en renbaan in Nederland en veel groter dan het huidige Duindigt. De manege om de hoek is de laatste stille getuige. Het hippische evenemententerrein was het speeltje van de eigenaar van Clingendael. Voordat deze baron zijn oog op het terrein liet vallen had Groenendael echter een eigen buitenplaats-historie die teruggaat tot de 16e eeuw. Door tegenslag en verkeerde overerving, verwaarloosden de toenmalige eigenaren hun bezit, zodat het de tand des tijds niet overleefd heeft. De overgang van vlak grasland naar zandig duin is voor de huidige wandelaar een kleine klim over het viaduct van de Landscheidingsweg. Dit kunstwerk ligt er als verbinding voor mens en dier. Die veilige oversteek is heel lang onmogelijk geweest. De duinvoet werd immers anderhalve eeuw lang geclaimd door de stoomtrein naar Scheveningen. En werd, na de opheffing van dat spoorlijntje in de jaren vijftig, door auto’s op de Landscheidingsweg onveilig gemaakt. Nu de Noordelijke Rand-

Als mensen al zo’n moeite hebben met het hoe moet dat voor dieren dan wel niet zijn? weg als autosnelweg al bijna de Hubertustunnel induikt, blijkt eens te meer hoe noodzakelijk het is om tegelijk met de aanleg van wegen ook ecologische dwarsverbindingen te maken.

Hakhoutstoven Al s we eenmaal aan de over zijde zijn aangeland, kost het wandelen meer inspanning. Kinderwagens zullen getrokken in plaats van geduwd moeten worden. Het is gedaan met de verharde paden. De ruiterpaden zijn dominant, paardenhoeven zorgen hier voor dynamiek in het landschap. Het duin wordt op veel plekken open gehouden en mag stuiven. De Waalsdorpervlakte blijkt hier helemaal niet vlak. Het zandpad meandert eerst honderd meter tussen de duintoppen door, alvorens we weer vaste grond onder de voeten krijgen. De duinnatuur is hier ruig. Verderop staan kromme eikenbomen in een kring. Het zijn oude hakhoutstoven, waarvan de wortels op veel plaatsen zijn blootgelegd door het stuivende zand. Vroeger dienden ze als geriefhout voor de kleine duinboerderijtjes die van oudsher overal in en langs de duinen lagen. Die bomen vertellen de historie van het duin.

Vanaf het dak van het SER-gebouw aan de Bezuidenhoutseweg lijkt het noordwesten van Den Haag één grote groene oase. En in zekere zin ís dat ook zo. Maar die grote groengebieden worden doorsneden door tal van wegen, die even zovele barrières vormen voor migrerende dieren. Ook voor mensen is de oversteek niet altijd een pretje. Denkt u zich eens in: zonder die barrières lag hier het grootste stadspark van Europa!


Later werd de Waalsdorper vlakte gebruikt als militair oefenterrein. Verboden toegang voor burgers, maar daardoor een eldorado voor de natuur. In de jaren vijftig broedden hier de Griel

We zijn op de helft en zetten weer koers naar de stad. Vijftig meter verder treffen we een onverwachte uitgang uit het duin. Vijfenzestig traptreden maken de afdaling naar de geestgronden wat makkelijker. De CityDuinwandeling is dit jaar helaas niet geschikt voor rolstoelers, door het geaccidenteerde terrein.

Kunstgras

oversteken van deze brede weg,

en de Nachtzwaluw nog volop. Schuwe vogels waarvoor nu, vanwege de toegenomen recreatie, geen plaats meer is. Het voetpad loopt verder over de duinkam. Duindoorn maakt plaats voor bos.

De overg ang blijk t g root al s we beneden aangekomen zijn. Na de brug over de kwelsloot komen we uit op de spor tterreinen van de Roggewoning. Voor de Tweede Wereldoorlog lag hier nog een boerderij, maar in de jaren vijftig namen voetballers en hockeyers de grasvelden over. Door de hoge recreatiedruk is het gras nu zelfs voor kunstgras ingeruild en schetteren alle kleuren groen je tegemoet. Hier komt geen musje meer graszaadjes pikken. De velden liggen er versteend bij. Het pad echter ligt ingebed tussen struiken en bomen. De oude kantine ruikt naar sportromantiek en de F’jes van Graaf Willem dribbelen in de verte hun rondjes met de bal.

De terugreis gaat langs de opbrekingen van de Buurtweg. Die straatnaam staat nog steeds garant voor de sfeer van de omgeving. Duindigt is een buurtje dat in het weekend lekker toeristisch kan zijn. Op de aangrenzende Amonsvlakte zingen de Nachtegalen ook overdag gewoon hun hoogste lied.

Vleermuizen in Park Hoornwijck De gemeente Rijswijk wil op bedrijventerrein Hoornwijck aan de Laan van Zuid Hoorn een parkeergarage voor meer dan vierhonderd auto’s bouwen. Het parkeerterrein dat nu op die plek ligt wordt door de vleermuizen van Landgoed Zuid Hoorn als doorsteek gebruikt op de vliegroute naar Drievliet en Vredenoord. Daarom is zorgvuldige inpassing noodzakelijk. Op grond van de Flora- en faunawet moest de gemeente Rijswijk een ecoeffectscan laten maken. Onderzoeksbureau Aqua-Terra Nova trok er daarom met batdetectors op uit en ontdekte verschillende soorten vleermuizen rond het plangebied. Vleermuizen worden beschermd krachtens de Flora- en faunawet en diverse verdragen, zoals de Bern-conventie en de Bats Agreement. Aqua-Terra Nova trof niet alleen gewone dwergvleermuizen aan (in Nederland de meest algemene soort), maar ook laatvliegers, ruige dwergvleermuizen en

(waarschijnlijk) een grootoorvleermuis. Ze fourageren in de buurt van de locatie en/of hebben hun vliegroute hier vlakbij.

Hoornwijck gebouwd zou kunnen worden, in combinatie met het transferium dat de gemeente Den Haag daar wil realiseren.

In het rappor t wordt de bouw van een garage op deze plek aan de volgende voorwaarden verbonden: - minstens vijf meter afstand tussen de parkeergarage en de achterliggende sloot, zodat er een (vlieg)strook blijft. - plaatsing van vleermuiskasten aan de achterkant van de garage. - geen of beperkte verlichting aan de achterkant van de parkeergarage. - het creëren van een nieuwe vliegroute met inheemse bomen die veel insecten aantrekken, zoals linde en zomereik.

