Bloedwaarden
Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014 door Joost Lips
Aanvraag bloedonderzoek
Bloedafname
Bewerking afgenomen bloed (1)
Kleuren van doppen van bloedafnamebuizen
Betekenis kleuren • Kleur wijst aan waarvoor afnamebuis gebruikt wordt • Kleur wijst óók op wat er al in buis zit vóór bloedafname, bijv. welk antistolmiddel • Voorbeeld: Paars: toevoeging EDTA, deze buis wordt gebruikt om cellen te tellen
Cellen tellen - Verdunnen bloed vóór tellen gaat automatisch in apparaat - Apparaat maakt gebruik van kenmerken van cellen en kan daardoor onderscheid maken tussen: * rode en witte bloedcellen * bloedplaatjes en rode bloedcellen * verschillende types witte bloedcellen - Apparaat meet hemoglobine en nog andere grootheden van rode bloedcel
Referentiewaarden bloedcellen • • • • • • • • • • • • •
Grootheid Ht (hematocriet) RBC (aantal ery's) Hb Bloedplaatjes
Vrouwen Mannen 0,36 - 0,46 0,41 - 0,51 4200 - 5400 4600 - 6200 7,4 - 9,6 8,6 - 10,9 150 - 400
Eenheid l/l miljard/l mmol/l miljard/l
WBC (aantal witte bloedcellen) 4 - 11 miljard/l Eosinofielen 10 - 390 (2 - 5 %)*,** miljoen/l Basofielen 0 - 120 (0 - 2 %) miljoen/l Staafkernigen 0 - 180 (3 - 6 %) miljoen/l Segmentkernigen 1200 - 5500 (50 - 70%) miljoen/l Lymfocyten 640 - 2900 (25 - 40%) miljoen/l Monocyten 70 - 700 (0 - 5 %) miljoen/l
Afwijkingen rode bloedcel Hemoglobine is verhoogd bij: Uitdroging, zoals bij langdurige diaree Emfyseem, ernstige astma, andere langdurige ademhalingsziekten
Te hoge activiteit van de bijnierschors Aanpassing aan grote hoogte Verminderde functie van de milt
Hemoglobine is verlaagd bij: Erfelijke anemieën (bloedarmoede) Vasthouden van water (zwangerschap, oedeem) Bloedverlies (menstruatie, bloeding, inwendige bloeding)
Te kort aan zekere voedingsbestanddelen {ijzer, koper, Vitamines C, B1 (thiamine), foliumzuur, vitamine B12} Slechte absorptie van voeding (ziekte van Crohn, maagzweer) Chronische ziekte (lever, nier, rheumatoïde artritis, kanker enz.) Onvoldoende werking beenmerg (infiltratie leukemiecellen, giftigheid van medicijnen) Overactieve milt Auto-immuun ziekte
Wanneer moet je je zorgen gaan maken?
• Zo gauw jouw waarden niet binnen de referentiewaarden liggen zijn je waarden afwijkend; een beetje afwijking is vaak geen reden tot zorg! • Bij lage Hb waarden: 4, 5, 6 regel: Als een jongere resp. middelbare, oudere patiënt een waarde heeft lager dan 4, 5, 6 mmol/L dan kan dat aanleiding zijn voor het geven van een transfusie van rode bloedcellen • Bij lage trombocyten waarden: Bij een waarde lager dan 70 kan een bloedplaatjes transfusie overwogen worden; bij een lagere waarde dan 10 dan zijn transfusies belangrijk • Bij lage witte bloedcel waarden: Bij waarde lager dan 1,5 à 1 spreekt men van te lage waarde. Er kunnen géén witte bloedceltransfusies gegeven worden. Er wordt preventief een antibioticum (of meerdere antibiotica) gegeven.
