Blijdorp. " Koud Bloed in dierentuinen 12

:, i

n

h

0

Inhoudsopgave

2

Even bijpraten

2

Zoekplaatje

2

Nieuws uit Blijdorp

3

Vriendenherinneringen : Lex Noordermeer

6

Botanisch Blijdorp: De kwekerij 8 Test: Bent u een echte dierenvriend? Mutaties 12/4 - 7/8/2003 Koud Bloed in dierentuinen Lijn 13: Natuurlijk, natuurlijk gedrag

10

"

Heeft u ook zo genoten van de geboortegolf in de Diergaarde? Een okapi, twee olifantjes, een giraf, maarliefst zeven wolven, het kan niet op! In 'Nieuws uit Blijdorp' vindt u weer de laatste nieuwtjes. Verder neemt Gerhard Tijssen u mee naar dierentuinen 'all over the world' waar koudbloedigen zijn te zien . In de 'vogelwijzer' staan we nog even stil bij de gevolgen van de kippenpest. Verder natuurlijk de rubriek voor de liefhebbers van het groene deel in Blijdorp. O ud-hoofdredacteur en oud-voorzitter van onze Vereniging, Lex Noordermeer, blikt terug op 40 jaar Vrienden. O nze huiscolumnist, Theo vd Velde, heeft een heuse test ontworpen. Bent u een echte dierenvriend? Veel leesplezier! Marcel Kreuger, hoofdredacteur.

12

13

Beestachtige bezigheidstherapie: Verslag jubileumseminar gedrags14 verrijking Agenda-gezocht! Uitslag test

16

Digibeesten: De okapi

17

Vogelwijzer: De zieke kip

18

Zoo'n boek: Want mens en dier hebben hetzelfde lot . ..

21

Nieuws uit andere tuinen

22

Verslag Vriendenreis naar het Noorderdierenpark

23

Colofon

23

Jonge giral in Blijdorp . loto: Ineke Ilijkoort

Wat gaat de tijd toch snel! We zijn alweer ruim over de helft van ons jubileumjaar. Eerst zijn we maanden bezig met de voorbereiding van het jubileumseminar over gedragsverrijking. Nu kunt u in dit nummer alweer het verslag lezen! In de agenda vindt u alweer de data voor de komende winterlezingen .

Blijdorp Diergaarde Blijdorp staat dit jaar in het teken van reuzen. Gewapend met een meetlint en potlood trekken kinderen door de tuin, om aan de hand van een speurtocht kennis te maken met een aantal reuzen in de dieren- en plantenwereld. Het lijkt wel of de dieren meewerken aan dit reuzenjaar: er werden reusachtig veel jongen geboren!

Tekst: Monique van Leeuwen-Maat Met dank aan: Gerard van de Ploeg, giraffenpost en Henk Zwartepoorte, reptielenpost Bronnen: persberichten Diergaarde Blijdorp en 'De nieuwsbrief, maandelijkse uitgave van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp

Calilornische zeeleeuw · Iata: Yvonne Raaijmakers

Reuzenjaar De wolven kregen in het voorjaar maar liefst zeven jongen! Vermoedelijk zijn ze half april geboren. Eind mei werden voor het eerst vier pups waargenomen in de wolvenvallei. In de dagen erna werd duidelijk dat het om meer jongen ging. Uiteindelijk werden zeven pups geteld! In vergelijking met voorgaande jaren zijn deze jongen al vroeg uit het nesthol gekropen: vermoedelijk was het binnen wat te krap. De wolvenroedel bestaat nu uit 13 dieren. Vader Huma en moeder Nova staan aan het hoofd van de roedel. Naast de zeven pups van dit jaar lopen er nog vier jonge wolven van vorig jaar in de vallei. Kunt u zich nog herinneren dat het vroeger zo moeilijk was om een wolf te ontdekken? Dat verhaal gaat nu duidelijk niet meer op! Bij de zeeleeuwen zagen in één week tijd vier jongen het levenslicht. Op het strandje in het verblijf heeft elke moeder een plekje weten te veroveren. Zodra een van de anderen een beetje te dicht in haar buurt komt begint ze luidkeels ruzie te maken. Vader Billy bemoeit zich niet met de scheIdende dames. Zeeleeuwen zijn totaal niet geëmancipeerd: de moeders zorgen alleen voor de jongen. Billy kwam enkele jaren geleden naar Blijdorp vanuit Rhenen . Daar had hij minder succes bij de dames. In Rotterdam heeft hij zich inmiddels ruimschoots bewezen! Als alle vier de moeders

hun jong grootbrengen is 2003 een reuzenjaar voor de zeeleeuwengroep. Ook het groepje zeeberen, in het voormalige zeeleeuwenbassin in de 'oude tuin', kreeg gezinsuitbreiding. Vader Franco en moeder Lady werden op 21 juni de trotse ouders van een zoon: Karel. Groot feest was het op 26 juli in Taman Indah: daar is temidden van de kudde wederom een olifantje geboren. Ook deze keer is het een meisje, dat de naam Anak (Maleis voor 'kind') heeft gekregen. Het was een spannend gebeuren, omdat het voor Yasmin haar eerste jong was. De bevalling verliep echter zeer voorspoedig. Toen bleek dat alles in orde was, werd de baby met luid getrompetter begroet door de kudde. Zelfs vader Alexander liet van zich horen. Zoals gebruikelijk bij olifanten helpen de tantes om het kleintje goed in de gaten te houden. Met name Bangka wijkt nauwelijks van de zijde van haar kleine nicht. Trong Nhi, die in mei geboren is, staat te trappelen om te stoeien met dit speelkameraadje. Op woensdag 30 ju li mocht Anak voor de eerste maal het buiten perk verkennen . Dat valt niet altijd mee: bij een poging om over een grote boomstam te klimmen zagen we haar een fraaie koprol maken. Moeder Yasmin treedt zeer beschermend op. Als Trong Nhi wat te opdringerig is, laat zij duidelijk merken dat ze daar niet van gediend is. Anak is nog >

Victoria in bloei - fOlo Hargo de Kom

Colobussen lekker builen! fOlo: Koos van Leeuwen

veel te klein voor wilde spelletjes. Dat belooft wat voor straks, als Anak een beetje groter en sterker is.

Geboortegolf bij hoefdieren De giraffeknudde werd op 3 mei uitgebreid door de geboorte van een meisje. De verzorgers kregen om 14.00 uur een seintje van enkele oplettende bezoekers dat de bevalling op gang was gekomen. Daarop werd de kudde binnengehaald. Sinds de giraffen dit verblijf bewonen, staan de vrouwtjes bij elkaar op stal. De mannen staan apart: met name tijdens een bevalling heeft een vrouwtje rust nodig en kan zij geen opdringerige heren in haar buurt hebben. Een giraf bevalt geheel zelfstandig. De verzorgers bemoeien zich er niet mee, tenzij er problemen zijn. Ook de overige vrouwtjes lijken tamelijk onverschillig. Dit in tegenstelling tot de olifanten, waarbij het heel belangrijk is dat een vrouwtje in de groep kan bevallen . Het enige dat de verzorgers doen, is de navel ontsmetten . Dit gebeurt terloops in het voorbijgaan, om de dieren geen stress te bezorgen . Het stukje navelstreng dat onder aan de buik van een jong diertje hangt valt er na enkele dagen vanzelf af. Voor moeder Tipsy is dit haar vierde jong en er waren gelukkig geen problemen . De draagtijd bij giraffen is 14 tot 16 maanden . Het jong blijft tot de leeftijd van twee jaar bij de moeder drinken. Daarnaast gaat een girafje al heel snel vast voer

mee-eten. Dat begint al als ze zo'n drie weken oud zijn. Eerst is het alleen maar spel. Het is een grappig geZicht als je de dieren aan het hooi ziet 'mummelen'. Het giraffemeisje kreeg de naam Anne. De verzorgers bedenken zelf de naam voor hun dieren. liefst kiezen ze een naam die makkelijk in de mond ligt. Dat is nu eenmaal praktisch als je de dieren wilt roepen . Na ongeveer zes jaar zijn giraffen geslachtsrijp , en kunnen ze zelf voor nageslacht gaan zorgen. Vader van Anne is Mark. Met zijn 19 jaar is hij al een oude heer. De verzorgers spreken zelfs al over een 'giraf van de dag'. Dat heeft hem niet belet om wederom vader te worden van een prachtige dochter! Bij de okapi's, ook wel bosgiraffen genoemd, was het op 22 juli feest wegens de geboorte van een dochter. Het diertje kreeg de naam Lomela en is daarmee genoemd naar een plaats in het gebied waar okapi's oorspronkelijk voorkomen (Kongo) . lisala en Kiburi zijn de trotse ouders van dit fraaie jong. Omdat onze okapi's behoren tot een zeer zeldzame diersoort, wordt elke geboorte met grote blijdschap gevierd . In het vorige nummer meldden we de geboorte van zebraveulen Glenn. Op 14 juni kreeg hij er een halfbroertje bij : moeder Marjolein beviel eveneens van een zoon, Mike. Vader van de twee is Josef.

Nog een klein hoefdiertje werd geboren op de koedoewelde: daar kwam op 21 juli een vrouwelijk koedoejong ter wereld .

Reuzenwaterlelie De Victoria, ook wel de 'koningin der waterlelies' genoemd , heeft deze zomer volop gebloeid. Deze reuzenwaterlelie is te vinden in het ronde bassin in de Victoria-serre, die zijn naam te danken heeft aan deze plant. Ieder jaar wordt hij door de botanische afdeling opnieuw uit zaad opgekweekt. In juli en augustus waren regelmatig bloemen van de Victoria te bewonderen . Zo'n bloem bloeit slechts twee nachten. Op de eerste dag gaan de volgroeide bloemknoppen aan het einde van de middag langzaam open en verschijnt een indrukwekkende roomwitte bloem, die een ananasachtige geur verspreidt. Tijdens de tweede avond is de bloem rozerood van kleur en zakt vervolgens onder water. De Victoria heeft reusachtige drijvende bladeren, die een doorsnede van soms wel twee meter bereiken . De reuzenbladeren kunnen een draagvermogen hebben van 50 kilo en met gemak een flinke baby dragen! De plant maakt om de vier tot vijf dagen een nieuw blad . Met dezelfde regelmaat verschijnen ook de bloemknoppen .

Europese primeur De reptielenpost kan weer een primeur op haar naam schrijven . Begin juli kropen daar >

Annam waterschildpadden uit het ei. Deze dieren behoren tot een zeer sterk bedreigde soort: ze staan op de lijst van de 25 meest bedreigde soorten! Het is een waterschildpad die alleen in Vietnam voorkomt. De dieren zijn afkomstig van een particulier. Blijdorp bezit drie stelletjes, waarvan er twee voor eieren hebben gezorgd. Enkele eieren zijn al uitgekomen en de kleine schildpadjes zijn te zien in de reptielenopfok. Daar worden deze vleeseters op een menu van muggenlarven en waterluis zorgvuldig grootgebracht.

bijna nergens gehouden. Het zijn fraaie slanke dieren met een spitse kop. Deze boombewoner is met zijn bruin/beige pak goed gecamoufleerd. Hij verstopt zich in spleten van boomstammen . De jonge dieren zijn een perfecte kopie van hun ouders , maar dan vele malen kleiner. Succes genoeg dus bij de kweek van reptielen in de Diergaarde. Het enige probleem voor de verzorgers is ruimtegebrek. Het is steeds weer passen en meten om alle bijzondere en bedreigde dieren een goed plekje te geven.

