Brancheonderzoek Fotografen 2005

Brancheonderzoek Fotografen 2005

Brancheonderzoek 2005

Fotografen

Uitgevoerd in opdracht van de FotografenFederatie en Stichting Burafo

augustus 2006 | r2006-0025EV

ABF RESEARCH VERWERSDIJK 8 | 2611 NH DELFT | T [015] 2123748

Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Stichting Sem Presser Archief. De Stichting Sem Presser Archief beheert de nalatenschap van de Nederlandse fotograaf en voorvechter van auteursrechten Sem Presser (1917-1986), en ondersteunt projecten op het gebied van fotografie en fotojournalistiek in Nederland. Voor meer informatie, zie www.sempresser.nl

Inhoudsopgave

Inleiding Achtergrondkenmerken

5 7

2.1 2.2

Persoonlijke kenmerken Algemene kenmerken

7 10

3

Werkzaamheden en tijdsbesteding

13

3.1 3.2 3.3 3.4

Specialisatie overall Typering van fotografen Tijdsbesteding Analoog of digitaal

13 14 16 17

4

Financiële gegevens

19

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Omzet Bedrijfsresultaat voor belasting Investeringen Subsidie en sponsoring Neveninkomsten

19 21 23 25 25

5

Verdeling omzet

27

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

Type opdrachtgever Geografie Specialisme Soort werk Tussenpersonen

27 28 29 30 30

6

Prijzen

31

6.1 6.2 6.3

Dagprijs Gebruik van foto’s Additioneel gebruik

31 32 33

7

Relatie tot opdrachtgever

35

7.1 7.2 7.3 7.4 7.5

Aantal opdrachtgevers Behalen van opdrachten Overeenkomst met klant Auteursrecht Collectieve rechten

35 36 38 38 39

8

Ontwikkelingen en verwachtingen

41

8.1 8.2 8.3

Verkrijgen van opdrachten Omzetontwikkeling Bedreigingen

41 42 43

9

Profielen

45

9.1 9.2 9.3

Vrouwen Recente starters Analoge vs. digitale fotografen

46 48 50

BRANCHEONDERZOEK FOTOGRAFEN 2005

1 2

9.4 9.5 9.6 9.7 9.8

Fotografen met 100% inkomen uit fotografie en geen 100% Typen fotografen Allrounders Leden van beroepsorganisaties Fotografen met een winkel

52 54 56 58 60


Samenvatting

De vragenlijst behorende bij het onderzoek is uitgegaan naar alle circa 6500 professionele fotografen in Nederland. In totaal hebben ongeveer 1400 fotografen gereageerd, waarvan 1250 bruikbare vragenlijsten overblijven. Exclusief fotografen met een fotowinkel resteert een respons van 1150 fotografen.

-

De gemiddelde leeftijd van de fotograaf is 47 jaar. De overgrote meerderheid van de fotografen is mannelijk (82%). Deze scheve man-vrouw verhouding is met name zichtbaar in de hogere leeftijdsklassen. Onder jongeren ligt het aandeel vrouwen rond de 50%. De gemiddelde leeftijd van vrouwen is 42 jaar.

-

Ruim eenderde van de fotografen in Nederland (36%) heeft geen specifieke foto-opleiding voltooid (zoals vermeld in de vragenlijst). Er kan dus geconcludeerd worden dat tweederde van de fotografen wél een foto-opleiding heeft voltooid. De meest genoemde specifieke fotoopleiding is de Fotovakschool.

-

De gemiddelde fotograaf is professioneel werkzaam sinds 1989 en zit daarmee ongeveer 17 jaar “in het vak”. De gemiddelde leeftijd bij de start als professioneel fotograaf is 30 jaar. Eén op de vijf fotografen is gestart na 2001. Hieruit kan geconcludeerd worden dat in de afgelopen vijf jaar gemiddeld circa 50 fotografen per jaar zijn gestart.

-

Gemiddeld heeft een fotograaf 3 jaar nodig (na de start als professioneel fotograaf) om een omzet van minimaal € 10.000 per jaar te behalen uit de werkzaamheden als professioneel fotograaf. Onder vrouwen blijkt dat zij gemiddeld na 2 jaar deze omzet al bereiken; bij recente starters geldt zelfs een gemiddelde duur van 1 jaar.

-

Veruit de meest gehanteerde rechtsvorm onder professionele fotografen is de eenmanszaak (82%). Daarnaast worden de vennootschap onder firma (11%) en de besloten vennootschap (6%) genoemd.

-

In globale zin bestaat 20% van alle fotografische werkzaamheden van professionele fotografen in Nederland uit portretfotografie, 12% uit fotografie van privé-gebeurtenissen (huwelijk e.d.), 11% uit reclamefotografie en 10% uit zowel industrie- en bedrijfsfotografie als fotojournalistiek.


-

1


2

-

De gemiddelde tijdsbesteding van een fotograaf bestaat voor 43% uit fotograferen en 23% uit het digitaal bewerken van de foto’s. Administratie en boekhouding kosten 7% van de tijd; archivering van foto’s 6%.

-

Voor een gemiddelde fotograaf geldt dat ongeveer 80% van zijn of haar opnamen digitaal is. Ruim 45% van de fotografen werkt zelfs voor 100% digitaal. De groep fotografen waarvan 25% van de opnamen of minder digitaal is, de analoge fotografen, omvat 12% van de respons.

-

De gemiddelde omzet voor 2004 bedraagt circa € 42.300, en voor 2005 € 42.200. De gemiddelde omzet is derhalve ongeveer gelijk gebleven. Voor meer dan de helft van de fotografen geldt echter dat de omzet in 2005 is gestegen ten opzichte van 2004. Daar tegenover heeft ruim één op de drie fotografen te kampen met een afgenomen omzet; bij 5 à 6% is de omzet meer dan 50% afgenomen.

-

Het gemiddelde bedrijfsresultaat voor belastingen bedraagt in 2005 circa € 18.300. Voor 2004 geldt ongeveer hetzelfde bedrag. Net als bij de omzet geldt dat de helft van de fotografen zijn resultaat in 2005 heeft zien stijgen ten opzichte van 2004. Bij 39% van de fotografen is het resultaat voor belastingen afgenomen. Bij zowel omzet als bedrijfsresultaat is uitgegaan van eenmanszaken als meest zuivere indicator voor een individuele fotograaf; BV’s worden afzonderlijk bekeken.

-

Met name reclame- en modefotografen alsmede de fotojournalisten komen ver boven het gemiddelde bedrijfsresultaat uit. Natuur- en reisfotografen en met name fotografen van privégebeurtenissen scoren ver onder het gemiddelde. Fotografen die voornamelijk werkzaam zijn in de reclamewereld behalen hoge bedrijfsresultaten, terwijl fotografen die veel in opdracht werken van particulieren en van de kunst- en cultuursector het laagste resultaat kennen.

-

De totale omzet van de fotografenbranche in Nederland (exclusief fotowinkels) wordt geschat op ongeveer € 350 miljoen. De totale omzet van eenmanszaken wordt geschat op € 200 miljoen.

-

Ongeveer 55% van alle fotografen haalt zijn of haar inkomen volledig uit fotografische werkzaamheden. Dat betekent dat de overige fotografen een deel van hun inkomsten uit andere bronnen halen. Maar liefst 35% van hen haalt meer dan driekwart van het inkomen uit andere werkzaamheden dan fotografie.

-

Voor de fotografensector in Nederland als geheel geldt dat 22% van de omzet wordt gegenereerd bij particuliere opdrachtgevers. Daarnaast zorgen de uitgevers (21%), de p.r.- en reclamebureaus (14%) en de zakelijke dienstverlening (13%) voor een substantieel deel van de totale omzet. Vrijwel alle omzet (95%) die de professionele fotografen genereren is afkomstig van opdrachtgevers uit Nederland.

-

Een fotograaf heeft per jaar gemiddeld genomen zo’n 39 verschillende klanten/opdrachtgevers en ongeveer 115 opdrachten (2005). Fotografen met een eenmanszaak hebben jaarlijks gemiddeld ongeveer 35 verschillende opdrachtgevers met daarbij 100 verschillende opdrachten. Ten opzichte van 2004 is het aantal opdrachtgevers en opdrachten overigens vrijwel gelijk gebleven.

-

Fotografen komen voornamelijk aan hun opdrachten via mondelinge reclame. Ook zelf acquisitie plegen is een veel genoemde optie, naast het hebben van een eigen website.

-

Volgens de fotografen zijn opdrachtgevers over het algemeen slecht op de hoogte van het auteursrecht. Meer dan de helft is van mening dat opdrachtgevers het auteursrecht slecht begrijpen; 11% geeft aan dat het slechter is geworden de afgelopen jaren.

-

Eén op de twee fotografen heeft in de afgelopen vijf jaar te maken gehad met auteursrechtelijk onrechtmatig gebruik van hun foto’s. Gemiddeld is dit in deze periode 10 keer voorgekomen; voor de meeste fotografen geldt dat het minder dan 4 keer heeft plaatsgevonden in de afgelopen vijf jaar.

-

Het onrechtmatige gebruik is een algemeen probleem. Het lijkt iedere fotograaf te kunnen overkomen. Er is geen bepaald achtergrondkenmerk dat eruit springt.

-

Veruit de meerderheid van de fotografen (79%) heeft geen verdere juridische procedures gevoerd om het onrechtmatig gebruik aan te vechten. Dit ongeacht of men er veel of weinig mee te maken heeft gehad. De overigen hebben het onrechtmatig gebruik ongeveer 1 à 2 keer aangevochten in de afgelopen vijf jaar.

-

Meer dan 36% van de fotografen is in 2005 moeilijker aan opdrachten kunnen komen dan in 2004. Voor 2006 is men iets positiever: minder dan 30% van de fotografen verwacht dat het moeilijker zal worden.

-

De fotografen zijn over het algemeen positief gestemd over de ontwikkeling van hun omzet in 2006. Bijna de helft van de fotografen verwacht dat zijn of haar omzet zal toenemen, één op de tien verwacht zelfs een sterke toename. Aan de andere kant denkt ongeveer één op de vijf fotografen dat de omzet in 2006 zal dalen ten opzichte van 2005.

-

Het optimisme volgt op een minder goede periode. Gevraagd naar de omzetontwikkeling over de laatste vijf jaar, geeft ongeveer 40% van de fotografen aan dat er sprake is van een dalende trend.


3

1

Inleiding

Stichting Burafo en de FotografenFederatie (het samenwerkingsverband van vier beroepsverenigingen voor fotografen in Nederland: BFN, GKf, PANL en SVFN) hebben aan het begin van 2006 gezamenlijk een onderzoek opgezet onder alle professionele fotografen in Nederland. Het is de eerste keer in de geschiedenis van de Nederlandse fotografie dat een dergelijk uitgebreid onderzoek onder fotografen is uitgevoerd. Beide organisaties zoeken een antwoord op de centrale vraag: hoe gaat het eigenlijk met onze fotografen? Het doel van het onderzoek is inzicht krijgen in de huidige bedrijfseconomische positie van fotografen, op basis waarvan gericht beleid en activiteiten ontwikkeld kunnen worden. Ten behoeve van het onderzoek is een uitgebreide vragenlijst opgesteld, met veel uiteenlopende vragen, waaronder: wanneer en hoe is men begonnen als fotograaf, in welk deel van het veld verdient men het inkomen, hoe groot is de omzet, wat is het specialisme en wat zijn de verwachtingen voor de toekomst. De vragenlijst is samengesteld door een commissie waarin fotografen Laurens Janus, Truus van Gog en Peete van Spankeren zitting hadden namens de verenigingen BFN, GKf en SVFN, aangevuld met onderzoeker Eric Verhoog van ABF Research en de medewerkers van Stichting Burafo en de FotografenFederatie, Hermann Röschlau en Lucette Bronk. Daarnaast hebben Pim Milo en Eduard de Kam hun advies gegeven omtrent de vragenlijst. Ook bestuursleden van Stichting Burafo en de FotografenFederatie hebben, ieder vanuit hun eigen praktijkkennis, waardevolle input geleverd.


Circa 6500 fotografen zijn aangeschreven en hebben de vragenlijst ontvangen. Het adressenbestand voor de verzending is opgebouwd uit de ledenbestanden van de afzonderlijke beroepsverenigingen, namelijk BFN, GKf, SVFN, PANL, NVJ/NVF, Stichting DIPP en BIPP-DR plus de fotografen die individueel zijn aangesloten bij Stichting Burafo (gezamenlijk ongeveer 2500 fotografen). Daarnaast zijn adressenbestanden aangekocht bij de Kamer van Koophandel en Cendris. Hoe merkwaardig dit ook mag klinken: er is niemand in Nederland die weet hoeveel professionele fotografen er precies zijn. Iedereen kan zich immers fotograaf noemen. Registratie bij de Kamer van Koophandel is niet verplicht, en het adressenbestand van de KvK kan daarom niet als compleet beschouwd worden. Het bestand van 6.500 fotografen wat uiteindelijk, na samenvoegen en ontdubbelen van alle deelbestanden, is overgebleven is derhalve niet compleet. Gedurende het onderzoek heeft het adressenbestand ook een update ondergaan. Als gevolg van wellicht verouderde informatie waren ook enkele incorrecte adressen niet te voorkomen. Drie weken na de eerste verzending van de vragenlijst is een reminder uitgegaan naar alle fotografen, vergezeld van een nieuw exemplaar van de vragenlijst. Deze reminder heeft geleid tot een piek in de respons.