Het HMC vindt dat bij elk belangrijk bouwplan de effecten op de natuur onder zocht zouden moeten worden. Onderzoek naar het vóórkomen van vleermuizen zou daarin een standaardprocedure moeten zijn. Oók bij de herstructurering in Den Haag Zuidwest, waar nogal wat vleermuizenkolonies aan/in gevels van flats gemeld worden. Als Den Haag weer over een onafhankelijke stadsecoloog kan beschikken, moet deze absoluut een goede batdetector in zijn of haar standaarduitrusting krijgen. Uit bovenstaand voorbeeld blijkt, dat met vrij eenvoudige aanpassingen natuurschade voorkomen kan worden. Inmiddels heeft de gemeente Rijswijk laten weten de aanbevelingen te zullen opvolgen.

De bewonersvereniging Park Hoornwijck t wijfelt aan nut en noodzaak van deze parkeergarage. Het Haags Milieucentrum denkt dat zo’n garage veel beter tussen de A4 en de Laan van


Groen forum Meer bewegen en energie besparen We weten dat meer bewegen goed is voor de gezondheid. Veel mensen doen dat en nemen bij voorbeeld de trap in plaats van de lift. Deze gezonde manier om naar een andere verdieping te gaan kan ook nog energiebesparing opleveren, zeker als we een ‘slimme’ lift zouden hebben. Als we met de trap naar boven gaan kost dat energie. Zou de lift ons naar boven brengen dan kost dat zelfs meer energie, omdat ook de wrijving in de lagers e.d. overwonnen moet worden. Bij het naar beneden gaan komt de energie die gebruikt is om naar boven te gaan weer terug. Naar beneden gaat vanzelf, spring maar eens in de lege liftkoker. Een ‘slimme’ lif t zou het contragewicht van de liftkooi zo moeten kunnen programmeren dat het gewicht van de mens voldoende is om de liftkooi naar beneden te brengen.

Dag Midas

Nu gebruikt de liftmotor bij het naar beneden gaan ook al minder energie, immers alleen de wrijving moet overwonnen worden. We kunnen, al is die ‘slimme’ lift er nog niet, toch al energie besparen door als we naar boven moeten de trap te nemen en naar beneden met de lift te gaan. Voor oudere mensen ook beter voor de kniegewrichten. Het zou aardig zijn om voor een groot kantoorgebouw met veel werknemers uit te rekenen hoeveel besparing deze manier van vertikaal verplaatsen zou opleveren.

Jong geleerd… Het kan nog leuker. Ook scholen kunnen dit energiebesparende concept invoeren. Op scholen zijn misschien geen lif ten, maar op elke speelplaats kan voor de kinderen een ‘slimme’ glijbaan geplaatst worden. Het glijvlak van deze glijbaan heeft

in de dwarsrichting vlak bij elkaar dunne cilinders. Deze cilinders zijn gelagerd in de zijkant van de baan en daar verbonden met dynamo’s. De kinderen klimmen via de trap omhoog, nemen eventueel een zitkussentje mee en bij het naar beneden glijden wekken de dynamo’s stroom op. Wie zich in de klas misdraagt hoeft geen honderd strafregels te schrijven maar moet honderd keer de glijbaan af. Ik kan me ergere straffen voorstellen. De ‘slimme’ glijbaan lijkt me sneller te ontwikkelen dan de ‘slimme’ lift. Maar wat we ook bedenken, we zullen zuinig moeten zijn met energie. Dus lampen uit als ze niet nodig zijn, pc’s uit, enz. Of we het ermee redden zal de toekomst uitwijzen. Ben de Nijs

Op 11 februari jl. nam Midas Dekkers afscheid van Vara’s Vroege Vogels, na dit radioprogramma met 1250 columns opgeluisterd te hebben. Ter gelegenheid van zijn vertrek schreef de hoofdredacteur van Branding dit gedicht voor hem.

De zondag zal nooit meer hetzelfde zijn. Waarom zetten wij nu nog onze wekkers? We moeten verder zonder Midas Dekkers, ons allerfavorietste stuk chagrijn. Hoe kan die man toch zo ontzettend wreed doen? We blijven voortaan dan maar liggen tot de OVT-tune, de zondag zal nooit meer hetzelfde zijn.

De zondag zal nooit meer hetzelfde zijn. Laat Koning Winter meer en meer verstek gaan, collega Midas liet ons nooit voor gek staan. Maar nu gaapt slechts een diep, heel diep ravijn. Elk stukje van zijn hand was een tractatie, ja, Midas schiep een kunstwerk uit een faeces-fascinatie. De zondag zal nooit meer hetzelfde zijn.

De zondag zal nooit meer hetzelfde zijn. De luisteraar krijgt heel wat voor z’n kiezen, hij incasseert voortdurend maar verliezen: eerst Ivo, toen zei Frank plots ‘Ik verdwijn’. Maar Mídas weg? Dat is toch onvoorstelbaar. We kunnen weliswaar nog de natuur in, ja, dat wel, maar de zondag zal nooit meer hetzelfde zijn.

De zondag zal nooit meer hetzelfde zijn. Withete winters, Groenland aan het smelten, een griepepidemie onder emelten… geen ramp blijft ons bespaard, noch groot, noch klein. Dan denk je, ach, het zal mijn tijd wel duren, maar Midas z’n vertrek vindt z’n beslag in luttele uren. De zondag zal nooit meer hetzelfde zijn. We troosten ons dan maar met ’s meesters boeken: In bed, op het toilet, in de trein…


Groen forum

Fietspad 10 een zegen? Na 75 jaar steggelen en koelkastverblijf is Fietspad 10 dan toch gerealiseerd. Meanderend tussen nachtegaalbosjes, kromme eiken en langs ruige duinhellingen duikt het voormalige voet-ruiterpad Meijendel binnen, alwaar de fietser voor de geleverde inspanning beloond wordt met een dampende pannenkoek. Wél over de Koninginneberg terugfietsen om de vette hap weer te verteren! In het ver leden zullen eigenaar ‘Domeinen’ en gebruiker ‘Defensie’ wel dwars hebben gelegen om te voorkomen dat hun oefenterrein werd doorsneden door een toeristisch fietspad. Inmiddels had de natuur zijn loop. Een vreemde optocht verliet successievelijk het landschap: griel, nachtzwaluw, konijn, tapuit, bergeend, met als hekkensluiter de militairen. Heesters vol broedende nachtegalen kwamen hiervoor in de plaats. Maar het terrein werd steeds toegankelijker, een toegangskaartje was niet meer nodig en het werd een favoriete hondenuitlaatplek. Logisch dat de provincie Zuid-Holland steeds meer interesse kreeg in dit woeste gebied. Hier lagen grote toeristische mogelijkheden. En niet alleen voor wandelaars. Via een statisch rekenmodel werd voorgesteld dat er een tekort aan fietspaden was. Bejaarden en invaliden die de Meijendelseweg niet op konden, zouden dan via een kortere weg over Waalsdorp en de Oude Rijs bij de pannekoeken van Meijendel kunnen geraken.

