BOSNIA
supplement distributed with ★
★
★★
★★★★★★★★
★
★
★
★
★★★★★
★
Brussels Press
www.brusselspress.com
Inhoud/Contents ■ European Bank for
Reconstruction and Development (EBRD) 2 ■ World Bank 3 ■ Ministry of Foreign Trade and 4 Economic Relations ■ Ministry of Communication and Transport 5
Trade & Industry ■ MIMS Ltd. ■ CIMOS TMD Ai ■ Orbico
6 8 9
Transport
European Bank for Reconstruction and Development (EBRD)
Een trouwe helper van de economische groei e Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBWO) is momenteel als grootste investeerder een belangrijke steun voor Bosnië en Herzegovina. Sinds het einde van de Bosnische oorlog is de EBWO een actieve geldschieter geweest, en ook nu helpt ze het land bij zijn integratie in de EuroAtlantische gemeenschap. De EBWO heeft aanzienlijk geïnvesteerd in een groot aantal uiteenlopende projecten, van kleine en middelgrote ondernemingen (KMO’s) tot blue chip ondernemingen en infrastructuur. Giulio Moreno, nationaal vertegenwoordiger van de EBWO in Bosnië en Herzegovina, moedigt de plaatselijke ondernemers aan om de immense mogelijkheden in eigen land te benutten.
D
■ Railways of the Federation
of Bosnia and Herzegovina 10
Business & Leisure ■ Radon Plaza Hotel
12
14
■ Integral Inzenjering
15 16
Trade & Industry ■ Republic of Srpska Post ■ Republic of Srpska Roads
18 19
Business & Leisure ■ Hotel Bosna
20
Zenica - Doboj ■ Turkish Hayat Company Brussels Press is responsible for the contents of this report. Brussels Press is a division of Europress Surveys.
2 - Bosnia
De EBWO steunt in de eerste plaats KMO’s omdat die de lokale drijvende kracht vormen achter de economische groei, en grootschalige privatiseringsprojecten omdat die investeerders aantrekken. Het imago van Bosnië en Herzegovina vormt volgens Giulio Moreno nog steeds het grootste obstakel voor internationale investeerders. “Toch raad ik de internationale investeerders aan om nu naar hier te komen,” zegt hij. “Nu kan men zijn geld veilig investeren, over vijf jaar is het wellicht te laat. ”
Construction Corporation ■ Niskogradnja doo
de sectoren transport en energie. “De bank heeft zwaar geïnvesteerd in de energiesector, waarvan het bijzondere potentieel voor verdere ontwikkeling alom gekend is,” aldus Giulio Moreno. “De infrastructuur is als economische sector zeer interessant voor internationale investeerders. In de gemeenten is nog heel wat ruimte voor investeringen, vooral in het water- en afvalbeheer. Dit zijn cruciale factoren om een verdere ontwikkeling van toerisme, landbouw en houtindustrie mogelijk te maken. Watervoorziening en afvalverwerking zijn zeer belangrijk voor de verdere ontwikkeling van het land.”
Republic of SRPSKA ■ The republic of Srpska
Giulio Moreno nationaal vertegenwoordiger
“Bosnië-Herzegovina is klaar voor grote internationale investeringen om zijn verworven plaats in de regio veilig te stellen,” zegt hij. “Het moet zijn positie verstevigen in de houtindustrie, het toerisme, en vele andere sectoren.” De EBWO heeft in totaal al €1,5 miljard geïnvesteerd, waarvan 61% in
22
Committed to helping the economy flourish
T
he European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) is currently the largest investor supporting Bosnia and Herzegovina. An active lender throughout the post-war period, it is now continuing to assist the country along its Euro-Atlantic integration path. The EBRD has invested significantly in a broad range of projects, from small and medium-sized enterprises (SMEs) through to blue chip enterprises, as well as in infrastructure. Senior banker and head of office Giulio Moreno encourages entrepreneurs to recognise Bosnia and Herzegovina as a country with immense potential. “Bosnia and Herzegovina is ready for large international investments in order to secure its deserved place in the region,” he says. “It needs to consolidate sectors like the wood industry, tourism and many others.” The EBRD has already invested a total of €1.5 billion, of which 61% was in the transport and power sectors. “The bank has invested significantly in the energy sector, which is widely known as having outstanding potential for further development,” Giulio Moreno points out. “Infrastructure as a sector is of high interest for international investors. There is still a lot of space for investments in municipalities, especially in the waste and water management sectors. These are crucial factors in allowing further development in tourism, agriculture and the wood industry. The distribution of water and the utilisation of waste is of high value for the future development of the country.” The EBRD focuses on supporting SMEs as a local driver for economic growth, as well as large enterprise privatisations as a tool for attracting investment. Image is still the largest obstacle for international investors, Giulio Moreno acknowledges. “I would tell international investors to come now,” he says, “because you can safely invest your money here and in five years it will be too late.”
World Bank
Ondersteunende aanwezigheid in Bosnië en Herzegovina l sinds 1997 steunt de Wereldbank met trots de succesvolle economische en sociale ontwikkeling van Bosnië en Herzegovina, zegt country manager Dirk Reinermann. Sinds het einde van de oorlog heeft de Wereldbank actief geleend en ook nu blijft ze zwaar investeren in een brede waaier aan projecten.
A
De Wereldbank helpt de regering om vitale sectoren van de economie te herstructureren, biedt haar financiële know-how aan en helpt bij het aanpassen van de binnenlandse economische regels aan internationale normen. Dit
Supportive presence in Bosnia and Herzegovina
T
he World Bank has been proudly supporting the tremendous
is een instrument geworden om buitenlandse investeerders aan te trekken en is een belangrijke steun voor de
progress in Bosnia and Herzegovina’s economic and social development since 1997, according to country manager Dirk Reinermann. Actively lending throughout the post-conflict period,
ontwikkeling van het nationale zakenleven en de samenleving. De Wereldbank heeft 1,1 miljard dollar uitgetrokken voor 52
the World Bank continues to invest heavily in a multitude of projects. It has helped the government restructure vital sectors within
projecten, wat resulteert in investeringen voor een totaal bedrag van 3 miljard dollar. De Wereldbank blijft de groei van het land op verschil-
the economy, as well as offering financial know-how and support in adjusting local economic regulations to international standards. This has become a tool for attracting foreign investors and has
lende manieren ondersteunen. Zo zijn er de projecten om de privatisering van grote bedrijven te versnellen, een reeks fi-
helped to develop local business and the community. In fact the World Bank has committed US$1.1 billion in 52 projects, resulting
nanciële
in investments of around US$3 billion altogether.
Dirk Reinermann country manager
instellingen
zoals
het
Agentschap
voor
Investeringsgaranties en kleinere kredietorganisaties. Die hebben de activiteit van kleine lokale ondernemingen bevorderd door te zorgen voor makkelijk verkrijgbare voorkeurleningen. Dirk Reinermann merkt op dat Bosnië en Herzegovina zich heel snel hersteld heeft in vergelijking met andere landen waar ook ter wereld die uit een conflict komen. “Die snelle heropbouw is vooral te danken aan de gemeenschap en de samenleving van Bosnië en Herzegovina zelf,” zegt
The World Bank continues to support the nation’s development in a number of ways. It has implemented projects to speed up the privatisation of large-scale businesses, and developed a range of financial institutions like the Investment Guarantee Agency and micro credit organisations. These have boosted small-scale local entrepreneurs by providing easily accessible preferential loans. Dirk Reinermann remarks that Bosnia and Herzegovina has rebuilt very rapidly in comparison with other post-conflict countries
hij.
around the world. “Most of the credit for such a fast redevelopment should go to the society and community of Bosnia and Herzegovina,” he says.
“Het was de wilskracht van de regering en het doorzettingsvermogen van gewone mensen, die er samen met de sterke en blijvende internationale steun voor gezorgd hebben dat dit land weer een economische ruggengraat heeft gekregen.” In het kader van haar huidige projecten werkt de Wereldbank onder meer samen met de overheid om de hervormingen te versnellen en dit langs twee kanalen: het Business Environment Adjustment Credit (BAC) en het Economic Management Structural Adjustment Credit (EMSAC). “Het is tijd om alles te vergeten wat we ooit over Bosnië en Herzegovina hebben geweten en het ware potentieel van dit land te gaan zien,” aldus Dirk Reinermann.
“It was the perseverance of the government and regular citizens, combined with sustained strong international support including from the World Bank, that re-established the economic backbone of this country.” Among its current projects, the World Bank is working with the authorities to accelerate reforms under two operational panels: the Business Environment Adjustment Credit (BAC) and the Economic Management Structural Adjustment Credit (EMSAC). “Now is the time to forget all that you have known about Bosnia and Herzegovina and to explore its real potential,” says Dirk Reinermann.