5

In totaal hebben ongeveer 1.400 fotografen gereageerd. Uiteindelijk resteert een bruikbare respons van ongeveer 1.250 vragenlijsten. Een hoog netto responspercentage van bijna 20% derhalve. Of deze respons een juiste weergave van de populatie betreft, is moeilijk aan te geven gezien het feit dat niet geheel duidelijk is hoeveel professionele fotografen er daadwerkelijk in Nederland zijn, alsmede het ontbreken van achtergrondgegevens omtrent de populatie zoals geslacht en leeftijd. Om deze reden is het ook niet mogelijk om weegfactoren aan het bestand toe te voegen teneinde de respons op te hogen naar de gehele fotografenpopulatie in Nederland en waar nodig te corrigeren voor een mogelijke scheve respons. Echter, een analyse van de ledenbestanden van de beroepsorganisaties wijst uit dat de man-vrouw verhouding in de respons min of meer overeen komt met die van de populatie. Dit gecombineerd met de hoge absolute netto respons vormt ons inziens voldoende reden om te concluderen dat het onderzoek een representatief beeld van de fotografenbranche levert. De centrale doelgroep van het onderzoek betreft de zelfstandige fotografen in Nederland. Om deze reden en vanwege hun geheel eigen omzet- en financieringsdynamiek (detailhandel) is besloten om fotowinkels buiten het onderzoeksgebied te houden. Bij het opstellen van het algemene adressenbestand is hiermee expliciet rekening gehouden. Desondanks zijn toch enkele fotowinkels in de respons terecht gekomen. Deze groep respondenten is uit het analysebestand gefilterd. Dit heeft geleid tot een bruikbare respons van ongeveer 1.150 personen. Het restant aan fotowinkels vormt een te kleine groep om representatief te zijn voor de situatie van de fotowinkels in Nederland. Om deze reden is geen afzonderlijk hoofdstuk aan deze groep respondenten gewijd. Om de verzamelde data toch niet verloren te laten gaan, wordt in een afzonderlijke bijlage een aantal kengetallen getoond. De rapportage is opgebouwd volgens de blokken die in de vragenlijst zijn gehanteerd. In hoofdstuk 2 wordt een algemene beschrijving van de fotografen gegeven. Hoofdstuk 3 bevat een weergave van de werkzaamheden en de tijdsbesteding van fotografen. Financiële gegevens zoals omzet en bedrijfsresultaat staan centraal in hoofdstuk 4, gevolgd door een nadere verdeling van deze omzet in hoofdstuk 5. Hoofdstuk 6 bevat informatie over gehanteerde prijzen. De relatie met de opdrachtgever komt aan bod in hoofdstuk 7. Hoofdstuk 8 gaat in op de ontwikkelingen van de afgelopen jaren alsmede de verwachtingen voor de toekomst. Tot slot worden in hoofdstuk 9 enkele specifieke profielen nader bekeken middels een groot aantal kengetallen. De uitkomsten worden weergegeven in een groot aantal matrices die tevens beschouwd kunnen worden als een benchmark voor individuele fotografen. Opmerking: Bij de weergave van sommige gemiddelden wordt tevens de mediaan van de waarnemingen weergegeven. Deze statistiek is minstens zo interessant als het gemiddelde en verschaft verdiepende informatie over de variabele. De mediaan duidt op de middelste waarneming, waarbij alle waarnemingen gerangschikt zijn van laag naar hoog. BRANCHEONDERZOEK FOTOGRAFEN 2005

6

2

Achtergrondkenmerken

Dit hoofdstuk bevat een algemene beschrijving van de fotografen in Nederland. Hoe kan de fotografenbranche gekenschetst worden? Aan de ene kant komen hierbij achtergrondkenmerken zoals geslacht, leeftijd en opleiding aan de orde. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de start als professioneel fotograaf, huidige situatie, en zaken als rechtsvorm en het gebruik van een studio.

2.1

Persoonlijke kenmerken

2.1.1

leeftijd en geslacht

De gemiddelde leeftijd van de fotograaf is 47 jaar. Een groot deel van de fotografen bevindt zich in de leeftijdscategorie 41-55 jaar. Uit de cijfers zou geconcludeerd kunnen worden dat slechts 5% van de professionele fotografen jonger is dan 30 jaar. Het vermoeden bestaat echter dat de jongeren zich in onvoldoende mate in het oorspronkelijke adressenbestand bevinden. De reden voor deze ondervertegenwoordiging kan liggen in de omstandigheid dat recent afgestudeerden zich niet direct inschrijven bij een Kamer van Koophandel. Daarnaast is de uitstroom vanuit de opleidingen waarschijnlijk onvoldoende in het adressenbestand opgenomen. Tabel 2.1 Verdeling fotografen naar leeftijd en geslacht % man

% vrouw

30 jaar en jonger

5%

52%

48%

31-35

8%

65%

35%

36-40

14%

70%

30%

41-45

17%

84%

15%

46-50

18%

88%

12%

51-55

15%

91%

9%

56-60

14%

90%

10%

ouder dan 60 jaar totaal

9%

93%

7%

100%

82%

18%

Verder is het opvallend dat de overgrote meerderheid van de respondenten mannelijk is (82%). Rijst direct de vraag: hebben er weinig vrouwen deelgenomen aan het onderzoek of zijn er überhaupt weinig vrouwelijke professionele fotografen? Is het zo dat het beroep van fotograaf van oudsher een


verdeling

7

mannenberoep is, en pas recent een grotere participatie van vrouwen kent? Speelt het krijgen van kinderen op een bepaalde leeftijd een rol? De exacte reden is niet bekend; waarschijnlijk bevatten alle bovenstaande vragen een kern van waarheid. Feit is wel dat er een duidelijk leeftijdsaspect aan de man-vrouw verdeling kleeft. In bovenstaande tabel is te zien dat de verhouding man-vrouw schever gaat lopen naarmate de leeftijd toeneemt. Binnen de jongere leeftijdsklassen ligt het aandeel vrouwen rond de 50%, maar met name boven de 40 jaar overtreffen de mannelijke fotografen hun vrouwelijke collega’s in sterke mate. Nadere bestudering van samengevoegde ledenbestanden van een aantal beroepsorganisaties (BFN, GKf, PANL, SVFN en NVJ/NVF) wijst uit dat circa 80% van de leden mannelijk is, tegen 20% vrouwelijk. Hieruit kan worden geconcludeerd dat het in het onderzoek opgeroepen beeld wat betreft man-vrouw verhouding correct is.

2.1.2

opleiding

Kijkend naar opleiding blijkt dat ruim eenderde van de fotografen in Nederland (36%) geen specifieke 1 foto-opleiding heeft voltooid zoals vermeld in de vragenlijst (en in onderstaande tabel) . Aan de andere kant kan geconcludeerd worden dat tweederde van de fotografen wél een foto-opleiding heeft voltooid. Zowel naar geslacht als leeftijd zijn er geen onderscheidende verschillen waarneembaar. Alleen binnen de leeftijdsklasse tot 30 jaar ligt het aandeel fotografen zonder voltooide foto-opleiding enigszins hoger, wat waarschijnlijk wordt verklaard door het aantal nog studerende jongeren. De meest genoemde specifieke foto-opleiding is de Fotovakschool; 59% van de respondenten met een voltooide foto-opleiding geeft dit aan. Daarnaast worden met name de volgende opleidingen vermeld: KABK (13%), Fotoacademie Amsterdam (8%) en Sint Joost (6%). Tabel 2.2 Verdeling fotografen met een voltooide foto-opleiding verdeling Fotovakschool

59%

KABK

13%

Fotoacademie Amsterdam


8

8%

St. Joost

6%

Rietveld

3%

HKU

2%

Ac Fotografie Haarlem

2%

LOI

2%

School Fotografie Amsterdam

2%

Ac KenV Den Bosch

1%

AKI

1%

Minerva

1%

totaal

100%

Bijna de helft van de fotografen geeft aan dat zij geen vervolgopleiding en/of cursus heeft gevolgd. Bij degenen die dat wel hebben gedaan, blijkt dat Photoshop veruit de belangrijkste cursus is geweest; 35% van alle fotografen heeft een dergelijke cursus gevolgd. Ruim 20% zegt een niet nader gedefinieerde vervolgopleiding te hebben gevolgd en 9% geeft als antwoord NIDF. Onder fotografen waarvan meer dan 75% van de opnamen digitaal is, geldt wat betreft het volgen van de cursus Photoshop een percentage van 39%. 1

Opgemerkt dient te worden dat ongeveer twee van de drie fotografen zonder specifieke foto-opleiding zoals genoemd in de tabel, wel de categorie ’overig’ heeft aangekruist. Onduidelijk is echter welke opleiding hiermee wordt bedoeld.

2.1.3

betrokkenheid

In de vragenlijst is getracht de mate van betrokkenheid bij de sector inzichtelijk te maken, alsmede het op de hoogte willen blijven van ontwikkelingen in de branche en het werk van collega’s. Om die reden is bijvoorbeeld gevraagd naar het bezoeken van fotomusea en -tentoonstellingen (zoals Foam, Nederlands Fotomuseum, Fotografiebiënnale Rotterdam, Fotomanifestatie Noorderlicht, Fotofestival Naarden). Bijna 30% van de fotografen gaat eigenlijk nooit naar dergelijke tentoonstellingen. De meerderheid (55%) neemt deze manifestaties soms in hun programma op. Het bezoek aan professionele websites voor fotografen zoals PhotoQ.nl en Villa Media is voor meer dan de helft van de fotografen een onregelmatige activiteit. Eén op de vijf fotografen bezoekt dergelijk sites nooit. Tabel 2.3 Bezoek musea, websites fotografen en lezen fotovakbladen museum/tentoonstelling (bijna) nooit

verdeling 28%

websites fotografen

verdeling

dagelijks

6%

fotovakbladen

verdeling

ja, abonnement

56%

soms

55%

wekelijks

20%

ja, losse nummers

30%

vaak

15%

onregelmatig

53%

nee, nooit

15%

(bijna) altijd totaal

1%

nooit

22%

100%

totaal

100%

totaal

100%

Tot slot beschikt 56% over een abonnement op fotovakbladen (bijvoorbeeld P/F Professionele Fotografie, Focus, Foto, De Fotograaf) en koopt 30% wel eens een los nummer. De rest van de fotografen leest genoemde fotovakbladen nooit.

2.1.4

lidmaatschappen

Meer dan de helft van de respondenten is geen lid van één van de beroepsorganisaties zoals vermeld in onderstaande tabel. Van de populatie, de 6.500 aangeschreven fotografen, is bekend dat het aantal niet-leden ongeveer 4.500 (70%) bedraagt. Dit betekent dat de leden van aangesloten beroepsorganisaties in verhouding beter hebben gerespondeerd dan de niet-leden. Onder de respondenten bevinden zich 14% NVJ/NVF-leden en 12% BFN-leden. Op zich niet verwonderlijk aangezien deze organisaties in verhouding reeds vrij groot zijn. Relatief gezien hebben de BFN-leden overigens het best gerespondeerd. Een klein deel van de respondenten is overigens lid van twee of meer beroepsorganisaties. Tabel 2.4 Verdeling respons naar lidmaatschap beroepsorganisaties verdeling 52%

BFN

12%

GKf

6%

PANL

6%

SVFN NVJ/NVF

8% 14%

DIPP

1%

BIPP DR

1%

anders totaal

4% 100%


geen lid

9

De voorlichting, ondersteuning en informatievoorziening vanuit de beroepsorganisaties wordt als positief ervaren. Slechts 11% van de aangesloten leden is hierover ontevreden. Het merendeel van de fotografen is niet aangesloten bij Stichting Burafo (69%). Binnen deze groep bevinden zich voornamelijk fotografen die toch al geen lid zijn van één van de genoemde beroepsorganisaties. Ook fotografen die lid zijn van NVJ/NVF, Stichting Dipp, BIPP DR of anderszins zijn doorgaans niet aangesloten bij Stichting Burafo. Voor de overige 4 beroepsorganisaties (BFN, GKf, PanL en SVFN) geldt dat het lidmaatschap ervan automatisch gekoppeld is aan het aangesloten zijn bij Stichting Burafo. Toch zijn er diverse leden van deze organisaties die aangeven dat zij niet aangesloten zijn bij Stichting Burafo (met name leden van de SVFN in verhouding vaker). Dit zou erop kunnen duiden dat deze fotografen niet bekend zijn met de stichting en hun aangesloten zijn niet als zodanig herkennen. Bij Stichting Nieuwswaarde is slechts 8% van de fotografen aangesloten. Hierbij geldt dat leden van de NVJ/NVF automatisch aangesloten zijn. Ongeveer de helft van deze groep fotografen herkent dit kennelijk niet direct indien gevraagd. Tot slot de verzekeringen. Ruim 42% van de zelfstandige fotografen (dus exclusief de fotografen in loondienst) beschikt over een pensioenverzekering en 37% van hen heeft een inkomensverzekering afgesloten. Vrouwen scoren aanzienlijk lager ten aanzien van het hebben van deze verzekeringen (respectievelijk 30% en 22%). Voor jongeren geldt eenzelfde patroon.

2.2

Algemene kenmerken

2.2.1

start als fotograaf

De gemiddelde fotograaf is professioneel werkzaam sinds 1989 en zit daarmee ongeveer 17 jaar “in het vak”. De gemiddelde leeftijd bij de start als professioneel fotograaf is 30 jaar. De helft van de fotografen is gestart voor 1990; ongeveer één op de vijf fotografen na 2001. Uit dit laatste gegeven kan geconcludeerd worden dat in de afgelopen vijf jaar gemiddeld circa 50 fotografen per jaar zijn gestart. Deze groep bestempelen we in het vervolg als de “recent gestarte fotografen”. Tabel 2.5 Verdeling startjaar als professioneel fotograaf, naar geslacht verdeling

% vrouw

1975 en eerder

15%

94%

6%

1976 - 1990

35%

92%

8%

1991 - 2000

30%

75%

25%

21%

68%

32%

100%

82%

18%

2001 en later BRANCHEONDERZOEK FOTOGRAFEN 2005

10

% man

totaal

Onder vrouwen geldt een gemiddeld startjaar van 1996. Dit komt overeen met het eerder opgeroepen beeld dat vrouwelijke fotografen in verhouding jonger en minder lang in de fotografie bezig zijn. Hun gemiddelde startleeftijd is overigens ook circa 30 jaar. Dit laatste spoort weer met het beeld dat er weinig professionele fotografen in de leeftijdsklasse tot 30 jaar te vinden zijn.

Wanneer we alleen de fotografen selecteren die zowel het startjaar als het jaar van enige verdienste 2 hebben ingevuld , blijkt dat men gemiddeld 3 jaar (na de start als professioneel fotograaf) nodig heeft om een omzet van minimaal € 10.000 per jaar te behalen uit de werkzaamheden als professioneel fotograaf. Onder vrouwen blijkt overigens dat zij gemiddeld na 2 jaar deze omzet al bereiken; bij recente starters geldt zelfs een gemiddelde duur van 1 jaar. Tweederde van de fotografen is direct begonnen als zelfstandig fotograaf, de rest is zijn beroepspraktijk gestart als assistent of in loondienst. Inmiddels zijn vrijwel alle responderende fotografen werkzaam als zelfstandig fotograaf (97%). Slechts 3% werkt momenteel in loondienst.

2.2.2

uren werkzaam

Gemiddeld werkt een fotograaf 34 uur per week (mediaan: 36). Ongeveer een derde van de fotografen is meer dan 40 uur per week bezig en maakt een gemiddelde week van 55 uur. Mannen maken in een doorsnee week meer uren dan vrouwen, respectievelijk 35 en 28 uur. Tabel 2.6 Verdeling gemiddeld aantal uren werkzaam per week verdeling uren werkzaam 20 uur en minder

29%

12

21-32 uur

18%

28

33-40 uur

23%

39

meer dan 40 uur

30%

55

100%

34

totaal

Wat betreft leeftijd is er niet veel onderscheid, wel qua startjaar. De recente starters zijn beduidend minder uren werkzaam (24 uur) dan hun collega’s die langer in het vak zitten. Een mogelijke verklaring voor dit verschil is wellicht te vinden in de omstandigheid dat startende fotografen minder werk kunnen verwerven.

