Borstsparende operatie en schildwachtklierprocedure In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten om een borstsparende operatie te ondergaan ter behandeling van een tumor in uw borst. Het doel van de operatie is om het tumorweefsel uit de borst weg te halen. In deze folder leest u alles over de voorbereiding, de operatie en de nazorg.
Borstsparende operatie Bij een borstsparende operatie wordt de tumor en een ruime hoeveelheid omringend gezond weefsel verwijderd. Na een borstsparende operatie volgt altijd bestraling van de borst om mogelijk achtergebleven kankercellen te vernietigen. Het vanzelfsprekende voordeel van de borstsparende behandeling is dat de borst behouden blijft. De vorm en kleur van de borst zullen door de intensieve behandeling wel enige verandering vertonen, in vergelijking met de andere borst.
Belangrijk om te weten: Soms vindt de patholoog, die het weefsel onderzoekt, dat niet al het tumorweefsel is verwijderd. Er volgt dan een tweede operatie. Na een borstsparende operatie in verband met kwaadaardig weefsel volgt altijd een bestraling om mogelijke achtergebleven cellen te vernietigen. Wat is de schildwachtklier? De schildwachtklier is de eerste lymfeklier na een tumor. Deze klier wordt als eerste aangedaan wanneer cellen van het gezwel zich verspreiden door de lymfebanen. Pas later worden ook andere lymfeklieren aangetast. De klier bevindt zich meestal in de oksel, soms naast het borstbeen. Soms gaat het om meer dan één klier. Als de schildwachtklier geen tumorcellen bevat, is de kans klein dat de overige lymfeklieren tumorcellen bevatten. Als er wel tumorcellen in de schildwachtklier worden gevonden, bestaat de kans dat ook de omgevende lymfeklieren zijn aangetast. Het kan dan wenselijk zijn om alle overige lymfeklieren in dat gebied te verwijderen. Dit hangt ook af van de andere kenmerken van de tumor. Bij mensen zonder uitzaaiingen blijft de lymfeklieroperatie dus beperkt tot het verwijderen van (meestal) één of twee klieren. Er worden voor deze ingreep verschillende benamingen
gebruikt, wat tot verwarring kan leiden. Sentinel node-, schildwachtklier- of poortwachtklierprocedure zijn verschillende termen voor dezelfde ingreep. De schildwachtklierprocedure wordt uitgevoerd bij mensen met een tumor in de borst, waarvan door middel van borstfoto’s, celpunctie en/of echografie bewezen is dat die kwaadaardig is. Als er al voor de operatie vergrote lymfeklieren in de oksel worden gevonden, zal daar eerst nader onderzoek naar worden gedaan.
Voorbereiding op de opname in het Maasziekenhuis Voordat u wordt geopereerd in Maasziekenhuis Pantein heeft u twee afspraken op de afdeling Nucleaire Geneeskunde van het Radboudumc in Nijmegen ter voorbereiding op de operatie. Tijdens de eerste afspraak krijgt u een radioactieve stof ingespoten die de schildwachtklier zichtbaar maakt. Een dag later worden er foto’s en een scan gemaakt van de schildwachtklier voor een definitieve plaatsaanduiding. De afspraken in het Radboudumc vinden plaats op de dag vóór de opname en op de dag van de opname in het Maasziekenhuis. Aansluitend op de tweede afspraak in het Radboudumc wordt u opgenomen in het Maasziekenhuis Pantein voor de operatie. Meer informatie over de afspraken in het Radboudumc leest u op pagina 3. Op pagina 8 vindt u een overzicht van uw afspraken in het Radboudumc en de adres- en contactgegevens van de afdeling Nucleaire Geneeskunde. Voorbereiding op de operatie De anesthesioloog vertelt u vanaf welk tijdstip vóór de operatie u nuchter moet blijven. U mag dan alleen een slokje water drinken. Wij raden u ook aan gedurende 24 uur vóór uw opname geen alcohol te gebruiken en niet te roken, ook niet gedurende de dag van de operatie. Voor de operatie moet uw huid schoon zijn. Wij verzoeken u voor u naar het ziekenhuis komt te douchen of te baden, uw nagels kort te knippen, eventuele nagellak te verwijderen en geen crème of make-up te gebruiken. Tijdens de ingreep mag u geen lenzen, piercings of sieraden dragen. U kunt wel een bril meenemen, die u tijdens de opname kunt dragen.