Bosnia - 3
Ministry of Foreign Trade and Economic Relations
Investeringskansen in uiteenlopende sectoren e wetgeving van Bosnië en Herzegovina garandeert een gelijke behandeling van buitenlandse investeerders en de vrijheid om onroerend goed te bezitten. Minister van Buitenlandse Handel en Economische Relaties Slobodan Puhalac wijst erop dat het land beschikt over een groot aantal waardevolle en hoogopgeleide jonge mensen in de leeftijdsgroep van 25 tot 35. Hij noemt de auto-industrie het bewijs dat internationale investeerders heel wat bereiken in Bosnië en kunnen
D
Herzegovina. Hernieuwbare energiebronnen, houtverwerking en toerisme zijn eveneens sectoren met veel potentieel.
Slobodan Puhalac Minister van Buitenlandse Handel en Economische Relaties
denteelt. “Ik kijk ernaar uit dat grote internationale concerns uit de houtindustrie hun intrede doen in Bosnië en Herzegovina en de kleine en middelgrote ondernemingen in die sector vooruithelpen,” zegt Slobodan Puhalac. De grote hoeveelheid niet door pesticiden vervuilde landbouwgrond is ideaal voor de teelt van biologische gewassen. Als de voedselindustrie zijn volle potentieel wil verwezenlijken, zijn er volgens Slobodan Puhalac ook hier aanzienlijke investeringen nodig. Hij besluit: “Bosnië en Herzegovina is een grote, open ruimte voor investeringen, waarvan de veiligheid gewaarborgd wordt door internationale banken. Bovendien heeft het land veel jonge en hoogopgeleide mensen met heel wat potentieel.”
Investment opportunities in multiple sectors
“Bosnië en Herzegovina gebruikt op dit ogenblik maar 37% van zijn potentieel aan
B
waterkracht. De mogelijkheden van de hernieuwbare energiebronnen wind en biomassa worden zelfs nog minder benut,”
own real estate. Minister of Foreign Trade and Economic Relations Slobodan Puhalac, points out that the nation also has a valuable labour force of well-educated young people aged 25-
osnia and Herzegovina’s legislative framework already ensures equal treatment of foreign investors and the freedom to
zegt Slobodan Puhalac. “Ons ministerie legt momenteel de laatste hand aan een analyse van de energiesector. In de volgende stap zullen we een
35.
strategie uitwerken voor de ontwikkeling van die sector. We willen ze afronden tegen het einde van dit jaar. Daarna willen we graag buitenlandse investeerders aantrekken in deze sector die
Herzegovina. Renewable energy sources, wood processing and tourism are other sectors with potential. “Bosnia and Herzegovina is currently using just 37% of its
toch immense mogelijkheden biedt. Ik wil ook graag WestEuropese investeerders naar hier halen voor sectoren zoals de
hydropower potential, while wind, power and biomass energy – renewable sources of energy – are even less explored,”
telecommunicatie, want hun ervaring zou voor ons heel nuttig
says Slobodan Puhalac.
kunnen zijn.” Meer dan 40% van de oppervlakte van Bosnië en Herzegovina is bebost. Het land biedt dan ook heel wat kansen voor toerisme, de meubelmakerij en de fruit-, groente- en krui-
“Currently our Ministry is finishing an analysis of the energy sector and the next step will be to create a strategy for its development, which we want to finish by the end of the year. After that we would like to attract foreign investment into this sector with immense opportunities. I would also like to attract Western European investors into sectors like telecommunications, as we could gain a lot from their experience.” With more than 40% of the country covered in forest,
He describes the automotive industry as evidence that international investors can achieve much in Bosnia and
Bosnia and Herzegovina offers opportunities in tourism, furniture manufacturing and the harvesting of forest fruit, vegetables and herbs. “I’m looking forward to seeing international big conglomerates in the wood industry enter Bosnia and Herzegovina and help to create small and medium-sized companies in this sector,” says Slobodan Puhalac. Large amounts of agricultural land uncontaminated by pesticides are ideal for harvesting organic crops. The food industry, according to Slobodan Puhalac, needs significant investment to realise its potential. He concludes, “Bosnia and Herzegovina is a great, open space for investment, with safety guaranteed by international banks and last but not least many young and well-educated people with a lot of potential.”
4 - Bosnia
Ministry of Communication and Transport
Goede infrastructuur is prioritair inister van Communicatie en Transport Bozo Ljubic leidt een van de belangrijkste regeringsdepartementen. Hij licht toe: “In een land in ontwikkeling zijn communicatie en transport altijd een kwestie van strategische relevantie. Het bouwen van betrouwbare wegen en snelwegen is op dit moment van cruciaal belang.” Bozo Ljubic noemt infrastructuur een absolute voorwaarde voor een verdere groei van het zakenleven, en te-
M
zelfdertijd een zeer aantrekkelijke sector voor internationale investeerders, donorinstellingen, grote bouwbedrijBozo Ljubic Minister van Communicatie en Transport
ven en ondernemingen die interesse hebben om als licentiehouder te inves-
teren in projecten. In de telecommunicatiesector is Telekom Srpske de enige operator die de derde generatie
“Communication and transport in a developing country is always a matter of strategic relevance. The building of reliable roads and highways is crucial at this point in time.”
UMTS kan introduceren, en het bedrijf is al geprivatiseerd. Er is een reële kans dat er een vierde internationaal ervaren operator op de markt komt.
Bozo Ljubic describes infrastructure as a prerequisite for business development, and at the same time a very attractive sector for international investors, donor organisations,
“Betrouwbare internationale partners zouden zeer waardevol zijn voor de verdere groei van de sector,” zegt Bozo Ljubic. “De rijke ervaring van internationale telecombedrij-
large construction companies and companies interested in investing in projects and using concessionary rights. In the telecom sector, Telekom Srpske is the only operator
ven zou kunnen helpen om het systeem met succes te implementeren.”
capable of introducing third generation UMTS, and it has already been privatised. There is a real possibility for a fourth
Internationale donorinstellingen zoals de Europese Bank
internationally experienced operator to enter the market.
voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBWO), de Wereldbank en de Europese Investeringsbank (EIB) zijn van plan de infrastructuur van het land te blijven helpen ontwikkelen. Bozo Ljubic kijkt ook uit naar meer internationale investeringen in de infrastructuur. Een van de belangrijkste projecten is de aanleg van de autosnelweg Corridor 5C. Van de ruim 320 kilometer zijn er al ongeveer 20 klaar. Voor de overige 300 is de financiering rond. De plaatselijke bedrijven zijn niet opgewassen tegen
“Reliable international partners would be highly valued in the further development of this sector,” says Bozo Ljubic. “The experience previously accumulated by international telecom companies would be helpful in the successful implementation of the system.” International donor organisations like the European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), the World Bank and the European Investment Bank (EIB) are planning to continue developing the nation’s infrastructure. Bozo Ljubic
de veeleisende normen die de EBWO en de EIB opleggen, waardoor zich een prachtige gelegenheid aandient voor internationale bouwbedrijven.
would also like to see more international investment into in-
Bozo Ljubic hoopt dat grote bouwbedrijven een beroep zullen doen op lokale bedrijven als onderaannemingen of toeleveranciers. “Wat ik aan zowel lokale als internationale investeerders kan beloven, is dat ik er voor zal zorgen dat er verregaande transparantie is, zodat er meer concurrentie komt, maar tegelijk een vriendelijk zakelijk klimaat.”
already been built, with another 300 kilometres to be constructed, and funds have been secured. Local companies are unable to meet the demanding standards of the EBRD and the EIB, so there is a major opportunity here for international construction firms. Bozo Ljubic would like to see large construction firms
Good infrastructure a priority
M
inister of Communication and Transport Bozo Ljubic heads up a key government department. He explains,
frastructure. One key project is Corridor 5C. Roughly 20 kilometres has
using local businesses as sub-contractors. “What I can promise to both local and international investors is that I will make sure that widely perceived transparency will be present in order to create more competition, but a friendly business climate,” he says.
Bosnia - 5
Inside the trade center Otoka
MIMS Ltd.
Dynamische groep behaalt recordresultaten in 2006
MIMS kan daarbij terugvallen op een uitzonderlijke staat van dienst. “Onze resultaten in 2006 inspireerden ons om 30 miljoen euro te investeren in de uitbouw van een groter marktaandeel voor Dijamant en in het opdrijven van de productie van Sarajevska Pivovara,” legt Mujo Selimovic uit. Ongeveer 20% van deze investering gaat naar nieuwe technologieën, waaronder geïnformatiseerde productieprocessen.