2.2.3

rechtsvorm

2

Veel fotografen hebben vraag A2 (jaar van verdienste € 10.000 per jaar) niet ingevuld, waarschijnlijk omdat men simpelweg nog niet aan dat bedrag is gekomen. Deze veronderstelling wordt gestaafd door het feit dat het merendeel van deze fotografen na 2000 is begonnen. Door de selectie toe te passen (beide vragen ingevuld) daalt het gemiddelde startjaar naar 1987. 3 FTE: full time equivalent: uitgangspunt: 1 FTE = een 40-urige werkweek


Veruit de meest gehanteerde rechtsvorm onder professionele fotografen is de eenmanszaak (82%). Daarnaast worden de vennootschap onder firma (11%) en de besloten vennootschap (6%) nog genoemd. Meer dan 90% van de respondenten heeft dan ook geen personeel in dienst. Wanneer er al personeel in dienst is, betreft het voornamelijk fotografen met als rechtsvorm de VOF of de BV. Gemiddeld 3 hebben zij 2,7 personen in dienst met circa 2,0 FTE . Omgerekend betekent dit dat deze werknemers een gemiddelde werkweek van ongeveer 30 uur hebben.

11

2.2.4

gebruik studio

Als laatste onderdeel van dit hoofdstuk wordt stil gestaan bij het gebruik van een studio. Uit het onderzoek komt naar voren dat 48% geen gebruik maakt van een studio. Hieronder bevinden zich relatief iets meer recent gestarte fotografen. Tabel 2.7 Verdeling gebruik studio naar eigendom/huur verdeling geen gebruik

48%

volledig eigenaar

31%

mede-eigenaar

2%

huur individueel

6%

huur met anderen

4%

per opdracht

9%

totaal

100%

De meeste van hen die wel een studio gebruiken zijn tevens eigenaar of mede-eigenaar. Daarnaast huurt een substantieel aandeel de studio per opdracht. Hier is een lichte oververtegenwoordiging van de recente starters zichtbaar.


12

3

Werkzaamheden en tijdsbesteding

In het vorige hoofdstuk is de fotografensector op hoofdlijnen beschreven. In dit hoofdstuk staan de tijdsbesteding en de werkzaamheden centraal.

3.1

Specialisatie overall

In de vragenlijst is aan de fotografen gevraagd om hun fotografische werkzaamheden over 2005 te verdelen over een divers aantal specialismen. Hierbij hebben ze een globale schatting mogen maken met behulp van percentages per specialisme, optellend tot 100%. Dus hoeveel % van de werkzaamheden besteedt men aan portretfotografie, hoeveel aan documentaire fotografie, hoeveel aan fotojournalistiek et cetera. In tabel 3.1 worden alle specialismen weergegeven. De eerste kolom van de tabel bevat een algemene verdeling van alle fotografen bij elkaar. Deze verdeling geeft een beeld van de gemiddelde tijdsbesteding van de fotografensector als geheel. Te zien is dat gemiddeld 20% van de fotografische werkzaamheden in de sector besteed wordt aan portretfotografie, 12% aan fotografie van privé-gebeurtenissen (huwelijk e.d.), 11% reclamefotografie en 10% industrie- en bedrijfsfotografie.


13

Tabel 3.1 Verdeling specialisme gemiddelde fotograaf en typering van fotografen verdeling specialisme

specialisme

verdeling

sector als geheel

typering fotograaf

20%

16%

6%

2%

10%

9%

portretfotografie documentaire fotografie fotojournalistiek architectuurfotografie

5%

4%

luchtfotografie

1%

1%

culinair/food

2%

1%

modefotografie

2%

1%

reclamefotografie

11%

7%

industrie- en bedrijfsfotografie

10%

6%

natuur / landschap

4%

2%

reisfotografie

3%

1%

autonome fotografie

3%

2%

concept-illustratieve fotografie

3%

1%

stills

2%

1%

12%

10%

6%

5%

100%

70%

fotografie van privé-gebeurtenissen overig subtotaal niet getypeerd / allrounder totaal


14

30% 100%

3.2

Typering van fotografen

3.2.1

beschrijving methodiek

De verdeling van fotografische werkzaamheden over de genoemde specialismen is gebruikt om de fotografen te typeren. Op deze manier is het mogelijk om in de analyse te kijken naar de verschillen tussen diverse groepen fotografen. Wie zijn de portretfotografen, en wat onderscheidt de reclamefotografen van de fotojournalisten bijvoorbeeld? De typering van de fotografen is gebaseerd op twee uitgangspunten. Ten eerste: wanneer een fotograaf meer dan 50% van zijn tijd besteedt aan één specialisme, dan wordt hij/zij getypeerd als een fotograaf van dat type specialisme. Voorbeeld: een fotograaf die 70% van zijn tijd besteedt aan reisfotografie en 30% aan architectuurfotografie, wordt in het onderzoek getypeerd als een reisfotograaf. Met dit uitgangspunt resteert nog een vrij omvangrijke groep fotografen zonder specifieke typering. Deze groep blijkt over het algemeen een groot aantal specialismen te hebben aangekruist. Vandaar dat als tweede, meer verdiepend uitgangspunt geldt: wanneer een fotograaf 40% of meer op een bepaald specialisme scoort, en hij/zij heeft drie of meer specialismen aangekruist, dan nemen we dat specialisme als typering. Bijvoorbeeld: een fotograaf besteedt 45% aan portretfotografie, 15% aan fotografie van privé-gebeurtenissen, 15% aan culinaire fotografie, 10% aan bedrijfsfotografie, 10% aan stills en 5% overig, dan wordt deze fotograaf tot het type portretfotografen gerekend. Circa 30% van de fotografen is ook na toepassing van het tweede uitgangspunt niet te typeren. Vrijwel allemaal hebben zij 4 of meer specialismen aangekruist en het ontbreekt hen aan één specialisme dat

eruit springt. Deze groep wordt derhalve gedefinieerd als zijnde allrounders; zij werken op vele verschillende terreinen.

3.2.2

verdeling typering fotograaf

Zo resulteert de verdeling als weergegeven in de tweede kolom van tabel 3.1. Met behulp van deze typering kunnen in het bestand ongeveer 16% aan portretfotografen worden onderscheiden en kunnen we zeggen dat reclamefotografen ongeveer 7% van de totale fotografenpopulatie uitmaken. Niet geheel toevallig vertonen de verdelingen in beide kolommen overeenkomsten. Immers, als ongeveer 10% van de werkzaamheden van de gehele fotografiesector wordt besteed aan fotojournalistiek, dan is het voor de hand liggend dat er een min of meer even groot percentage fotojournalisten te onderscheiden is. Opgemerkt dient te worden dat over sommige groepen fotografen geen betrouwbare uitspraken kunnen worden gedaan, gezien hun geringe aantal. Een respons van 50 of meer fotografen (dus meer dan 5% ongeveer) biedt enigszins voldoende massa om in het vervolg van deze rapportage uitspraken te kunnen doen. Bevindingen omtrent type fotografen zullen derhalve voornamelijk beschrijvend plaatsvinden en hoogstens als richtinggevend geïnterpreteerd kunnen worden. Het aandeel vrouwen is relatief hoog in de categorieën fotografen die in hoofdzaak privégebeurtenissen fotograferen (in het vervolg aangeduid als fotografen van privé-gebeurtenissen), portret- en modefotografen. Onder fotojournalisten, reclame- en industrieel fotografen (zij die zich bezig houden met industrie- en bedrijfsfotografie) bevinden zich naar verhouding veel mannen. Deze verhouding wordt ook enigszins weerspiegeld in de gemiddelde leeftijd, die bij modefotografen het laagst is. De industrieel fotografen en de fotojournalisten zijn iets ouder dan gemiddeld. Een relatief groot aandeel recent gestarte fotografen vinden we terug in de specialismen privégebeurtenis en reisfotografen. Onder architectuur- en reclamefotografen bevinden zich over het algemeen minder recente starters.


15

3.3

Tijdsbesteding

In onderstaande tabel wordt de gemiddelde tijdsbesteding van een fotograaf weergegeven, verdeeld over een groot aantal werkzaamheden. Zo is te zien dat men gemiddeld 43% van zijn tijd besteedt aan het fotograferen en 23% aan het digitaal bewerken van de foto’s. Deze percentages kunnen gezien worden als een weergave van de gemiddelde tijdsbesteding binnen de fotografiesector als geheel. Tabel 3.2 Verdeling tijdsbesteding fotografen werkzaamheden fotograferen

43%

ontwikkelen & afdrukken

3%

foto's digitaal bewerken

23%

promotie

3%

acquisitie

5%

subsidie aanvragen / sponsoring regelen

0%

archivering foto's

6%

tentoonstelling inrichten

1%

administratie en boekhouding

7%

studie

3%

winkel / detailhandel

0%

les geven in fotografie

2%

anders totaal


16

verdeling

4% 100%

Wanneer de tijdsbesteding wordt bekeken voor geslacht en leeftijd, dan zijn er weinig grote verschillen met het overall beeld waarneembaar. Een klein patroonverschil dat zichtbaar is ten opzichte van de totale verdeling, is dat vrouwen relatief iets meer tijd besteden aan studie. Daarnaast ligt er bij de tijdsbesteding van jongeren (en recente starters) enigszins de nadruk op promotie, acquisitie en studie; dit gaat ten koste van de tijdsbesteding aan het fotograferen zelf. Aardig om te constateren is dat fotografen die veel uren per week maken, in verhouding veel tijd steken in het digitaal bewerken van de foto’s. Fotografen die weinig uur per week als professioneel fotograaf werkzaam zijn, hebben in verhouding een hogere tijdsbesteding aan studie en/of les geven in fotografie. Ook het hebben van personeel is een interessant gegeven. Immers, je zou kunnen verwachten dat die fotografen meer tijd over hebben voor fotografie. Het tegendeel is waar. Heeft men personeel in dienst, dan besteedt men juist minder tijd aan fotografie en ook minder aan digitaal bewerken. De tijd wordt dan relatief vaker besteed aan acquisitie en de administratie. Fotojournalisten besteden meer dan 50% van hun tijd aan fotografie. Ook scoren zij bovengemiddeld op het inrichten van een tentoonstelling, evenals met name de autonome fotografen. Op alle andere terreinen scoren de fotojournalisten onder het gemiddelde. Portretfotografen en fotografen van privégebeurtenissen besteden iets meer tijd aan het ontwikkelen en afdrukken van foto’s.

3.4

Analoog of digitaal

Een groot deel van de fotografen werkt voor 100% digitaal; ruim 45% maakt zelfs alleen nog maar digitale opnamen. Gemiddeld genomen voor alle fotografen is 80% van de opnamen digitaal. Tabel 3.3 Verdeling % percentage opnamen digitaal verdeling 25% of minder 26%-50%

12% 7%

51%-75%

5%

76%-90%

16%

90%-99%

14%

100% digitale opnamen

45%

totaal

100%

In de tabel is min of meer een tweedeling zichtbaar: een grote groep die vrijwel alleen maar digitaal werkt, en een groep die voor een groot deel nog analoge opnamen maakt. Het is interessant om in de analyse het onderscheid tussen ‘digitale’ fotografen enerzijds en ‘niet-digitale’ ofwel analoge fotografen anderzijds te kunnen maken. De groep fotografen waarvan 25% of minder van de opnamen digitaal is, wordt beschouwd als de groep analoge fotografen. De fotografen waarvan meer dan 75% van de opnamen digitaal is (i.e. de onderste 3 categorieën in tabel 3.3.), worden als de digitalen gedefinieerd. Dit betreft ongeveer driekwart van alle fotografen. Als fotografen al analoge opnamen ontwikkelen en afdrukken, dan betreft het overigens voornamelijk zwart-wit opnamen. Circa 19% van alle fotografen ontwikkelt soms tot bijna altijd analoge zwart-wit foto’s, terwijl voor kleuropnamen een percentage geldt van 6%.

Vrijwel alle fotografen voeren zelf de digitale bewerking van hun foto’s uit (95%). Een ruime meerderheid onder hen voert zelfs geavanceerde bewerkingen uit. Bij de voorkeur voor digitale omgeving ontlopen Mac en Windows elkaar niet veel; beiden scoren ongeveer 50%. De NIDF-norm 4 wordt door eenderde van de fotografen gehanteerd .

4

NB: onder fotografen die deze norm niet toepassen, bevindt zich hoogstwaarschijnlijk ook een aantal die de norm niet kennen, zo blijkt uit de aanvullende commentaren.


De digitalen zijn over het algemeen meer recent gestart dan de analogen. Tevens zijn ze meer uren per week werkzaam. Dit kan verband houden met de meer dan gemiddelde tijdsbesteding aan het digitaal bewerken van foto’s (25% van hun tijd tegen 23% overall (zie tabel 3.2)). Daartegenover besteden de analoge fotografen relatief meer tijd aan het ontwikkelen en afdrukken van foto’s (7%). Verder blijkt dat analoge fotografen gemiddeld nog circa 13% van hun tijd besteden aan digitale bewerking. Wat betreft leeftijd is er weinig onderscheid, wat betreft geslacht valt op dat vrouwen relatief vaker analoog werken in verhouding tot het gemiddelde. Fotojournalisten en industrieel fotografen werken doorgaans het meest digitaal; bij modefotografen en fotografen van privé-gebeurtenissen ligt het aandeel digitale opnamen onder het overall gemiddelde. Veruit het laagst is dit overigens onder de autonome fotografen.

17

4

Financiële gegevens

In de vragenlijst is gevraagd naar een aantal financiële gegevens over de jaren 2004 en 2005, zoals omzet, bedrijfsresultaat voor belasting, investeringen en subsidies/sponsorgelden. De fotografen hebben voor 2005 een schatting mogen maken omdat deze gegevens op het moment van vragen wellicht nog niet bekend waren.

