25. 21e eeuwse vaardigheden: wat moet je er mee en wat kan je er mee?
21e eeuwse vaardigheden in het funderend onderwijs - stand van zaken-
SLO ● nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling
Petra Fisser NRO Congres “Samen op Expeditie” Amersfoort, 4 november 2015
SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling • Onafhankelijke, niet-commerciële positie als landelijke kennisinstelling • Curriculumontwikkeling: – ontwikkelen en onderhouden van landelijke leerplankaders (kerndoelen, eindtermen, examenprogramma’s, referentieniveaus) – ondersteunen en adviseren van OCW m.b.t. leerplanontwikkeling – uitvoering van onderzoek ter ondersteuning van deze twee hoofdtaken – primair en voortgezet onderwijs (incl. speciaal onderwijs)
Welk onderwijs nu voor straks?
21e eeuwse vaardigheden • 2014: Wat wilden we weten? – Wat zijn de vaardigheden van de toekomst? – Hoeveel aandacht is er voor deze vaardigheden in het primair onderwijs en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs?
• 2014: Wat hebben we gedaan? – Debat gevolgd en literatuuronderzoek gedaan om te bepalen om welke vaardigheden het zou moeten gaan – Kerndoelen en leermiddelen onderzocht – Vragenlijst en case studies van scholen – Discussiebijeenkomsten met leraren en andere experts http://www.slo.nl/toekomstgerichtonderwijs
Analyse kerndoelen & referentieniveaus • 21e eeuwse vaardigheden komen aan de orde, maar in geringe mate • Meeste aandacht voor: – Communiceren – Zelfregulering – Sociale en culturele vaardigheden
• Weinig aandacht voor: – Probleemoplosvaardigheden – Samenwerken – Digitale geletterdheid (po) – Creativiteit
Analyse van leermiddelen • Weinig doelgericht, substantieel en systematisch aandacht voor de vaardigheden in leermiddelen • Weinig aandacht voor probleemoplosvaardigheden, creativiteit en sociale en culturele vaardigheden • Meer aandacht voor de vaardigheden in geïntegreerde methodes
Voorbeelden uit methodes • PO – Bedenken van een nieuw voorwerp voor de fopwinkel (creativiteit, Nederlands) – Bedenken hoe een pretparkattractie boeiender gemaakt kan worden (probleemoplosvaardigheden, Nederlands) – Kennismaken met computertaal (ICT-basisvaardigheden, Rek-wis) – Gezamenlijk een tijdschrift ontwikkelen (samenwerken/communiceren, OJW)
• VO – Vorm je mening over 'zwarte piet is racisme' (kritisch denken, AK) – Leren hoe een frisdrankautomaat werkt (computational thinking, M&N) – Realistische doelen stellen en time managen bij grotere opdrachten (zelfregulering, AK) – Reclamefilmpje maken om een boek te promoten (creativiteit/communiceren, NL)
Analyse van de onderwijspraktijk • Vragenlijst – 822 leraren po – 867 leraren vo onderbouw – Extra respons: 1139 leraren Tweede Fase
• Case studies – 10 po-scholen, 9 vo-scholen – Mix van traditioneel/traditioneel vernieuwend/veelbelovend
Wat gebeurt er in de lespraktijk? • Vaardigheden worden belangrijk gevonden • Soms tot regelmatig aandacht voor de vaardigheden in de les • Meer aandacht voor vaardigheden in po (bovenbouw) dan vo-onderbouw!
Digitale geletterdheid • Mate van aandacht voor ICT-(basis)vaardigheden
(gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd)
• Leraren uit de bovenbouw po besteden significant meer aandacht aan ICT(basis)- vaardigheden dan leraren in andere leerjaren po. Zij scoren ook significant hoger dan leraren vo onderbouw.