IMS Ltd. is een echt Bosnisch succesverhaal. Oprichter Mujo Selimovic is erin geslaagd zijn oorspronkelijke activiteiten uit te bouwen tot een dyna-
M
Mujo Selimovic beoogt nu de overname van lokale distributieketens en het bouwen van bijkomende accommodaties. Hij gaat ook mogelijkheden na in de druk- en verpak-
mische groep van twaalf ondernemingen, actief in uiteenlopende sectoren, waaronder retailverkoop, voedselproductie
kingssector. Bij wijze van verklaring voor deze ambitieuze groeistrategie zegt hij: “Ik weet dat een snel beslissingspro-
en -verwerking, media en beleggingsfondsen (op dit laatste
ces en agressieve investeringen de enige manier vormen
gebied de enige Bosnische onderneming). De groep behaalde een geconsolideerde omzet van 200 miljoen euro in 2006 en is nu actief in 27 landen. De ondernemingen in de groep omvatten MIMS (retailverkoop), Merkur (handel), Zlatka Vukovic (textiel), D.C. Konjic (winkelcentra), Dijamant (glasproductie), Sprind (voeding), Unioninvestplastika (drukkerij en plastic), Sarajevska Pivovara (bier en Mujo Selimovic
om er als onderneming op vooruit te gaan in de hedendaagse businessomgeving in Bosnië en Herzegovina.” MIMS toont het potentieel aan van Bosnië en Herzegovina. Mujo Selimovic verwelkomt contacten met potentiële buitenlandse investeerders en partners. Hij zegt daarover: “Internationale investeerders zouden nu naar hier moeten komen. Niet volgend jaar, want dan is het te laat. De investeringsomgeving in Bosnië en Herzegovina wordt misschien als risicovol gezien, maar ze biedt nagenoeg on-
oprichter
sappen), KLAS (voedselproductie), POLET (druk en verpakking), VEGAFRUIT (sappen, jam, voeding) en Jafara, de eerste buitenlandse investering in de Libische voedingssector. Mujo Selimovic’s strategie bestond erin veelbelovende ondernemingen over te nemen en te investeren in hun ont-
begrensde winstmogelijkheden.”
Dynamic group achieves record results in 2006
M
wikkeling. Hij blijft zich ook op nieuwe terreinen begeven. In het raam van een recente operatie verwierf hij een 30-jarige concessie voor de MIMS-Groep voor het bouwen en ex-
IMS Ltd. is a true Bosnian success story. Founder Mujo Selimovic has managed to expand his original operation into a dynamic group of twelve companies active in a wide range of sectors, including retail sales, food production and processing, media, and investment funds (Bosnia’s only company in this last field). The group achieved consolidated turnover of
ploiteren van vier kleine waterkrachtcentrales in Bosnië, een deal die goed is voor 2,3 miljoen euro.
€200 million in 2006 and is now active in 27 countries. The companies in the group include MIMS (retail sales),
6 - Bosnia
Trade & Industry
Merkur (trade), Zlatka Vukovic (textiles), D.C. Konjic (shopping malls), Dijamant (glass production), Sprind (foods), Unioninvestplastika (printing plant and plastics), Sarajevska Pivovara (beer and juices), KLAS ( Food production), POLET (printing and packaging industry), VEGAFRUIT (juices, marmalades, food) and Jafara, the first foreign investment in Libya’s food sector. Mujo Selimovic’s strategy has been to acquire promising companies and invest in their development. He also continues to move into new areas. In a recent move, he acquired a 30-year concession for the MIMS Group to build and operate four small hydropower plants in Bosnia, a deal valued at €2.3 million. MIMS is building on its exceptional track record. “Our results in 2006 inspired us to invest €30 million in building a larger market share for Dijamant and boosting the production of
Selimovic welcomes contacts from potential foreign investors and partners, and says, “International investors should come here now, not next year, because then it will be too late. The investment environment in Bosnia and Herzegovina might be perceived as risky, but it offers almost unlimited potential for profit.”
Trade center Otoka
Sarajevska Pivovara,” Mujo Selimovic explains. Around 20% of this investment is in new technologies, including computerised production processes. Mujo Selimovic next aims to acquire local distribution chains and construct additional facilities, and is investigating opportunities in the printing and packaging industries. Explaining these ambitious growth strategies, he says, “I know that fast decision-making and aggressive investments are the only way to develop as a company in the contemporary environment for business in Bosnia and Herzegovina.” MIMS demonstrates the potential of Bosnia and Herzegovina. Mujo
MIMS Ltd. Sarajevo Semizovac bb 71321 Semizovac Tel.: +387 33 475 270 Fax: +387 33 475 271 Email:
[email protected] www.mimsgroup.ba
Sarajevo brewery
Bosnia - 7
Trade & Industry
CIMOS TMD Ai
Lokale auto-onderdelenfirma wereldwijde marktleider IMOS TMD Ai, producent en exporteur van auto-onderdelen en materiaal en gevestigd in Gradacac, is een toonbeeld van succesvol ondernemerschap. CIMOS TMD Ai werd opgericht in 2001 als een joint venture tussen CIMOS Slovenia en TMD en was in 2005 de op drie na grootste exporteur in Bosnië en Herzegovina. Op dit moment is de firma wereldwijd toonaangevend in zijn nichemarkt, met 11% marktaandeel op wereldschaal in onderdelen voor turbocompressoren en een Europees marktaandeel van
C
32%. CIMOS TMD Ai gebruikt de modernste technologieën en technieken in de productie van onderdelen voor turbocompressoren, verFadil Novalic manager
Local auto parts firm a global market leader
C
IMOS TMD Ai, a producer and exporter of automotive parts and equipment based in Gradacac, is an outstanding example of successful entrepreneurship. Created in 2001 through a joint venture between CIMOS Slovenia and TMD, CIMOS TMD Ai was ranked the fourth-largest exporter in Bosnia and Herzegovina in 2005 and is now one of the top-performing companies in the world in its niche market, with an 11% share of the global market in parts for turbo-chargers and a 32% share of the European market. Employing the latest technologies and techniques, the company
snellingspoken, landbouwmachines, riemschijven, lagerringen voor zware voertuigen
produces parts for turbo-chargers, gearshift levers, agricultural machinery, pulleys, bearing rings for heavy vehicles and other prod-
en andere producten. Het is ISO 9001:2000 en ISO TS 16949:2002 gecertificeerd. Fadil Novalic, manager bij CIMOS TMD Ai, zegt dat de firma in 2006 €65 miljoen omzet en bijna €2 miljoen winst heeft behaald en dat er dit jaar een omzetstijging van minstens €10 miljoen verwacht wordt. “Volgens onze klanten zijn wij koplopers wat betreft omzet, onderde-
ucts. It is certified ISO 9001:2000 and ISO TS 16949:2002. Fadil Novalic, CIMOS TMD Ai’s manager, says that the company achieved €65 million in turnover in 2006 with profits of almost €2 million, and that he expects to increase turnover by at least €10 million this year. “We are the best in our group as far as turnover, parts per million and delivery, according to our customers,” he
len per miljoen en oplevering,” aldus een trotse Novalic. Hij voegt er nog aan toe: “We hebben moeten knokken om marktleider te worden, maar we hebben altijd willen groeien.”
points out proudly, adding, “Our market-leading position was not easy to achieve, but growth has always been our plan.” CIMOS TMD Ai works with top global brands, including Peugeot,
CIMOS TMD Ai werkt samen met topmerken zoals Peugeot, Citroen, BMW, Opel, Volvo, Renault, Audi en Ford. Fadil Novalic zegt
Citroen, BMW, Opel, Volvo, Renault, Audi and Ford. Fadil Novalic says that know-how, competitiveness, motivation and an ability
dat CIMOS TMD Ai zijn succes vooral te danken heeft aan know-how,
and willingness to adapt to evolving market conditions are the keys
concurrentievermogen en de bekwaamheid en bereidheid om zich aan te passen aan wijzigende marktomstandigheden. CIMOS TMD Ai is een hevige voorstander van Bosnië en Herzegovina en heeft nieuwe fabrieken geopend die de werkgelegenheid in het hele land vooruithelpen. Novalic ziet de toekomst rooskleurig in: “We willen sterk blijven presteren. Over vijf jaar zijn we dan wereldwijde marktleider op het vlak van turbocompressoren.” Deze dynamische firma bewijst het potentieel van de industriële sector in Bosnië en Herzegovina.
to the company’s success. A strong supporter of Bosnia and Herzegovina, CIMOS TMD Ai has opened new factories that are providing employment opportunities throughout the country. As for the future, “We are planning on continued strong performance, and five years from now, we will be the world leaders in turbo-chargers’ components,” says Fadil Novalic confidently. This dynamic firm is proving the potential of Bosnia and Herzegovina’s manufacturing sector.
8 - Bosnia
Orbico
Compleet netwerk voor opslag en distributie
kels,” vertelt Ivica Brkan. “Dat is de perfecte vitrine voor de uiteenlopende mogelijkheden die onze onderneming haar partners kan bieden.”