De driekielstralenschildpadden, eveneens een bedreigde soort, zorgden ook voor nageslacht. Half juli waren er al 16 dieren uit het ei gekomen en er liggen er nog meer in de couveuse. In Europa zijn maar drie stellen die jongen produceren, dus deze diertjes zijn een welkome uitbreiding van het aantal driekielstralenschildpadden.

Nog een Europese primeur was er door de geboorte van twee Aziatische civetkatten. De civetkatten wonen in bij de gibbons in Taman Indah. Zij zijn speciaal ingehuurd om de muizen daar te bestrijden. Waarschijnlijk zijn dit de eerste civetkatten die in Europa geboren zijn . Naast Blijdorp hebben alleen de dierentuinen van Singapore en Melaka deze dieren in de collectie.

Een verrassing voor de verzorgers waren de eieren van de geelkoplandschildpad in Taman Indah. Deze dieren wonen samen met de driekleur eekhoorns. Zij weten hun eieren goed te verstoppen in het ruime verblijf. De verzorgers hebben de 'verrassingseieren' in de couveuse gelegd en het resultaat mag er zijn: piepkleine geel kopjes! Dan was er ook nog een Europese primeur door de geboorte van Gillen's varanen. Deze Australische varaan wordt in Europa

Metamorfose De Colobussen, oftewel franjeapen, zijn verhuisd van het Henri Martinhuis naar het eiland in de grote vijver. In hun oude verblijf leken het van die rustige, deftige apen, met hun prachtige lange haren en fraaie pluimstaart. Nu zij de beschikking hebben over een ruim eiland met klimmogelijkheden hebben zij een ware metamorfose ondergaan. Ravotten, tikkertje spelen of verstoppertje: het is een genot om de die-

ren bezig te zien. Met wapperende haren rennen en springen ze rond . Ooit verhuisden wij van een bovenhuis met piepklein balkon naar een huis met een tuin. Dat gaf volgens mij hetzelfde gevoel!

Oceanium Het zijn spannende tijden voor de vogelverzorgers in het Oceanium . Op 24 mei is er namelijk een ei gevonden bij de koningspinguïns. Het paartje koningspinguins kreeg een houten ei om te bebroeden . Het echte ei is in de broedmachine gelegd. Als het ei bevrucht is en er een kuikentje tegen de schaal begint te tikken omdat het eruit wil, wordt het ei teruggelegd bij de ouders. Het zou kunnen dat er een kuiken te bewonderen is op het moment dat u dit Vriendennieuws in de bus krijgt . . .... .duimen maar. Ook van de papegaaiduikers ligt er een ei in de broedmachine. Het was eigen lijk de bedoeling dat de vogels zelf het ei zouden uitbroeden. Vanwege het inenten tegen de vogelpest moest dit ei helaas weggehaald worden bij de ouders. Hopelijk zijn er nog meer eieren in de nesten van andere papegaaiduikers: er zijn bij meerdere koppels paringen waargenomen. De kwallenhoek is eindelijk open. Het heeft veel langer geduurd dan gepland maar nu is het dan zover. Kent u kwallen ook alleen maar als die slijmerige pannenkoeken op het strand? Dan moet u echt eens een kijk-

>

OOOOGOOG Lex Noo rd erm ee r

verkoopkanaal (zowel binnen de Diergaarde als daarbuiten op braderieën, beurzen, e.d.) de inkomsten van de Vereniging verder te vergroten . We startten met bijna niks: met wat gips en malletjes maakten we dierfiguurtjes die verkocht werden en de winst werd geïnvesteerd in betere (en duurdere) verkoopwaar. Zo bouwden we met een leuk team geleidelijk een aardige 'w inkel' op. Ook nieuw in datzelfde jaar was de allereerste uitgave van 'Vriendennieuws', een uiterst simpel blaadje maar wel ons eerste eigen verenigings-communicatiemiddel. Erg belangrijk, want het aantal Vrienden was inmiddels gegroeid tot ver over de tweeduizend . Geleidelijk hebben we Vriendennieuws zien verbeteren en groeien tot het fraaie kleurentijdschrift dat het vandaag de dag is! Vijftien jaar lang heb ik in mijn vrije tijd met veel plezier geprobeerd om met beperkte middelen elk kwartaal een lezenswaardige uitgave te produceren . Mijn echtgenote was vaak wat minder blij als de deadline aangaf dat het weer 'Vriendennieuws-weekend ' was en ik weinig tot geen tijd aan mijn gezin kon besteden .

In het kader van het 40 -jarig jubileum van onze Vereniging hebben we twee oud -hoofd redacteuren van Vriendennieuws gevraagd om hun ervaringen met ons te delen, In het eerste nummer van dit jaar kon u de bijdrage lezen van Marc Damen. Nu is het de beurt aan Lex Noordermeer, oud -voorzitter van de Vrienden en oud -hoofdredacteur van Vriendennieuws,

Groeten van Kim - foto: Hels Ri jlaarsdam je nemen in de kwallenhoek. Als danseressen met sierlijk opbollende rokjes bewegen de mysterieuze dieren rustig door het water. Nooit gedacht dat kwallen zo mooi zijn! Volgens mij is een half uurtje kijken bij de kwallen een uitstekend middel tegen stress.

andere wordt met de nes groot gebracht. Kim is uitgegroeid tot een beeldschone tijgerdame . Voor de trouwe dierentuinbezoeker is het altijd leuk om te horen dat een van 'onze' Blijdorp dieren het uitstekend maakt in den vreemde.

Zoomeravonden

Speciaal voor abonnementhouders was de Diergaarde in juli geopend op de donderdagavonden . Elke avond had een eigen De rotseekhoorns in de zee van Cortez thema. Bezoekers konden tijdens deze hebben voor nageslacht gezorgd : eind juni zoomeravonden extra werden twee jongen informatie krijgen bij geboren . De grappidieren- en plantenverge eekhoorns met zorgers. De botanische hun donkere vacht zijn regelmatig te afdel ing had enkele bijzien . zondere experts ingehuurd: heuse tovenaars en heksen waren naar Groeten uit Blijdorp gekomen om Rheine Onlangs bezocht uitleg te geven over het gebruik van diverse Mels Rijlaarsdam, 'heksenkruiden' . een van onze trouwe fotografen, de dieVele bezoekers lieten maar al te graag Sint rentuin van Rheine. Janskruid in hun schoeTijger Kim, dochter nen doen tegen vervan Hermes en Musi moeidheid . Ook de verhuisde eind 200 I naar deze Duitse dauwdruppels van de tuin. Kim maakt het kaardenbol , die gebruikt worden om uitstekend! Zij kan Bijzondere expem .. - foto: Koos van leeuwen het goed vinden met eeuwig jong te blijven , vonden gretig aftrek. Enkele jeugdige haar echtgenoot en heeft zelfs al voor bezoekers waagden zich zelfs aan een eernageslacht gezorgd. Helaas is het deze eerste vliegles op een echte heksenbezem ..... ste keer nog niet helemaal goed gegaan. Eén jong stierf vrij snel na de geboorte, het •

Mijn oudste herinnering aan Blijdorp is het bezoek dat ik als klein jongetje met mijn moeder en een tante aan de Diergaarde bracht. Ik was meteen verkocht! Mijn eerste Blijdorp-abonnement kreeg ik in 1959 van Sinterklaas (ik was toen welgeteld I I jaren jong) en daarmee bezocht ik 'mijn' Diergaarde vrijwel elk weekend. Mijn chauvinisme kende geen grenzen: het was onmogelijk dat onverschillig welke andere dierentuin zich ook maar enigszins met Blijdorp zou kunnen meten . Toen ik in 1963 mijn eerste bezoekje aan Artis en het jaar daarop aan de Antwerpse Zoo bracht, moest ik dat eerlijkheidshalve (toch wel met een beetje pijn in het hart) een klein beetje relativeren . De onvoorwaardelijke Blijdorp-liefde bleef echter onverminderd bestaan en ik ergerde me dan ook groen en geel als op de televisie bij een of andere Engelstalige film het woordje 'Zoo' in de ondertiteling werd vertaald door 1\rtis'. Alsof er niet ook nog een (veel mooier) Blijdorp bestond! In 1963 las ik in het Vrije Volk dat er in de Rivièrahal een bijeenkomst zou plaatsvinden om een fanclub voor Blijdorp op te richten . Daar moest ik natuurlijk bij zijn en ik werd onmiddellijk lid van de vereniging in oprichting! Als vaste deelnemer aan de jaarlijkse Blijdorp-dag en de excursie naar een van de Nederlandse (of Belgische) dierentuinen leerde ik andere Blijdorp-liefhebbers kennen. De excursie van 1968 naar Planckendael zou voor mij een zeer gedenkwaardige worden : op de terugreis van Mechelen naar Rotterdam werd een tussenstop gemaakt in een wegrestaurant. Daar kwam ik aan een tafeltje terecht met Dr. A. Scheygrond (beroemd bioloog en toenmalig voorzitter van de Vrienden) en mijnheer F.H.M . Ramack (bestuurslid) . Het gesprek met beiden resulteerde in een uitnodiging om bij Ramack thuis zijn collectie dierentuingidsen te komen bekijken en wat

later zelfs een uitnodiging om bestuurslid van de Vereniging te worden. Op dat eerste bezoek aan huize Ramack zouden talloze bezoeken volgen met als resultaat dat Frans Ramack niet alleen mijn vriend maar ook nog mijn schoonvader werd!

>

Op de Algemene Ledenvergadering In april 1969 werd ik gekozen in het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Ik was zo trots als een pauw, dat ik nu als bestuurslid echt mee mocht helpen om via de Vereniging Blijdorp nog beter en mooier te maken . De bestuursvergaderingen werden 's avonds gehouden in het Directiekantoor van de Diergaarde en dat was op zich al bijzonder. Onder leiding van voorzitter Scheygrond werden daar de Verenigingsperikelen besproken en dat betrof in die tijd vooral de gewone, lopende zaken _ Penningmeester mevrouw Smael ontvouwde de financiële toestand van de Vereniging: de hoogte van het banksaldo en hoeveel leden hun jaarlijkse contributie nog moesten betalen . Verder werd er gesproken over de jaarlijkse Blijdorp-dag, de excursie en het eerstvolgende geschenk aan de Diergaarde. Ondanks haar hoge leeftijd had mevrouw Smael de (administratieve) touwtjes stevig in handen en de hele administratie werd

door haar met de hand bijgehouden . Van een computer was nog geen sprake, dus was het maar goed dat de Vereniging in die tijd een nog bescheiden aantal van zo'n 600 leden had! Geleidelijk bezocht ik aardig wat dierentuinen in binnen- en buitenland . Tijdens diverse dierentuin reisjes samen met mijn schoonvader werd de dierentuin-interesse alleen maar verder aangewakkerd . Het enthousiasme over al dat moois wilden we graag met andere liefhebbers delen en zo ontstond het idee om voor de Vrienden naast de jaarlijkse excursie naar een Nederlandse (of Belgische) dierentuin ook reizen te gaan organiseren naar buitenlandse dierentuinen. In 1976 vond zo de eerste 'echte' buitenlandse excursie plaats: de re is ging naar Duisburg en was een groot succes. Het zou nog tot 1986 duren voordat de eerste meerdaagse dierentuinreis (naar Berlijn) georganiseerd kon worden . In de verdere ontwikkeling van de Vereni ging was 1979 een belangrijk laar. Een lang gekoesterde wens werd gerealiseerd door een groepje enthousiaste vrijwilligers, dat de Propagandacommissie op poten zette. Het doel daarvan was om d.m.V. een eigen