Natuurlijk vinden alle groene verenigingen het een verduveld slecht plan. Want ondanks de herhaalde beweringen dat de aanleg van Fietspad 10 de natuur niet significant zou aantasten, doet het dat wel degelijk. Omdat de langeafstandsroute ‘Visserspad’ ook in stand moet worden gehouden, is er een alternatief wandelpad door het eikenbos gebulldozerd. Het laatste deel van dat pad tussen Oude Rijs en Meijendel liep eerst over het ruiterpad. Om dit te compenseren is er een nieuw ruiterpad dwars door de bosjes geforceerd. Dat maakt drie wegen: fietspad, voetpad en ruiterpad. Een route langs de dodenherdenkingsplaats werd niet zo kies bevonden, dus werden dwars door de dichtstbevolkte nachteg alenpopulatie van Nederland drie doorbraken geforceerd. Hoezo geen aantasting van de natuur?! Het landschap is hier in zijn ziel geschaad. Zijn intrinsieke waarde en uiteraard de extrinsieke uitstraling van het duin zijn hier verkracht. Dat noem ik geen niet-significante effecten, niet veelbetekenend dus. Tja, dat hangt er maar vanaf welke meetlat je gebruikt of welk waardeoordeel eraan gegeven wordt. Landschapsf ilosof ie of ethiek zijn kennelijk niet gekoesterde fenomenen. Wat een armoe! Natuurbeheer: wat een arrogantie! Om de verontruste natuurbeschermers wat zachter te stemmen wordt

de - ‘niet significante’ - natuurschade toch flink gecompenseerd. Ongewenste spontane opslag van abelen wordt verwijderd ten faveure van het open droge duingrasland. Dat is echter niets minder dan landschap cultiveren! Verder worden stukjes voeten fietspad in Meijendel ontdaan van verharding. Maar er zijn voldoende stenen aangevoerd om een compleet kasteel van op te trekken. Stenen die in de plaats komen van enkele kilometers schelpknarsend voetpad, zoals Het Lint en langs Het Achterom. Voorzover er geen voetpad parallel loopt met het Achterom is er een nieuw tracé door onze duinweideflora uitgezet. Het ziet ernaar uit dat dit tracé ook volgeplempt wordt met klinkers. Hoezo ontharding? Zoals gewoonlijk zijn we gepiepeld door onze zelfgekozen bestuurders. Geloven de wegbereiders nu echt dat die wandelaars in ganzenpas over dat aparte metertje voetpad gaan lopen? Nee toch? Zoals overal waar deze constructie voorkomt gaan de wandelaars vier rijen breed over het brede klinkerf ietspad dalven. Voor de vrije f ietser natuurlijk weer een kans om bellend de kunst van het slalommen te beoefenen. Het is jammer dat de besluitvormers bij hun afwegingen de landschapsfilosofie over het hoofd hebben gezien. Er is ons iets heel kostbaars ontnomen. Rust is een van de belangrijkste beschermingsf actoren voor het behoud van een kwetsbaar natuurgebied. De aanleg van Fietspad 10 is vanuit die natuurbeschermingsethiek een volstrekt foutieve beslissing. Frederik Hoogerhoud

Dit prachtige wandelpad door de ‘eikentunnel’ bestaat niet meer

Commentaar van het Duinwaterbedrijf Zuid-Holland: plaatselijk dreigt kwetsbaar grijs duin onder de aanplant van grauwe abelen en balsempopulieren (géén inheemse bomensoorten) te verdwijnen. DZH zal echt oude asfaltverhardingen vervangen door klinkers of zandpaden of heef t ze reeds vervangen door granulaat. Het plaatselijk zeer dichte wandelpadennet in de vallei is minder dicht gemaakt.


What if? De gemeenteraad boog zich onlangs over een fraai uitgegeven boekwerkje dat zich ietwat pretentieus als ‘Ontwikkelingsgids’ voor het Oude Centrum van Den Haag presenteert. Architect en stedenbouwkundige Erik de Jong, die zelf in deze wijk woont, mist een integrale, samenhangende visie op het Oude Centrum. Daarom heeft hij samen met In Situ Architecten en Radiante, ontwerpbureau voor omgevingskunst, een poging in die richting gedaan. “Het begon allemaal met een buurtsymposium dat georganiseerd was door bewoners van Het Oude Centrum. Toen kwam het idee op om iets aan de openbare ruimte te gaan doen. De Haagse Stadspartij en Leefbaar Den Haag benaderden ons met de vraag om een visie puur vanuit de voetganger te schrijven. En dat is ‘What if’ geworden. Hiermee laten we zien wat voor mogelijkheden zouden ontstaan wanneer de voetganger ruim baan zou krijgen. Onze voorstellen zijn teruggekoppeld naar betrokkenen uit de wijk en professionals. Niet alle voorstellen zijn even gemakkelijk en even snel realiseerbaar. Zie het maar als een inspiratiebron.”

De volledige ondertitel luidt: ‘Ontwikkelingsgids voor het Oude Centrum #1 Voetgangers’. Komt er ook een deel 2? De Jong: “Dat zou kunnen. (Schertsend): Geef me maar een opdracht! Dat ‘nummer 1’ is bedoeld om aan te geven dat het een continu proces is. Eigenlijk zou er een ‘deel 0’ aan vooraf moeten gaan, namelijk de auto’s uit het centrum weren. Een eeuw geleden woonden er 600.000 mensen in Den Haag,

De Grote Markt als ‘plein zonder regels’ op een veel kleiner oppervlak. Toch is het nu drukker: puur door de auto’s. Ik ben ervan overtuigd dat, als er over tweehonderd jaar op dit tijdvak teruggekeken wordt, er dan gezegd wordt: wat was het toen een vuile, onhygiënische bende. Zoals we nu naar de donkere Middeleeuwen kijken.”

We vragen het vooral omdat de fietser de grote afwezige is. De Jong: “Dat komt omdat we ons uitsluitend hebben laten leiden door de voetganger. Het is absoluut niet onze bedoeling om fietsers dwars te zitten. Als er meer ruimte geschapen wordt, komt dit ook de fietser ten goede. Ik fiets regelmatig door de Grote Marktstraat. Dat gaat tegenwoordig wel goed.”