Comprehensive warehousing and distribution network
rbico realiseerde een uitbreiding over heel Zuidoost-Europa en liet de consumenten er kennismaken met veelgevraagde producten. De onderneming is actief in Slovenië, Kroatië, Bulgarije en Macedonië, en kent sinds 1997 succes in Bosnië en Herzegovina. Orbico verdeelt en verkoopt producten uit de sectoren van voedingswaren, tabak, technologie en luxecosmetica. Orbico heeft zichzelf al langer bewezen als een betrouwbare partner en is een van de grootste invoerders in Bosnië en Herzegovina. De partners van de onderneming zijn Procter&Gamble, P&G Prestige Products, Inter Parfumes, General Electric-gloeilampen, Kraft Foods, Eurostock, Asix, New Factor, Linea Erre, enz. Daaronder veel wereldwijd bekende merken: Ariel, Tide Bonux, Lenor, Pampers, Pantene, Head&Shoulders,
rbico has expanded across south-eastern Europe by introducing consumers to sought-after products. The company operates in Slovenia, Croatia, Bulgaria, and Macedonia and has been successful in Bosnia and Herzegovina since 1997. Orbico distributes and sells products across the food, tobacco, technology and luxury cosmetics sectors. Already established as a reliable partner, Orbico is also one of the largest importers in Bosnia and Herzegovina. Its partners are Procter&Gamble, P&G Prestige Products, Inter Parfumes, General Electric light bulbs, Kraft Foods, Eurostock, Asix, New Factor, Linea Erre etc. with many world-wide brands: Ariel, Tide Bonux, Lenor, Pampers,
Gillette, Duracell, Braun, Wella, Gucci, Dolce&Gabbana, Valentino, Burberry, Boss Hugo Boss, Lacoste, Escada, Naomi Campbell, Puma, Mexx, Max Factor, Bolero, Mr.Nut, Mirabell, Diadora, Kappa, enz.
Pantene, Head&Shoulders, Gillette, Duracell, Braun, Wella, Gucci, Dolce&Gabbana, Valentino, Burberry, Boss Hugo Boss, Lacoste, Escada, Naomi Campbell, Puma, Mexx, Max Factor, Bolero, Mr.Nut, Mirabell,
Algemeen manager Ivica Brkan schrijft Orbico’s succes toe aan diverse factoren. De eigenaar van Orbico biedt de verschillende landen de
Diadora, Kappa etc. General manager Ivica Brkan attributes Orbico’s success to several
mogelijkheid om erg autonoom te werk te gaan, zodat ze sneller kunnen inspelen op de behoeften van hun klanten. Het uitwisselen van know-how over de grenzen heen vormt een andere essentiële troef,
factors. Its owner allows different countries to operate with a great deal of autonomy, enabling them to react more quickly to customer needs. Cross-border knowledge sharing is another key strength, as is
net zoals het erg sterke distributienetwerk dat Orbico heeft uitgebouwd. Dit distributienetwerk belichaamt een aantrekkelijke propositie voor potentiële partners. “Onze hoofdstrategie voor toekomstige groei blijft
the very strong distribution network that Orbico has established. This distribution network represents an attractive proposition for potential partners. “Our main strategy for future growth remains the
de introductie en de distributie van kwaliteitsproducten van langetermijnpartners die hoofdzakelijk internationaal opereren,” vertelt Ivica Brkan. “Omwille van onze unieke kennis van de lokale markt kunnen
introduction and distribution of quality products from long-term, mainly international partners,” says Ivica Brkan. “Due to our unique knowledge of the local market, we can provide potential partners
we potentiële partners een verregaande samenwerking aanbieden.” In het bijzonder zou Orbico zijn gamma van goederen voor algeme-
with extensive cooperation.” In particular Orbico would like to expand its range of general pur-
ne doeleinden willen uitbreiden; het gaat om goederen die geen speci-
pose goods that do not require special storage, and which can be dis-
ale opslag vergen en die kunnen worden verdeeld in restaurants, hotels en krantenwinkels. Ivica Brkan heeft het ook over een sterke interesse in de farmaceutische sector, met eerder een nadruk op randproducten en voedingssupplementen dan op geneesmiddelen. Orbico’s grote voordeel voor potentiële partners bestaat erin een intensieve merkbekendheid te creëren vooraleer een product wordt gelanceerd, en vervolgens tegemoet te komen aan de vraag van de markt via de juiste distributiekanalen. “Wie wilt weten wat Orbico allemaal wenst te verdelen, kan een kijkje nemen in de uitstalramen van de win-
tributed in restaurants, hotels and newsstands. Ivica Brkan also expresses a strong interest in the pharmaceutical sector, with a focus on peripheral products and food supplements rather than drugs. For potential partners, Orbico’s great advantage is to create extensive brand awareness before a product launches, and then meet market demand with the right distribution channels. “If you would like to know what Orbico is willing to distribute, just look in shop windows,” says Ivica Brkan. “There you will see the variety of possibilities for partners, offered by our company.”
O
O
ORBICO d.o.o. Sarajevo Luzansko polje br.7, Ilidza - 71000 Sarajevo - Bosnia and Herzegovina Tel: +387 (33) 636 285, 636 286 - Fax: +387 (33) 636 287 www.orbico.ba
Bosnia - 9
Transport
Railways of the Federation of Bosnia and Herzegovina
Modern spoorwegnet verbindt Europa e spoorwegen van de Federatie Bosnië-Herzegovina hebben met hun reconstructieplan een enorme vooruitgang geboekt na de oorlog in de jaren ’90, die meer dan een miljard dollar schade aanrichtte en ervoor zorgde dat de spoorwegen ruim zes jaar niet meer konden opereren. In 1998 nam algemeen directeur Narcis Dzumhur drastische maatregelen en smolt de spoorwegnetten van twee landen samen. Hij ging verder op zijn elan en sloot elk netwerk in Bosnië-Herzegovina weer aan, verbeterde
D
de infrastructuur en breidde de dienstverlening uit.
Andere nieuwe ontwikkelingen omvatten satellietopsporing voor treinen en videobewaking in stations, wat bijdraagt tot de veiligheid van zowel treinen als passagiers. De spoorwegen van de Federatie Bosnië-Herzegovina investeren in nieuwe uiterst moderne coupés (22 meter lang) en hebben
Het langetermijnbusinessplan van de spoorwegsector in Bosnië-Herzegovina
een overeenkomst getekend voor splinternieuwe Spaanse Talgo treinen in 2010.
voorziet de heropbouw en modernisering van de infrastructuur van Corridor Vc en parallel Corridor X - in overeenstemming met de Europese normen - het verkrijgen van
Narcis Dzumhur looft Corridor Vc – die Polce en Boedapest verbindt en verder naar Noord-Europa – maar zou ook graag
hedendaagse rijtuigen voor vracht en passagiers én het opzetten van een modern businessplan. Dit alles om een eerste vereiste te creëren voor hoogkwalitatieve transportdiensten.
Albanië, Macedonië en andere landen in de regio met WestEuropa verbinden. Hij besluit: “Bosnië-Herzegovina is een paradijs voor investeringen.”
Narcis Dzumhur algemeen directeur
Narcis Dzumhur verklaart dat de kwaliteit van de dienstverlening het allerbelangrijkste is. “Snelheid, vervoer van deur tot deur, gegarandeerde levervoorwaarden en comfort zijn essentieel in de moderne spoorwegmarkt,” zegt hij. Om deze doelstellingen te behalen, hebben de spoorwegen van de Federatie Bosnië-Herzegovina het uitgebreide Railway I project al volledig afgewerkt – meegefinancierd door de Europese Bank voor Reconstructie en Ontwikkeling – en staan ze op het punt om fase II (Railway II) te implementeren. Het kostenplaatje van de heropbouw van de spoorwegen bedraagt meer dan 300 miljoen euro, maar het hele land zal hier dan ook de voordelen van ondervinden. Niettemin is de verbetering van de spoorweginfrastructuur de belangrijkste stap richting verdere economische ontwikkeling en aantrek van bijkomende buitenlandse investeringen. Narcis Dzumhur legt uit hoe cruciaal het spoorwegnet voor Bosnië-Herzegovina is. “Meer dan 63% van het BBP van Bosnië-Herzegovina komt tot stand in nauwe samenwerking met de spoorwegen,” geeft hij aan. “We doen ons best om dit aandeel nog te laten groeien, mede door een betere toegang tot industriezones en tot de spoorwegen.” Het bedrijf is al efficiënter geworden door het vrachtvervoer te verhogen van 3.5 tot 6.7 miljoen ton tussen 2001 en 2005.
10 - Bosnia
Modern rail network connecting Europe
T
he Railways of the Federation of Bosnia and Herzegovina
has made tremendous progress with its reconstruction plan, following the war in the 1990s that caused damage of more than $1 billion and stopped the railways operating for more than six years. General manager Narcis Dzumhur took drastic action in 1998 by merging the two countries’ railway networks. He went on to reconnect every network in Bosnia and Herzegovina, upgrade infrastructure and expand services. Long-term business orientation of the railway sector in Bosnia and Herzegovina is reconstruction and modernisation of infrastructure on Corridor Vc and parallel Corridor X, in accordance with European standards, procurement of up-todate freight and passenger rolling stock and setting up a modern business orientation in order to create preconditions for high quality transport services. Narcis Dzumhur comments that quality of service is paramount. “Speed, door-to-door transportation, guaranteed delivery terms and comfort are essential in the modern railway market,” he says. To achieve these goals, the railway of the Federation of Bosnia and Herzegovina has already completed the extensive Railway I project - co-funded by the European
points out. “We are doing our best to allow this percentage to grow, by enabling better access to industrial zones and to the railways.” The company has already improved efficiency, increasing cargo transportation from 3.5 million to 6.7 million tons between 2001 and 2005. Bank for Reconstruction and Development – and is about to implement the second phase (Railway II). The costs of railway reconstruction are more than €300 million , but the entire state will benefit from this. Nevertheless, the most significant step towards further economic development, and attracting additional foreign investment is improvement of the railway infrastructure.