In 1990 stelde verenigingsvoorzitter (en mede- oprichter) Ben Swaep zich niet langer her kiesbaar als bestuurslid en het was niet meer dan logisch dat ik als vice-voorzitter hem als voorzitter zou opvolgen. Vier jaar later kreeg ik de kans om nog veel meer (en niet alleen in mijn vrije tijd) met Blijdorp bezig te zijn en kon aan de slag bij de Afdeling PRlMarketing van de Diergaarde. Sindsdien houd ik me in de Diergaarde dagelijks bezig met allerlei werkzaamheden binnen de afdeling Communicatie en Marketing. Het meest in het oog springende 'product' is zeker Blijdorp Blad, de opvolger van achtereenvolgens BlijdorpGeluiden (van 1953 tot 1984) en Dieren (1984 - 1996). Bij het opzetten en de uitvoering van Blijdorp Blad kwamen mijn redactionele ervaringen met Vriendennieuws overigens uitstekend van pas. De overgang naar Blijdorp betekende na 25 jaar wel mijn afscheid als bestuurslid van de onafhankelijke Vereniging Vrienden van Blijdorp en dat was wel even slikken . Gelukkig groeit en bloeit de Blijdorp-fanclub als nooit tevoren en met meer dan zes duizend Vrienden is het zowel nationaal als internationaal een van de allergrootste dierentuin-ondersteunende verenigingen . Als je buitenlandse dierentuincollega's vertelt over die fanclub en wat die de afgelopen veertig jaar allemaal voor elkaar heeft gekregen, zie je de jaloezie in hun ogen! •

0000000GG

00000000

k e Op het dienstterrein, naast het voedselmagazijn, ligt het kassencomplex van Blijdorp. In deze kassen, weg van de drukte van het publiek, bevindt zich de kwekerij. De vochtige atmosfeer, de geur van aarde en de aanwezigheid van vele bijzondere planten maken de kwekerij tot een wereld op zich. In dit artikel kunt u een kijkje nemen achter de schermen van dit interessante stukje Blijdorp. Een stukje geschiedenis

Grond mengen · foto: KOOI van Leeuwen

'Groene vingers' . foto: KOOI van Leeuwen

De Rotterdamse Diergaarde is opgericht in 1857. De Diergaarde, vroeger gesitueerd in het centrum van de stad, was vermaard om zijn plantenserres en collectie planten . Oude foto's tonen onder andere stijlvolle kassen met indrukwekkende palmen. Reeds in een jaarbericht uit 1871 wordt vermeld dat de Diergaarde tevens van groot belang is op botanisch gebied. In dat jaar is besloten om niet alleen een collectielijst van de dieren bij te houden, maar ook een lijst van alle bomen en planten. Helaas is bij het bombardement in 1940 een groot deel van het archief in vlammen opgegaan, waardoor we niet meer kunnen nagaan welke indrukwekkende plantencollectie de Rotterdamse Diergaarde rijk was.

pk t Monique v an Lee uwen -Maat Juul van Dam en Anke Grosse 12 5 j aar Di er gaard e

het publiek daardoor nog meer mooie vlindersoorten kan bewonderen , draagt de botanische afdeling daar weer een aanzienlijk steentje aan bij!

nisaties. De Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen komt tweemaal per jaar bijeen om te praten over projecten en promotie. Zij maken gezamenlijk reclame om de botanische tuinen bij het publiek te promoten.

Speciale collectie In 1871 werd voor het eerst een hortulanus aangesteld . De hortulanus is de collectiebeheerder op het gebied van planten . Na een lange reeks voorgangers, kwam Juul van Dam in juni 2000 als hortulanus in dienst van Diergaarde Blijdorp. Zij beheert nu de plantencollectie en heeft een adviserende taak bij het bepalen van welke planten er in een bepaalde biotoop zullen komen. Ook is zij verantwoordelijk voor de registratie van alle planten in de Diergaarde. Het is belangrijk om te weten welke soort op welke locatie staat. Dan zijn er nog de contacten met andere botanische tuinen . In Nederland bestaan twee overkoepelende organisaties waarvan een botanische tuin lid kan zijn : de NVBT en de SNP. Blijdorp is aangesloten bij beide orga- >

Als een tuin een speciale plantencollectie heeft, kan deze lid worden van de Stichting Nationale Plantencollectie. Elke tuin die bij deze stichting is aangesloten, heeft een eigen specialiteit. Blijdorp heeft de Bromeliacollectie als specialiteit. Een gedeelte van die collectie is te bewonderen in de vlinderkas, maar het grootste gedeelte bevindt zich in een speciale kas achter de schermen. Zo'n collectie moet aan een heel pakket van voorwaarden voldoen. Het assortiment moet breed zijn en de collectie moet goed gedocumenteerd en op naam gebracht zijn . Dat inventariseren is een tijdrovende bezigheid. Het determineren van de planten lukt het best als zij bloeien . De planten worden zorgvuldig van labels voorzien . De Bromeliacollectie wordt regelmatig gekeurd door een speciale keuringscommissie van de SNP.

Eigen kweek Via zaadlijsten van botanische tuinen over de gehele wereld kan je de collectie uitbreiden door het aanvragen van zaden en stekken . De eigen kweek van Blijdorp heeft enige tijd nagenoeg stilgelegen , maar is sinds januari weer in volle gang. De nieuwe zaden die binnenkomen worden gezaaid in verschillende grondmengsels. Zo kan men kijken welk mengsel het meest geschikt is voor het betreffende zaad. Daarna volgt een spannende tijd van afwachten of het zaad opkomt. Iedere dag worden de zaad bakken gecontroleerd. Nauwkeurig wordt bijgehouden wanneer welk zaad opkomt. Na enige tijd gaan de zaailingen elkaar verdringen en wordt het tijd om ze te verspenen: de plantjes worden verplant om ze elk meer ruimte te geven. Ook hierbij krijgt elke plantensoort weer een eigen grondmengsel. De grondmengsels worden overigens in de meeste gevallen zelf gemengd. Anke Grosse is sinds januari verantwoordelijk voor het kweken van de planten . Het is te zien dat zij van koken en bakken houdt, zoals zij met allerlei ingrediënten in de weer is om een lekker mengsel voor bijvoorbeeld de bromelia's te maken. Als een volleerde bakker mengt en kneedt zij haar grondmengsels. Voor het echt grove werk is er een betonmolen die de boel door elkaar husselt. Sinds kort is er af en toe

Stekkies! . foto: Koos van Leeuwen

hulp van een aantal vrijwilligers met 'groene vingers '. Zij helpen bij tijdrovende karweitjes zoals verspenen en stekken .

Planten als voedsel Voor het eerst zijn dit jaar ook waardplanten voor de vlinders in de Diergaarde gekweekt. Om succesvol vlinders te kunnen kweken, heb je voedselplanten nodig voor de rupsen en nectarplanten voor de vlinders. Elke vlindersoort vraagt om een specifieke plant. De rupsen van sommige passiebloemvlinders leven van de blaadjes van specifieke soorten passieflora's. Deze zijn niet altijd te koop bij een kweker. Ook zijn ze vaak bespoten, wat niet goed is voor de rupsen . Vandaar dat er nu voor het eerst diverse soorten passieflora's zijn gezaaid. En met succes. Ook diverse nectarplanten blijken zeer eenvoudig zelf te stekken en te kweken. Het is een gek idee dat rupsen straks de sappige blaadjes zullen opknabbelen en alleen de kale stengels overblijven . Maar als

Niet gangbare buitenplanten worden ook op de kwekerij gekweekt. Daarbij kunt u denken aan bijzondere planten voor bepaalde biotopen, die niet gemakkelijk bij een kweker te bestellen zijn . Of aan wilde planten die voor projecten nodig zijn . Deze zomer was een aantal wilde soorten te zien bij het project 'Heksenkruiden'. Deze zijn niet altijd zomaar bij een kweker te bestellen. Het is voor de botanische afdeling van belang om jaren vooruit te denken: meerjarige planten bloeien meestal pas vanaf het tweede jaar. Als je zo'n plant in bloei wilt laten zien, moet je dus al vroeg zaaien.

Wensen Juul van Dam heeft nog meer wensen op haar lijstje staan. Zo wil zij graag alle planten die tot de collectie horen in de Diergaarde op naam hebben en geregistreerd hebben op welke locatie ze staan. Ook de databank op de computer wil zij graag bijwerken, inclusief een foto van de betreffende soort. Voorts is het belangrijk dat de kassen praktisch zijn ingericht en alle planten die daar staan van labels worden voorzien. Daarop staat niet alleen de naam van de plant, maar ook het oorspronkelijke verspreidingsgebied. Dit is praktisch voor de kasmedewerkers: zo kunnen zij zien of ze een plant in een bepaald biotoop kunnen plaatsen. Naast de bromeliacollectie zou de afdeling graag een speciale collectie buitenplanten hebben in Blijdorp . De afdeling heeft gekozen om een primulacollectie samen te stellen. Er is gekozen voor primula's, omdat soorten die tot dit geslacht behoren zich niet beperken tot één bepaald continent. In een biotopentuin zoals Blijdorp kunt u ze over een tijdje op meerdere plaatsen terug vinden . In de kwekerij wordt nu al volop gewerkt om uit zaden een uitgebreid assortiment primula's te verkrijgen. Het lijkt op het eerste gezicht zo'n stille wereld, daar tussen al het groen in die kassen. Maar er gebeurt een heleboel , waardoor het publiek kan genieten van vele verschillende en bijzondere planten. Als u net als ik regelmatig andere dierentuinen bezoekt, zult u het vast met me eens zijn : ook op botanisch gebied is Diergaarde Blijdorp een kanjer!

Zaailingen Bromelia· foto: KOOI van Leeuwen

•

(12 april 2003 . 7 augustus 2003)

Dat u een Vriend van Blijdorp bent, dat weten we. Maar bent u echt zo begaan met dieren? Bent u een gelegenheidsdierenvriend, of gaat ieder dier, ongeacht het aantal poten, u aan het hart? In deze test komt u door vijftien vragen te beantwoorden er achter of u een goede dierenvriend bent. Noteer de antwoorden, tel de punten op en kijk naar de uitslag! I.

U ziet tijdens uw bezoek aan de Diergaarde een vogeltje stil op het pad zitten. Wat doet ul a) Was dat een vogeltje? U kijkt alleen naar dieren in kooien en loopt door. b) U vraagt u af waarom het niet wegvliegt en gaat op zoek naar een oppasser. c) U denkt dat het wel meevalt, anders stopt er zo wel iemand anders. d) U pakt het op verlaat de dierentuin en gaat naar een dierenarts.

Een paar opgeschoten jongens staan met een tak door het gaas een geelstuitbuulbuul te sarren. a) U probeert onmiddellijk enkele medestanders te mobiliseren om ze met een flinke boomtak een koekje van eigen deeg te geven . b) Ach die jongens worden later vanzelf wel wijzer. c) U zegt ze verontwaardigd dat ze moeten stoppen en 's avonds bent u nog van slag. d) Tijdens het passeren plaatst u, zonder ze aan te kijken , een hatelijke opmerking.