Heeft u de dag voor de ingreep griep of koorts? Neemt u dan contact op met het opnamebureau op telefoonnummer 0485-84 57 10. U hoort dan of het nodig is om een nieuwe afspraak te maken. Volgt u verder de instructies en voorbereidingen op, zoals afgesproken met uw behandeld arts, de anesthesioloog en de informatieverpleegkundige (zie ook de folder ‘Anesthesiologie’). In de folder ‘Wegwijzer bij opname’ kunt u meer lezen over de opname en de voorbereiding hierop. Welke verdoving? Een goede verdoving bij een operatie is belangrijk. Een borstsparende operatie en schildwachtklierprocedure vindt altijd plaats onder algehele narcose. Over de wijze van verdoving kunt u meer lezen in de folder ‘Anesthesiologie’ van het Maasziekenhuis. Tijdens het pre-operatief spreekuur ter voorbereiding op de operatie kunt u de verdoving met de anesthesioloog bespreken. Medicatie De anesthesioloog vertelt u tijdens het pre-operatief spreekuur welke medicijnen u mag gebruiken en met welke u tijdelijk dient te stoppen.
Dag vóór de opname Eerste afspraak in het Radboudumc Op de afgesproken dag en tijd meldt u zich bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde in het Radboudumc in Nijmegen. De nucleaire geneeskundige geeft u ongeveer 4 kleine injecties met radioactieve stof op verschillende plaatsen, net onder de huid in de borst. Dit is even gevoelig. De radioactieve stof zal zich in de komende uren verplaatsen via de borst naar de eerste okselklier (de schildwachtklier). Dit alles duurt ongeveer 10 minuten. Om te controleren of de radioactieve stof zich goed verplaatst, wordt er ongeveer 2 uur nadat u de injecties heeft gehad, nog een scan gemaakt. De hoeveelheid radioactiviteit die wordt toegediend is gering en ruim binnen de norm die de overheid daarvoor heeft aangegeven. Bijwerkingen zijn niet bekend.
Dag van opname Tweede afspraak in het Radboudumc Op de dag van de opname gaat u nog een keer terug naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde in het Radboudumc. De schildwachtklier in de oksel wordt dan gemeten en aangetekend. De radioactieve stof bevindt zich nu in de eerste okselklier. Een laborant neemt u mee naar een toestel dat deze radioactiviteit kan meten in de oksel. U komt hiervoor op een tafel te liggen met een grote meetkamer boven u. De laborant maakt foto’s en tekent de plaats aan in de oksel. De nucleair geneeskundige controleert dit en eventueel wordt met een soort groot potlood (een meetinstrument) de activiteit in de oksel gemeten voor de definitieve plaatsaanduiding. Dit alles duurt ongeveer 20 tot 30 minuten. De foto’s die worden gemaakt neemt u mee naar Maasziekenhuis Pantein. In het Maasziekenhuis meldt u zich op het afgesproken tijdstip bij de balie van de verpleegafdeling. Een verpleegkundige wijst u uw kamer en bed. Zij stelt u een aantal vragen, beantwoordt mogelijke vragen van u en bereidt u verder voor op de operatie. Zij neemt uw temperatuur en polsslag op en u kunt de operatiekleding aantrekken. Om trombose te voorkomen, krijgt u voor de operatie door middel van een injectie een antistollingsmiddel toegediend. Röntgenlokalisatie Als de chirurg de tumor kan voelen (palpabel), verwijdert hij of zij de tumor zonder verder onderzoek. Is de tumor niet te voelen, dan bepaalt de radioloog de plaats van de tumor met behulp van echografie of mammografie. Er zijn verschillende manieren om de plek van de tumor zichtbaar te maken voor de chirurg. De radioloog kan op de plaats van de tumor een draad met een klein weerhaakje in de borst plaatsen. De chirurg verwijdert dan het gedeelte rondom deze draad. De punt van de draad (het weerhaakje) is dan het centrum van het weefsel dat weggehaald moet worden. De röntgenlokalisatie vindt plaats op de ochtend voor de operatie op de afdeling Radiologie van het Maasziekenhuis.