Other new developments include satellite tracking for trains and video surveillance at stations, contributing to the security of both trains and passengers. The Railways of the Federation of Bosnia and Herzegovina is investing in new state-of-the-art 22metre long compartments, and has also signed an agreement for a delivery of brand new Spanish Talgo trains in 2010.
Narcis Dzumhur explains how crucial the railway network is
Narcis Dzumhur praises Corridor Vc – connecting Polce with Budapest, and onto northern Europe – but would also like to reconnect Albania, Macedonia and other countries in the region
to Bosnia and Herzegovina. “Over 63% of the GDP of Bosnia and Herzegovina is generated in close proximity to the railways,” he
with Western Europe. He concludes, “Bosnia and Herzegovina is an Eldorado for investment.”
Bosnia - 11
Business & Leisure
Radon Plaza Hotel
Meest luxueuze hotel in Sarajevo
et Radon Plaza Hotel, dat in september 2006 de deuren opende, is onder kritische internationale zakenmensen al een gevestigde waarde in de hoofdstad. Veruit het meest luxueuze hotel van Bosnië-Herzegovina, beschikt het over 112 elegante vijfsterrenkamers.
H
naar 160 kamers op til. “We zorgen ervoor dat het verblijf van onze gasten een combinatie vormt van zaken en ontspanning,” legt Drasko Malovic uit. “We zullen onze wellnessruimte verder blijven ontwikkelen om zo diensten aan te bieden die onze gasten helpen ontspannen en van hun verblijf in ons hotel een onvergetelijke ervaring maken.”
General manager Drasko Malovic, die al veelvuldig in het buitenland gewerkt heeft; onder andere bij Starwood
Maar acht minuten buiten het centrum van Sarajevo en
Hotels en Resorts, wil van zijn hotel een thuis maken die voldoet aan de noden van de gasten. Dit beschouwt hij dan ook als zijn topprioriteit. “Wat onze gasten ook wensen,
vlakbij de internationale luchthaven kon Radon Plaza zich geen betere locatie wensen. Al van bij de opening het internationale zakenhotel bij uitstek in Sarajevo, blijft het
wij zullen ervoor zorgen. We willen er immers voor zorgen dat onze gasten aan het einde van hun verblijf over de hele lijn tevreden zijn,” zegt hij. “We richten ons op de
Radon Plaza ‘the place to be’ voor de kritische internationale zakenman.
meest veeleisende gasten uit Europa, omdat we weten dat we hen de service kunnen bieden die ze verdienen.”
Sarajevo’s most luxurious hotel
Bovenop zijn klantgerichte aanpak beschikt het Radon Plaza ook over uitstekende voorzieningen. In de wellnessruimte vind je een sauna, stoomruimte, solarium, zwembad en massagevoorzieningen. Een nieuw winkelcentrum zal een kapper en een medische dienst huisvesten. Bovendien werd de nieuwe immense conferentiezaal onder groot gejuich geopend. Het Radon Plaza kan nu tot 900 mensen onderbrengen voor vergaderingen, seminaries en congressen. Voortdurende vernieuwingen zijn ook een aspect geworden van het hotel. Momenteel is er een uitbreiding
12 - Bosnia
T
he Radon Plaza Hotel, which opened in September
2006, has already established itself as the capital’s top choice for discerning international business travellers. By far the most luxurious hotel in Bosnia and Herzegovina, it has 112 elegant five-star rooms. According to general manager Drasko Malovic, who has worked extensively abroad including with Starwood Hotels and Resorts, creating a home away from home that serves guests’ needs is a priority. “No matter what our guests request we will provide it for them, because at the end of their stay when our guests leave our hotel they need to be 100% satisfied,” he says. “We are aiming at the most de-
manding guests from Europe, because we know that we can serve them the way they deserve.” On top of its customer-driven approach, the Radon Plaza provides excellent facilities. The wellness centre includes a sauna, steam room, solarium, swimming pool and massage facilities. A new shopping centre will feature a hairdresser and medical services, and an enormous new conference facility has opened to great acclaim. The Radon Plaza can now accommodate 900 people for meetings, seminars and conventions. Continual innovation has become another feature of the hotel, with an expansion to 160 rooms imminent. “We are committed to making our guests’ stays a combination of business results and relaxation,” Drasko Malovic points out. “We will continue developing our wellness centre to offer services that will help our guests relax, and make their stay in our hotel an unforgettable experience.” Just eight minutes from downtown Sarajevo and also situated very close to the international airport, the Radon Plaza could not be better located. Already the top international business hotel in Sarajevo since opening, the Radon Plaza continues to be the address of choice for discerning global corporate travellers.
Dzemala Bijedica 185, Sarajevo — Bosna i Hercegovina Tel.: +387 33 28 14 32 — Fax: +387 33 28 13 95 Mob.: +387 61 48 74 43 —
[email protected] www.radonplazahotel.ba
Bosnia - 13
The republic of Srpska
Aanlokkelijk voor internationale investeerders e Servische Republiek is een van de twee entiteiten die samen de staat Bosnië en Herzegovina vormen en wordt vooral bevolkt door orthodoxe Serviërs. De Servische Republiek beslaat 49% van de totale oppervlakte. De regering zetelt in de hoofdstad Banja Luka. Na een moeilijke naoorlogse periode is er nu een sterke economische groei als gevolg van de regeringsinspanningen om een toonaangevende zakenregio in de Balkan te worden.
D
Het lokale bestuur stimuleert en versnelt de privatisering en liberalisering. Het vredesverdrag van Dayton voorzag voor de Servische Republiek een zekere mate van administratieve onafhankelijkheid, zodat de deelstaat een aantrekkelijk zakenklimaat kon creëren, grotendeels gebaseerd op samenwerking met internationale bedrijven. Het vinden van de juiste partners is een winnende strategie gebleken. De privatisering van Telekom Srpske en de petroleumsector legde de basis voor verdere economische expansie. De lokale overheid wil de opbrengst van de privatiseringen investeren in ontwikkelingsprojecten over de hele Servische Republiek, zodat elke gemeente en elke burger er voordeel uit haalt. Er worden investeringen gepland in snelwegen, spoor-
The local government is accelerating privatisation and liberalisation. The government in the republic of Srpska is able to use a
wegen, luchtverkeer en de energiesector. De regering heeft een aantal drastische maatregelen genomen om bureaucra-
certain degree of administrative independence granted under the Dayton Peace Agreement, in order to create an attractive busi-
tische obstakels uit de weg te ruimen en samen met een
ness environment largely based on cooperation with internation-
nieuwe wetgeving creëren die een verbeterd zakenklimaat. Met maar 10% inkomstenbelasting en vermogensaanwasbelasting – de laagste in Europa – is de republiek zeker aantrekkelijk voor investeerders. De lokale regering blijft nauw samenwerken met internationale bedrijven, om ervoor te zorgen dat men in de Servische Republiek in de beste omstandigheden zaken kan doen. De lokale regering wil de Servische Republiek in stand houden en beschermen en zijn instellingen versterken. Ze
al businesses. Finding strong strategic partners has been a winning strategy. The privatisation of Telekom Srpske and the petroleum sector has laid the foundation for future economic expansion in the republic of Srpska. The local government plans to invest the proceeds from privatisations in development projects throughout Srpska, to benefit every municipality and citizen. Within the republic of Srpska, investment is planned in highways, railways, air transport and the energy sector. The govern-
aanvaardt het bestaan van Bosnië en Herzegovina met een – volgens de grondwet en het akkoord van Dayton – duidelijke positie voor de Servische Republiek, als een gelijkwaar-
ment’s aptly named guillotine regulations aim to remove bureaucratic obstacles, and together with new legislation, this is creating an improved business climate.
dige partner in elk integratieproces.
With just 10% income tax and capital gains tax – the lowest in Europe – the republic is certainly attractive to investors. The local government continues to cooperate closely with international companies, to ensure optimal conditions for doing business in the republic of Srpska. The local government remains committed to preserving and
Attractive to international investors
T
he republic of Srpska is one of the two entities within Bosnia and Herzegovina that is mostly populated by orthodox Serbs. Occupying 49% of the nation’s territory, the republic of Srpska has its capital and government seat in Banja Luka. Following a difficult post-war period, the republic’s government is seeing strong
protecting the republic of Srpska, and strengthening its institutions. It accepts that Bosnia and Herzegovina should exist where the republic of Srpska – according to the Constitution and the
economic growth as a result of its efforts to become a top Balkans business destination.