3 Stel dat Blijdorp overweegt een dierentemmer aan te trekken om de tijgers te leren op de achterpoten te staan en spectaculair te brullen. a) U vindt dit niet stroken met de denkbeelden die u in Blijdorp zo prettig vindt. b) U gaat zo gauw mogelijk kijken met de (klein)kinderen. c) U slaat dit gedeelte van de tuin voortaan over en stuurt de directie een pittig briefje. d) U had al bedenkingen tegen dierentuinen en mobiliseert radicale milieubewegingen . U gaat met uw collega's eten in een exotisch restaurant. Op het menu hier staat onder andere schildpadschnitzel, walviswafel, berenbiefstuk, hondenhotdog en kanariekotelet.

a) U wilt geen spelbreker zijn , maar kiest iets vegetarisch. b) U vraagt uw collega's dringend een andere gelegenheid te kiezen; u wilt hier niets mee te maken hebben . c) U informeert de afdeling bijzondere wetten van de politie, de AID en de douane. d) U bent benieuwd hoe het smaakt. Het circus is in de stad en uw kinderen willen dolgraag kijken naar de act met de getrainde koeien! a) Als het niet te duur is ... b) U deelt voor de tent folders uit als protest tegen dieren in het circus. c) U bent geen voorstander, maar als de kinderen het gezien hebben kun je er over praten . d) U gaat niet en legt de kinderen uit dat koeien geen dieren zijn die hun leven lang over de weg vervoerd behoren te worden (En de koeien in de bio-industrie dan, pa ..?) . U hebt dankzij de airmiles kortingsbonnen voor het Dolfinarium Harderwijk gekregen. a) Zonder kortingsbonnen was u niet gegaan . b) Hoewel de dolfijnen geen optimale bewegingsruimte hebben is de band tussen mens en dier die hier getoond wordt toch heel bijzonder. Het gevoel dat overgebracht wordt

op het publiek zorgt voor bete r begrip. U geniet van de show. c) Dierenshows zijn fout. U gaat niet. d) U bent niet zo gek op shows met dieren , dus geeft u de kaartjes aan de buren . De dierenambulance in uw woonplaats is in de problemen gekomen. Zonder steun wordt de dienst opgeheven. a) U vindt het jammer, maar ach .. . de euro, hè? b) U stort onmiddellijk € 10,00. c) U wordt donateur voor € 10,00 per maand . d) U meldt u aan als vrijwilliger en laat u voor de rest van het jaar alle weekeinden inroosteren.

Stel dat Blijdorp besluit om zichzelf op te heffe n omdat je de dieren t och slechts een nagemaakte omgeving kan geven. a) U hebt hier alle begrip voor. b) U probeert met de Vrienden de beslUitvorming te beïnvloeden. c) U vindt dit ongenuanceerd, maar ja .. wat kan je doen?

1...,

De oude cavia van uw zoon/dochter heeft een lelijke ziekte opgelopen. a) U gaat naar de dierenarts en laat een operatie die € 80,00 kost, uitvoeren . b) U overlegt met de dierenarts en besluit het oude beestje te laten inslapen. c) U laat de natuur haar gang gaan en wacht af tot het afgelopen is. d) U wacht af zolang het dier geen pijn heeft.

I. ,

..,

.. I.

1

,"" ..

1

1

_ _ _ _--,

Vereniging Vrienden van Blijdorp Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

U ziet de dikke rode kater van de buren een koolmeesje uit de lucht vangen. a) U smijt een schoen naar de kat want hij vernielt uw bloemen perk. b) U springt op en roept ksst, ksst en hoopt dat hij loslaat. c) U blijft de kat twee straten achtervolgen om de vogel te redden , 's avonds schiet u nog vol als u er aan denkt. d) U bewondert de behendigheid van de kat en realiseert zich dat katten nu eenmaal rovers zijn . 10 Stel dat Blijdorp overweegt een show te introduceren. Bizons worden getraind en een Indianengroep doet de rest. a) U vindt dit een culturele verrijking. Bizons en Indianen in het juiste perspectief. b) Maakt niet uit, voor u zijn bizons koeien met een bruine vacht. c) Paardrijden vindt u al een vorm van dierenslavernij, laat staan .... d) Dit past niet binnen de doelstellingen van Blijdorp mede daarom vindt u het een slecht idee.

111 dell' luhnd. \ IIItIl 11 dckll V.III ck 1l11lt.ltlehl'! V.11l dl' I)lerg.I.lrtk. Voor dL'/L' "1'[ I, gchnlll. gelll;Lll.t va ll dl\Tl",L' (IIHL'IIlL') 111~ldol p-llHg.l\'L'11. 1:1' l..111 dll' 1l"'l' lHiJd, hl'[ L'ell l'lI allder L~ill \'L'r.llldercl. 001. kUIlIlL'1I dlL'lCIl /lch (1IIe[ Ill!t[h.t.lI "OOI Pllhliel.) JclltL'1 de ... (hl'nnell be\'lIltkn. Ik llleL"! eK !uck 11..1"'[ \ llldl u
dikkop. I IUde fl.lllllllgn . I groncll.ol·,kue,. I rt.l ... t\'ugel. :; Lurope,l' halllstl'r, . I hOlHc varaan. I )J\,I-hol·ll. 271lveromIlJchtega,lb, I M.Il.lwll'Ichhdc. I dladl.'c1lltimalia. 2 '>Jll'L'llwkaproodbor'lt''11llltl'Jl. I lih-errelgl'l, .3 dwerghaard.lgJllIC'>. I vl ...... l'lldl· bt, I Ilonncgl'. I AfrikJ,lII'>l' hld'l'l'lllkh.I,lll, I VJJlcollvcr-krah, 3 lL"torwL'\Tr,. I slekl'blaartvJraan, I bloc1lldoo,schi ldpacl. 2 klutl'lI . I brilduiker, I n:gcnhoogl"rt,2 kath.I.Ul'II. <) ge,treeptc zccp.l.lrdjc" I mJlllbrtjJlcl.'lId,1 111,1.111\'1"', I hJ.lrdJ~,'allll', 2 rhe'II'>JpclI. I modool huulhulli. 2 drtcklL'btralemehildpaddl'n. I .IulkrkrJ.lII\'ogL'1. I bll"Pl'lllk!t.wl, I pr;lIm:1ll)lldjc. :; \3;lIl..tl-t.lllIl b<; . I mal.recl. I 11.11 tlJubl,)l'rako.5 ,>cllJlllallj'>ll'rs. I mil.J')L'lIpoO{. I SWk... t.I.lrljl. I do"n"ta.l rtagJ1lll'. I C.lrJihisch Le<:-

Het ha lftamme hertezwijntje verveelt zich. De oppasser besluit iedere dag e en paar ke er een kwartier met hem t e spelen en hem te knuffelen ... a) U geniet van het spel en vraagt of u hem ook mag aaien . b) U geeft aan de leiding door dat de verzorger niet hands-off werkt. c) U praat met de verzorger en probeert mee te denken over gedragsverrijking. d) U houdt slechts van zwijntjes mi ts goed bereid aan het spit.

core? Kijk op pagina 16

(filW).2 Llpl.lIldtlllen . 2 gcC I... l.l.m tbullibulll .... 3 BJh'preellwell, 2 '>tol.l·" ... [l·l.el ... t.l.ln'l.llI!..... :; ba.ll·d.lg.tIlH.'lI, X 'llllL·IIl. 2 hy;KllltJrJ\, I rlloullorblllllbllllL ') grllll' z.I.lgbcl.l.l'll. I I.UIllpl· ... l' ochlll'. I gl'WOlll' kookabllrra . f gl·l.'Il-.,,pl.lIlll\l IlIldp,ld , 2 (;l'rt1I ,IIII-paIlWClI.llllCII. J hlJllwgl'/lClnholllllgCtl'l\, I rlll!'PUn'l' Il·llIl.Igclh, . 2 I1lnlulll·li,pn:l'lIWl'II . .'\ 7wartc Ihi"ell . 7 I·.umpl.''''l.' WOIVl·lI. 2 ALlJtl,c!te olll:lIltl'lI ( lîollg Nhi,IIIlK'dcl l)uu.IIIltJ. uder Ale, cn Allal.. IIhIL'der Y.1'> IllIll . v.lda Ale,) ,

GESTORVEN I Otlll·\,I,Ir..'\ lw.lrt\'()L'tpllIgll'ltI'>, 2 g<:'trlTptc 1Il1lIw()gl' I" I IIlIpelv ..... I gl.'l.'I\Uarbllapper. I Iccl.oCl. X Cahfol'lu"'clil.' 11I1l,IJlIgl'll. I IlJh'prL'l'llv.. 2 \·,lIl.ellw .... ,ell, I ~roelll' klilll ... l.l1Ig. I

bOUilli",!, (ll,I,lr I kidc:lbl'rg). I b,11llhOL'IlIJI. I (ll.UI OwrlOOJl) , 2 lllJIs,bngen. I rJttcJls lang, (, 1'"dLT'Oll'" p"l't'garnakll (llaar Art,,), -I WmdL'111.1111" p"cl\g.lrIlJkll, 2 All ,lu,eh.: grollL'll,lallgell. IO() geslrecpte zl'ep.lardjcs (o.m. nel.lr I ~hl.'­ lll'n. Enlllll'lI l' lI Alltwcrpell). 2 Callf'lrIlIsche ll'dcl'UW (1I,lar AllIlIL'vilie. Fralll.rljk) . I 1.01 11 1Il-.",LlIlg, .3 1I1.111oeid (n.I.lr Mml.ou). 40 hrulnl' grondll.lail'n. 2 Chapnlolll-7L'bra's (NapoIcon l'lI lo/ellell Il.l.lr S.lIltiago. Chili), ALi,lli,ehe gn;lll.'Il,lJllgclI • .3 Cahfi.lrIlIsc!te Illmlangcn, I pocdoc (n,l.lI Apcnhcu l), I vil'rtccn,childpad. I fillppljll,e lellhagl.'di, (naar Kr.lkall, i'okn). 3 (; .II.IP.lg,,,-,chddp,lddcll (IIJ3r Kop':llh..\~ell l'IlO). I IIlllt'>lallgoL'r (naJr BOI"S1~n: du Don:, r 1'.1111...11.11.). I ~rotl' koedol' (n,hlr Thoiry. fr.1I1krijl.). I clalld.1I1tilopl' Uuli.IIl.I. IldJr OSlrJVJ).

Dat u een Vriend van Blijdorp bent, dat weten we, Maar bent u echt zo begaan met dieren? Bent u een gelegenheidsdierenvriend, of gaat ieder dier, ongeacht het aantal poten, u aan het hart? In deze test komt u door vijftien vragen te beantwoorden er achter of u een goede dierenvriend bent, Noteer de antwoorden, tel de punten op en kijk naar de uitslag!

op het publiek zorgt voor beter begrip. U geniet van de show. c) Dierenshows zijn fout. U gaat niet. d) U bent niet zo gek op shows met dieren, dus geeft u de kaartjes aan de buren . De dierenambulance in uw woon-

11,- - - - - 1. U ziet tiidens uw bezoek aan de

C)

"o 'à;

m

3 ~

'" ::J

" ::J C

3 3

~

a)

o

U wilt 2een soelbreker ziin. m::t::tr

m

3 ~

plaats is in de problemen gekomen.

_. ::s Ut n ::r ., _. -... ~ ~ ~

~

b) U gaat zo gauw mogelijk kijken met de (klein)kinderen. c) U slaat dit gedeelte van de tuin voortaan over en stuurt de directie een pittig briefje. d) U had al bedenkingen tegen dierentuinen en mobiliseert radicale milieubewegingen.

4

U gaat met uw collega's eten in een exotisch restaurant. Op het menu hier staat onder andere schildpadschnitzel, walviswafel, berenbiefstuk, hondenhotdog en kanariekotelet.