De operatie operatie Nadat u onder narcose bent gebracht, wordt een kleine hoeveelheid blauwe kleurstof in de borst gespoten. Deze kleurstof stroomt naar de schildwachtklier. Die kleurt nu blauw en is bovendien nog steeds radioactief. Met een kleine operatie wordt de klier vervolgens verwijderd. De schildwachtklier is te herkennen aan zijn blauwe kleur en aan de resterende radioactiviteit die we kunnen opsporen met een detector. Deze procedure neemt ongeveer een half uur in beslag. Daarna wordt op de normale wijze een borstsparende operatie uitgevoerd. Bij een borstsparende operatie wordt de tumor verwijderd samen met een gedeelte van het omliggende gezonde borstweefsel. Dit om er zo zeker mogelijk van te zijn dat er geen kwaadaardige cellen in de borst achterblijven. Bij meer dan de helft van de vrouwen met borstkanker kan tegenwoordig een borstsparende operatie worden uitgevoerd. Het is niet zo dat na een borstsparende operatie de borst er nog net zo uit ziet als voor de operatie. Soms is bijna niets te zien, maar het kan ook zijn dat de geopereerde borst kleiner wordt of dat de borst op de plaats waar het gezwel is weggehaald ingedeukt is. Ook de plaats van de tepel van de geopereerde borst kan veranderd zijn. Dit hangt af van de plaats waar het gezwel is weggenomen. Het gevoel in de borst blijft behouden. Rondom het litteken kan de borst gevoelloos worden. Na verloop van tijd kan de borst rond het litteken door de vorming van littekenweefsel wat verhard aanvoelen. Na de operatie Na de operatie wordt u wakker op de uitslaapkamer. U heeft een infuus in uw arm voor het toedienen van vocht en eventueel medicijnen. De wond is verbonden met gaasje. Een verpleegkundige brengt u terug naar de verpleegafdeling. Daar wordt regelmatig gevraagd hoe u zich voelt en hoeveel pijn u heeft. Ook wordt uw bloeddruk, de wond en het infuus regelmatig gecontroleerd. Als u niet misselijk bent, mag u na de operatie weer eten en drinken. Als het drinken en eten goed gaat, wordt het infuus verwijderd. Doordat de resterende blauwe kleurstof (die tijdens de operatie in de borst wordt gespoten) wordt uitgescheiden, kan uw urine en ontlasting gedurende de eerste dagen na de operatie blauw of groen van kleur zijn. De kleurstof is een geregistreerd middel. In uitzonderlijke gevallen kan een allergische reactie optreden. De borst kan nog lang blauw blijven van de kleurstof.
Het operatieverband mag 24 uur na de operatie van de wond gehaald worden. Vaak zitten er op de wond zwaluwstaartjes geplakt die zeven dagen blijven zitten. Nadat het verband verwijderd is, mag u douchen. In de dagen na de operatie zult u zich weer vrij snel kunnen verzorgen en vrij bewegen. Bewegen is goed voor het herstel. De dag na de operatie neemt de mammaverpleegkundige contact met u op om te vragen hoe het
met
u
gaat.