4.1

Omzet

4.1.1

gemiddelde omzet

Uit het onderzoek blijkt in eerste instantie dat de gemiddelde omzet voor 2004 circa € 63.000 bedraagt, en voor 2005 € 63.600. Deze uitkomst geeft echter een vertekend beeld aangezien alle respondenten worden meegerekend. Een belangrijke verstorende factor betreft de rechtsvorm. Teneinde een zuiverder beeld van de gemiddelde omzet te krijgen is het raadzaam een onderscheid te maken tussen eenmanszaken enerzijds en de overige rechtsvormen anderzijds. Met name de besloten vennootschappen zorgen voor een grote vertekening. Tabel 4.1 Gemiddelde omzet fotografen naar rechtsvorm, 2004 en 2005 2004

2005 % respons

gemiddeld

% respons

62.900

100%

63.600

100%

eenmanszaken

42.300

81%

42.200

82%

besloten vennootschap

224.100

6%

255.700

6%

vennootschap onder firma

112.600

11%

112.200

11%

29.100

1%

33.000

1%

overige rechtsvormen (bijv. maatschap)

5 De gemiddelde omzet van fotografen met een eenmanszaak in 2005 bedraagt meer dan € 42.000 , terwijl de omzet van de besloten vennootschappen op meer dan € 250.000 uit komt. 5

Opgemerkt dient te worden dat één fotograaf (eenmanszaak) buiten de presentatie van de gemiddelde omzet wordt gelaten vanwege een te grote verstoring van de uitkomsten. De fotograaf in kwestie heeft in 2005 een omzet van meer dan € 2.000.000 behaald. De verstoring van gemiddelde uitkomsten doet zich met name voor bij verdere uitsplitsingen zoals naar leeftijd en startjaar (zie tabel 4.2). Met deze uitsluiting wordt voorkomen dat onjuiste conclusies worden getrokken.


gemiddeld alle fotografen

19

Vanwege het verstorend effect van de overige rechtsvormen en gezien het feit dat de eenmanszaken model staan voor 82% van de respons, achten we het zinvol om de gemiddelde omzet van de eenmanszaken als uitgangspunt te laten fungeren in de rest van de rapportage. In de verdere analyse zullen uitspraken omtrent de gemiddelde omzet van bepaalde doelgroepen dan ook worden gerelateerd aan het gemiddelde van de eenmanszaken. Hoe ziet de behaalde omzet in 2005 eruit naar achtergrondkenmerken? Vrouwen genereren met gemiddeld € 29.400 een aanzienlijk lagere omzet dan gemiddeld en in vergelijking met hun mannelijke collega’s. Dit wordt grotendeels verklaard doordat onder jongeren en recente starters zich relatief veel vrouwen bevinden. Deze twee groepen behalen bijna als vanzelfsprekend een lagere omzet dan oudere fotografen en fotografen die al langer bezig zijn. Een fotograaf die na 2000 is gestart als zelfstandige behaalt gemiddeld € 20.000 aan omzet. Fotografen die voornamelijk analoog werken behalen een lagere omzet dan hun collega’s die meer digitale opnamen maken. Tabel 4.2 Omzet 2005 naar achtergrondkenmerken(eenmanszaken) indelingen


20

omzet (€)

man

45.400

vrouw

29.400

jonger dan 30 jaar

20.200

31 - 35 jaar

36.400

36 - 40 jaar

46.500

41 - 45 jaar

45.700

46 - 50 jaar

45.900

51 - 55 jaar

44.200

56 - 60 jaar

45.900

ouder dan 60 jaar

31.200

voor 1975 gestart

42.500

1976 - 1990

54.800

1991 - 2000

45.800

2001 en later gestart

20.000

tot 25% digitaal

35.200

25 - 50%

35.000

50 - 75%

41.000

meer dan 75% digitaal

44.200

Wat betreft type fotograaf blijken met name de mode- en reclamefotografen aan de bovenkant van de omzetschaal uit te komen (rond de € 90.000 gemiddeld), terwijl we aan de onderkant (rond de € 25.000) fotografen van privé-gebeurtenissen terug vinden (ook: natuur en autonome fotografen).

4.1.2

omzetontwikkeling

Voor 2004 geldt een gemiddelde omzet van € 42.300. Hieruit valt te concluderen dat de gemiddelde omzet in 2005 ongeveer gelijk is gebleven. Voor meer dan de helft van de fotografen geldt echter dat de omzet in 2005 is gestegen ten opzichte van 2004. Daar tegenover heeft ruim één op de drie fotografen te kampen met een afgenomen omzet; bij 5 à 6% is de omzet meer dan 50% afgenomen.

Klaarblijkelijk is de afname van de omzet van deze groep sterk genoeg voor een zeer lichte overall daling van het gemiddelde bedrag aan omzet. Tabel 4.3 Omzetontwikkeling 2004 - 2005 allen meer dan 50% afgenomen 20-50% afgenomen

eenmanszaken

5%

6%

13%

13%

0-20% afgenomen

16%

15%

gelijk gebleven

12%

13%

0-20% toegenomen

22%

21%

20-50% toegenomen

15%

16%

meer dan 50% toegenomen totaal

16%

17%

100%

100%

Meest opvallende kenmerken wat betreft omzetdaling zijn dat het zich met name heeft voorgedaan onder oudere fotografen en onder fotografen die zowel analoog als digitaal werkzaam zijn en dus geen echte keuze hebben gemaakt. Verder zijn het vooral de industrieel fotografen en de fotojournalisten die te kampen hebben gehad met een omzetdaling.

4.1.3

totale omzet sector

De totale omzet van de fotografenbranche in Nederland is slechts bij benadering te bepalen. De belangrijkste reden hiervoor is het ontbreken van relevante populatiegegevens. Ervan uitgaande dat circa één op de vijf fotografen heeft deelgenomen aan het onderzoek, kunnen we wel een grove schatting maken. De totale omzet van alle deelnemende fotografen in 2005 bedraagt ongeveer € 70 miljoen. Een simpele rekensom leert ons derhalve dat de omzet voor de sector als geheel geschat kan 6 worden op ongeveer € 350 miljoen . De totale omzet van de eenmanszaken bedraagt overigens € 40 miljoen. Uitgaande van een evenredige vertegenwoordiging kan de totale omzet van deze groep geschat worden op € 200 miljoen.

4.2

Bedrijfsresultaat voor belasting

4.2.1

gemiddeld bedrijfsresultaat voor belasting

6 7

Dit is exclusief de omzet van fotografen met een fotowinkel. Bedrijfsresultaat voor belastingen is brutowinst voor belastingen (bij eenmanszaken voor inkomensbelasting)


Wanneer we de totale respons in ogenschouw zouden nemen, dan bedraagt het gemiddelde 7 bedrijfsresultaat voor belastingen in 2005 circa € 23.000. Voor 2004 geldt ongeveer hetzelfde bedrag. Deze gemiddelden zijn eveneens gebaseerd op alle deelnemende fotografen. In onderstaande tabel wordt daarom tevens het onderscheid aangegeven tussen eenmanszaken en de overige rechtsvormen. Het gemiddelde bedrijfsresultaat voor belastingen van eenmanszaken komt in 2005 uit op € 18.300 (voor 2004 idem dito). Voor de overige rechtsvormen (met name B.V.’s) ligt het resultaat aanzienlijk hoger. In het vervolg van de analyse wordt het resultaat van eenmanszaken als vergelijking gehanteerd.

21

Tabel 4.4 Gemiddeld bedrijfsresultaat voor belasting naar rechtsvorm, 2004 en 2005 2004

2005

gemiddeld

gemiddeld

alle fotografen

23.200

23.100

eenmanszaken

18.200

18.300


43.900

44.400


49.700

50.200

overige rechtsvormen

10.500

10.800

Wanneer we het bedrijfsresultaat uitsplitsen naar geslacht, leeftijd, startjaar en digitaliteit, dan blijken dezelfde soort onderlinge verschillen te ontstaan als bij de omzetcijfers, zij het dat de verschillen minder groot lijken te zijn (zie tabel 4.5, voor de duidelijkheid is de gemiddelde omzet eveneens opgenomen). Het gemiddelde bedrijfsresultaat van vrouwelijke fotografen komt uit op circa € 13.100, terwijl mannen bijna € 20.000 bereiken. Wat betreft leeftijd is er weinig verschil in resultaat, behalve dat de groep fotografen tot 30 jaar gemiddeld minder dan € 10.000 haalt. Tabel 4.5 Bedrijfsresultaat en omzet 2005 naar achtergrondkenmerken (eenmanszaken) bedrijfsresultaat (€)

omzet (€)

man

19.600

45.400

vrouw

13.100

29.400

8.600

20.200

31 - 35 jaar

16.600

36.400

36 - 40 jaar

19.600

46.500

41 - 45 jaar

20.400

45.700

46 - 50 jaar

20.300

45.900

51 - 55 jaar

18.900

44.200

56 - 60 jaar

18.500

45.900

ouder dan 60 jaar

13.700

31.200

voor 1975 gestart

17.600

42.500

1976 - 1990

24.500

54.800

1991 - 2000

20.800

45.800

6.600

20.000

tot 25% digitaal

14.200

35.200

25 - 50%

13.600

35.000

50 - 75%

17.400

41.000

meer dan 75% digitaal

19.500

44.200

indelingen

jonger dan 30 jaar

2001 en later gestart


22

Verdere analyse wijst uit dat reclame- en modefotografen ver boven het gemiddelde bedrijfsresultaat terecht komen (met rond de € 35.000), alsmede de fotojournalisten (€ 25.000). Natuur- en reisfotografen en met name fotografen van privé-gebeurtenissen scoren ver onder het gemiddelde. Laatstgenoemde groep behaalt gemiddeld ongeveer € 6.600 aan bedrijfsresultaat. Tenslotte is wat betreft opdrachtgeverschap op te merken dat fotografen die voornamelijk werkzaam zijn in de reclamewereld goede bedrijfsresultaten behalen, terwijl fotografen die veel in opdracht werken van particulieren en van de kunst- en cultuursector het laagste resultaat kennen.

Het bedrijfsresultaat van fotografen die geen studio gebruiken, is lager dan dat van fotografen die wel een studio gebruiken. Dit relatief lage resultaat wordt waarschijnlijk niet veroorzaakt door het wel of niet gebruiken van een studio, maar eerder doordat zich onder de niet-gebruikers veel recente starters bevinden met een laag inkomen die zich geen studio kunnen veroorloven. En daar wellicht ook minder behoefte aan hebben gezien het specialisme van de recente starters (relatief veel fotografie van privégebeurtenissen).

4.2.2

ontwikkeling bedrijfsresultaat

Ten opzichte van 2004 is overall gezien sprake van ongeveer eenzelfde bedrijfsresultaat. Ongeveer 5% van de fotografen behaalt in 2005 een negatief resultaat. Net als bij de omzet geldt dat de helft van de fotografen zijn resultaat in 2005 heeft zien stijgen ten opzichte van 2004. Bij 39% van de fotografen is het resultaat voor belastingen afgenomen. Tabel 4.6 Omzetontwikkeling 2004-2005 allen

eenmanszaken

meer dan 50% afgenomen

13%

14%

20-50% afgenomen

12%

11%

0-20% afgenomen

14%

13%

gelijk gebleven

11%

11%

0-20% toegenomen

17%

17%

20-50% toegenomen

14%

15%

meer dan 50% toegenomen totaal

18%

19%

100%

100%

Onder oudere en lang werkzame fotografen is relatief meer sprake van een afname van het bedrijfsresultaat. Ook recente starters hebben hier sterker mee te maken. Daarnaast is het zo dat industrieel fotografen in verhouding vaker met een dalend bedrijfsresultaat te maken hebben gehad.

4.3

Investeringen

Tabel 4.7 Percentage investeerders en gemiddeld bedrag, apparatuur en verbouwing studio apparatuur 2004 % investeerders gemiddeld bedrag

studio 2005

2004

2005

70%

71%

23%

26%

7.800

8.600

9.000

10.000

Wat betreft investeringen in verbouwing van de studio is een gelijksoortige trend zichtbaar. In de analyse is gekeken naar fotografen die daadwerkelijk een studio gebruiken en daar ook (mede-)


In 2004 heeft ongeveer 70% van de fotografen geïnvesteerd in apparatuur zoals camera’s en computers. De gemiddelde investering die hiermee gepaard ging, bedroeg ongeveer € 7.800. Voor 2005 geldt eenzelfde percentage en een iets hoger bedrag. De overige 30% heeft niet geïnvesteerd in nieuwe apparatuur. Ten opzichte van de groep die wel investeert, hebben de niet-investeerders een lagere omzet en een aanzienlijk lager bedrijfsresultaat behaald. Los van het ontbreken van een noodzaak tot investeringen, kan het ook zo zijn dat de niet-investeerders wel in andere zaken hebben geïnvesteerd, zoals software.

23

eigenaar van zijn of deze full time huren. In 2004 investeerde 23% van de fotografen in een verbouwing van de studio; in 2005 is dit aandeel gestegen naar 26%. De gemiddelde investering in de studio bedraagt circa € 9.000 à € 10.000. Relatief minder vrouwen investeerden in 2005 in apparatuur in vergelijking tot de mannen; tevens is het gemiddeld investeringsbedrag aanzienlijk lager. Onder fotografen in de leeftijdscategorie 30-40 jaar is een grote investeringsbereidheid zichtbaar; fotografen ouder dan 50 jaar investeren relatief minder. De groep 36-40 jarigen kent het hoogste gemiddelde investeringsbedrag in apparatuur (rond de € 15.000). Naar verhouding veel recente starters investeren in nieuwe apparatuur, maar het bedrag dat hiermee is gemoeid ligt met ongeveer € 5.700 het laagst. Ook blijkt uit de cijfers dat des te meer uren men per week werkt, des te vaker en des te meer men investeert. Tevens kan worden vastgesteld dat analogen als percentage minder investeren, maar dat het gemiddelde investeringsbedrag hoger ligt dan bij de digitalen. Tot slot investeren reclamefotografen bovengemiddeld in apparatuur, terwijl de fotografen van privé-gebeurtenissen en portretfotografen enigszins achter blijven. Bovenstaand beeld keert min of meer ook terug bij investeringen in de verbouwing van de studio. Zo zijn recente starters procentueel gezien duidelijk vaker aan het investeren dan langer actieve fotografen, maar de bedragen liggen beduidend lager. Verder is te zien dat digitalen naar verhouding meer en vaker investeren in de studio dan de analogen. In de vragenlijst is tevens gevraagd of men van plan is de komende 12 maanden te investeren en zo ja, waarin. Duidelijk is dat het merendeel van de fotografen gaat investeren, met daarbij een duidelijke voorkeur voor digitaal. Opvallend is dat de investering in software de hoogste score behaalt. Tabel 4.8 Investeringen de komende 12 maanden recente analoog:

digitaal:


24

camera

ja, ik ga investeren

analogen

digitalen

starters

13%

19%

13%

11%

lenzen

17%

25%

16%

19%

licht accessoires

14%

18%

12%

18%

camera

55%

47%

56%

59%

lenzen

59%

45%

61%

65%

licht

29%

12%

33%

48%

computer

53%

44%

55%

38%

software

64%

50%

68%

55%

randapparatuur

59%

44%

63%

60%

Wie gaan er investeren in analoge camera’s en lenzen? Vanzelfsprekend is hierbij sprake van een oververtegenwoordiging van analoge fotografen. Ongeveer één op de vijf analoge fotografen investeert in een camera, een kwart in lenzen. Recente starters schaffen in mindere mate analoge camera’s aan. Wat betreft investeringen in digitale camera’s en lenzen is een omgekeerd beeld zichtbaar. Recente starters en de digitalen hebben hierin licht de overhand; relatief vaak ook fotojournalisten, fotografen van privé-gebeurtenissen en modefotografen. Daarentegen geven de investeringsvoornemens in computers en software een ander inzicht. Nu zijn het juist niet de recente starters, maar meer de langer werkzame fotografen die hierin gaan investeren. Wellicht is sprake van een soort inhaaleffect.