Stel dat Blijdorp overweegt een show te introduceren. Bizons worden getraind en een Indianengroep doet de rest. a) U vindt dit een culturele verrijking. Bizons en Indianen in het juiste perspectief. b) Maakt niet uit, voor u zijn bizons koeien met een bruine vacht. c) Paardrijden vindt u al een vorm van dierenslavernij, laat staan .... d) Dit past niet binnen de doelstellin gen van Blijdorp mede daarom vindt u het een slecht idee.

Stel dat Blijdorp besluit om zichzelf op te heffen omdat je de dieren toch slechts een nagemaakte omgeving kan geven. a) U hebt hier alle begrip voor. b) U probeert met de Vrienden de besluitvorming te belnvloeden . c) U vindt dit ongenuanceerd, maar la wat kan je doen? d) U gaat gewoon naar Artis! U staat iedere dag een uur in de file. Dit wordt verholpen door een nieuwe weg dwars door het paddenreservaat. a) Het gaat u ernstig aan het hart. maar In de file staan IS ook slecht voor het milieu b) U houdt niet van padden . die zijn toch giftig? c) U stuurt een dreigbrief naar Provinciale Staten en ketent uzelf aan een boom vast. d) U helpt een werkgroep met de aanleg van paddentrekpaden en besluit een O V-jaarkaart te kopen .

111 dele rublld. \ Illdl U lklell \,111 dc Ill\lt,l[Icl~l't va n dl' Dlcrg,I,lrde. Voor dllL' ".1,t I, gL'bnllk gl'IllJ,lkt vau dI\Tr,L' (lIllelllL') Bludorp-llIlgJ\·ell. 1:1 kJIl dl" tlI"l'IltI.ld, het l'l'U l'U .mder ziju \T rJ lltkrd Ook kllllUl'fl diL'rell Illh (1IIl·t lIehtb,w V
GEARRIVEERD

Konijnuilljes (geboren) - fOlo: A.C. Oberman-Buil

GEBOREN U w buurvrouw kan niet meer voor haar 12 jaar oude hondje zorgen. Ze heeft geen familie. a) U zoekt een goed tehUIS voor het hondje. b) U neemt het hond,e onmiddellijk bij u in huis. c) U hangt een briefje op in de supermarkt. u moet daar toch zijn . d) U geeft het hondje af bij het asiel. die zlln daarvoor ... U w buurman vertelt dat hij regelmatig jaagt. a) Het was de laatste keer dat hij bij u over de vloer kwam. b) leder het zijne U respecteert zijn visie. c) U vraagt of u volgend weekeind een keer mee mag. d) U Wilt weten of hij natuur beheert of maar lukraak knalt. Het halftamme hertezwijntje verveelt zich. De oppasser besluit iedere dag een paar keer een kwartier met hem te spelen en hem te knuffelen ... a) U geniet van het spel en vraagt of u hem ook mag aaien . b) U geeft aan de leiding door dat de verzorger niet hands-off werkt. c) U praat met de verzorger en probeert mee te denken over gedragsverrtjking. d) U houdt slechts van zwijntjes mits goed bereid aan het spit.

core? Kijk op pagina 16

tltkkop, I IOde tlJ\llJngo. I grondkoe,kol", I 1'I.I'I\'ngei. 'i Europc,>c halll'ter,. I hoJJtl' varaan, I ,.I\a-hol'n. :2 1Ilveroonuchtegaab. I MJ!Jwlt'K hltuc . I dl.ldcl' l1ltimalia, 1 ,nel'U" l.aprolldhOl,lt.lpullell. I zilverrl'igl'r• .1 dwcrgh,l.lnl.lg.1I11L". I v"'l'ndc kat, I 1I0nllL'~L'. I Arnb.lIl'L' 11Il1'l'lllIkh,lall. I ValICouver-l.rah, 3 tl',wrwe\TI,>. I ' tel..e1't.larrvaraan , I hlocmdoo',>childp.ld . :2 klult·n. I brilduiker, I rL'gcnbooglon,2 kath,l.l len, l) ge,>treL'ptc zecpaardjcs. I m .llld ,lrljll l'L'l1d.1 J1I ,I,II1VI\. I h.lJ rdagal\1l'. :2 rhe'lI\Jpl'n, I rulldll(lrhuulbuul. 2 dnckll' l.,tra lcll'>childp.1ddc ll . I Jlllkrkr.I,lIlvllgd, I bid'prlJ1khJ,1I1 , I platrJcItOll tUC. :; B,lIkal-tJIJJ1!-"'. I l11akreel, I I brtlaubt"erak", :; 'Ch.llll.lIU\tl'r', I llIiljocllpoot, I ,wk'>tJ,lrt.ll', I doon"taJrt,l~'dI1lL', I Ca r.llbi,c11 leL'p.l.lrdjl,,:2 dWL'rgzeepaard.ll''', I ,>epI,I. I geel'l"ank,lh'lOt'. I lilvL'rrelgcr. I hIJuwb.1l1dgoby. 1,lIlg"llIirl..or,I,t1klill1l1ler. I hcrwgw", I IIlalS,J.IJ1g (albll lo). I L'lderccl1d.

I zLe koe t. I gd).lJl(k gWl1dh,lJI. (, roeiroei" 2 '"L'euwk,lprootlhor'tt,lpIUtl'lI. J gL"treL'ptL' 111111'vogel" 7 hnlllll' h'TOJlllh.l.lll·n. 111 I IJ,c\llgel,. -I 'LOk,t.l,mlL". :2 VOII tin I kd..L'ntllk,.'> M .lll.lg,,, k,lr-g rolldho,h, I ok,IJl I (v,ldcr Klhun . Illocdl'l' L ".d,I). I grol' J1C hOOJllhop, I glOte kol' dol' (MY'lJlg,1. v,ldL'1 K.m"o. mOL'dl'J' '[111"'). I ,ilVL' rhr,ll1dll1!-",b,I,II' . I (',lltf(lrIm,hc 11I1l\J.llIg, (, Alrik.I.III'l' dl1oJ'Jhta ,lnag,IIIJ(:,>, I LtiveroOrl1.Khlc!.';a.II .:2 Il.ull.l\lh-lOL'I.lko\. I /JIVcrllOrll,lChtl'ga:l !. 7 I.IIIUlL'II, .1 gL'e1'llllthuulhuul,.:2 Anllalllw,lleIVIJlldpJddl'Il.:2 AllIhlllll',e doo"c1llldpJddl'lI. (, ro/L' 11IIIlIIl!.';O\, 3 M .ld ,l!.';.I,I..lr-'tr,l len ,dllldp,lddL'Jl. I ( ~lIba-,I I1I ,1I0 1;l' . .j rilde 11,1111111go'.,. -I (-.urllpl"l' h,1I J1,tcr" 7 kOIlll'L't,ra.lrlllllHteil, J (;t1kll' dWl'r[..'V,Ir.IJlell, I l,lIlUw.ll'ab}. I hoJlt"h ,I.1I .:2 rm'L'l'kllllorlh .:2 I..kJllc p.lJld.1'." 1-1 dl ICklL'btr,lkll,c1l1ldp,lddclI. I zw,lrtJlckvl'11clttl' ndllll: -I ,llllll'l'J1tkll,:2 M.lkl'e ClVL'tk.lttL'II, J H,lIk.t1 - t.t1lng,.:2 'J1l'l'uwk.lpl'l)ndhor,n,lplJlteJ1 . I LUllklt.lkl' Il'l'hl'L'J' ( 1<,lId. "adcr FI.IJlco. Illoedl'r I ,ldy),:2 ge'tJCL'plL' 111111"'O[\L'I" 11 A7J.lt"dll' glOttel1'>l,lII[\el1. HOII ge'trel'ptl' lL'l'p,I.II d,1l", :2 C.dll"rtll'che /<:ekL'lIwL'II, I Ch,lp111.111 zc hr,l , 10 It1lk.t1l,l ltllgL'II, 2 kOIlI,lllllJkll (1(llO). :2 Llpl.llldlllkll, :2 !.';eL'l,t.I.IlJtbuulbuul,. 3 1l,t1"prL'ellwen , :2 )wkc\ ,tl'kl'l,t,l.Irt,klllb. 5 ha.1rtlJg,IIlIl'lI. H '11I1l'J1l.1 hY,KIIIUr.1\, I roodoorhlllllhlllli. I) gillte ZJJghl'l.l.L'II. I LlIlllpl'''' ol'illll" I gl'\\,()IIl' kooJ..;lhllrra . I gCl'lko1",11 I("lll ildp.ld , :2 (;l'rl 11 ,11 II-P.1llwt'.1LaJlll·Jl . J hl.lllWgL'lIc1ItItOlllllgCll'r'. I FilIppUIhl' Il'dh,lgl'db.2 J1IOIOlIl'ti'prl'l'UWl' J1 . .1 ,,,,,,,rtl' Ihl"l'II. 7 LlIrnpl''>l' wolwIl. :2 An ,l tJ\clte oltl:lIlteJl ([iong Nhi, IIJ(ll'lkr 1)011<1111(.1. v,ltkr Ale, L'n AII ,l k J1\
GESTORVEN I UOIl'\.lar. 3 Z\\ aJ't\ oetpllIguin" :2 gl·,trl'l'ptc Illl1lWllgl'l" I JIllpl'lvJ\ . I gl't:I,t.1;lrbl1.lppl'r, I zcckoL't, H CaltftlJ'JlI,che IlIll,bll!.';CII, I 1l,t1I'preL'uw, :2 v.lrkl'lI" ",ell. I gJL1e~ll' klinJ\l.tng. I

I Moorw l.llld,dllldpad. I I.cltillg,1.1I1g, 5 Europt"l lt,lIl1'tL'I' , -I J11al'>\ I,1I1gC 11 , I Ch ikc II 'l vogl'l'pllI. I CnL'bL' lanu,childp,ld, 15 rode !,lr,IIIIt,I'., (Uil EI\1 1lIL' 11) . I kluut. J ,td,clbaar/CII, (, dlkl.oppel1. 1 ZCL'dOlldcrp,lddl'JJ. JO goJrn.lkn , 311 'tcllJ'gal'l1alcn. I hld"pnnkhJ,ul , :2 IlIlddd,tc hco'." 1-1 pratrJdJOnttlcs (U.I II . Uil AmItl'l1I . LodL),I bongll, I pl.lInchllndjl' (lilt Lod7 . l'oil'lI) , I groene kgUJ.III. I KOllllldnvaraJn (uit l~eptiJ.\IIdi.t, (;raJl CJ nam), I ,tekdvarken, I ,tukst.I,lnJe, -111 KaJpsc leL'fxlardjcs (uit Antwerpeil). I onager (UIt Sigl'all. FrankriJk), I JJ1 thgll,J.JI1g,

Galapagomhildpad (verzonden) - fOlo: Yvonne Raaijmakers

VERZONDEN -I k,llh.l.lIl·II , 7 hOlltbltaJlen, 46 Europl',>e hal1l'll'J", I (111I1t''>C tlriekicbrhildpad . .1 Cl iebt' 1.11Il1'lhildpaddcn, I kcttin!-"ilang, I groCJ1C booll1ltop (lI,ur Ii elddberg). I h'l J11 boe 111,11, i (11.1'11 Overloon). :2 l11,li"langL'lI. I rattl' mLlIlg. (, I'cdLT'OIl' !,oct'gamalcll (11.lar Aru,), -I Wurdc111,11111' l'oehg;.II·II,dcII , 2 AZl,llhche grotle n,IJn gL'II, J()(, gc,>trL'cl'te ZL'l'j).1JrCUe,> (1l.11I. na,lr I~hc:1Il.1. hlllllL'1I l'lI AlltwerpclI), :2 Caltfonllschl' lt'ckC:lI\v (IIJ,lr AIIII1L'vdlc . Fr.llll.nj 1.) , I kon lllg"I,1I1g. J 1I1.lllocld (na,l r Mmkllll). -10 hnlllll' grondha.llcll, 2 ChapIlJ.Il I-zL'hrJ\ (Napoleon cII.lort'llell 1I.IJr S,lIJt1Jgo. C hili ), Azi .lti,rhe glOlll'II,I.II1[\L'II. J Califl1l'l1N'hl' liJlt,lallgell. I poedol' (11.1.11' APl'III1t: ul) , I vicrtct.:mchildpJd . I fillppljJ1o.,L' zctlll.lgcd" (IIJ.lr Krabu, I'okn) , .'l (;,II.IP,lgos-,clJlldpaddl'1I (11.lar KopL'lIhagcn !l>lO) , I IllulslangOl'J' (naar Ilo l"lèn: du Doré, fr,l llknlk) . I grntl' kocdoe' (IIJJr TItOlry, FrallkriJk) . I dalldalltJlopc OuliJna. IIJar O'trJvJ) .