Jullie missen een visie van de gemeente op het gebied. De Jong: “Inderdaad. Als je het stadhuis aan de voorkant verlaat kom je in

‘Ontwikkelingsgids’ What if? bevat een aantal prikkelende ideeën. We pikken er enkele voor u uit: • • • • • • • •

er komt een groot plein aan de kop van de Prinsegracht, tussen Boekhorststraat/Jan Hendrikstraat en Grote Marktstraat gebouwen van daken worden ingericht als 'een publiek landschap' waar mensen zonnen, kamperen en zelfs tennissen straten als de Gedempte Gracht en de Wagenstraat worden heringericht tot voetgangersgebied dat voetgangersgebied strekt zich uit van gevel tot gevel de voetgangersroute van Den Haag CS naar het stadhuis wordt doorgetrokken tot aan het Vaillantplein langs grachten komen speelzones de Paviljoensgracht wordt veranderd in een parklaan het 'Kwantumgebouw' wordt herontwikkeld zodat het betekenis krijgt voor de versterking van de Boekhorststraat


een bevoorradingsstraatje terecht! En toen de Grote Marktstraat autovrij werd gemaakt is ook niet nagedacht over de relaties met de straten erachter, vinden wij. De verbinding tussen de Haagse Hogeschool en het centrum beschouwen we als een gemiste kans. Waarom is bij de aanleg van de tramtunnel onder het spoor door geen rekening gehouden met voetgangers en fietsers? En waarom loopt de fietstunnel langs station Hollands Spoor dood op zo’n grote wand?”

Jullie vinden het vreemd dat de Grote Marktstraat aan de zijde van de Grote Markt in ‘het niets’ oplost. Daarom stellen jullie voor het voetgangersgebied van de Grote Markt uit te breiden tot aan de Boekhorststraat. Dit zou verkeerskundig ‘een plein zonder regels’ kunnen worden. De Jong: “We gaan er van uit dat mensen daar meer rekening met elkaar houden. Het is geïnspireerd op ervaringen in onder meer Haren, waar het goed werkt. Het is er nu veiliger dan toen alles nog wel gereguleerd was.”

Maar veiligheid is niet gediend bij het weghalen van hekken die binnenterreinen afsluiten, zoals jullie voorstellen. “Het is erg jammer dat die hekken er hebben moeten komen. We hopen dat, als er veel meer openbare ruimte voor voetgangers beschikbaar komt, de druk op die binnenterreinen afneemt en de hekken weg kunnen.”

Korte berichten Fietsen voor uzelf en de Derde Wereld Fietsen lever t niet alleen gezondheids- en milieuwinst op, dankzij Fietsen Scoort kunt u tevens duurzame ontwikkelingsprojecten ondersteunen. Fietsen Scoort is een nieuw initiatief van COS Nederland, de gezamenlijke centra voor internationale samenwerking. Fietsen Scoor t stimuleer t werknemers en werkgevers om vaker de fiets te nemen in het woon-werkverkeer. Fietsen naar het werk is de goedkoopste en meest winstgevende vorm van bedrijfsfitness! De werkgever kan iedere fietskilometer van zijn werknemers sponsoren ten behoeve van duurzame ontwikkelingsprojecten van de Nederlandse Ontwikkelingsorganisatie I-ce (Interface for Cycling Expertise). Deze organisatie stimuleert het fietsen in ontwikkelingslanden, bijvoorbeeld met het Zuid-Afrikaanse fietsproject Bicycling Empowerment Network.

Na aanmelding op de campagnewebsite krijgt iedereen een persoonlijke pagina waarop de per fiets afgelegde kilometers geregistreerd worden. Al die ingevoerde kilometers worden omgerekend in of gerelateerd aan de norm voor gezond bewegen, de hoeveelheid verbrande calorieën, de vermeden CO 2- emissie, de liters bespaarde autobrandstof, de f inanciële besparing, de verkleining van de ecologische voetafdruk, de ‘verdiende’ sponsorgelden voor het goede doel (indien van toepassing) en de fietspunten voor deelname aan de prijzenverloting. Want aan het eind van elk jaar worden ruim vijfhonderd prijzen onder de deelnemers verloot.

Zonnepanelen op huurwoningen zullen niet erg dik gezaaid zijn. Fultonia (zie pagina 6) neemt dan ook een uitzonderingspositie in. Toch hoef t het niet al te problematisch te zijn om een zonnestroominstallatie op een huurwoning aan te brengen. Meer hierover valt te lezen op www.polderpv.nl, de website van de Leidenaar Peter Segaar. Op deze site vindt u nog veel meer informatie over zonne-energie in het algemeen, en over Segaars strijd voor een redelijke terugleververgoeding in het bijzonder.

Fietsen Scoort staat ook open voor mensen die geen werkgever hebben die meedoet en voor recreatieve fietsers.

Vervuild zwemwater en maagklachten. Herrie en stress. GSM-masten en slapeloosheid. Zijn de verbanden echt of niet? De website www.milieuengezondheid.nl zet allerlei informatie die op internet te vinden is over milieu en gezondheid overzichtelijk bij elkaar. De coördinatie van de nieuwe site is in handen van Milieu Centraal. Een aanrader!

Meer informatie: www.fietsenscoort.nl.

De nieuwe koers van De Nieuwe Loot De Nieuwe Loot werd een paar jaar geleden opgezet als een therapeutische tuin, maar blijkt als zodanig niet in een behoefte te voorzien. Daarom heeft eigenaar Stad en Kerk (Stek) besloten van deze biologische tuin een openluchtbuurthuis te maken: een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en samenwerken en waar cursussen rond bijvoorbeeld duurzaamheid kunnen worden gegeven. Op het terrein aan de Guntersteinweg naast nummer 70 zijn onder andere een bloemenhoek, een kruidentuin en een moestuin te vinden. Stek zoekt nu vrijwilligers voor het onderhoud van het groen en de verharding. Wie meehelpt op de tuin mag ook meehelpen met oogsten en de oogst mee naar huis nemen. Tuinervaring en deskundigheid zijn niet vereist; plezier in tuinieren is genoeg. Meer informatie: www.steknet.nl of tel. 318 1616 (Joke Hagendoorn).