Dayton Peace Agreement – is clearly positioned, as an equal partner in every integration process.
14 - Bosnia
Construction
Integral Inzenjering Corporation
Specialist in complexe bouwprojecten et een netwerk van elf ondernemingen in eigen land en in het buitenland is Integral Inzenjering Corporation een grote speler geworden binnen de bouwnijverheid. De voorzitter van de raad van bestuur, Slobodan Stankovic, geeft nadere uitleg: “De hoofdbetrachting achter de oprichting van de firma was het integreren van de bouwsector in Bosnië en Herzegovina.”
M
Specialist in complex construction projects
De onderneming bekleedt een unieke positie omwille van haar know-how inzake diverse wegen- en waterbouwkundige werken en algemene bouwprojecten. Integral Inzenjering Corporation is in staat om kant-en-klare projecten te leveren, van planning en consultancy tot uitvoering
W
en oplevering. De firma kent zowel een horizontale als een verticale integratie.
market in Bosnia and Herzegovina.”
De werknemers vormen een belangrijke troef, vooral op managementniveau. De gebundelde waardevolle ervaring van deze bedrijfsleiders werd opgedaan in de dagen van
neering and general construction projects. Capable of delivering turnkey projects from planning and consultancy, to execution and delivery, Integral Inzenjering Corporation is both vertically
het voormalige Joegoslavië, toen ze met succes projecten volbrachten in het Midden-Oosten, Afrika, Rusland en Noord-Amerika.
and horizontally integrated.
ith a network of eleven companies at home and abroad, Integral Inzenjering Corporation has become a major presence in the construction industry. President of the Board of Directors Slobodan Stankovic explains, “The main idea behind the establishment of the firm was to integrate the construction
The company is unique for its expertise in diverse civil engi-
A key strength is its employees, particularly at management
Integral Inzenjering Corporation heeft zichzelf ook be-
level. These company leaders have accumulated valuable experience during the days of the former Yugoslavia, completing suc-
wezen als uitverkoren partner voor de Europese Commissie,
cessful projects in the Middle East, Africa, Russia and North
de Wereldbank en de Europese Investeringsbank. Dit succesparcours vormt een bewijs van de engagementen die de firma aangaat op het vlak van kwaliteit. Eén van haar grootste projecten is de voltooiing van overheidsgebouwen voor de republiek Srpska in Banja Luka.
America.
Van 1996 tot 2007 werkte de firma bouwprojecten af ter waarde van 222 miljoen euro, wat een indrukwekkend cijfer is in de context van de turbulente periode die de regio in die periode doormaakte. Internationale bedrijfsrevisors hebben ook bevestigd dat de boekhouding van Integral Inzenjering Corporation in overeenstemming is met de internationale normen inzake financiële verslaggeving. De firma kent nu al een jaarlijkse groei van 30% en stevent af op een rooskleurige toekomst. “Ik wil naar het buitenland, binnen de regio en zelfs daarbuiten,” geeft Slobodan Stankovic aan. Hij voegt eraan toe dat de bouw-
Integral Inzenjering Corporation has also proven itself to be the partner of choice for the EU Commission, the World Bank and the European Investment Bank. This track record of success proves the firm’s commitment to quality. One of its major projects is the completion of government buildings for the republic of Srpska in Banja Luka. From 1996 to 2007, the firm has completed construction projects worth €222 million, which is an impressive amount in the context of the turbulent domestic situation throughout that time. International auditors have also confirmed that the accounts for Integral Inzenjering Corporation are in line with international financial reporting standards.
sector in het vroegere Joegoslavië tot de beste ter wereld behoorde. Vandaag combineren ondernemingen als Integral Inzenjering Corporation kwaliteit met sociale ver-
Already growing at 30% each year, the firm is set for a bright future. “I want to go abroad, within the region and even further,” indicates Slobodan Stankovic. He adds that the construction sector in the former Yugoslavia was among the best in the world. And today, companies like Integral Inzenjering Corporation are
antwoordelijkheid om hun plaats op het wereldtoneel te heroveren.
combining quality with social responsibility to regain their place on the world stage.
Bosnia - 15
Construction
Niskogradnja doo
Dynamisch bouwbedrijf krijgt internationale erkenning voor kwaliteit et bedrijf Niskogradnja werd opgericht in 1990 door eigenaar en algemeen directeur Ljubomir Cubic. Niskogradnja voorziet in een ruime waaier aan producten en diensten met betrekking tot (wegen-)bouw. In 2006 won het bedrijf de prestigieuze International Quality Crown Award als erkenning voor de buitengewone kwaliteit van zijn producten. In 2003 behaalde de onderneming voor het eerst het ISO 9001:2000 certificaat en ze slaagde er sindsdien in dat certificaat elk jaar te her-
H
nieuwen. Dankzij de niet-aflatende inzet voor kwaliteit heeft Neskogradnja ook in 2007 dit certificaat gekregen. In 2003 verLjubomir Cubic algemeen directeur
scheen het bedrijf helemaal bovenaan de lijst van succesvolle bouwondernemingen in de Servische Republiek.
kan voldoen. Het bedrijf heeft zelfs zijn eigen benzinestation en een hotel: de Cubic. Niskogradnja voldoet aan alle EU-normen, heeft akkoorden afgesloten met de Europese Investeringsbank, de Wereldbank en andere internationale donorinstellingen en heeft een goede reputatie opgebouwd dankzij zijn expertise en betrouwbaarheid. Over het succes van zijn onderneming zegt Ljubomir Cubic: “De verticale integratie van het bedrijf helpt ons om zowel projecten beter te plannen en te ontwikkelen als de uitstekende kwaliteit van onze eindproducten te waarborgen.” In de toekomst voorziet deze dynamische onderneming onder meer een aantal woonprojecten en commerciële bouwprojecten in Banja Luka. Ljubomir Cubi: “Over vijf jaar moet Niskogradnja
Met zijn 500 werknemers heeft Niskogradnja heel wat te bie-
een nog groter bedrijf zijn, met ongeveer 1000 werknemers en een jaarlijkse omzet van rond de 100 miljoen euro. We willen ook sterker aanwezig zijn op de nationale en internationale markt.”
den: van grondstoffen tot ultramodern beton en het aanleggen van asfalt. Het bedrijf heeft zijn eigen merk van beton- en asfaltmengelingen, heeft zijn eigen laboratorium om productstalen te
Om die doelstellingen te bereiken wil Ljubomir Cubic meer samenwerkingsverbanden aangaan met internationale bedrijven.
testen zodat de beste kwaliteit kan worden gegarandeerd, en exploiteert zijn eigen steengroeve. Dochteronderneming Rotas staat in voor het onderhoud van machines en materieel en verzorgt het
Deze snelgroeiende lokale onderneming, die internationale erkenning heeft verworven dankzij de kwaliteit van haar producten en diensten, kan voor velen een gedroomde partner zijn.
transport van de goederen. Het bestuur van Niskogradnja heeft ervoor gezorgd dat de onderneming in haar eigen logistieke behoeften kan voorzien en daardoor ook aan alle vragen van de klant
Dynamic Construction Firm Receives International Recognition for Quality
N
iskogradnja doo, established in 1990 by Ljubomir Cubic, owner and managing director, provides a complete range of construction and civil engineering products and services. The company received the prestigious International Quality Crown Award in 2006 in recognition of the exceptional quality of its products and was also certified ISO 9001:2000 in 2003 for the first time and since then is renewing the certificate every year. Based on strict commitment to quality, Neskogradnja has received this certificate for 2007 as well. It was ranked the most successful construction firm in the Republic of Srpska in 2003. With 500 employees, Niskogradnja has developed a full portfolio of offerings, from raw materials to state-of-the-art concrete and asphalt construction. It offers its own brand of concrete and asphalt mixtures, has its own laboratory for testing samples of its products in order to ensure the highest levels of quality, and operates its own quarry. A daughter company, Rotas, performs maintenance of the equipment, mechanic devices and transport of goods. The Niskogradnja management has ensured the company is able to meet its logistics needs, which means that Niskogradnja can satisfy customers’ needs from A to Z. The company even owns and operates its own service station and a hotel, the Cubic.
16 - Bosnia
Having implemented EU standards, Niskogradnja has partnered with the European Investment Bank, the World Bank and other international donor institutions and has earned a reputation for its reliability and expertise. Commenting on his company’s success,
Ljubomir Cubic adds, “Five years from now, I want to see Niskogradnja as a much larger company that employs around 1,000 workers and achieves around €100 million in annual turnover. I also aim for the company to have a strong presence in both the local and
Ljubomir Cubic says, “The vertical integration of the company helps us better plan and develop projects as well as guarantee the outstanding quality of our final products.”
the international marketplace.”
Future projects for this dynamic company include a number of residential and commercial construction projects in Banja Luka.
In order to achieve these goals, Ljubomir Cubic would like to form further partnerships with international companies. This fastgrowing local firm that has achieved international recognition for its quality would make a very desirable partner.