GOGGO

Koud Bloed in dierentuinen Ditmaal een afwijkende Koud Bloed. In plaats van ee n stukje over een vis, een reptiel , een amfibie o f een ongewervelde diersoort uit Blijdorp zal aandacht geschonken worden aan de aanwezigheid van vissen en reptielen in dierentuinen , met name in tuinen die zijn bezocht door de auteur.

I

Tekst: Gerhard Tij ssen

aanbouw zijnd aquari um en de Bronx Zoo, met het in de stad aanwezige Aquarium van New York. Ook Europa kent voorbeelden van steden waar een dierentuin is zonder aquari um , maar waar dan wel een losstaand zelfstandig aquarium in de stad aanwezig is. Een bekend voorbeeld hiervan is de London Zoo.

Deze is vrij omvangrijk en geeft een goed overzicht van krokodillen, slangen en schildpadden . Bijzonder in deze tu in is dat de kaaimans buiten te bewonderen zijn en dat het reptielengebouw bestaat uit een opblaasbaar gebouw! Een ander voorbeeld van een tuin , waarbij vooral de reptielen opvallen is de tuin van Gavle in Zweden . De hele tu in lijkt vooral te bestaan uit een pretpark met enkele dieren als orang oetangs, vogels en reptielen . Het reptielengebouw omvat een redelijke collectie reptielen, waarbij vooral het pano-

Reptielen

Burmm python (london Zoo) . rota: Gerhard Tijssen

Aquaria De regelmatige bezoeker van Blijdorp (zeker sinds de opening van het Oceanium, waar de aandacht gericht is op het dierenleven in en om de Atlantische oceaan) kijkt niet meer op van vissen in een dierentuin . Toch besteden veel dierentuinen slechts marginaal aandacht aan vissen . In Nederland hebben de grote algemene dierentuinen Artis in Amsterdam en Burgers Zoo in Arnhem een goed opgezet aquarium. Het aquarium van Artis is zelfs een van de oudste van Europa en heeft als voorbeeld gediend voor vele andere dierentuinen . In Artis wordt een overzicht gegeven van vissen van over de gehele wereld, waarbij de bezoeker vooral aan de hand van leefgemeenschappen door de vissenwereld wordt geleid . Bekend is de Amsterdamse gracht, waarbij de bezoeker vanaf de bodem van een gracht omhoog naar de straat kijkt en de geparkeerde auto's ziet staan. Dan blijkt ook dat in de grachten van Amsterdam veel meer vissoorten leven dan gedacht. In Burgers te Arnhem is vrijwel gelijkertijd met Blijdorp gewerkt aan wat zij noemen : de Ocean. De opzet hiervan is in grote lijnen gelijk aan die van het Oceanium. Het dierenleven en de vissen komen echter

voornamelijk uit de regio van de Indische Oceaan . Daarnaast kennen we in Nederland ook nog enkele op zichzelf staande aquaria. De bekendste zijn het zeeaquarium in Bergen (NH) en het Sea Life Centre in Scheveningen. Sea Life is een internationale organisatie gericht op natuurbescherming in de Noordzee. De dieren die getoond worden leven dan ook voornamelijk in de Noordzee, hoewel in Scheveningen ook een zeer interessante tentoonstelling aanwezig is over zeepaardjes met circa tien soorten zeepaardjes waaronder de zeedraak. In Duitsland is de AquaZoo in Düsseldorf een waterdierentuin, waar vooral aandacht besteed wordt aan dieren die in en om het water leven . In Bretagne, Frankrijk is het Grand aquarium van Saint Malo zeer fraa i. Een hoogtepunt is hier de cirkelvormige bak met zeeschildpadden en haaien , waar de bezoeker via trapjes middenin komt te staan. De schildpadden en haaien zwemmen dan echt om je heen! Op het Amerikaanse continent zijn veel grote dierentuinen zonder aquarium , maar vaak is wel een aquarium of dolfinarium elders in de stad aanwezig. Voorbeelden hiervan zijn de San Diego Zoo met in zijn nabijheid Sea World , de Zoo van Atlanta met een in de stad in

Voor reptielen geldt in veel opzichten hetzelfde als voor de vissen . Hoewel reptielen hoger scoren op de ranglijst betreffende populariteit bij de bezoekers dan vissen zijn ook zij niet overmatig vertegenwoordigd in de gemiddelde dierentuin. De bezoeker van Blijdorp vindt de presentatie van reptielen tussen andere dieren in het Oceanium. Ook in de oude tuin in de Rivièrahal is een grote collectie reptielen aanwezig. Een dierentuin die reeds lange tijd een grote reptielencollectie herbergt is Artis in Amsterdam. In een apart reptielengebouw zijn al vele jaren krokodillen, schildpadden , slangen en hagedissen te bewonderen . Bijzonder is nog het gegeven dat Artis vele jaren als enige Nederlandse tuin gifslangen liet zien . Op dit moment zijn ook in andere Nederlandse dierentuinen gifslangen te zien . Burgers Zoo, het Noorderdierenpark en Ouwehands in Rhenen vertonen allen in meer of mindere mate reptielen. Vaak slangen en krokod illen . In Nederland zijn ook enkele kleinere gespecialiseerde parken met reptielen. De grootste is Serpo in Delft. Deze reptielenzoo geeft een overzicht van het reptielenrijk, waarbij vooral de collectie gifslangen opvallend is. De eigenaar van deze tuin staat Justitie vaak terzijde bij problemen met exotische dieren . Een ander park is Iguana in Vlissingen, wat naast zijn educatieve en amusementswaarde vooral een functie heeft als opvangcentrum van in beslag genomen reptielen door de douane. Buiten Nederland zijn in Europa zeke r veel parken, die een redelijke reptielencollectie hebben . Een hele grote is de London Zoo. Deze tuin heeft al vele jaren een grote collectie reptielen met vooral (gif)slangen en hagedissen . Voor de liefhebber is alleen deze collectie al een bezoek waard . Voor de cultuurliefhebbers (en de liefhebbers van lekker eten) is ook iets te zeggen over een Italiaanse dierentuin vlakbij Florence in Pistoia. De tuin is voor Nederlandse begrippen niet meer dan gemiddeld , maar de reptielencollectie springt er uit. >

Valse Gaviaal (Atlanta) . rota: Gerhard Ti jmn

rama van de krokodillen heel aardig is. Daar kun je heel goed zien , hoe krokodillen in het water hangen . Overigens is dit ook goed te zien in het nieuwe krokod illenverblijf in het Oceanium.

Een gespecialiseerde tu in voor reptielen is te vinden in Beauvoir (Bretagne), in Frankrijk. Vanuit deze tuin heeft men uitzicht op de bekende Mont Saint Michel. In de tuin zijn in buitenverblijven vele reptielen fraai geh uisvest. Te zien zijn o .a. sporenschildpadden, waar de bezoekers tussendoor mogen lopen en All igator bijtschildpadden. Daarnaast is er ook een groot binnengedeelte waar in de zomermaanden door een Marokkaanse slangenbezweerder een zeer boeiende, respect opwekkende, show plaatsvindt. Vele dierentuinen op het Amerikaanse continent hebben een reptielencollectie. De grootste reptielencollecties zijn te vinden in Fort Worth (Texas) en in de Staten Island Zoo in New York. In de Verenigde Staten valt ook de tuin van San Diego op door zijn reptielencollectie. In een apart gebouw wordt een goed overzicht gegeven van het reptielenrijk. Daarnaast is het door het klimaat mogelijk om een aantal reptielen buiten te bewonderen . De collectie Galapagosschildpadden is zeer indrukwekkend , ook door de grootte van de getoonde dieren . Ook een buitenverblijf voor Komodovaranen heb ik niet eerder gezien . De tuin van Atlanta heeft een apart rep-t ielengebouw met o.a. gaviaals, vele ratelslangen en adders. Daarnaast zijn ook de Komodovaranen gehuisvest in een

schitterend verblijf. In deze tuin is ook een moerasgebied met alligators. Noordelijker, in Toronto (Canada), zijn ook veel reptielen aanwezig, maar daar zijn zij per werelddeel verdeeld , volgens het concept van de tuin . Hier is geen apart reptielengebouw. In het Amerika-gebouw wordt bijvoorbeeld aandacht besteed aan bedreigde Canadese ratelslangen. Samenvattend: Blijdorp heeft een in de breedte zeer fraaie collectie. Ook reptielen en vissen zijn goed vertegenwoordigd . Ook in Artis komt de liefhebber van reptielen en vissen aan bod . In het buitenland zijn, puttend uit de ervaring van de auteur, London, Atlanta en San Diego als algemene dierentuinen zeer aan te bevelen . Voor vakantiegangers in Bretagne is de reptielentuin in Beauvoir zeker een aanrader. •