BN’ers willen een groene revolutie 33 Mensen uit de wereld van media, wetenschap, politiek, cultuur en natuur en milieu hebben een manifest vóór klimaatverandering opgesteld. Cool Climate, zoals zij zich noemen, wil dat Nederlanders zich samen sterk maken voor een ‘cool’ klimaat. Nederland zou het voortouw moeten nemen, omdat geen enkel ander land per vierkante kilometer zoveel vervuiling produceert. Tegelijkertijd beschikken we over de poten-

Opwekkend huren

tie om ‘klimaatkampioen’ te worden, met de schoonste en modernste technieken. Enkele concrete maatregelen die het nieuwe kabinet volgens Cool Climate zou moeten nemen: verplichte energiebesparing van 2% per jaar, vergroening van belastingen, het energiezuiniger maken van 300.000 woningen per jaar en grote nieuwe windmolenparken in de Noordzee. Meer informatie: www.coolclimate.nl.

Milieu en gezondheid

Ecot!p Toen milieu zo’n tien jaar geleden erg ‘in’ was, kwamen her en der in het land luierservices op, die luiers voor u wasten. Maar het aantal luierservices is fors in aantal afgenomen. Wegwerpluiers zijn immers wél zo gemakkelijk en absoluut niet duur. Maar wel slecht voor het milieu. Ze bestaan voor meer dan de helft uit synthetische materialen. Zo niet luiers van het merk Nature babycare. Die bestaan voor 70 procent uit hernieuwbare grondstoffen, zoals maïs en houtpulp met het Scandinavische milieukeurmerk. Verbranding er van in het restaf val levert veel minder broeikasgassen op dan het geval is bij andere wegwerpluiers. Om van deze Ecotip gebruik te kunnen maken hoeft u niet eens veel moeite te doen. De Nature babycare-luiers zijn te koop bij de Etos-drogisterijen.


Column door: Julius Pasgeld

Lopen Sommige mensen lopen in de lunchpauze graag even in de buitenlucht. Anderen lopen na een echtelijk meningsverschil eens een fiks blokje om voor een frisse neus en een heldere kijk. Weer anderen lopen gedurende drie weken 12 uur per dag over een voetpad in Nepal met nog 600 andere toeristen. Mevrouw Pasgeld en ik lopen iedere zondagochtend een paar uur in alle eenzaamheid ergens in Zuid-Holland. Maar hoe, waar en waarom we ook lopen, we doen dat per persoon gemiddeld 440 kilometer per jaar. Dat is zo, want dat is wetenschappelijk uitgezocht. 440 Kilometer per jaar is 1200 meter per dag. En nu heb ik eens lopen denken. Alleen de afstand van je bed naar je tandenborstel, en dan naar de keuken en vervolgens naar je auto is gemiddeld al 75 meter. Van de parkeerplaats bij je werk naar je bureaustoel is het met een beetje geluk 180 meter. Eenmaal weer thuis maakt dat bij elkaar 510 meter lopen. Maar dan zijn we er nog niet. O nee. We moeten nog een heel eind. Puffend en blazend lopen we, van de parkeerplaats naar de supermarkt en met een mudvol karretje boerenkool, kipfilet en haarshampoo weer terug naar de auto, ook nog eens een afstand van zo’n 280 meter. Dat doen we eens per week. Maar dat is wel weer 40 meter per dag. Wat een getob. En dan moeten we ook nog eens vier keer per dag naar het toilet. Hupsakee. Weer 120 meter. Soms wel 300 meter als het toilet beneden bezet is of de toiletgroep op je werk op een andere etage is gevestigd. Je loopt voor je eigen behoefte gemiddeld 210 meter per dag. Hoeveel meter lopen we tot dusver op één dag? Zevenhonderdzestig meter. Hè hè. Poeh poeh. Maar we komen er wel. Ik heb een buurman die steeds voor een zakje schroeven of een paar meter pvc-pijp de auto neemt naar de gereedschapswinkel die nog geen 350 meter bij ons vandaan ligt. Maar zo zijn

wij toch niet? Nee zeg. Dat stukje lopen we wel. Per week 700 meter heen en weer lopen naar de gereedschapswinkel of een vergelijkbare middenstander. Dat is 100 meter per dag. En dan de addertjes die altijd in een klein hoekje onder het gras zitten. Ik noem er een paar. We zetten gemiddeld twee keer per dag de tv aan en uit. Maar daarvoor moeten we wel de afstandsbediening pakken. En die zien we natuurlijk pas op de tv liggen, als we ons net, dodelijk vermoeid van al dat lopen, op de sofa hebben laten ploffen. Bij ons is de afstand van de sofa tot de tv bijna 4 meter. Dat zal elders ook wel zo zijn. Alweer 15 meter lopen. Voor het gemak neem ik ook maar even aan dat de afstand tussen de computer en de eettafel, de sofa, de boekenkast, de koelkast en de kast waar de genever staat, bij u, net zoals bij ons, steeds gemiddeld een meter of zeven is. Deze zes tussendoelen doe ik per stuk dagelijks drie keer aan. Al dat heen en weer geloop tussen de spullen thuis levert circa 250 meter op. We zitten nu in het totaal op 1125 meter per dag. Voor het echte wandelen rest er dus voor elke gemiddelde Nederlander nog 75 meter per dag. Echte wandelaars wandelen (naast al dat hierboven omschreven gedrentel) volgens het Nipo 280 meter per dag. Echte wandelaars vormen volgens datzelfde Nipo 1/7 van het gedeelte van de Nederlandse bevolking dat kan lopen. Een kleine rekensom leert dat 6/7 van de bevolking dan dus eigenlijk maar 40 meter per dag wandelt. Gemiddeld. Daarbij zijn er die gerust honderd meter per dag wandelen. Dus voor sommigen is het nog veel minder dan 40 meter per dag. En dat betekent dat zo’n 5 miljoen Nederlanders naar alle waarschijnlijkheid met de auto naar het toilet zouden gaan als dat zou kunnen.

Kom over de vloer bij de bioboer In het weekend van 23 en 24 juni organiseer t Biologica voor de tiende keer de Open Dagen. Tweehonderd biologische boeren en tuinders, verspreid over het hele land, stellen dan hun deuren open voor het publiek. Door middel van rondleidingen, proeverijen, kinderactiviteiten en f ietstochten kunt u


op een leuke manier kennismaken met de biologische landbouw en voeding. Vanaf april staan de adressen van alle deelnemende boeren op www.biologica.nl/opendagen. Biologica, de ketenorganisatie voor biologische landbouw en voeding, pakt met dit lustrum extra groot uit. Zo

organiseren de natuurvoedingswinkels twee campagneweken met proeverijen en aanbiedingen. Milieudefensie organiseert weer fietstochten met pitstops op de boerderij. Houd voor meer informatie www.biologica.nl in de gaten.