Poštanski fah: 27 51000 B. Luka, Brace Pisreljic 22 51000 Banja Luka, Tel: +387 51/300-078 Fax: +387 51/313-973, e-mail:
[email protected]
Bosnia - 17
Trade & Industry
Republic of Srpska Post
Internationale investeerders kunnen postnetwerk benutten oen de telecom- en postactiviteiten in de regio werden gesplitst in 1996, werd Republic of Srpska Post opgericht. Als overheidsbedrijf met ongeveer 2.000 werknemers beschikt de firma over een uitgebreid netwerk van 262 postkantoren en 447 postloketten in de Servische Republiek.
T
Net zoals traditionele postdiensten biedt de firma een gegarandeerde besteldienst voor expresbrieven aan en dit om het even waar in de Servische
Jasminka Krivokuca directrice
International investors can utilise postal network
Republiek en binnen 24 uur. Dankzij een partnership met FedEx kunnen de klanten hun exprespakjes wereldwijd ver-
w
zenden.
work of 262 post offices and 447 postal desks in the Republic of Srpska.
Er is ook een financiële dienstverlening beschikbaar, waaronder de uitbetaling van pensioenen en studiebeurzen. In samenwerking met Western Union biedt Republic of Srpska Post internationale overschrijvingen aan. Sinds 2002 staat het bedrijf ook geregistreerd als leverancier van internetdiensten.
hen telecom and postal operations in the region were split in 1996, the Republic of Srpska Post was created. A public company with around 2,000 employees, it has an extensive net-
As well as traditional postal services, the firm offers an express mail service guaranteeing delivery anywhere in the Republic of Srpska within 24 hours. Partnering with FedEx, customers can send express packages worldwide.
Directrice Jasminka Krivokuca legt uit dat het uitgebreide retailnetwerk van de firma haar grote competitieve troef
Financial services are available, including the payment of pensions and student grants. In partnership with Western Union, the Republic of Srpska Post offers international trans-
vormt. “We bezitten kantoren en medewerkers in elk klein dorp van de Servische Republiek en we staan erg dicht bij de
fers, and since 2002 has also been registered as an internet service provider.
mensen,” zegt ze. “We werken aan de oprichting van een Postbank in de Servische Republiek, die zal gebruikmaken van ons retailnetwerk.” Een Postbank zou haar voordeel kunnen doen met een snelle marktpenetratie. Ze zou Republic of Srpska Post de mogelijkheid bieden om zijn servicegamma uit te breiden en ze zou kunnen steunen op het imago van de onderneming als eerlijk en betrouwbaar merk. “De mogelijkheden voor een samenwerking met businesspartners die ons netwerk zouden willen benutten, zijn talloos en we staan er helemaal voor open,” vult Jasminka Krivokuca aan. Republic of Srpska Post gebruikt zijn netwerk reeds op andere manieren, via een betrokkenheid bij allerlei enquêteprojecten zoals volkstellingen. Voor internationale organisaties die geïnteresseerd zijn in demografische studies, is het uitgestrekte netwerk van onschatbare waarde. “We kijken erg positief aan tegen de toekomst van de Servische Republiek,” vertelt Jasminka Krivokuca. “De nieuwe regering is bijzonder actief in het aantrekken van internationale investeringen en we voelen de resultaten reeds in de vorm van een actievere economie.”
18 - Bosnia
The Director Jasminka Krivokuca explains that the firm’s extensive retail network is its competitive advantage. “We have offices and people in every small village in the Republic of Srpska, and we are close to our people,” she says. “We are working on establishing a Post Bank in the Republic of Srpska, which will use our retail network.” A Post Bank would benefit from speedy market penetration, enable the Republic of Srpska Post to increase its range of services, and build on the company’s image as a truthful and reliable brand. “The possibilities for cooperation with business partners who would like to use our network are countless and we are very open to them,” says Jasminka Krivokuca. The Republic of Srpska Post is already utilising its network in other ways, by getting involved in polling projects like censuses. For international organisations interested in demographic surveys, this broad network is invaluable. “We are very positive about the future in front of Republic of Srpska,” says Jasminka Krivokuca. “The new government is very active in attracting international investment and we already feel the results in a more active economy.”
Republic of Srpska Roads
Verbeteren van wegen levert voordelen op et overheidsbedrijf dat verantwoordelijk is voor het onderhoud en de investeringen met betrekking tot het 4.200 kilometer lange wegennet in de regio, heet Republic of Srpska Roads. Het wegennet in de Servische Republiek is verdeeld in 13 regio’s en de onderneming werkt met onderhoudscontracten op lange termijn voor elk van die regio’s.
H
Een programma voor de renovatie van het wegennet tussen 1999 en 2001 was grotendeels gefinancierd door de Europese Bank voor Reconstructie en Ontwikkeling (EBRD), de Europese (EIB) en de Investeringsbank Mladen Lazendic directeur
Wereldbank. In 2007 zal een ander grootschalig reconstructieproject een
Improving roads brings benefits
T
he public company responsible for maintenance and investment in the region’s 4,200 kilometres of roads is the Republic of Srpska Roads. The road network in Republic of Srpska is divided into 13 regions, and the company has long-term maintenance contracts in place for each of these.
aanvang nemen, waarbij 10 van de 55 secties in het wegennet van de regio – gelijk aan 1.100 kilometer – zullen worden hersteld binnen
A road rehabilitation programme from 1999-2001 was mainly financed by the European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), European Investment Bank (EIB) and the
een periode van vijf jaar.
World Bank. 2007 will see the start of another major reconstruction project, with 10 out of 55 sections of the region’s roads – equivalent to 1,100 kilometres – due to be repaired within the
Directeur Mladen Lazendic: “Er zijn internationale consultants betrokken bij dit proces. Ze verschaffen ons de recentste know-how en een inzicht in de Europese normen voor wegenonderhoud.” Republic of Srpska Roads participeert in een nieuw program-
next five years. According to the Director Mladen Lazendic, “International consultants are active in this process, providing us with the latest know-how and European standards of road maintenance.”
ma van de Wereldbank, dat zich richt op projecten van wegenonderhoud. Dit houdt in dat onderhoudsfirma’s eerder op basis van hun prestaties worden gecontracteerd dan op basis van hun methodes, wat de efficiëntie, de kwaliteit en de veiligheid van de wegen in de republiek Srpska ten goede zal komen. Betere autosnelwegen vormen een ander belangrijk thema. De aanleg van de snelweg tussen Gradiska en Banja Luka werd aangevat met de aanpak van het eerste gedeelte van zes kilometer. Het tweede gedeelte van 30 kilometer
Republic of Srpska Roads is part of a new World Bank programme targeting road maintenance programmes. This will involve maintenance companies being contracted based on their performance rather than their methods, which will improve efficiency, quality and road safety in the Republic of Srpska.
wordt gefinancierd in samenwerking met de EIB, de EBRD en de Italiaanse overheid.
Better motorways are another key issue. The construction of the Gradiska-Banja Luka motorway has started with the first sixkilometre section. The second section of 30 kilometres is being financed in cooperation with the EIB, EBRD and the Italian government.
Republic of Srpska Roads heeft als instelling blijk gegeven van de nodige bekwaamheid om fondsen in te zamelen voor de voltooiing van grote projecten en om te investeren in eigen pro-
As an institution, the Republic of Srpska Roads has proved its ability to garner funds in order to complete important projects, as well as investing its own resources. Mladen Lazendic points out
jecten. Mladen Lazendic stelt dat de onderneming ook een mooie vooruitgang boekt inzake EU-compatibiliteit.
that the company is also making real progress towards EU compatibility.
“Ons ultieme doel is te komen tot groei en rendabiliteit, die strategisch gezien van kapitaal belang zijn voor ons,” zegt hij. “Een beter businessimago van het land is uiteraard ook belang-
“Our ultimate goal is to create growth and profitability, which is strategically crucial for us,” he comments. “An improved business image of the country is very important for us as well, because it links directly with the business condition of our company.”
rijk voor ons, omdat er een rechtstreeks verband is met de businesspositie van ons bedrijf.”