4.4

Subsidie en sponsoring

Op het vlak van subsidie en sponsoring ontvangen slechts weinig fotografen enige directe inkomsten. Uit de cijfers komt naar voren dat zowel in 2004 als in 2005 slechts 3% van de fotografen zelf subsidie en/of stipendia hebben ontvangen. Het gemiddelde bedrag dat deze fotografen hebben ontvangen van overheden of andere specifieke fondsen bedraagt ongeveer € 7.500. Opgemerkt dient te worden dat fotografen over het algemeen überhaupt niet zelf de subsidie ontvangen. De subsidiestroom loopt eerder via gesubsidieerde organisaties en instellingen. Het aantal fotografen dat inkomsten heeft vergaard middels ontvangen sponsorgelden is minimaal (minder dan 1%). Hier zijn dan ook geen verdere uitspraken over te doen.

4.5

Neveninkomsten

Ongeveer 55% van alle fotografen haalt zijn of haar inkomen volledig uit fotografische werkzaamheden. Dat betekent dat de overige fotografen een deel van hun inkomsten uit andere bronnen halen. Maar liefst 35% van hen haalt meer dan driekwart van het inkomen uit andere werkzaamheden dan fotografie (zie tabel). Tabel 4.9 Inkomen uit fotografie en neveninkomsten verdeling

subverdeling

omzet

resultaat

100% inkomen uit fotografie

55%

59.000

26.900

minder dan 100% inkomen uit fotografie, waarvan:

45%

23.100

8.400

percentage inkomen uit neveninkomsten: 25% of minder

22%

35.800

15.000

26% - 50%

26%

26.400

11.300

51% -75%

17%

22.400

7.000

76% - 100%

35%

13.500

3.000

Fotografen die niet al hun inkomen vergaren via fotografie, halen gemiddeld 57% van dat inkomen uit nevenactiviteiten. Voor recente starters geldt een percentage van 66%.


Hoe kunnen we de fotografen die minder dan 100% van hun inkomen uit fotografie halen typeren? Belangrijkste aspect hierin lijkt de leeftijd dan wel het startjaar te zijn. Het valt op dat recente starters en jonge fotografen een groter deel van hun inkomen uit nevenactiviteiten halen. Ook voor fotografen ouder dan 55 jaar en met een startjaar voor 1975 is dit het geval. Verder blijkt uit de analyse een duidelijk verband met het aantal werkzame uren. Slechts 14% van de fotografen die 20 uur of minder per week werkzaam zijn als professioneel fotograaf, haalt zijn of jaar inkomen volledig uit fotografie. Voor fotografen met 33 uur of meer geldt een aandeel van meer dan 75%. Verder kan opgemerkt worden dat met name analoge fotografen minder dan gemiddeld hun inkomen volledig uit fotografie halen. Tot slot is te zien dat het merendeel van vooral de reclame- (72%), industrieel fotografen (60%) en fotojournalisten (64%) hun inkomen volledig uit fotografie halen, tegen fotografen van privégebeurtenissen en natuurfotografen die dat in mindere mate bereiken. De overige typen fotografen scoren rond het gemiddelde. Het gemiddelde bedrijfsresultaat voor belastingen van de 100%-groep bedraagt circa € 26.900 tegen € 8.500 voor de anderen. De omzet en het bedrijfsresultaat nemen sterk af naarmate men een groter deel van het inkomen uit nevenactiviteiten haalt.

25

Niet gevraagd is welke nevenactiviteiten het betreft, maar we kunnen wel de tijdsbesteding van deze groep eens nader bekijken. Hieruit blijkt dat deze groep in verhouding enigszins hoger dan gemiddeld scoort als het gaat om studie en les geven in fotografie. Aan het daadwerkelijke fotograferen en digitaal bewerken van foto’s besteden zij minder tijd.


26

5

Verdeling omzet

Naast de verkregen informatie over de omzet en de investeringen, is het ook interessant om enig zicht te hebben in de manier waarop de omzet tot stand komt. Om deze reden is de fotografen gevraagd hun totale omzet over 2005 in grote lijnen te verdelen over bepaalde categorieën zoals type opdrachtgever, geografie en specialisme. Bij deze verdeling hebben de fotografen een schatting mogen maken van de percentages per subcategorie. Dit principe van verdelen komt min of meer overeen met de verdeling van de fotografische werkzaamheden zoals beschreven in paragraaf 3.1. Ook in dit hoofdstuk wordt de verdeling vervolgens gebruikt om de fotografen te typeren. Hierbij wordt dezelfde methodiek, en daarmee dezelfde uitgangspunten, gehanteerd (zie paragraaf 3.2).

5.1

Type opdrachtgever

Voor de fotografensector in Nederland als geheel geldt dat 22% van de omzet wordt gegenereerd bij particuliere opdrachtgevers (zie eerste kolom van onderstaande tabel). Daarnaast zorgen de uitgevers (21%), de p.r.- en reclamebureaus (14%) en de zakelijke dienstverlening (13%) voor een substantieel deel van de totale omzet. Tabel 5.1 Verdeling opdrachtgeverschap en typering fotografen verdeling

overheid / semi-overheid

verdeling typering

(algemeen)

fotograaf

9%

6%

21%

22%

industrie

10%

7%

p.r.- en reclamebureaus

14%

9%

1%

1%

13%

9%

5%

3%

22%

20%

6%

4%

100%

81%

televisie en film (omroepen/productiebedrijven) zakelijke dienstverlening kunst- en cultuursector particulieren overig subtotaal niet getypeerd totaal

19%


uitgevers

opdrachtgeverschap

100%

27

Evenals bij de vaststelling van het specialisme van de fotograaf (paragraaf 3.2) heeft op eenzelfde wijze een typering van de fotografen naar opdrachtgeverschap plaatsgevonden (tweede kolom van tabel 5.1). De typering van fotografen naar opdrachtgever bevestigt het hierboven geschetste beeld: circa 20% van alle fotografen werkt hoofdzakelijk in opdracht van particulieren en 22% in opdracht van uitgevers. Verder blijkt dat ongeveer één op de vijf fotografen niet te typeren is, dat wil zeggen dat deze groep over meerdere opdrachtgevers beschikt zonder één dominante. In opdracht van de kunst- en cultuursector, de overheid en particulieren zijn relatief veel vrouwen werkzaam. Recente starters werken in verhouding vaker voor particulieren en minder snel voor reclamebureaus. Opvallend is verder dat het aandeel analoge fotografen hoog is in de kunst- en cultuursector. De digitale fotografen hebben een lichte oververtegenwoordiging binnen de industrie en de uitgeverij. Fotografen die voor reclamebureaus werken halen veelal 100% van hun inkomsten uit fotografie; zij werken zelden in opdracht van particulieren. Het gemiddelde bedrijfsresultaat voor belastingen bij fotografen die hoofdzakelijk werken voor p.r.- en reclamebureaus is het hoogst en steekt daarmee ver boven de andere typen opdrachtgevers uit. Het laagste resultaat wordt gegenereerd door fotografen die met name voor de kunst- en cultuursector werken. Relateren we het opdrachtgeverschap aan het type fotograaf dan zien we een aantal duidelijke en ook vanzelfsprekende verschillen binnen de sector als geheel ontstaan. Zo wordt onder fotojournalisten circa 63% van de omzet gegenereerd via de uitgeverij. Bij fotografen van privé-gebeurtenissen zijn vanzelfsprekend de particuliere opdrachtgevers voornamelijk verantwoordelijk voor de omzet (75%). Reclamefotografen verkrijgen hun opdrachten en omzet vooral via p.r.- en reclamebureaus (54%), industrieel fotografen via de industrie (31%) en de zakelijke dienstverlening (25%). Andere opvallende uitkomsten: de overheid en zakelijke dienstverlening zijn relatief belangrijke opdrachtgevers voor industrieel fotografen; de uitgeverij voor de mode- en reisfotografen.

5.2

Geografie

Vrijwel alle omzet (95%) die de professionele fotografen genereren is afkomstig van opdrachtgevers uit Nederland. Tabel 5.2 Verdeling omzet geografisch en typering fotografen

Nederland Europa (exclusief Nederland) buiten Europa BRANCHEONDERZOEK FOTOGRAFEN 2005

28

subtotaal niet getypeerd totaal

verdeling geografie

verdeling typering

(algemeen)

fotograaf

95%

97%

3%

1%

2%

1%

100%

99% 1% 100%

Een typering op volgens de methodiek beschreven in paragraaf 3.1, leidt ertoe dat zelfs 97% van alle professionele fotografen de meerderheid van zijn omzet behaalt uit Nederland. Aardig om te zien is dat met name reisfotografen en autonome fotografen nog een substantieel deel van hun omzet uit het buitenland halen.

5.3

Specialisme

Kijkend naar de omzetverdeling op basis van specialisme, dan blijkt dat voor de fotografiesector als geheel 19% van de omzet wordt gegenereerd uit portretfotografie. Daarnaast komt 12% uit fotografie van privé-gebeurtenissen, 11% uit zowel reclame- als industrie- en bedrijfsfotografie en 10% uit fotojournalistiek (eerste kolom tabel 5.3). De tweede kolom van de tabel bevat zoals gewoonlijk de typering van fotografen op basis van hun omzetverdeling. Zo geldt voor 16% van de fotografen dat portretfotografie hun voornaamste omzetgenerator is. Tabel 5.3 Verdeling omzet naar specialisme en typering fotografen

portretfotografie documentaire fotografie

verdeling

verdeling

specialisme

typering fotograaf

fotograaf o.b.v.

(algemeen)

o.b.v. omzet

werkzaamheden

19%

16%

16%

verdeling typering

5%

3%

2%

10%

9%

9%

architectuurfotografie

5%

4%

4%

luchtfotografie

1%

1%

1%

culinair/food

2%

1%

1%

modefotografie

3%

2%

1%

reclamefotografie

11%

8%

7%


fotojournalistiek

11%

7%

6%

natuur / landschap

3%

2%

2%

reisfotografie

3%

1%

1%

autonome fotografie

2%

2%

2%


3%

1%

1%

stills

2%

1%

1%

12%

11%

10%

7%

5%

5%

100%

75%

70%

fotografie van privé-gebeurtenissen overig subtotaal niet getypeerd totaal

25%

30%

100%

100%


In de derde kolom van de tabel staat ter vergelijking de typering van de fotografen op basis van hun fotografische werkzaamheden (zoals reeds weergegeven in tabel 3.1). De typering op basis van de omzet vertoont grote overeenkomsten met de typering op basis van de werkzaamheden. Dit zou erop kunnen duiden dat fotografen het overgrote deel van hun omzet daadwerkelijk halen uit de werkzaamheden waar men het meeste tijd aan besteedt. Oftewel, het komt dus kennelijk bijna niet voor dat iemand het overgrote deel van zijn tijd besteedt aan een bepaald specialisme en daar überhaupt nauwelijks of geen omzet uit behaalt. Nadere analyse en kruising van beide typeringen bevestigt dit beeld.

29

5.4

Soort werk

De verdeling van de totale omzet naar soort werk, met categorieën zoals in onderstaande tabel gedefinieerd, indiceert dat 85% van de omzet afkomstig is uit opdrachten. De nadere typering geeft zelfs aan dat 82% van de fotografen dit als de belangrijkste omzetgenerator ziet. Gemiddeld gezien wordt 5% van de omzet behaald uit stockfotografie. Tabel 5.4 Verdeling omzet naar soort werk en typering fotografen

opdrachten stockfotografie (verkoop via een stockbureau)

verdeling

verdeling

soort werk

typering fotograaf

85%

82%

3%

1%

eigen verkoop stockfotografie (bijv. via persoonlijke website)

5%

2%

verkoop fysieke drager (via galerie)

2%

1%

overig

5%

3%

100% niet getypeerd totaal

89% 11% 100%

Voor vrijwel alle typen fotografen geldt het hoge percentage omzet uit opdrachten. Belangrijkste uitzondering hierop vormen - uiteraard - de autonome fotografen (slechts een kwart van de omzet uit opdrachten), op enige afstand gevolgd door de natuur- en reisfotografen. Deze laatste twee typen fotografen behalen juist een relatief groot deel van hun omzet uit stockfotografie en eigen verkoop. Voor de autonomen zijn de laatste twee in de tabel genoemde categorieën van groter belang.

5.5

Tussenpersonen

Meer dan 90% van de fotografen in Nederland zegt niet over een agent te beschikken. Gezien dit relatief hoge percentage kan men zich afvragen hoe fotografen tegen het begrip agent aankijken; de vraag is of iedereen het als zodanig herkent en op dezelfde wijze. Van de fotografen die wel een agent hebben, wordt 29% van de totale omzet door de agent verzorgd.


30

Fotografen met een agent werken in verhouding met fotografen zonder agent meer uren per week, minder digitaal en halen doorgaans hun inkomsten volledig uit fotografische werkzaamheden. Hun bedrijfsresultaat voor belasting ligt ook aanzienlijk hoger. Onder deze kleine groep is een lichte oververtegenwoordiging van documentaire fotografen en modefotografen zichtbaar. Daarnaast beschikken vrouwen naar verhouding in mindere mate over een agent. Kijkend naar beroepsorganisatie is te zien dat één op de vijf leden van zowel GKf als PANL beschikken over een agent. Voor de beroepsorganisaties BFN en SVFN geldt, in overeenstemming met het algemene beeld, dat vrijwel geen enkel lid een agent heeft.