Sporenschildpadden (Beauvair) . rota: Gerhard Tijssen

Natuurlijk, natuurlijk gedrag Op I() J11 ei j J. werd er in de Ilaaienzaal stevig gediscussieerd op het j ubilc u msem in ar ove r gedragwerr ijki ng. Wat me pVle l i dat men zo eensgeLlI1d was. De we reld der diere nl iefhebbe rs zo u je toch eerde r wat kleu rrijker da n zwart-w it ve rwac hteil . Ik zal u voorbee lde n geve n: 'dIere n moe t je gee n ku ns0es lere n' zaa l: eens! ' In een d iere n tuin hoo r je gee n shows te geve n' zaa l: wederoJ11 eens! 'Dieren in ee n d ieren tu in moete n h u n natu urlij k gedrag laten zie n !' En alwee r een hele zaa l: ee ns! Ik ko m net als u al j aren op versc hillende tijden van de dag en avo nd in de dierentu in . Wat zte je dan? N eem de uilen . prac htige d ie ren. li et na tuurlijk gedrag da t zij Illij to nen is het zitte n op l'en tak. Daa rn aas t ko mt hct drie kee r per jaar voor d at ik zie da t ze hun kop ZO leuk ro ndd raaie n. Ik he b een keer toegckeken toe n ee n \ neeuwuil een dood kuiken tje ve rslo nd uit cen roe. tvrij stalen hak. Laa t ik ee rlijk zij n, ik heb al dive rse ke ren roofvogels hows gezien en ik vo nd he t prachtig. Een volwasscn oe hoe dic laag ove r de strui ken scheert en zij n prooi a;lI1slaat. .. Ee n va lk die zich op de loer stort. ... In m ij n ogen lijkt d it ve rd ac h t vee l o p natu urlijk ged rag. Dat di e vogel ee n bee0e ho nger moet heb ben voo r hij aan de show begi nt, lijkt mij niet zo erg. (n de natu ur valt hij ook pa~ aa n als zij n m aag he t hem geb iedt. Ik heb het al eerde r gemeld. De toewijding van de trainers in het Do lfi nari um Ilardcrwijk, het werke n met de do lfij nen en deze d ieren din ge n laten doen die niet tege n hun natuu r ingaa n en d it

com bi neren me t een ed ucatief cle me nt. Ik vind he t sc hitte re nd om te zien en het o ntroe rt me. J awe l de leefruimt<: va n de dolfij nen is veel te kle in . In de natuur zwem men ze per dag vele tientall en kil omete r ~ ... I l oeve r loopt een bi zon in de na tuur, en welke af~ ta nd leggell o nze Bhjdo rpse exe mpbren per dag af? We will en dat mensen natuur erva ren, zodat ze er res pectvol mee o mgaa n. Erva rell is in mijn belevll1g zien, horell , voel en en ve rgeet niet, ruiken . Let wel: met nadruk gesteld dat het welzijll va n de d ieren vooro p staa t! Nu kUil je ook wel ee ns te strak in d e leer zij n. Eve n los va n o rga ni sa tOri sche redenen, wat is cr mis mee o m llIeme n o p een ka meel ee n ro ndje door de di erentuin te laten maken? I Jet beest heet no ta be ne de hui ska J11ee!! Paa rdr ijden is toch ook geen zo nde? Zo vind men het 'zielig' o m de Arubaa nse ratelslag ee n mui s te zie n aanva llen, -overige ns hij bijt de muis, muis loopt een stukje weg, va lt dood neer, de slang slikt hem heel in ... - m aa r moge n we wel zic n hoe de klauwo tter\ ee n dooie kip aa n ecn to uw0e uit elkaa r trekken. O f dat c r ni et eng uitzie t. Ik geef u hi er mijn persoonlijke mening en hoop dat u reageert. Bent u het met me ee ns ofjuist niet, schrij f of e-m ail dan naa r dl' 'Vrienden' . Uw reac ti es drage n dan weer bij aa n de alge mene disc u sie. In het volgende blad kome n we er wee r op teru g. U kr ijgt altijd antwoord .

dus de gorillababy gedragsverrijking kunnen noemen in de letterlijke zin van het woord. Er zijn allerlei manieren om het negatieve gedrag te voorkomen en het welzijn te verhogen. Uitgangspunt is het natuurlijk gedrag te stimuleren. Dit kan ten eerste worden bereikt door de dieren in een zo natuurlijk mogelijke omgeving te huisvesten met voldoende uitdaging. Ten tweede speelt de groepssamenstelling een grote rol. Van nature solitaire dieren ervaren een langdurig aanwezige soortgenoot als bijzonder stressvol, terwijl een groepsdier dat alleen wordt gehouden duidelijk het contact en gezelschap met soortgenoten mist. Om een natuurlijke groepssamenstelling te hebben

geleefd. Wie heeft niet gezien hoe een brutale aap een stukje meeliftte op de rug van een takin. Op een gegeven moment werden de apen steeds meer verbannen naar de rots. Zodra ze naar de grond wilden, werd dat verhinderd door de takins. Uiteindelijk zat er niets anders op dan de rhesusapen te verhuizen.

volwassen wordt. Maar de gedachte dat bijvoorbeeld olifantjes of apen zouden moeten inslapen was voor iedereen onaanvaardbaar. Ton Dorresteyn gaf aan dat op dit moment bij alle dieren dezelfde criteria gelden in de keuzes voor voortplanting. Daarbij wordt dan ook rekening gehouden hoe een diersoort reageert op de dood of weghalen van een groepsgenoot. Met de tweede stelling, shows met dieren zijn altijd een verrijking en moeten daarom zoveel mogelijk worden ingevoerd, was bijna niemand het eens. De meeste aanwezigen vonden dat respect voor dieren en hl,n wphiin hpt

hpl~nariik~t ~.v::lrCln

I=r ,..,..,not-

..,

....

lil

t).() •

eZlg e

•

s

Het zal de Vrienden niet zijn ontgaan dat de Vereniging dit jaa r haar 40 -jarig jubileum viert. Eén van de bijzondere activiteiten , die in het kader van dit jubileum werd georganiseerd, was het seminar over gedragsverrijking op 10 mei. Met behulp van prachtig verzorgde presentaties, pittige discussies over stellin gen en praktijkdemonstraties door diverse medewerkers van Diergaarde Blijdorp hebben de aanwezigen een idee gekregen over het hoe en waarom van gedragsverrijking. Voor degenen die niet aanwezig konden zijn volgt hieronder een impressie van deze geslaagde middag.

Na de ontvangst met koffie en gebak in de Haaienzaal van het Oceanium opent Robert van Herk, hoofd Educatieve Dienst van Diergaarde Blijdorp, het seminar. In de zaal zijn ruim 125 genodigden waaronder veel Vrienden, dierverzorgers uit Blijdorp maar ook uit andere dierentuinen. Alle aanwezigen worden door de voorzitter van de Vrienden , Tineke Groenhorst, van harte welkom geheten. Ben Westerveld, hoofd dierverzorging, begint met een inleiding over gedragsverrijking. Gedragsverrijking is iedere toevoeging aan de leefomgeving van een dier die het dier een kans biedt om zich op natuurlijke wijze te gedragen waardoor het welzijn verbetert. Nu is het natuurlijk moeilijk na te gaan hoe een dier zich voelt, hoe zijn

welzijn is. Natuurlijk gedrag is een teken dat het dier zich op z . n gemak voelt. Als een dier het niet naar zijn zin heeft, zijn er allerlei negatieve signalen die de dierverzorgers kunnen opvangen. Het meest bekende signaal is het stereotiepe gedrag zoals 'ijsberen' . Uit onderzoek is gebleken dat door de steeds herhaalde beweging de hersenen een bepaalde stof gaan produceren, endorfine genaamd, die een 'prettig' gevoel geeft. Het bewegen werkt als het ware verslavend . Bij marathonlopers is bekend , dat zij in een soort roes komen , waardoor ze de vermoeidheid en spierpijn niet meer opmerken en door blijven rennen . Een ander lichamelijk negatief signaal ontstaat door stress. Langdurige stressvolle situaties voor een dier zorgen voor veran-

e

C

•

I

Do

Ange lm e Peters e n Alex ch o ute n Robert va n Her k e n Be n Wes terve ld voor de p rese nta ti es, Ge ra rd Visser, Ben Westerve ld, To n Do rrestey n e n Ja n Kla p w IJk voo r hu n bij drage a ls pa n e llid e n Gees ke Boere m a, Ja n Weer m a n e n a ll e a nd e re d lerve r zo r ge rs voo r de p ra kl ijkde m o ns t ra ti es. foro's: Ineke IIiJkoort

--t).() -----

~Cl) I-

.0 .0

..,0

.0 '0'

G>

G>

"0

,E .x 0 0

'i c

G>

C

G> N

's .c :..

G>

.

~

....

:.. tU tU

C è

0 0

G>

~

0.0

c

tU

~

I

ti

E IC

0 0.0

c 0 c c 'N G>

:~

:c

'i G>

"0 tU

~

G> N G>

~

G>

C

G>

"0

ä.. c

ä..

'ECol

't

~ c

& ~

0

~

0-

M

0

1l CII

1>0

~ ~

"0

lil

0

QI

:J

CII

;:;

lil

> QI

C

i...

>

-=-..

CII

..

E

.c:

0

E E ::J

c :.J

'0

~

1>0

QI

CII

ai

la

{;

<{

'0 0 U

~

&.

ë

]

CII

~

QI

\11

~ :J

'5

1:

QI

~

Z

.0

...

::J

...f

C

CII Cl.

a.o

la

E E

'" ...

> QI

C

M

...CII

1a

lil

c

:

..,

G>

11

.:,t.

~

ns > .....

l3

CII

cQI

:..

'~

'ê' c

"0

C

:1

~

Cl!

:..

lil

> '2 tU

0.0

1"\

~

iIÎ

~

'0 <{

'0 0

~

\11

&.

ë

]

CII

~

';0

E

w

c co -,..

'"

~

e (5

c

0 CII

-a ns

deringen In het lichaam waardoor de weerstand vermindert. Het dier gaat kwakkelen met de gezondheid en is vaker ziek. Ook een verminderde vruchtbaarheid kan duiden op een verminderd welzijn van het dier door wederom stress of een algehele slechtere conditie. Andere negatieve signalen zijn zelfvermin king en apathie, het dier keert in zichzelf. Dit gedrag was goed te zien bij de gorillavrouwtjes Luena en Tamani, nadat zij in de gorillagroep werden geïntroduceerd. Luena bleef aan een wond aan haar voet peuteren , tot bloedens toe , Een duidelijk teken van stress en dus verminderd welzijn . Een minder extreme vorm van zelfvermin king is nagelbijten, wat voornamelijk bij primaten (waaronder de mens!) voorkomt. Ook Tamani zat duidelijk niet goed 'in haar vel ' en zat er regelmatig apathisch bij . Nu, tweeenhalf jaar na haar introductie, is ze de trotse moeder van zoon Tom en is van stereotiep gedrag geen sprake meer. Je zou

E 0 E .x 0

--- -

>

Een heel andere vorm van gedragsverrijking is het bij elkaar zetten van verschillende diersoorten. Daarbij moet natuurlijk wel met allerlei zaken rekening worden gehouden. Is er sprake van voedselconcurrentie, is er voor de dieren voldoende ruimte om elkaar te ontlopen, enz. Dat het bij elkaar houden van dieren niet altijd gaat zoals men dacht blijkt uit het samenwonen van de takins en rhesusapen. Jarenlang hebben deze twee diersoorten prima samen-

'- ··0-· ··· _ . -_ ..

0 - - - ' _ .. , ......

~

....... .• _ ....

eind van het seizoen de enige mogelijkheid is de jonge dieren naar een relatief slechtere tuin te brengen kun je ze beter dood maken. Je zou op die manier als dierentuin een overschot aan bijvoorbeeld gazellen kunnen gebruiken om vervolgens de roofdieren te voeren, Het idee om als dierentuin speciaal voor dit doel te fokken leek veel aanwezigen een stap te ver. Ook bleken veel aanwezigen een onderscheid te maken naar diersoort. Bij de koudbloedigen vond men het minder bezwaarlijk dat er duizenden jongen worden geboren waarvan maar een enkeling

·'"'66..... ·'

u.'.lI

" ..... ,1

'J""'Ó' .....

natuurlijke materialen hoeft een natuurgetrouw biotoop de verrijking echter niet in de weg te staan. Bovendien kan een onderscheid worden gemaakt in de verrijkingsattributen die in de natuurlijke buitenverblijven worden gebruikt en de attributen die in de binnenverblijven (buiten zicht van het publiek) worden gebruikt. Tot slot van de middag werd er bij de leeuwen, tijgers, otters, wolven en kleine katachtigen een praktijkdemonstratie van gedragsverrijking gegeven. In het volgende nummer van Vriendennieuws kunt u meer lezen over gedragsverrijking in Blijdorp .