Den Haag verliest een creatieve geest De naam ‘Henk Ens’ stond onder menige ingezonden brief in de Haagsche Courant. Geen onderwerp op verkeersgebied of de ‘verkeer- en milieukoning van Mariahoeve’, zoals hij eens werd genoemd, had er een uitgesproken mening over. Maar de Haagsche Courant bestaat niet meer en Ens heeft begin dit jaar Den Haag verlaten.

van het boek: How Societies Choose to Fail or Succeed. “Kijk bijvoorbeeld naar de Vikingen en de Inuit, die zich allebei op Groenland vestigden”, ver volg t Ens. “De Vikingen wisten zich niet aan te passen aan de lokale omstandigheden en gingen ten onder, de Inuit pasten zich aan en wonen er nog steeds.”

Op verzoek van Branding bracht Ens nog een bezoekje aan de stad die zijn vrouw en hij om medische redenen vaarwel hebben gezegd. Natuurlijk kwam Ens met de trein en, ondanks zijn leeftijd van 78 jaar, legde hij de rest van de route naar het Haags Milieucentrum per vouwfiets af. Meteen legt hij het boek op tafel dat hij in de trein heeft zitten lezen: Collapse, een kloeke paperback van Jared Diamond.

Over van het ‘think global’ naar het ‘act local’. Wat zou de gemeente Den Haag moeten doen om de milieuproblemen aan te pakken die te maken hebben met onze verplaatsingsbehoefte? De mogelijkheden van een gemeente moeten niet overschat worden, vindt Ens. Veel beleid komt uit Europa. Op Europees niveau zouden er veel streng e r e c on s t r u c t i e - e i s en a an au to’s gesteld moeten worden. De gemeente Den Haag zou in elk geval meer haar best moeten doen het landelijke beleid te beïnvloeden. In plaats van telkens maar weer nieuwe wegen aan te leggen, zouden wonen en werken dichter bij elkaar gebracht moeten worden. De kern is dat onnodig gebruik van de auto moet worden tegengegaan. De overheid zou ervoor moeten zorgen dat mensen geen auto meer nódig hebben. Van transferia verwacht Ens niet veel heil. “Ik zie meer in beter openbaar vervoer. En dat moet natuurlijk niet in private handen zijn, want het winstoogmerk verdraagt zich niet met goed OV.

“Het gaat over de vraag hoe het komt dat samenlevingen het redden en andere ineenstorten”, legt Ens uit. “Diamond identificeert vijf factoren die bijdragen aan een ineenstor ting: klimaatverandering, vijandelijke buren, het al dan niet beschikken over handelspartners, milieuproblemen en tot slot het antwoord van een maatschappij op die milieuproblemen. Dat laatste element is altijd van wezenlijk belang.” Aangezien een samenleving de reactie op milieuproblemen geheel en al in eigen hand heef t, luidt de ondertitel

Wordt de tramtunnel het begin van een Haagse metro?

Henk Ens studeerde in Delft werktuigkunde in de jaren ‘50 van de vorige eeuw. Na zijn propedeuse vertrok hij voor een jaar naar de VS om daar in Kansas te gaan studeren. “In de VS zag ik al hoe Nederland zou worden. In New York nam ik foto’s van geweldige verkeersopstoppingen. Toen ik die hier liet zien werd er gezegd, dat gebeurt hier niet…”

Er moet voldoende aanbod van openbaarvervoersmogelijkheden zijn – óók op plaatsen waar dat niet commercieel zinvol is.” Over Randstadrail is Ens nooit enthousiast geweest: “ik heb het altijd belachelijk gevonden om, zoals op de Zoetermeerlijn, een trein door een tram te vervangen.” Meer enthousiasme kan hij opbrengen voor metro’s. “Wat Den Haag nodig heeft is een metronet dat begint met een kruis in het centrum van de stad. Eén tak ligt er al: de tramtunnel. Daar zou een kruisend spoor overheen gelegd kunnen worden: van Hollands Spoor naar het Vredespaleis. Lijn 1 is een goeie lijn om mee te beginnen.” Maar zo futuristisch hoeft het allemaal niet. Ens is jarenlang actief bij de Fietsersbond geweest en dus ligt het voor de hand dat hij voor dat vervoermiddel een belangrijke rol ziet weggelegd. “Het beleid van de gemeente Den Haag is nog steeds erg op auto’s gericht. Die nemen een hoop ruimte in beslag en vervuilen de lucht. In Den Haag krijgt de auto voorrang, terwijl dat juist de fiets zou moeten zijn. Er zijn grote kansen gemist. Zo is er in Den Haag geen net van fietsvoorzieningen. Er ontbreken grote stukken. Er zou vanuit Mariahoeve een fietspad dwars door de stad komen. Het enige wat daarvan gerealiseerd is, was de fietsroute door de Weimarstraat en zelfs die is er niet meer. De Laan van Meerdervoort is nog altijd niet helemaal in twee richtingen befietsbaar, terwijl daartoe al in 1971 besloten is! Barrières vormen een groot, en groeiend probleem. De Utrechtse baan doorsnijdt het Haagse Bos. De beloofde fietsbrug eroverheen is er nooit gekomen. Door beloftes niet na te komen, verliest een gemeentebestuur zijn betrouwbaarheid.”


Agenda editie april mei juni 2007 iedere 2e vrijdag van de maand > Wandelcafé Leiden tijd: 20.00 uur waar: Middelstegracht 85, Leiden informatie: 071 5227079 organisatie: NIVON iedere zaterdag > Onderhoud Vogelreservaat Ackerdijk tijd: 13.15 uur waar: beheerboerderij reservaat informatie: 015 3697180 organisatie: Ver. voor Natuuren Milieubescherming Pijnacker iedere 1e zaterdag van de maand > Open middag Egelasiel tijd: 14.00 tot 16.00 uur waar: vanaf hoek de Savornin Lohmanlaan/ Laan van Poot, bordjes Egelopvang volgen informatie: 070 3254045 organisatie: Stichting Egelopvang iedere 1e zondag van de maand > Open middag Vogelasiel de Wulp tijd: 13.00-16.00 uur waar: Heliotrooplaan 15 informatie: 070 3231568 organisatie: Haagse Vogelbescherming zondag 1 april > Wandeling Scheveningen haven tijd: 10.30 uur waar: windmolen thv zuidelijk havenhoofd informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN donderdag 5 april > Vroege vogel excursie tijd: 6.30 uur waar: duinopgang Laan v. Poot, eind Fuutlaan informatie: 070 3678288 18 branding april-juni

organisatie: KNNV en Haagse Vogelbescherming zaterdag 7 april > Excursie Kijfhoek en Bierlap tijd: 8.30 uur waar: parkeerplaats Kievitsduin informatie en opgave: 070 3548974 of 06 18436925 organisatie: Haagse Vogelbescherming maandag 9 april > Wandeling MarlotReigersbergen tijd: 14.00 uur waar: hoek Hofzichtlaan/ Bezuidenhoutseweg informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN donderdag 12 april > Vroege vogel excursie tijd: 6.30 uur waar: duinopgang Laan v. Poot, eind Fuutlaan informatie: 070 3678288 organisatie: KNNV en Haagse Vogelbescherming zaterdag 14 april > Excursie Breskens e.o. tijd: 7.00 uur waar: Ministerie van Landbouw informatie en opgave: 070 3548974 of 06 18436925 organisatie: Haagse Vogelbescherming > Wandeling Te Werve tijd: 10.00 uur waar: Van Vredenburchweg, Rijswijk informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN zondag 15 april > Wandeling Heempark H.J. Bos tijd: 14.00 uur waar: stadsboerderij