6

6.1

Prijzen

Dagprijs

In de eerste plaats is gevraagd naar de dagprijs die fotografen hanteren voor verschillende typen opdrachtgever. In onderstaande tabel worden de gehanteerde tarieven voor 2004 en 2005 weergegeven. De eerste kolom bevat de berekende gemiddelde dagprijs. Daarnaast worden tevens de mediaan en de modus van de waarnemingen weergegeven. Deze beide statistieken zijn minstens zo interessant als het gemiddelde en verschaffen verdiepende informatie over de gehanteerde dagprijzen. De mediaan duidt op de middelste waarneming, waarbij alle waarnemingen gerangschikt zijn van laag naar hoog. De modus is de waarneming die het meest is genoemd. Tot slot toont de tabel het aantal waarnemingen waarop de dagprijzen zijn gebaseerd. Een hoger aantal waarnemingen duidt vanzelfsprekend op een grotere betrouwbaarheid. Daarnaast kan het aantal waarnemingen ook een indicatie vormen voor de mate van opdrachtgeverschap. Tabel 6.1 Dagprijs naar type opdrachtgever, 2004 en 2005 2004 overheid / semi-overheid

2005

gemid.

mediaan

modus

aantal

gemid.

mediaan

modus

aantal

696

700

800

289

717

700

800

307

uitgevers

637

650

600

282

658

650

800

295

industrie

745

750

800

305

775

750

800

325

898

800

800

396

918

800

800

411

televisie en film

733

700

600

65

794

720

600

69

zakelijke dienstverlening

715

720

800

270

732

720

800

287

kunst- en cultuursector

596

600

600

111

619

600

500

124

particulieren

550

500

500

198

577

500

500

216



31

6.2

Gebruik van foto’s

Naast de dagprijs is ook gevraagd naar de prijzen voor het gebruik van foto’s. Hierbij is de fotografen een aantal mogelijke categorieën voorgelegd, zoals kranten, tijdschriften, reisgidsen, buitenreclame et cetera. Aan iedere categorie is tevens een oplage en een formaat gekoppeld; waar nodig is een periode toegevoegd. Evenals in tabel 6.1 worden ook hier naast het rekenkundig gemiddelde ook de mediaan en de modus weergegeven. Tabel 6.2 Prijs gebruik foto’s naar oplagecijfers en categorie, 2004 en 2005 2004

2005

gemid. mediaan modus aantal

gemid. mediaan modus aantal

in kranten, dagbladen, nieuwsbladen, huis-aanhuisbladen, oplage: 100.000 formaat afgedrukte foto 10x15 cm

99

75

100

379

100

80

100

412

129

100

100

377

127

100

100

407

143

100

100

254

145

103

100

274

152

100

100

139

149

100

100

158

224

150

150

128

243

175

150

139

395

150

100

113

387

180

100

127

408

285

200

122

421

300

150

136

683

575

1.000

126

710

625

1.000

136

274

150

150

200

284

150

150

217

206

100

100

207

196

120

100

222

167

90

100

225

172

95

100

256

in tijdschriften, maandbladen, oplage: 100.000 formaat afgedrukte foto 10x15 cm sponsored magazines, oplage: 100.000 formaat afgedrukte foto 10x15 cm reisgidsen, oplage: 100.000 formaat tot 1/4 pagina kalenders, oplage: 100.000 formaat afgedrukte foto 10x15 cm ansichtkaarten, oplage: 100.000 formaat afgedrukte foto 10x15 cm point of sale: displays, posters, oplage: 10.000 formaat foto 30x40, periode 1 maand buitenreclame: blow-ups, affiches, billboards oplage:10.000 formaat foto 60x80, periode 1 maand folders, verpakkingen, advertenties jaarverslagen, oplage: 100.000 formaat afgedrukte foto 10x15 cm. boeken, oplage: 100.000 formaat afgedrukte foto 10x15 cm internet: voor homepage BRANCHEONDERZOEK FOTOGRAFEN 2005

32

maat in pixels 100x150, periode 1 jaar

6.3

Additioneel gebruik

Tot slot van het hoofdstuk omtrent prijzen volgt een weergave van de kosten van additioneel gebruik van het werk van fotografen. Doorgaans wordt dit berekend als een bepaald percentage van de dagprijs. Alleen fotografen die een dagprijs hanteren én die werkzaam zijn in de commerciële sector (opdrachtgever is p.r.- en reclamebureaus) is gevraagd deze percentages in te vullen. De percentages zijn zowel naar type (media), tijd (gebruiksduur) als territorium (gebruiksgebied) verzameld. Tabel 6.3 Percentage van dagprijs bij additioneel gebruik, 2004 en 2005 2004

2005

gemid. mediaan

modus

aantal

gemid. mediaan

modus aantal

TYPE (media) Advertenties (in het eerste jaar)

73%

50%

50%

69

72%

50%

50%

74

127%

100%

100%

69

131%

100%

100%

69

Outdoor (abri’s/billboard) (grote landelijke campagne) Internet (home page) (de foto is overheersend op de site)

53%

50%

50%

67

53%

50%

50%

70

Drukwerk (brochures, folders, flyers)

59%

50%

50%

77

61%

50%

50%

81

POS materiaal (instore)

68%

50%

50%

45

69%

50%

50%

46

156%

100%

100%

52

166%

100%

100%

52

e

78%

75%

50%

63

82%

75%

50%

63

e

67%

50%

50%

55

75%

50%

50%

54

e

58%

40%

25%

50

65%

50%

50%

50

e

63%

25%

25%

45

69%

28%

25%

44

Benelux (of in grootte vergelijkbaar land)

108%

100%

100%

46

108%

100%

100%

48

Engeland, Frankrijk, Duitsland (per land)

110%

100%

100%

44

114%

100%

100%

43

Europa

189%

150%

100%

48

199%

175%

100%

46

Wereldwijd

306%

200%

500%

52

314%

200%

500%

51

Mediavrij TIJD (gebruiksduur) 1 extra jaar 2 extra jaar 3 extra jaar 4 extra jaar TERRITORIUM (gebruiksgebied)


33

7

7.1

Relatie tot opdrachtgever

Aantal opdrachtgevers

Een fotograaf heeft per jaar gemiddeld genomen zo’n 39 verschillende klanten/opdrachtgevers en ongeveer 115 opdrachten (2005). Hierbij is sprake van een breed spectrum, variërend van 1 tot zelfs uitschieters als 800. Belangrijk om in de gaten te houden is dat bovengenoemd aantal gebaseerd is op alle deelnemende fotografen. Net als bij de omzet en het bedrijfsresultaat (zie hoofdstuk 4) is het zaak om het aantal opdrachtgevers te bekijken voor eenmanszaken aan de ene kant en alle overige rechtsvormen (zoals met name BV en v.o.f.) anderzijds. In de tabel is te zien dat het een zinvolle scheiding in de respons teweeg brengt. Het aantal opdrachtgevers en opdrachten bij overige rechtsvormen is aanzienlijk hoger dan bij eenmanszaken. Fotografen met een eenmanszaak hebben jaarlijks gemiddeld ongeveer 35 verschillende opdrachtgevers met daarbij bijna 100 verschillende opdrachten. Ten opzichte van 2004 is het aantal opdrachtgevers en opdrachten overigens vrijwel gelijk gebleven. Tabel 7.1 Aantal opdrachtgevers en opdrachten, 2004 en 2005 opdrachten opdrachtgevers

alle fotografen

opdrachten

per klant

2004

2005

2004

2005

2004

2005

38

39

113

115

3,0

2,9

33

34

99

101

3,0

3,0


46

54

162

159

3,5

2,9


69

68

193

201

2,8

3,0

overige rechtsvormen

22

23

36

69

1,6

3,0

Ongeveer een kwart van alle fotografen heeft 10 of minder opdrachtgevers per jaar; 6% heeft meer dan 100 opdrachtgevers. De verdeling naar overige rechtsvormen laat zien dat het zwaartepunt opschuift naar de hoogste klassen en meer opdrachtgevers.


eenmanszaken

35

Tabel 7.2 Verdeling aantal opdrachtgevers overige alle fotografen

eenmanszaken

rechtsvormen

10 opdrachtgevers of minder

27%

29%

16%

11-25 opdrachtgevers

35%

36%

32%


23%

22%

25%


9%

8%

14%

meer dan 100 opdrachtgevers totaal

6%

5%

14%

100%

100%

100%

Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in de categorie weinig opdrachtgevers. Het aandeel vrouwen in deze categorie bedraagt 25% tegen 17% overall (zie onderste regel tabel 7.3). Hiermee samenhangend blijkt dat recente starters ook weinig opdrachtgevers hebben. Fotografen met meer dan 100 opdrachtgevers maken over het algemeen meer uren per week, halen een groter deel van hun inkomen uit fotografische werkzaamheden en behalen het hoogste bedrijfsresultaat voor belastingen. Tabel 7.3 Verdeling aantal opdrachtgevers naar achtergrondkenmerken(alle fotografen) % recent

% % 100%

uren

omzet 2005 resultaat ’05 digitalen inkomen

gemiddelde

gemiddeld

werkzaam

% vrouw

gestart

10 opdrachtgevers of minder

25%

31%

22.000

10.000

70%

32%

24


15%

20%

46.800

20.300

75%

60%

35


19%

18%

50.400

22.200

81%

68%

39


13%

10%

58.700

22.900

83%

58%

41

meer dan 100 opdrachtgevers

10%

10%

66.100

27.500

74%

69%

45

totaal

18%

21%

42.200

18.300

76%

55%

35

Het is enigszins voor de hand liggend dat portretfotografen gemiddeld de meeste opdrachtgevers/klanten hebben (62). Fotografen van privé-gebeurtenissen scoren met 40 opdrachtgevers rond het gemiddelde. De reclame- en industrieel fotografen, alsmede de fotojournalisten hebben gemiddeld zo’n 30 opdrachtgevers per jaar. Hetzelfde beeld komt naar voren bij het type opdrachtgever. Fotografen die het merendeel van hun omzet behalen bij particulieren hebben gemiddeld bijna 66 opdrachtgevers per jaar, terwijl de overige fotografen ongeveer 30 opdrachtgevers hebben.


36

Ongeveer 39% van de fotografen heeft ten opzichte van 2004 een stijging van het aantal opdrachten ondervonden; daarentegen kreeg 25% in 2005 minder opdrachten. In het volgende hoofdstuk komen we nog terug op de ontwikkeling van het aantal opdrachten.

7.2

Behalen van opdrachten

Hoe komen de fotografen aan hun opdrachten? Of anders gezegd, hoe komen opdrachtgevers bij de fotografen? In onderstaande tabel wordt een aantal verwervingsmogelijkheden van fotografieopdrachten opgesomd. Het blijkt dat mondelinge reclame veel fotografen opdrachten oplevert. Ook zelf acquisitie plegen is een veel genoemde optie, naast het hebben van een eigen website.

Tabel 7.4 Verdeling verwerving opdrachten verdeling via mondelinge reclame

32%

via eigen acquisitie

22%

via mijn eigen website

19%

via telefoongids / gouden gids

7%

via advertenties in lokale en regionale bladen

3%

via website brancheorganisaties

3%

via mijn agent

2%

via advertenties in vakbladen

1%

anders

11%

totaal

100%

Verder is te zien dat advertenties in vakbladen weinig opdrachten opleveren. Voor fotografen met een agent geldt dat de agent door 19% wordt genoemd als een manier van opdrachtverwerving en wordt daarmee een belangrijke factor net als eigen acquisitie en mondelinge reclame. Het verwerven van opdrachten is uiteraard nauw verbonden met de wijze waarop men zich aan de buitenwereld presenteert. Meest genoemde manier om de portfolio te presenteren aan (potentiële) klanten is middels de eigen website. Daarnaast gebruikt men voornamelijk afdrukken en/of cd en dvd. Tabel 7.5 Verdeling presentatie portfolio verdeling via mijn eigen website

28%

via afdrukken (van digitaal bestand)

24%

via afdrukken (van negatief)

14%

op cd of dvd

12%

via website brancheorganisaties

4%

via galerie

3%

als dia's

2%

via agent

2%

anders totaal

11% 100%

Ook hier scoort de agent, ditmaal als presentatiemogelijkheid, niet hoog. Bijna 18% van de fotografen mét een agent geeft aan dat hun agent de portfolio presenteert aan potentiële klanten. Voor hen is de eigen website overigens ook het meest genoemde medium. BRANCHEONDERZOEK FOTOGRAFEN 2005

37

7.3

Overeenkomst met klant

Naast het aantal opdrachtgevers is ook de relatie met de opdrachtgever in kaart gebracht. In eerste instantie is gekeken naar de wijze waarop fotografen overeenkomsten sluiten met hun klanten. Maar liefst 37% van hen sluit bijna nooit een schriftelijke overeenkomst. Tabel 7.6 Verdeling sluiting van overeenkomsten verdeling ik sluit altijd een schriftelijke overeenkomst

13%

ik sluit bijna altijd een schriftelijke overeenkomst, heel af en toe een mondelinge overeenkomst

18%

ik sluit soms een schriftelijke overeenkomst, soms een mondelinge overeenkomst

32%

ik sluit bijna nooit een schriftelijke overeenkomst

37%

totaal

100%

Uit de analyse komt een beeld naar voren dat vrouwen over het algemeen eerder geneigd zijn een schriftelijke overeenkomst te sluiten. Oudere fotografen doen daarentegen minder aan schriftelijke overeenkomsten, wat verklaard zou kunnen worden doordat zij meer op vertrouwensbasis werken als gevolg van langduriger contact met hun klanten. Dit wordt min of meer gestaafd door het latere startjaar van de fotografen die wel een overeenkomst sluiten. Qua type fotograaf en opdrachtgever is er relatief weinig onderscheid, behalve het feit dat fotografen van privé-gebeurtenissen wel vaker een schriftelijke overeenkomst sluiten. De trend in de laatste jaren is dat er enigszins meer overeenkomsten worden gesloten. Circa één op de vier fotografen geeft aan dat zij ten opzichte van drie jaar geleden meer schriftelijke overeenkomsten sluiten met hun klanten, tegen één op de acht waarbij het aantal schriftelijke 8 afspraken is afgenomen . Het merendeel zit op ongeveer hetzelfde aantal als drie jaar geleden. De Algemene Voorwaarden die de FotografenFederatie heeft opgesteld, worden door ongeveer de helft van de fotografen toegepast. Onder de fotografen die deze voorwaarden toepassen bevinden zich veel bij beroepsorganisaties aangesloten leden; ongeveer eenderde van de leden gebruikt de Algemene Voorwaarden niet. Tevens blijkt dat fotografen die vooral in opdracht van particulieren werken minder vaak gebruik maken van de Algemene Voorwaarden. Het gebruik van de Algemene Voorwaarden is de laatste 3 jaar vrijwel gelijk gebleven. Meer dan 70% 9 van de gebruikers hanteert de Voorwaarden even vaak; circa 17% heeft het gebruik geïntensiveerd . Veel niet-gebruikers hanteren overigens eigen algemene voorwaarden.


38

7.4

Auteursrecht

Volgens de fotografen zijn de opdrachtgevers over het algemeen slecht op de hoogte van het auteursrecht. Meer dan de helft is van mening dat opdrachtgevers het auteursrecht slecht begrijpen; 11% geeft aan dat het slechter is geworden de afgelopen jaren. Daartegenover is ongeveer eenderde van de fotografen van mening dat opdrachtgevers wel goede kennis hebben van het auteursrecht of dat het in ieder geval beter wordt.

8 9

Hierbij is een selectie gemaakt van alle fotografen die voor 2004 zijn begonnen als professioneel fotograaf. Hierbij is een selectie gemaakt van alle fotografen die voor 2004 zijn begonnen als professioneel fotograaf.