Bewerking afgenomen bloed (2) Het maken van een bloeduitstrijkje voor benoeming en beoordeling witte bloedcellen
Microscopisch onderzoek bloedfilm
Oorzaken van verhoogde (↑) of verlaagde(↓) aantallen witte bloedcellen in bloed - Infectieziekten (↑ en ↓); bacterie; virus; schimmel; parasiet (wormen, andere eencellige organismen) - Geneesmiddelen (↑ en ↓); cytostatica; antibiotica enz. - Hematologische ziekten (↑ en ↓); sikkelcelanemie bijv. - Kwaadaardige aandoeningen (↑); tumor; leukemie; lymfoom - Ontsteking (↑); reuma, - Metabole ziekten (↑); uremie; eclampsie - Stress (↑); koude; inspanning; angst; woede - Voeding (↓); tekort; onvolwaardig
Betrouwbaarheid laboratoriumuitslagen • Celtellingen zijn betrouwbaar omdat: * apparaat veel cellen telt * apparaat betrouwbaar is en goed gecontroleerd wordt • Microscopische tellingen en benoeming van cellen is minder betrouwbaar omdat: * het werk door mensen gedaan wordt * niet iedereen is het eens over welke cel het is
Gevolgen betrouwbaarheid laboratoriumuitslagen
• Verschillen in celtelling tussen laboratoria zullen erg klein zijn • Beoordelingen van microscopische bloed- of beenmerguitstrijken kunnen wel verschillen tussen laboratoria geven
Verder onderzoek - Beenmerg
- Klinisch chemisch
* Microscopisch * Immunofenotypering * Cytochemisch * Cytogenetisch * Mineralen * Enzymen * Metabolieten
- Moleculair – DNA – onderzoek
Immunofenotypering Met behulp van antistoffen worden op de oppervlakte van cellen aanwezige eiwitten aangetoond. Deze zijn kenmerkend voor het type cel. Ze hebben een CD aanduiding. Zo is: CD 235 een rode bloedcel CD 19 een B-lymfocyt CD 4 en CD 8 zijn twee types T-lymfocyten CD 14 monocyten CD 41 trombocyten (bloedplaatjes) CD 138 plasmacellen CD 34 stamcel
Immunofenotypering, techniek Het apparaat waarin de immunofenotypering wordt uitgevoerd lijkt op de celteller, maar heeft een aantal extra’s: Meerdere detectoren om verschillende CD types aan te kunnen tonen
Immunofenotypering, beeld Zo ziet het resultaat voor immunofenotypering voor acute myeloïde leukemie M3 (acute promyelocyten leukemie) er uit: een aantal puntenwolken
Voorbeeld van beenmerg met acute leukemie
Cytogenetisch onderzoek
Voorbeeld afwijkende chromosomen
Andere voorbeelden van chromosoomafwijkingen Chromosomale Afwijking AML t(8;21) t(15;17) inv(16) MDS -5/del(5q) -7/del(7q) trisomie 8** t(11q23) ALL Hyperdiploïdie t(12;21) t(4;11) t(9;22) t(5;14) CML t(9;22) CLL -q13/del(13q) trisomie 12 -p17/del(17p)
Fenotype (hoe het zich uit) Leukemie
FAB Prognose Classificatie
Acute myeloblasten leukemie Acute promyelocyten leukemie Myelomonoblasten leukemie
M2 M3 M4 Eo
Goed Goed* Goed
AML/ multilineage dysplasie AML /multilineage dysplasie AML /multilineage dysplasie AML / therapie gerelateerde AML
Relatief goed Slecht ? Slecht
voorloper B-ALL voorloper B-ALL voorloper B-ALL voorloper B-ALL T-ALL
Goed Goed Slecht Slecht Slecht
chronische myeloïde leukemie
Goed*
chronische lymfatische leukemie chronische lymfatische leukemie chronische lymfatische leukemie
Goed Slecht Slecht
* speciale behandeling mogelijk; ** trisomie betekent dat het chromosoom drie maal voorkomt
Moleculair onderzoek Het gaat bij moleculair onderzoek om het bepalen of er afwijkingen zijn in de volgorde van de basen en of er basen ontbreken of dat er extra zijn. Deze techniek is zéér gevoelig
Bedankt voor uw aandacht!
Vragen?