Madestein informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN dinsdag 17 april > De Derde Dinsdag, Milieucafé tijd: 17.00 uur waar: Café De Ooievaer in het Atrium van het stadhuis informatie: 070 3050286 organisatie: Haags Milieucentrum donderdag 19 april > Vroege vogel excursie tijd: 6.30 uur waar: duinopgang Laan v. Poot, eind Fuutlaan informatie: 070 3678288 organisatie: KNNV en Haagse Vogelbescherming

> Wandeling De Horsten tijd: 11.00 uur waar: ingang Horstlaan, Leidschendam/Wassenaar informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN zondag 22 april > Excursie Kinderdijk tijd: 8.00 uur waar: Ministerie van Landbouw informatie en opgave: 070 3548974 of 06 18436925 organisatie: Haagse Vogelbescherming > Wandeling Madestein tijd: 10.00 uur waar: pannenkoekenhuis informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN

> Wandeling Sorghvliet tijd: 10.00 uur waar: ingang Scheveningseweg informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN

> Wandeling Uithof tijd: 14.00 uur waar: eindpunt lijn 6 informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN

> Lezing Lopikerwaard door Dr. P.W.M. Broeders tijd: 20.00-22.00 uur waar: Bosbeskapel, Bosbesstraat 7 informatie: 070 3465388, e-mail: [email protected] organisatie: KNNV

woensdag 25 april > Wandeling Kromme Rijngebied tijd: 9.10 uur waar: station Leiden Centraal informatie: 071 5227079 organisatie: NIVON Wandelcafe Leiden

zaterdag 21 april > Excursie Landgoed Huis te Linschoten tijd: 8.45 uur waar: CS bij Bruna informatie: 070 3290316 organisatie: KNNV > Groenochtend met plantenruilbeurs tijd: 10.00-12.00 uur waar: Stadskwekerij informatie: 070-323 35 06 organisatie: KMTP/ Groei & Bloei

> Wandeling park Rusthout tijd: 14.00 uur waar: bokkenwei Noordsingel t.o. Leidschenhage, Leidschendam informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN donderdag 26 april > Vroege vogel excursie tijd: 6.30 uur waar: duinopgang Laan v. Poot, eind Fuutlaan informatie: 070 3678288

organisatie: KNNV en Haagse Vogelbescherming zaterdag 28 april > Excursie Ackerdijkse Plassen tijd: 8.00 uur waar: Ministerie van Landbouw informatie en opgave: 070 3548974 of 06 18436925 organisatie: Haagse Vogelbescherming > Excursie Leerdam/ Schoonrewoerd tijd: 8.40 uur waar: CS bij Bruna informatie: 070 3238629/015 2571535 organisatie: KNNV > Wandeling Kijfhoek/ Bierlap tijd: 11.00 uur informatie en opgave: 070 5117276 organisatie: IVN maandag 30 april > Geraniummarkt op het Lange Voorhout tijd: 10.00-17.00 uur informatie: 070-323 35 06 organisatie: KMTP/ Groei & Bloei woensdag 2 mei > Wandeling Vlietland tijd: 19.00 uur waar: uitkijktoren Kniplaan, Voorschoten informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN donderdag 3 mei > Excursie Arboretum Trompenburg, Rotterdam tijd: 9.40 uur waar: CS bij Bruna informatie: 06 53844741 organisatie: KNNV zaterdag 5 mei > Excursie Brabantse Biesbosch tijd: 8.00 uur waar: Ministerie van Landbouw informatie en opgave: 070 3548974 of 06 18436925 organisatie: Haagse

Vogelbescherming > Wandeling Waalsdorpervlakte tijd: 9.00 uur waar: infobord parkeerplaats eind Oude Waalsdorperweg informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN zondag 6 mei > Monumentale bomenwandeling tijd: 10.00 uur waar: monument Plein 1813 informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN zaterdag 12 mei > Wandeling Hyacintenbos tijd: 10.00 uur waar: chalet Ockenburgh informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN > Wandeling MarlotReigersbergen tijd: 14.00 uur waar: hoek Hofzichtlaan/ Bezuidenhoutseweg informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN zondag 13 mei > Wandeling Scheveningen haven, basaltdijk tijd: 10.00 uur waar: boulevard t.h.v. eindpunt lijn 11 informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN dinsdag 15 mei > De Derde Dinsdag, Milieucafé tijd: 17.00 uur waar: Café De Ooievaer in het Atrium van het stadhuis informatie: 070 3050286 organisatie: Haags Milieucentrum zaterdag 19 mei > Excursie Noord Holland: IJsselmeerkust tijd: 8.00 uur waar: Ministerie van Landbouw

informatie en opgave: 070 3548974 of 06 18436925 organisatie: Haagse Vogelbescherming > Groenochtend met plantenruilbeurs tijd: 10.00-12.00 uur waar: Stadskwekerij informatie: 070-323 35 06 organisatie: KMTP/ Groei & Bloei > Wandeling De Horsten tijd: 14.00 uur waar: ingang Horstlaan, Leidschendam-Wassenaar informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN zondag 20 mei > Wandeling Westduinpark tijd: 10.00 uur waar: hoek De Savornin Lohmanlaan/Laan v. Poot informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN > Wandeling Heempark H.J. Bos tijd: 14.00 uur waar: stadsboerderij Madestein informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN zaterdag 26 mei > Excursie Hitland tijd: 8.00 uur waar: Ministerie van Landbouw informatie en opgave: 070 3548974 of 06 18436925 organisatie: Haagse Vogelbescherming

zondag 27 mei > CityDuinWandeling tijd: vanaf 12.00 uur waar: hoofdingang Wassenaarseweg informatie: 070 3050286 organisatie: Haags Milieucentrum woensdag 30 mei > Wandeling Duivenvoorde tijd: 14.00 uur waar: opzichterswoning Veursestraatweg, Voorschoten informatie: 070 3681400 of 070 3858676 organisatie: IVN zaterdag 2 juni > Excursie Quackjeswater tijd: 8.00 uur waar: Ministerie van Landbouw informatie en opgave: 070 3548974 of 06 18436925 organisatie: Haagse Vogelbescherming zaterdag 9 juni > Excursie Loetbos Krimpenerwaard tijd: 8.20 uur waar: CS bij Bruna informatie: 070 3201485/070 4274818 organisatie: KNNV zaterdag 16 juni > Groenochtend met plantenruilbeurs tijd: 10.00-12.00 uur waar: Stadskwekerij informatie: 070-323 35 06 organisatie: KMTP/ Groei & Bloei