Tabel 7.7 Verdeling begrip auteursrecht opdrachtgevers verdeling nu beter dan in het verleden

17%

minder goed dan in het verleden

11%

geen verandering, even slecht

54%

geen verandering, even goed

17%

totaal

100%

Eén op de twee fotografen heeft in de afgelopen vijf jaar wel eens te maken gehad met auteursrechtelijk onrechtmatig gebruik van hun foto’s. Gemiddeld is dit in deze periode 10 keer voorgekomen (mediaan: 4), maar voor de meeste fotografen geldt dat het minder dan 4 keer heeft plaatsgevonden in de afgelopen vijf jaar. Tabel 7.8 Verdeling onrechtmatig gebruik foto’s in afgelopen vijf jaar verdeling nee

46%

1 keer

9%

2 keer

9%

3-5 keer

18%

6-10 keer

11%

meer dan 10 keer totaal

7% 100%

Het onrechtmatige gebruik lijkt een algemeen probleem te zijn. Het lijkt iedere fotograaf te kunnen overkomen. Zo hebben zaken als het wel of niet sluiten van schriftelijke overeenkomsten of het hanteren van de Algemene Voorwaarden weinig invloed op het percentage onrechtmatig gebruik. Ook tussen zogenaamde digitalen en analogen is opvallend weinig verschil. Wel zijn er enkele voor de hand liggende verschillen te zien: fotografen die veel uren maken hebben er gemiddeld meer mee te maken; en recente starters en jongeren in verhouding minder. Daarnaast kan gesteld worden dat fotografen van privé-gebeurtenissen relatief weinig last hebben van onrechtmatig gebruik, terwijl fotojournalisten (en ook mode- en natuurfotografen) bovengemiddeld scoren. Verder hebben fotografen die voornamelijk hun omzet halen bij uitgevers of reclamebureaus in sterkere mate te maken met onrechtmatig gebruik van hun werk. Tot slot is nog gekeken of fotografen die hun portfolio presenteren via hun eigen website wellicht meer te maken hebben met onrechtmatig gebruik van hun foto’s. Dit blijkt niet het geval.

7.5

Collectieve rechten

De bekendheid met het reprorecht, het leenrecht, het kabelrecht en het thuiskopierecht onder fotografen is groot (72%). Aanspraak op gelden op basis van deze rechten komt niet heel vaak voor: reprorecht (19%), leenrecht (18%), kabelrecht (8%) en thuiskopierecht (8%).


Veruit de meerderheid van de fotografen (79%) heeft geen verdere juridische procedures gevoerd om het onrechtmatig gebruik aan te vechten. Dit ongeacht of men er veel of weinig mee te maken heeft gehad. De overigen hebben het onrechtmatig gebruik ongeveer 1 à 2 keer aangevochten in de afgelopen vijf jaar.

39

8

Ontwikkelingen en verwachtingen

In dit hoofdstuk komen enkele ontwikkelingen en verwachtingen aan de orde die momenteel onder fotografen leven.

8.1

Verkrijgen van opdrachten

In de eerste plaats wordt stil gestaan bij het verkrijgen van opdrachten. Bijna 36% van de fotografen is in 2005 moeilijker aan opdrachten kunnen komen dan in 2004. Voor 2006 is men iets positiever. Minder dan 30% denkt nu dat het moeilijker zal worden en relatief meer fotografen verwachten dat het verkrijgen van opdrachten onveranderd blijft. Tabel 8.1 Verkrijgen van opdrachten:ontwikkeling en verwachting 2005 t.o.v. 2004

2006 t.o.v. 2005

makkelijker

23%

22%

gelijkblijvend

36%

43%

moeilijker

34%

26%

geen mening totaal

6%

8%

100%

100%

Er is overigens een grote overlap in de ontwikkeling en het verwachtingspatroon: veel fotografen die het in 2005 moeilijk hebben gehad, verwachten dit ook voor 2006. In het vorige hoofdstuk hebben we kunnen zien dat relatief veel fotografen ten opzichte van 2004 een stijging van het aantal opdrachten hebben ondervonden; ook hierbij is een duidelijk verband met het gemakkelijker kunnen verkrijgen van opdrachten.

% recent gemiddelde % vrouw

leeftijd

gemiddeld

% % 100%

uren

gestart omzet 2005 resultaat ‘05

digitalen inkomen

werkzaam

makkelijker

23%

42

42%

38.900

16.400

75%

46%

32

gelijkblijvend

18%

47

17%

48.900

21.100

79%

62%

36

moeilijker

12%

52

10%

38.200

16.400

71%

54%

33

totaal

18%

47

21%

42.200

18.300

76%

55%

34

In tabel 8.2 is te zien is dat met name de oudere fotografen pessimistisch zijn over het jaar 2006 wat betreft het verkrijgen van opdrachten. Vrouwen en recente starters verwachten echter over het


Tabel 8.2 Verkrijgen van opdrachtenverwachting 2006, achtergrondkenmerken

41

algemeen een gemakkelijker jaar. Dit geldt eveneens voor de privé-gebeurtenis en portretfotografen, alsmede de modefotografen. Fotojournalisten en natuurfotografen zijn iets minder optimistisch. Tenslotte zijn fotografen met zakelijke dienstverlening of de overheid als voornaamste opdrachtgever positief gestemd; onder fotografen die hoofdzakelijk werken voor uitgevers geldt een minder goede verwachting.

8.2

Omzetontwikkeling

De fotografen in Nederland zijn over het algemeen positief gestemd over de ontwikkeling van hun omzet in 2006. Bijna de helft van de fotografen verwacht dat zijn of haar omzet zal toenemen, één op de tien verwacht zelfs een sterke toename. Aan de andere kant denkt ongeveer één op de vijf fotografen dat de omzet in 2006 zal dalen ten opzichte van 2005. Het optimisme volgt op een minder goede periode. Gevraagd naar de omzetontwikkeling over de laatste vijf jaar, geeft ongeveer 40% van de fotografen aan dat er sprake is van een dalende trend. Tabel 8.3 Omzet:ontwikkeling en verwachting laatste vijf jaar 2006 t.o.v. 2005 sterk dalend

20%

6%

licht dalend

17%

14%

gelijk

20%

33%

licht stijgend

28%

37%

sterk stijgend

15%

10%

100%

100%

totaal

Ook hier is een zeker verband zichtbaar tussen de omzetontwikkeling van de laatste vijf jaar en de omzetverwachting voor 2006. Relatief veel fotografen met een minder optimistische kijk op 2006 hebben namelijk reeds te maken met een dalende omzet. Tabel 8.4 Omzetverwachting 2006, achtergrondkenmerken % recent gemiddelde % vrouw


42

leeftijd

gemiddeld

% % 100%

uren

gestart omzet 2005 resultaat ‘05

digitalen inkomen

werkzaam

sterk dalend

9%

56

2%

26.900

9.900

68%

43%

29

licht dalend

18%

52

5%

46.000

21.400

72%

59%

35

gelijk

15%

49

12%

45.500

21.400

76%

60%

34

licht stijgend

20%

45

29%

42.800

16.500

76%

53%

34

sterk stijgend

21%

41

50%

33.400

15.300

82%

47%

34

totaal

18%

47

21%

42.200

18.300

76%

55%

34

Een positief beeld over de omzet voor 2006 leeft vooral bij de jonge fotografen, recent gestart en overwegend vrouw. Het betreft ook fotografen met een relatief lage gemiddelde omzet in 2005. Echter, de meest pessimistische fotografen hebben nu reeds gemiddeld de laagste omzet. Een ander duidelijk beeld dat hier naar voren komt is dat een groot deel van het werk van de optimisten digitaal is. Ten opzichte van het gemiddelde verwachten wederom de privé-gebeurtenis en portretfotografen een stijging van de omzet, terwijl fotojournalisten het somberder inzien.

8.3

Bedreigingen

De laatste tijd is sprake van een opkomst van het gebruik van digitale fotografie door niet-professionele fotografen vanwege de gemakkelijk toegankelijke en relatief goedkope digitale apparatuur. Dit zou een bedreiging kunnen vormen voor de fotografische werkzaamheden van professionele fotografen. Desgevraagd zegt circa 42% van de fotografen dat dit inderdaad een lichte bedreiging vormt. Maar liefst 30% vindt dit een grote bedreiging. Tabel 8.5 Digitale fotografie niet-professionele fotografen, verdeling en achtergrondkenmerken % recent gemiddelde

gemiddeld

% % 100%

uren

gestart omzet 2005 resultaat ‘05 digitalen inkomen

werkzaam

verdeling

% vrouw

leeftijd

geen bedreiging

26%

21%

45

24%

53.100

24.800

74%

58%

35

lichte bedreiging

42%

19%

46

24%

44.200

18.300

78%

57%

34

grote bedreiging

30%

12%

51

14%

31.400

13.000

74%

49%

33

100%

18%

47

21%

42.200

18.300

76%

55%

34

totaal geen mening

3%

Vrijwel iedere fotograaf herkent deze bedreiging voor hun eigen fotografische werkzaamheden. De vermelde achtergrondkenmerken vertonen niet al te veel afwijkingen van het gemiddelde. In verhouding wordt de grootste dreiging van digitale fotografie door niet-professionele fotografen gevoeld onder de fotojournalisten en de natuurfotografen. Mode- en reclamefotografen verwachten minder grote gevolgen voor hun eigen werkzaamheden. Bekeken naar type opdrachtgever is er weinig verschil. In de markt van de fotografie is tevens een internationale trend zichtbaar waarbij foto’s gratis via internet en rechtenvrije cd’s worden aangeboden door stockbureaus. Ook hier kan een bepaalde dreiging van uit gaan voor het werk van de professionele fotografen. Ongeveer één op de drie fotografen is van mening dat dit geen bedreiging voor hun eigen fotografische werkzaamheden vormt. De rest voelt die dreiging wel, waarvan de meeste fotografen licht. Tabel 8.6 Stockfotografie, verdeling en achtergrondkenmerken % recent gemiddelde

gemiddeld

% 100%

uren

gestart omzet 2005 resultaat ‘05 % digitaal inkomen

werkzaam

% vrouw

leeftijd

29%

19%

46

23%

43.300

20.100

76%

55%

34

lichte bedreiging

38%

16%

46

20%

50.600

21.700

78%

59%

35

grote bedreiging

27%

16%

51

16%

32.700

13.200

75%

52%

34

100%

18%

47

21%

42.200

18.300

76%

55%

34

totaal geen mening

7%

De mate van dreiging wordt ook hier door de diverse fotografen in ongeveer gelijke mate gevoeld. Opvallend is wel dat naast de fotojournalisten met name ook de reis- en natuurfotografen dit als een bedreiging zien. Logischerwijs scoren privé-gebeurtenis en portretfotografen hier minder. Daarnaast voelen met name ook de fotografen die een groot deel van hun omzet bij uitgevers vandaan halen deze dreiging.


verdeling geen bedreiging

43

9

Profielen


Tot slot van deze rapportage worden de resultaten van het onderzoek bekeken vanuit de invalshoek van enkele specifieke profielen die naar aanleiding van de analyse als interessant naar voren zijn gekomen. Hierbij worden de volgende profielen onderscheiden: vrouwen; recente starters (gedefinieerd als: startjaar 2001 en later); percentage digitale opnamen: o analoge fotografen (gedefinieerd als: < 25% van de opnamen digitaal) o digitale fotografen (gedefinieerd als: > 75% van de opnamen digitaal); fotografen die: o 100% van hun inkomen uit fotografie halen; o niet 100% van hun inkomen uit fotografie halen; type fotografen: o portretfotografen; o fotojournalisten; o reclamefotografen; o industrie- en bedrijfsfotografie; o fotografen van privé-gebeurtenissen; allrounders; leden van beroepsorganisaties: o BNF leden o NVJ/NVF leden; o SVFN leden; o GKf leden; o PANL leden; fotografen met een winkel. De uitkomsten worden weergegeven in een matrix met daarin vele kenmerken. De laatste kolom van de matrix bevat de uitkomsten van de gemiddelde zelfstandige fotograaf. Deze kolom kan dienen als referentiemateriaal voor de afzonderlijke profielen. De matrices zelf kunnen beschouwd worden als een benchmark voor individuele fotografen. De matrices bevatten geen begeleidend commentaar.

45

9.1

Vrouwen

kenmerken % van de respons gemiddelde leeftijd

algemeen

18%

100%

42

47

100%

18%

gemiddeld startjaar als fotograaf

1995

1988

jaar met omzet van minimaal € 10.000

1997

1991

% recente starters

37%

21%

% vrouwen

uren werkzaam per week

28

34

rechtsvorm eenmanszaak

93%

82%

% digitale opnamen

73%

80%

% analoge fotografen

19%

12%

% digitale fotografen

68%

76%

gemiddelde omzet 2004

28.600

42.300


29.400

42.200

gemiddelde bedrijfsresultaat 2004

12.600

18.200


13.100

18.300

49%

55%

27

33

% inkomen 100% uit fotografie gemiddeld aantal opdrachtgevers 2004 gemiddeld aantal opdrachtgevers 2005

30

34

gemiddeld aantal opdrachten2004

70

99

gemiddeld aantal opdrachten 2005

70

101

% verwachting makkelijker opdrachten 2006

28%

22%

% verwachting moeilijker opdrachten 2006

17%

26%

% verwachting stijgende omzet

55%

48%

% verwachting dalende omzet

17%

19%

verdeling specialisme portretfotografie

vrouwen

algemeen


30%

20%

documentaire fotografie

7%

6%

fotojournalistiek

5%

10%


3%

5%

luchtfotografie

0%

1%

culinair/food

0%

2%

modefotografie

3%

2%

reclamefotografie

6%

11%


5%

10%

natuur / landschap

2%

4%

reisfotografie

3%

3%

autonome fotografie

5%

3%


2%

2%

stills

1%

2%

21%

12%

6%

6%

fotografie van privé-gebeurtenissen overig

46

vrouwen

verdeling tijdsbesteding fotograferen

vrouwen

algemeen

40%

43%


4%

3%

foto’s digitaal bewerken

22%

23%

promotie

3%

3%

acquisitie

5%

5%


1%

0%

archivering foto’s

5%

6%


2%

1%


8%

7%

studie

5%

3%


0%

0%


2%

2%

anders

4%

4%

verdeling omzet naar opdrachtgever

vrouwen

algemeen

overheid / semi-overheid

11%

9%

uitgevers

16%

21%

industrie

3%

10%


8%

14%

televisie en film (omroepen/productiebedrijven)

1%

1%

12%

13%

zakelijke dienstverlening kunst- en cultuursector particulieren overig

7%

5%

37%

22%

6%

6%


47

9.2

Recente starters

kenmerken

recente starters

algemeen

21%

100%

% van de respons gemiddelde leeftijd

39

47

% vrouwen

32%

18%


2003

1988

2004

1991

100%

21%

jaar met omzet van minimaal € 10.000 % recente starters uren werkzaam per week

24

34


94%

82%

% digitale opnamen

82%

80%


10%

12%


77%

76%


15.900

42.300


20.000

42.200


6.200

18.200


6.600

18.300

31%

55%

23

33

% inkomen 100% uit fotografie gemiddeld aantal opdrachtgevers 2004 gemiddeld aantal opdrachtgevers 2005