Digitale geletterdheid • Mate van aandacht voor mediawijsheid
(gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd)
• Leraren uit de bovenbouw po besteden significant meer aandacht aan mediawijsheid dan leraren in andere leerjaren po. Zij scoren ook significant hoger dan leraren vo onderbouw.
Digitale geletterdheid • Mate van aandacht voor informatievaardigheden
(gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd)
• Leraren uit de bovenbouw po besteden significant meer aandacht aan informatievaardigheden dan leraren in andere leerjaren po. Zij scoren ook significant hoger dan leraren vo onderbouw.
Creativiteit • Mate van aandacht voor creativiteit
(gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd)
• Er zijn geen significante verschillen tussen leraren po en onderbouw vo, en ook niet tussen leraren in verschillende leerjaren po. meer resultaten m.b.t. de andere vaardigheden, zie http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse
Lespraktijk: uitkomst case studies • Scholen die (meer) aandacht besteden aan doen dit vanuit: – pedagogische visie of schoolprofiel (bijv. technasium, cultuurprofielscholen) – projectonderwijs, weinig (structureel) in leergebieden
• Leraren vinden innovatieve toepassing vaardigheden vaak lastig vorm te geven – Kritisch denken, probleemoplosvaardigheden, digitale geletterdheid worden complex gevonden
• Meerderheid van de leraren (67%) voelt zich niet voldoende toegerust en heeft behoefte aan lesmateriaal en professionalisering
Conclusie 2014 • 21e eeuwse vaardigheden komen weinig structureel en doelgericht aan de orde • Leraren hebben meer houvast nodig • Gegeven het belang van de vaardigheden is meer aandacht wenselijk • Inbedden in bestaande leergebieden meest kansrijke optie
Project 21EV in 2015 • QuickScans 21e eeuwse vaardigheden • Inventarisatie huidige onderwijspraktijk & internationale studie • Concretiseringen – In 2015 probleemoplosvaardigheden, creativiteit en digitale geletterdheid omdat uit het onderzoek van 2014 bleek dat deze vaardigheden op dit moment het moeilijkst uit te voeren, onduidelijk of nog weinig bekend zijn
• Ontwerpen, ontwikkelen en evalueren van voorbeeldmatige uitwerkingen – geschikt voor in ieder geval po en onderbouw vo – probleemoplossen, creativiteit en digitale geletterdheid – Nederlands, kunst en cultuur, rekenen/wiskunde en mens en maatschappij
• Inzicht in de manier waarop kaders en instrumenten voor het volgen en beoordelen van leerlingen ontworpen en ontwikkeld kunnen worden
curriculumvandetoekomst.slo.nl
Beschikbare voorbeeldmaterialen PO • Probleemoplossen – Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw – Nederlands, bovenbouw – Rekenen, onder-, midden-, bovenbouw
• Creativiteit – Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw – Aardrijkskunde, onder-, middenbouw – Natuurkunde, bovenbouw – Rekenen, onder-, midden-, bovenbouw
• Digitale geletterdheid – Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw – Nederlands, bb
Beschikbare voorbeeldmaterialen VO • Probleemoplossen – Kunst & Cultuur, vmbo-tl, klas 2 – Nederlands, vmbo b/k, klas 2 – Natuurkunde, onderbouw – Aardrijkskunde, onderbouw – Wiskunde, onderbouw
• Creativiteit – Kunst & Cultuur, vmbo-tl, klas 2 – Aardrijkskunde, onderbouw
• Digitale geletterdheid – Wiskunde, onderbouw – Nederlands, onderbouw
SLO-project in 2016 • Afronden van een deel van de lesvoorbeelden van 2015 • Verder met digitale geletterdheid • Nieuwe vaardigheden, een keuze uit: – kritisch denken – sociale en culturele vaardigheden – zelfregulering – communiceren – samenwerken
Vragen, opmerkingen, etc. • Petra Fisser
[email protected] • Ook bij interesse in het gebruik (en evaluatie!) van de lesvoorbeelden creativiteit, probleemoplossen en digitale geletterdheid!