Als
u
nog
in
het
ziekenhuis
opgenomen
bent,
komt
de
mammacareverpleegkundige bij u langs. Als u al weer thuis bent, dan zal ze telefonisch contact met u opnemen. De opname duurt meestal één tot twee dagen.
Na de opname Wanneer neemt u contact op met het het ziekenhuis? In de volgende gevallen dient u contact op te nemen met poli Chirurgie: •
Bij een nabloeding of wondlekkage;
•
Bij hoge koorts (meer dan 38,5 °C);
•
Bij extreme pijn;
•
Bij roodheid rondom de wond;
•
Bij zwelling van het wondgebied.
Wanneer zich thuis bovenstaande problemen voordoen, neemt u dan contact op met de poli Chirurgie, via telefoonnummer 0485-84 53 35. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de Spoedeisende hulp op telefoonnummer 0485-84 53 31. Adviezen voor thuis •
Bij pijn mag u paracetamol 500 mg tabletten gebruiken, maximaal 4 keer per dag 2 tabletten.
•
Wees de eerste 4-6 weken voorzichtig met tillen en alle bewegingen en activiteiten die nog pijnlijk zijn.
•
De wond heeft geen speciale verzorging nodig. Als de wond droog is, hoeft er geen gaas of verband meer op.
•
Gebruikt u zo min mogelijk pleisters. Mocht dit wel nodig zijn, gebruikt u dan papieren pleisters.
•
Tot aan de controleafspraak mag u niet baden. U mag wel douchen.
•
Overlegt u tijdens de eerste poliklinische controle wanneer u weer mag sporten.
•
Wanneer u weer kunt gaan werken, hangt af van het werk dat u verricht. Dit kunt u ook tijdens de eerste poliklinische controle overleggen.
Poliklinische controle Na ongeveer 10 tot 14 dagen heeft u op de polikliniek een afspraak voor controle. De chirurg bespreekt met u de uitslag van het onderzochte borstweefsel. Afhankelijk van de uitslag kan een aanvullende behandeling worden geadviseerd. Wij raden u aan uw partner of een andere naaste mee te nemen naar deze afspraak. Oncologiecommissie De specialisten van het Maasziekenhuis werken nauw samen met specialisten van het Integraal Kankercentrum Oost (IKO) in de oncologiecommissie. In deze commissie worden de ziektebeelden van alle kankerpatiënten besproken om tot een optimale behandeling te komen. Meer informatie Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Stelt u deze dan aan uw behandelend arts of de mammacareverpleegkundige. Ook als u ongerust bent over uw situatie mag u altijd contact opnemen met de mammacareverpleegkundige. De mammacareverpleegkundige is bereikbaar op telefoonnummer 0485-84 53 34 of via
[email protected].
Afsprakenoverzicht en contactgegevens Radboudumc Dag voor voor de operatie: operatie: afspraak schildwachtklierprocedure Op ………………………
Om ………………… uur injectie Om ………………… uur scan
wordt u verwacht op de afdeling Nucleaire Geneeskunde in het Radboudumc in Nijmegen voor de injectie met radioactieve stof en het maken van de scan. Dit is op de dag vóór de operatie. Na afloop van de behandeling mag u naar huis.
Dag van de operatie: operatie: afspraak schildwachtklierprocedure Op ………………………
Om ………………… uur
wordt u verwacht op de afdeling Nucleaire Geneeskunde in het Radboudumc in Nijmegen voor het maken van de scan en foto’s. De foto’s die worden gemaakt, neemt u mee naar Maasziekenhuis Pantein. Na het maken van de scan en de foto’s gaat u rechtstreeks naar het Maasziekenhuis, waar u zich meldt bij de balie van de verpleegafdeling. Contactgegevens Radboudumc Radboudumc, centrale ingang Afdeling Nucleaire Geneeskunde, (verdieping -1, route 757) Geert Grooteplein 10 6525 GA Nijmegen Telefoonnummer: 024-361 45 10
Februari 2014 - Versie 1.2 MAM018