27

34


53

99


58

101


45%

22%


12%

26%


78%

48%


4%

19%


algemeen


24%

20%


6%

6%

fotojournalistiek

6%

10%


3%

5%

luchtfotografie

1%

1%

culinair/food

1%

2%

modefotografie

3%

2%

reclamefotografie industrie- en bedrijfsfotografie

5%

11%

10%

10%

natuur / landschap

4%

4%

reisfotografie

4%

3%

autonome fotografie

3%

3%


1%

2%

stills

1%

2%

21%

12%

5%

6%


48

recente starters


recente starters

algemeen

38%

43%


3%

3%


24%

23%

promotie

4%

3%

acquisitie

7%

5%


0%

0%


5%

6%


1%

1%


7%

7%

studie

6%

3%


0%

0%


2%

2%

anders

2%

4%

verdeling omzet naar opdrachtgever overheid / semi-overheid

recente starters

algemeen

7%

9%

uitgevers

15%

21%

industrie

7%

10%


8%

14%


0%

1%

15%

13%


4%

5%

39%

22%

5%

6%


49

9.3

Analoge vs. digitale fotografen


digitalen

algemeen

12%

76%

100%

48

47

47

% vrouwen

27%

16%

18%


1987

1988

1988


1990

1991

1991

% recente starters

18%

21%

21%


29

35

34


85%

81%

82%

% digitale opnamen

10%

96%

80%


100%

0%

12%

0%

100%

76%


32.700

44.400

42.300


35.200

44.200

42.200


13.300

19.400

18.200


14.200

19.500

18.300

40%

58%

55%

gemiddeld aantal opdrachtgevers 2004

28

33

33


28

36

34


49

113

99


55

114

101


25%

22%

22%


32%

25%

26%


% inkomen 100% uit fotografie


42%

49%

48%


23%

18%

19%

analogen

digitalen

algemeen



16%

20%

20%


9%

5%

6%

fotojournalistiek

4%

12%

10%


5%

5%

5%

luchtfotografie

2%

1%

1%

culinair/food

0%

2%

2%

modefotografie

4%

2%

2%

reclamefotografie

9%

11%

11%


5%

11%

10%

natuur / landschap

4%

3%

4%

reisfotografie

5%

3%

3%

autonome fotografie

9%

2%

3%


2%

3%

2%

stills

1%

2%

2%

15%

11%

12%

8%

6%

6%


50

analogen


analogen

digitalen

algemeen

45%

43%

43%


7%

2%

3%


13%

25%

23%

promotie

2%

3%

3%

acquisitie

6%

5%

5%


2%

0%

0%


6%

5%

6%


2%

1%

1%


7%

7%

7%

studie

4%

3%

3%


0%

0%

0%


1%

2%

2%

anders

7%

4%

4%

analogen

digitalen

algemeen

7%

9%

9%

verdeling omzet naar opdrachtgever overheid / semi-overheid uitgevers

16%

23%

21%

industrie

6%

11%

10%

13%

14%

14%

2%

1%

1%

10%

14%

13%

p.r.- en reclamebureaus televisie en film (omroepen/productiebedrijven) zakelijke dienstverlening kunst- en cultuursector particulieren overig

8%

4%

5%

30%

20%

22%

9%

6%

6%


51

9.4

Fotografen met 100% inkomen uit fotografie en geen 100%


geen 100%

algemeen

55%

45%

100%

47

48

47

% vrouwen

16%

20%

18%


1988

1988

1988


1990

1991

1991

% recente starters

12%

32%

21%


42

24

34


80%

85%

82%

% digitale opnamen

84%

77%

80%


9%

16%

12%


80%

71%

76%


56.900

23.600

42.300


59.000

23.100

42.200


25.300

9.000

18.200


26.900

8.400

18.300

100%

0%

55%


37

29

33


41

27

34


131

59

99


137

60

101


19%

27%

22%


26%

27%

26%


45%

52%

48%


19%

19%

19%

100% inkomen

geen 100%

algemeen

20%

19%

20%

6%

5%

6% 10%


verdeling specialisme portretfotografie documentaire fotografie fotojournalistiek


52

100% inkomen

11%

9%


6%

4%

5%

luchtfotografie

1%

2%

1%

culinair/food

2%

1%

2%

modefotografie

3%

2%

2%

reclamefotografie

13%

7%

11%


11%

9%

10%

natuur / landschap

2%

6%

4%

reisfotografie

3%

4%

3%

autonome fotografie

3%

4%

3%


3%

2%

2%

stills

3%

1%

2%

fotografie van privé-gebeurtenissen

7%

17%

12%

overig

5%

8%

6%


100% inkomen 44%

geen 100% 41%

algemeen 43%


3%

3%

3%


25%

21%

23%

promotie

2%

3%

3%

acquisitie

5%

5%

5%


0%

0%

0%


5%

6%

6%


1%

1%

1%


7%

8%

7%

studie

2%

4%

3%


0%

0%

0%


1%

3%

2%

anders

3%

6%

4%

100% inkomen

geen 100%

algemeen

10%

8%

9%

uitgevers

25%

16%

21%

industrie

11%

9%

10%


19%

7%

14%

1%

1%

1%

13%

13%

13%


televisie en film (omroepen/productiebedrijven) zakelijke dienstverlening kunst- en cultuursector particulieren overig

4%

6%

5%

13%

32%

22%

5%

7%

6%


53

9.5

Typen fotografen

kenmerken % van de respons

portret

reclame

industrieel privé-geb.

algemeen

16%

9%

7%

6%

10%

100%

45

49

46

50

45

47

gemiddelde leeftijd % vrouwen

32%

6%

8%

10%

35%

18%


1991

1986

1988

1986

1992

1988


1994

1990

1989

1989

1995

1991

% recente starters

27%

13%

5%

19%

40%

21%


34

39

40

32

23

34


90%

83%

58%

78%

89%

82%

% digitale opnamen

83%

92%

80%

91%

73%

80%


10%

6%

13%

4%

20%

12%


79%

93%

77%

92%

64%

76%


36.300

51.000

85.600

45.600

20.800

42.300


35.200

51.600

96.100

43.800

21.600

42.200


16.900

25.000

31.700

20.500

6.600

18.200


17.200

24.800

36.700

18.700

6.600

18.300

56%

64%

72%

60%

29%

55%


48

26

30

24

35

33


48

27

29

23

35

34



102

182

82

151

50

99


102

195

88

136

58

101


29%

8%

17%

19%

31%

22%


23%

37%

20%

26%

21%

26%


51%

35%

42%

46%

59%

48%


21%

28%

18%

24%

16%

19%


algemeen



54

fotojourn.

portret

fotojourn.

68%

5%

reclame 4%

6%

14%

20%


3%

4%

0%

2%

1%

6%

fotojournalistiek

2%

75%

1%

5%

2%

10%


1%

1%

2%

2%

0%

5%

luchtfotografie

0%

0%

0%

0%

0%

1%

culinair/food

0%

0%

4%

1%

0%

2%

modefotografie

1%

0%

4%

0%

1%

2%

reclamefotografie

3%

2%

71%

7%

2%

11%


3%

5%

4%

66%

5%

10%

natuur / landschap

1%

2%

3%

2%

1%

4%

reisfotografie

1%

1%

2%

1%

1%

3%

autonome fotografie

2%

1%

2%

2%

1%

3%


2%

1%

1%

1%

1%

2%

stills

1%

0%

2%

1%

0%

2%


8%

3%

0%

2%

70%

12%

overig

2%

2%

1%

1%

3%

6%


portret 42%

fotojourn. 53%

reclame 49%

industrieel privé-geb. 46%

43%

algemeen 43%


4%

1%

2%

2%

5%

3%


24%

23%

23%

25%

22%

23%

promotie

4%

1%

2%

2%

4%

3%

acquisitie

5%

3%

4%

5%

5%

5%


1%

0%

0%

0%

0%

0%


4%

8%

4%

5%

5%

6%


1%

0%

1%

0%

1%

1%


7%

8%

6%

7%

7%

7%

studie

3%

1%

2%

3%

5%

3%


0%

0%

1%

0%

0%

0%


3%

1%

1%

2%

1%

2%

anders

4%

2%

7%

5%

4%

4%


algemeen


portret

fotojourn.

reclame

9%

9%

3%

15%

4%

9%

uitgevers

22%

63%

7%

11%

2%

21%

industrie

2%

3%

13%

31%

5%

10% 14%


9%

6%

54%

9%

1%


1%

1%

2%

0%

0%

1%

12%

5%

12%

25%

9%

13%


4%

3%

1%

3%

1%

5%

38%

5%

2%

5%

75%

22%

3%

5%

6%

2%

3%

6%


55

9.6

Allrounders

kenmerken

allrounders algemeen

% van de respons gemiddelde leeftijd

100%

46

47

% vrouwen

15%

18%


1988

1988


1991

1991

% recente starters

23%

21%


34

34


84%

82%

% digitale opnamen

82%

80%


9%

12%


76%

76%


39.700

42.300


40.400

42.200


16.100

18.200


17.300

18.300

56%

55%


28

33


31

34



103

99


99

101


22%

22%


27%

26%


50%

48%


16%

19%



56

30%

allrounders

algemeen

17%

20%


8%

6%

fotojournalistiek

7%

10%


5%

5%

luchtfotografie

1%

1%

culinair/food

2%

2%

modefotografie

2%

2%

reclamefotografie

11%

11%


12%

10%

natuur / landschap

5%

4%

reisfotografie

4%

3%

autonome fotografie

4%

3%


4%

2%

stills

4%

2%


9%

12%

overig

5%

6%


allrounders

algemeen

39%

43%


3%

3%


25%

23%

promotie

3%

3%

acquisitie

5%

5%


0%

0%


6%

6%


1%

1%


7%

7%

studie

4%

3%


0%

0%


2%

2%

anders

3%

4%


allrounders

algemeen

12%

9%

uitgevers

18%

21%

industrie

14%

10%


16%

14%

televisie en film (omroepen/productiebedrijven) zakelijke dienstverlening kunst- en cultuursector particulieren overig

1%

1%

13%

13%

5%

5%

18%

22%

5%

6%


57

9.7

Leden van beroepsorganisaties

kenmerken

BFN

% van de respons gemiddelde leeftijd % vrouwen

SVFN

GKf

PANL

algemeen

12%

14%

8%

6%

6%

100%

49

48

47

51

41

47

8%

10%

20%

30%

24%

18%


1985

1987

1991

1985

1993

1988


1988

1990

1994

1987

1994

1991

9%

7%

31%

8%

34%

21%

% recente starters uren werkzaam per week

42

41

35

35

38

34


72%

94%

89%

89%

76%

82%

% digitale opnamen

85%

91%

84%

65%

68%

80%


6%

3%

10%

25%

18%

12%


81%

89%

80%

59%

57%

76%


51.200

52.900

43.500

35.200

64.100

42.300


51.600

54.900

41.400

34.800

77.800

42.200


20.000

26.700

17.200

15.400

26.100

18.200


22.000

27.900

16.200

15.700

28.100

18.300

63%

73%

53%

59%

66%

55%


53

30

39

23

16

33


45

31

26

23

18

34



112

204

87

67

67

99


109

213

81

72

67

101


16%

11%

29%

16%

28%

22%


27%

32%

24%

38%

15%

26%


42%

30%

56%

41%

59%

48%


15%

28%

22%

20%

9%

19%



58

NVJ/NVF

BFN

NVJ/NVF 15%

15%

SVFN

GKf

PANL

18%

22%

20%

algemeen 20%


3%

9%

5%

19%

6%

6%

fotojournalistiek

5%

42%

8%

9%

2%

10%


9%

3%

7%

9%

3%

5%

luchtfotografie

2%

0%

0%

0%

0%

1%

culinair/food

3%

1%

2%

0%

4%

2%

modefotografie

2%

0%

1%

1%

7%

2%

reclamefotografie

14%

4%

10%

2%

27%

11%


16%

9%

18%

5%

4%

10%

natuur / landschap

5%

2%

4%

5%

4%

4%

reisfotografie

4%

2%

3%

7%

4%

3%

autonome fotografie

2%

1%

3%

8%

4%

3%


3%

2%

3%

2%

4%

2%

stills

2%

0%

2%

0%

6%

2%


8%

5%

11%

2%

3%

12%

overig

7%

5%

5%

8%

3%

6%


BFN

NVJ/NVF

42%

47%

SVFN 38%

GKf

PANL

33%

41%

algemeen 43%


2%

2%

2%

4%

2%

3%


27%

24%

25%

20%

21%

23%

promotie

2%

2%

4%

3%

4%

3%

acquisitie

4%

3%

6%

6%

7%

5%


0%

1%

0%

2%

1%

0%


6%

7%

6%

8%

5%

6%


1%

0%

1%

2%

1%

1%


8%

8%

8%

8%

7%

7%

studie

2%

2%

5%

4%

4%

3%


0%

0%

0%

0%

0%

0%


2%

1%

2%

6%

1%

2%

anders

4%

4%

3%

5%

6%

4%


BFN

NVJ/NVF

10%

12%

uitgevers

19%

industrie

17%

p.r.- en reclamebureaus televisie en film (omroepen/productiebedrijven) zakelijke dienstverlening kunst- en cultuursector particulieren overig

SVFN

GKf

PANL

algemeen

10%

14%

7%

9%

49%

19%

26%

21%

21%

6%

10%

7%

4%

10%

13%

9%

15%

7%

40%

14%

1%

1%

0%

1%

1%

1%

19%

8%

16%

11%

8%

13%

4%

3%

3%

15%

4%

5%

14%

8%

18%

7%

9%

22%

5%

5%

9%

12%

6%

6%


59

9.8

Fotografen met een winkel

kenmerken

winkel algemeen

aantal respondenten gemiddelde leeftijd % vrouwen

-

50

47

9%

18%


1983

1988


1986

1991

9%

21%

% recente starters uren werkzaam per week

45

34


48%

82%

% digitale opnamen

64%

80%


29%

12%


55%

76%


155.300

42.300


147.300

42.200


35.700

18.200


37.400

18.300

57%

55%


246

33


217

34



281

99


268

101


21%

22%


33%

26%


46%

48%


18%

19%


winkel

algemeen


44%

20%


1%

6%

fotojournalistiek

2%

10%


1%

5%

luchtfotografie

0%

1%

culinair/food

0%

2%

modefotografie

1%

2%

reclamefotografie

4%

11%


8%

10%

natuur / landschap

2%

4%

reisfotografie

0%

3%

autonome fotografie

0%

3%


0%

2%

stills

1%

2%

32%

12%

2%

6%


60

105


winkel

algemeen

36%

43%


6%

3%


20%

23%

promotie

2%

3%

acquisitie

2%

5%


0%

0%


3%

6%


0%

1%


5%

7%

studie

1%

3%


22%

0%


1%

2%

anders

2%

4%


winkel

algemeen

3%

9%

uitgevers

4%

21%

industrie

7%

10%


4%

14%


0%

1%

zakelijke dienstverlening

6%

13%

kunst- en cultuursector particulieren overig

1%

5%

73%

22%

3%

6%


61

Brancheonderzoek Fotografen 2005

Recommend Documents