Bosnia - 19
Business & Leisure
Hotel Bosna
Historisch hotel profiteert van ingrijpende renovatie otel Bosna is al 122 jaar lang het tophotel in Banja Luka. Dankzij de ideale ligging en de faciliteiten van wereldklasse is het enorm populair bij zakenreizigers. Volgens medeeigenaar Brane Jankovic behoort ruim 60% van de klanten tot het kruim van de Europese zakenwereld. Twee jaar geleden werden ingrijpende renovatiewerken aangevat. Ze werden in fases uitgevoerd, zodat de gasten er geen hinder van zouden ondervinden. Nu is al meer dan de helft van de geplande modernisering uitgevoerd, inclusief een investering van ruim twee miljoen euro voor de renovatie van de gevel, in-
H
stallatie van airco en de modernisering van het rioolstelsel onder het hotel. Meer dan 70% van de kamers is al gerenoveerd. In Hotel
exclusief verblijf willen, is er het prachtige presidentiële appartement. Er zijn nog andere vernieuwingen in het hotel, zoals een ruime congreshal met plaats voor 400 personen, die eind dit jaar klaar moet zijn, een restaurant waar de gasten à la carte kunnen dineren en drie kleinere restaurants die bijna af zijn. Hotel Bosna
Bosna kunnen gasten een A-, B- of C-kamer kiezen: “Wanneer alle kamers gerenoveerd zijn, zullen we 200 A- en B-kamers
krijgt ook een 11 meter hoge fontein, als sluitstuk van de renovaties. “We passen de nieuwste trends toe in ons hotel, want
hebben. Klantentevredenheid is immers onze grootste prioriteit,” aldus Brane Jankovic. Elk appartement en elke kamer in Hotel Bosna heeft een te-
stilstaan is achteruitgaan,” zegt Brane Jankovic. Eén troef van het hotel die er al sinds het begin uitspringt, is het uiterst behulpzame en professionele personeel. Dat zorgt er-
lefoon en een directe internetverbinding, satelliettelevisie, een badkamer met föhn en een minibar. Voor gasten die een écht
voor dat u extra zult genieten van uw verblijf in Hotel Bosna en Banja Luka.
20 - Bosnia
Landmark hotel benefiting from extensive renovations
H
otel Bosna has been the address of choice in Banja Luka for 122 years. An ideal location combined with premier facilities makes Hotel Bosna the choice of business travellers. Co-owner Brane Jankovic says that over 60% of clients are top representatives from the European business community. Two years ago a major renovation project began, undertaken in stages so that guests would not be disturbed. Already more than 50% of the planned modernisation has been completed, including an investment of over €2 million in renovating the facade, installing air conditioning and upgrading the sewerage system.
apartment available. Other new developments at the hotel include a spacious conference hall accommodating 400 people – ready at the end
Over 70% of rooms have been renovated. Hotel Bosna offers guests a choice of accommodation in A, B or C grade rooms. “By the time we finish the redecoration of the rooms,
of the year – an a la carte restaurant, and another three small restaurants to be completed shortly. Hotel Bosna will also be showcasing an 11-metre fountain by the time the renovations
we will be offering 200 rooms in A and B standard, putting customer satisfaction as an absolute top priority,” says Brane
are finished. “The newest trends in the world are being implemented in Hotel Bosna, as part of our constant development,”
Jankovic. Every Hotel Bosna apartment and guest room features a telephone and direct internet connection, satellite television,
comments Brane Jankovic. One feature of the hotel that has always stood out is its staff. Cooperative, professional and always willing to help,
a bathroom with a hairdryer and a mini-bar. For guests wanting something truly special, there is a spectacular presidential
they make a stay in Hotel Bosna and the experience of Banja Luka a real pleasure.
)05/"
#"/+" -6, #"/+ -6,"
3&16#-*," 4314," 431
#04/" * )&3$&(07*/" &3$
Bosnia - 21
Zenica - Doboj
Turkish Hayat Company
Succesvolle investering uit Turkije en investering vanwege het Turkse Hayat Company – onderdeel van de Kastamonu Entegre-groep – heeft een geslaagde privatisering tot stand gebracht in Bosnië en Herzegovina. In februari 2005 werd een lokale papierfabriek omgevormd tot Natron Hayat, waarbij 30% van de aandelen nog steeds in handen bleven van de overheid. Het onmiddellijke gevolg was een toename van de tewerkstelling met de creatie van 220 nieuwe jobs, en een verbetering inzake efficiëntie.
E
Ali Aykac managing director
Natron Hayat biedt reeds OPN, Testliner3, Fluting en Schrenz aan op basis van zijn eigen geïntegreerde productieproces. Een moderniseringspro-
Successful investment from Turkey
A
n investment by the Turkish Hayat Company – part of the Kastamonu Entegre group – has created a successful privatisation in Bosnia and Herzegovina. In February 2005 a local paper
gramma in samenwerking met de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling ten bedrage van 54 miljoen euro zal de productie in de gereno-
mill became Natron Hayat, with 30% of shares still governmentowned. The immediate effect has been an increase in employment, with 220 new jobs created, and an improvement in effi-
veerde pulp- en papierfabriek nog verhogen en zal deze ook in overeenstemming brengen met de milieunormen binnen de EU.
ciency. Natron Hayat already offers OPN, Testliner3, Fluting and
Deze maatregelen zullen resulteren in een breder productgamma, met omvatting van machinaal geglansd Sack
Schrenz from its own integrated production process. A modernisation programme in cooperation with the European Bank for Reconstruction and Development, at a cost of €54 million, will in-
Kraft-papier, Kraftliner-, Clupac- en Semi-Clupac-papier. De huidige lijnen van OPN-, Shrenz-, Fluting- en Testliner3-ver-
crease production at the renovated pulp and paper mill, as well as bring it into line with EU environmental standards.
pakkingspapier zijn gebaseerd op papierafval en worden gebruikt voor de productie van golfkarton, verpakkingsmateriaal, kokers en drukkerijproducten. Het standaardformaat van het verpakkingspapier van de firma wordt gebruikt voor de productie van golfkarton van 1.600, 1.800 en 2.100 millimeter. Verpakkingspapier voor andere gerelateerde producten kan ook op maat worden gemaakt in functie van de specificaties van de klant. Tegen eind 2007 zal de onderneming haar volledige productiecapaciteit bereiken en zal ze zowel binnen de regio als in heel Europa competitief worden. “Het ligt in onze bedoeling de hele regio van het voormalige Joegoslavië te ondersteunen, maar met onze uiteindelijke capaciteit gaat onze belangstelling ook uit naar andere markten,” verklaart managing director Ali Aykac. Als ze op volle kracht draait, zal de onderneming in staat zijn om te voldoen aan de behoeften van de vroegere Joegoslavische staten met 20% van haar productie, zodat de resterende 80% wereldwijd kan worden gedistribueerd. Natron Hayat in Maglaj heeft alles om een grote naam te worden in de sector van de papierproductie.
22 - Bosnia
These measures will result in a wider production portfolio, encompassing machine-glazed Sack Kraft paper, Kraftliner, Clupac and Semi-Clupac paper. The current lines of OPN, Shrenz, Fluting and Testliner3 packaging papers are based on waste paper and are used for production of corrugated boards, paper wrapping material, tube material and printing branch products. The company’s standard packaging paper width is used for 1,600, 1,800 and 2,100 millimetre corrugated board production. Packaging paper for other related products can also be tailored to customer specifications. By the end of 2007, the company will reach full production capacity and become competitive both regionally and throughout Europe. “Our goal is to support the entire region of the former Yugoslavia, but with our final capacity we are interested in other markets as well,” says managing director Ali Aykac. Operating at full capacity, the company will be able to meet the needs of the former Yugoslav states with 20% of its output, allowing the remaining 80% to be distributed worldwide. Natron Hayat in Maglaj is set to become a leading name in the paper production industry.
Useful addresses Tourism community of B&H PR Office
Tel: +387 33 252 924; +387 33 252 922 Fax: +387 33 252 901 Mail:
[email protected] Branilaca Sarajeva st, no 21/II, 71000 Sarajevo
Embassy of Bosnia and Herzegovina to the Kingdom of Belgium
Rue Belliard 15-17 • 1040 Brussels, Belgium Phone: +32.(0)2.502.0188 Fax: +32.(0)2.644.3254
[email protected]
Ministry of Foreign Affairs of Bosnia and Herzegovina
Musala St. 2, 71000 Sarajevo, Bosnia and Herzegovina tel: +387 33 281 100 fax: +387 33 472 188
[email protected] Ministry of Finance Mehmeda Spahe 5
Sarajevo Telefon: +387 33 253 406; 203 147; 203 148 E-mail:
[email protected]
Bosnia - 23
$UBAI
$E BESTE BESTEMMING VOOR UW VASTGOEDINVESTERING
)NF OVER ORMEER U O TRIP N NZE DA NU ONZE AAR $UB AGSE AI EN MAA N D INFO AVON ELIJKSE DEN
,AAT U ADVISEREN DOOR VAN ONZE VASTGOED &ILIP 2EMANS CONSULTANTS ALVORENS U UW TRIP REGELT NAAR $UBAI
0ROlTEER NU VAN DE INVESTERINGSOPPORTUNITEITEN IN DE 6ERENIGDE !RABISCHE %MIRATEN
7ILT U IN $UBAI INVESTEREN IN VASTGOED EN BENT U OP ZOEK NAAR EEN VERTROUWENSPARTNER DIE U VAN ! TOT : BEGELEIDT IN UW AAN EN VERKOPEN
"EL VOOR MEER INFO INFO DUBAIVASTGOEDCOM
'ENERAAL *ACQUESLAAN
WIJ HELPEN U GRAAG VERDER "2533%,
WWWDUBAIVASTGOEDCOM