> Excursie Gaasperplas en Gein tijd: 8.45 uur waar: CS bij Bruna informatie: 070 3464157/0704274818 organisatie: KNNV

dinsdag 19 juni > De Derde Dinsdag, Milieucafé tijd: 17.00 uur waar: Café De Ooievaer in het Atrium van het stadhuis. informatie: 070 3050286 organisatie: Haags Milieucentrum

> Wandeling Kijfhoek/ Bierlap tijd: 11.00 uur informatie en opgave: 070 5117276 organisatie: IVN

weekend 23 en 24 juni > Open dagen biologische boeren en tuinders informatie: www.biologica. nl/opendagen organisatie: Biologica april-juni branding 19

Fietsxpress nen hun brandstofkosten fiscaal verrekenen. Met spierkracht kan dat niet.” Van Duuren heeft een creatieve oplossing voor dit dilemma bedacht. Hij werkt aan een plan om een aardgasauto aan te schaffen, een voornemen dat voor TV West onlangs zelfs aanleiding was om hem voor de camera’s te halen. Zelf zal hij in die auto waarschijnlijk niet al te vaak plaatsnemen. Van Duuren is een fietser in hart en nieren en vindt het heerlijk om in Den Haag te fietsen. “De stad heeft prachtige parken. Jammer dat hier geen heuvels zijn! En het is allemaal wel erg krap, natuurlijk. De fietspaden zouden ook wel wat breder kunnen, en bij voorkeur geasfalteerd.”

Klap voor je kop

De kranten staan vol met berichten over het klimaat en milieu. Energiebesparing en alternatieve brandstoffen zijn op ieders lippen. Van de noodzaak van milieuvriendelijke vervoermiddelen heeft iedereen de mond vol. Gouden tijden voor fietskoeriers, zou je denken. Niet, dus. “De fietskoerier is een luxeproduct”, merkt Freek van Duuren, eigenaar van Fietsxpress, wat gelaten op. “Veel mensen denken bij een koerier meteen aan een auto, en zelfs mensen die wél fietskoeriers gebruiken bezuinigen hier als eerste op.” Van Duuren is in alle Europese hoofdsteden geweest en verbaast zich zeer over ‘f ietsland’ Nederland. “In andere landen gaan ze met de auto naar hun werk, doen ze met de auto boodschappen en brengen ze met de auto hun kinderen naar school. Maar als ze een koerier nodig hebben, nemen ze een fietskoerier. Hier is het precies andersom. ‘De post’ is een fietser, maar een koerier is een automobilist.”

Twin Towers Va n D u u r e n b e g o n i n 19 9 9 b i j Cheetah, maar dat bedrijf wist het niet te redden. “Na de aanslag op de Twin Towers nam het aantal ritten met veertig per dag af”, weet Van Duuren. Koeriersbedrijf De Versnelling overleef t alleen nog maar dankzij de auto, zodat in Den Haag alleen nog Fietsxpress en


Arthur Wieffering fulltime als fietskoerier actief zijn. Bij Fietsxpress werken naast Van Duuren nog drie mensen. Natuurlijk is het onbegonnen werk om voor lange af standen en g rote vrachten een fietskoerier in te schakelen. In hun rugzak kunnen koeriers van Fietsxpress maximaal zeven kilo meenemen. Daarom werkt het bedrijf samen met drie autokoeriers. “In het gebouw van VNO-NCW staan twee kratten waarin we goederen uitwisselen.”

Smoezelig Van Duuren is regelmatig op pad voor de rijksoverheid, maar zelfs daar is het geen vanzelfsprekendheid dat een fietskoerier de diensten verzorgt. “Op directieniveau weten ze me goed te vinden, maar op topniveau wordt een fietskoerier als smoezelig gezien”, is zijn ervaring. “De Interdepartementale Post- en Koeriersdienst maakt nu gebruik van twee elektrische auto’s. Dat is natuurlijk beter voor het milieu dan benzineauto’s, maar toch is het wat raar dat die korte afstanden tussen ministeries met een auto worden afgelegd. Een f ietskoerier is sneller en schoner.” Overigens heef t Van Duuren alle begrip voor ‘het f inanciële plaatje’. “Autokoeriersdiensten kunnen nu eenmaal goedkoper werken dan ik. Ze kun-

Dat niet alles koek en ei is, blijkt wel uit de ‘top 5 van gevaarlijke plekken voor een fietskoerier’, gepubliceerd in Follow that bike! Van Duuren geef t dit relatiemagazine samen met collegafietskoerier Arthur Wieffering uit, hoewel ze er tot hun spijt eigenlijk te weinig tijd voor hebben. In de top-5 staan onder andere het Rijswijkseplein (“zo aangelegd dat uit alle hoeken verkeer kan komen, maar nooit uit de richting die je verwacht”), de Hoefkade (“een verzamelplaats voor onvoorspelbare weggebruikers”) en de parkeergarage in de tramtunnel (“20% kans op een klap voor je kop van de beheerder”). Van Duuren laat zich door dit soort obstakels echter niet uit het veld slaan. Welgemoed bevestigt hij zijn handsfreetelefoon weer aan z’n oor, springt in het zadel van zijn ‘vintage’ GIOS-racefiets en sprint ervandoor. Want snelheid en betrouwbaarheid staan bij Fietsxpress hoog in het vaandel! De voorwaarden en tarieven van Fietsxpress vindt u op www.fietsxpress.nl. Meer informatie: [email protected] of 06 23 182 689.

Branding. Hét Haagse tijdschrift voor natuur en milieu. Cityduinwandeling. 7de jaargang, nummer 2, 1 april - 30 juni 2007

Recommend Documents