•

dus de gorillababy gedragsverrijking kunnen noemen in de letterlijke zin van het woord . Er zijn allerlei manieren om het negatieve gedrag te voorkomen en het welzijn te verhogen. Uitgangspunt is het natuurlijk gedrag te stimuleren. Dit kan ten eerste worden bereikt door de dieren in een zo natuurlijk mogelijke omgeving te huisvesten met voldoende uitdaging. Ten tweede speelt de groepssamenstelling een grote rol. Van nature solitaire dieren ervaren een langdurig aanwezige soortgenoot als bijzonder stressvol, terwijl een groepsdier dat alleen wordt gehouden duidelijk het contact en gezelschap met soortgenoten mist. Om een natuurlijke groepssamenstelling te hebben is het krijgen van jongen natuurlijk nodig. Voortplanting is dus niet alleen belangrijk voor het in stand houden van de soort, maar ook voor het sociaal gedrag en welzijn van de groep. Een laatste manier om negatief gedrag te voorkomen is het aanbieden van verrijking. De meeste mensen denken bij verrijking aan een soort speelgoed voor de dieren. De olifanten krijgen een bal, de ijsberen een autoband of blokken ijs, de gorilla's dozen, touwen en stro en de tijgers kluwens touw om naar hartelust te gooien, trappen, scheuren en klauwen . Dat verrijking veel breder is blijkt wel uit de voorbeelden die Ben Westerveld opnoemt. Je kunt bijvoorbeeld door een andere voedselkeuze of andere manier van voedsel aanbieden zorgen voor het stimuleren van natuurlijk gedrag, verrijking dus. Soms kan dat heel eenvoudig door blad etende dieren hele takken te geven waar ze de blaadjes stuk voor stuk af moeten knabbelen. Hetzelfde principe gaat op bij het hoog hangen van een stuk vlees bij de amoerpanters, het gebruik van fijnmazige ruiven bij de giraffen of de zogenoemde voedsel potten op het gorilla-eiland.

Vereniging Vrienden van Blijdorp

Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

vnenoen, olerverzorgt!r.. UIL Blijdorp maar ook uit andere dierentuinen. Alle aanwezigen worden door de voorzitter van de Vrienden, Tineke Groenhorst, van harte welkom geheten. Ben Westerveld, hoofd dierverzorging, begint met een inleiding over gedragsverrijking. Gedragsverrijking is iedere toevoeging aan de leefomgeving van een dier die het dier een kans biedt om zich op natuurlijke wijze te gedragen waardoor het welzijn verbetert. Nu is het natuurlijk moeilijk na te gaan hoe een dier zich voelt, hoe zijn

ö'C\J105 LVQI.>

IJ'>U'CI Çl I .

'-'I\.

onderzoek is gebleken dat door de steeds herhaalde beweging de hersenen een bepaalde stof gaan produceren, endorfine genaamd, die een 'prettig' gevoel geeft. Het bewegen werkt als het ware verslavend . Bij marathonlopers is bekend, dat zij in een soort roes komen, waardoor ze de vermoeidheid en spierpijn niet meer opmerken en door blijven rennen. Een ander lichamelijk negatief signaal ontstaat door stress. Langdurige stressvolle situaties voor een dier zorgen voor veran-

, .. , ............. • •..... b ....... · ....... -

....

·b ·

·~·_ ··

_.,. . -_ ... _...... .

king en apathie, het dier keert in zichzelf. Dit gedrag was goed te zien bij de gorillavrouwtjes Luena en Tamani, nadat zij in de gorillagroep werden ge·l ntroduceerd. Luena bleef aan een wond aan haar voet peuteren , tot bloedens toe. Een duidelijk teken van stress en dus verminderd welzijn . Een minder extreme vorm van zelfverminking is nagelbijten, wat voornamelijk bij primaten (waaronder de mens!) voorkomt. Ook Tamani zat duidelijk niet goed 'in haar vel' en zat er regelmatig apathisch bil. Nu, tweeënhalf jaar na haar introductie, is ze de trotse moeder van zoon Tom en is van stereotiep gedrag geen sprake meer. Je zou

>

Een heel andere vorm van gedragsverrijking is het bij elkaar zetten van verschillende diersoorten. Daarbij moet natuurlijk wel met allerlei zaken rekening worden gehouden. Is er sprake van voedselconcurrentie, is er voor de dieren voldoende ruimte om elkaar te ontlopen, enz. Dat het bij elkaar houden van dieren niet altijd gaat zoals men dacht blijkt uit het samenwonen van de takins en rhesusapen. Jarenlang hebben deze twee diersoorten prima samen-

geleefd. Wie heeft niet gezien hoe een brutale aap een stukje meeliftte op de rug van een takin . Op een gegeven moment werden de apen steeds meer verbannen naar de rots. Zodra ze naar de grond wilden, werd dat verhinderd door de takins. Uiteindelijk zat er niets anders op dan de rhesusapen te verhuizen.

Om de aanwezigen een indruk te geven van de verrijkingsattributen was er in de pauze gelegenheid om een kijkje te nemen bij de zogenoemde verrijkingstafels. Hier waren allerlei voorbeelden te zien en te voelen terwijl Blijdorp-medewerkers uitleg gaven over het gebruik.

volwassen wordt. Maar de gedachte dat bijvoorbeeld olifantjes of apen zouden moeten inslapen was voor iedereen onaanvaardbaar. Ton Dorresteyn gaf aan dat op dit moment bij alle dieren dezelfde criteria gelden in de keuzes voor voortplanting. Daarbij wordt dan ook rekening gehouden hoe een diersoort reageert op de dood of weghalen van een groepsgenoot. Met de tweede stelling, shows met dieren zijn altijd een verrijking en moeten daarom zoveel mogelijk worden ingevoerd, was bijna niemand het eens. De meeste aanwezigen vonden dat respect voor dieren en hun welzijn het belangrijkst waren. Er moet allereerst worden gekeken naar het nut voor het dier, zoals bijvoorbeeld het stimuleren van natuurlijk gedrag, beweging, afleiding of training van gewenst gedrag. Het moet geen show worden waar alleen het publiek plezier aan beleeft. Het voorbeeld van een papegaai op een fietsje werd duidelijk niet gewaardeerd. Bijna iedereen kon zich vinden in de manier waarop de Diergaarde 'shows' geeft tijdens de voederingen. Het publiek krijgt de mogelijkheid een stukje natuurlijk gedrag van de dieren te zien zonder dat de dieren gedwongen worden.

Na deze inleiding was het hoogste tijd om met elkaar te discussiëren over het nut en de mogelijkheden van verrijking. Robert van Herk leidde de discussie en Ben Westerveld, Gerard Visser, curator koudbloedigen, Ton Dorresteyn, directeur van de Diergaarde en Jan Klapwijk, hoofd communicatie en marketing vormden het panel. De eerste stelling, het krijgen van nageslacht als gedragsverrijking is alleen toegestaan als er opvang voor is, maakte meteen al veel discussie los. De helft van de aanwezigen was het met de stelling eens. Zij gingen uit van het respect voor het leven van moeder èn jong. De oneens-stemmers meenden dat kwaliteit van leven belangrijker is dan kwantiteit. Met andere woorden, voor het welzijn van de groep is het goed dat er jongen worden geboren. Als aan het eind van het seizoen de enige mogelijkheid is de jonge dieren naar een relatief slechtere tuin te brengen kun je ze beter dood maken. Je zou op die manier als dierentuin een overschot aan bijvoorbeeld gazellen kunnen gebruiken om vervolgens de roofdieren te voeren. Het idee om als dierentuin speciaal voor dit doel te fokken leek veel aanwezigen een stap te ver. Ook bleken veel aanwezigen een onderscheid te maken naar diersoort. Bij de koudbloedigen vond men het minder bezwaarlijk dat er duizenden jongen worden geboren waarvan maar een enkeling

De laatste stelling, onnatuurlijke attributen zoals oliedrums, autobanden en speelballen horen niet in een dierentuin, bleek meer een kwestie van smaak. Aan de ene kant vond iedereen verrijking essentieel voor de dieren. Aan de andere kant vond een aantal aanwezigen het onzinnig om kapitalen uit te geven voor een natuurlijk biotoop en daar vervolgens autobanden en olievaten in te leggen als verrijking. Door het gebruik van natuurlijke materialen hoeft een natuurgetrouw biotoop de verrijking echter niet in de weg te staan. Bovendien kan een onderscheid worden gemaakt in de verrijkingsattributen die in de natuurlijke buitenverblijven worden gebruikt en de attributen die in de binnenverblijven (buiten zicht van het publiek) worden gebruikt. Tot slot van de middag werd er bij de leeuwen, tijgers, otters, wolven en kleine katachtigen een praktijkdemonstratie van gedragsverrijking gegeven. In het volgende nummer van Vriendennieuws kunt u meer lezen over gedragsverrijking in Blijdorp. •

De okapi 20 september: Najaarsreis naar dierenpark Planckendael in België 9 november 2003, 11.00 -12.30 uur: Winterlezing Simone de Vries - Colobusapen in Blijdorp

Internet biedt de mogelijkheid om informatie over dieren te zoeken. Maar het is niet altijd even eenvoudig om die informatie te vinden. Daarom spoort de rubriek Digibeesten een selecti e van de meest interessante sites voor u op . Wij proberen zoveel mogelijk Nederlandstalige sites voor te stellen, maar vaak zijn Engelstalige sites iets uitgebreider. De ze worden gekenmerkt met een "'.

14 december 2003, 11.00 - 12.30 uur: Winterlezing Henk ZwartepOllrte - Slangen in Blijdorp 11 januari 2004, 11.00 - 12.30 uur: Nieuwjaarslezing B1ijdorp-dirl'cteur Ton Dorresteyn De lezingen worden gehouden in het Eauditorillll1 in het Oceaniurn. Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst, en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan. U kunt bij de koffie-balie van de Vrienden in het Eauditorillm lIitrijkaarten kopen.

Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkwcg, Rotterdam . Bczoekersinformatie: 010-4431495. Postadres: Postbus 532, 3000 AM Hotterdam.

Het gehele jaar. iedere dag geopend! Wintertijd: ()I}.OO tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.0(J tot IROO uur.

Heeft u een bijzondere dierl' nverzameling en zoekt ti die ene ansichtkaart? Heeft u spulletjes die u wel wilt af staan? U kUilt in Vrienden nieuws een kleine adwrtentie plaatsen. Er zijn wel een paar spelregels. Het gevraagde/aangebodenl' moet kort worden geformuleerd. U dient naam l'n telefoonnummer te vcnnelden. Het contact is fl'chtstreeks, de redactie heeft geen bemiddelende rol. Wti behouden ons het recht voor om -bijvoorbeeld vanwege plaatsgebrek- advertenties niet of latl'r te plaatst'n. U kunt uw mededelingen opsturen naar:

Redactie Vriendennieuws M. Kreuger Goudsesingel 235d 3031 EL Rotterdam

In dit jubileumjaar besteden we aandacht aan een selectie dieren die een nieuw of gerenoveerd verblijf van de Vrienden hebben gekregen. Eén van de door de Vrienden gefinancierde verblijven is dat van de Okapi's. Deze nogal vreemd uitziende dieren lijken gemaakt te zijn van overblijfselen van vier verschillende dieren. Ze hebben gestreepte benen als een zebra, een nek als een paard , horens als een giraf en een kop als een hert. Deze bedreigde diersoort komt uit Kongo (vroeger Zaïre) in Afrika en is verwant aan de giraf. Helaas zijn Nederlandstalige sites over deze fascinerende dieren bijna net zo zeldzaam als het dier zelf.. .. maar ik heb er drie gevonden: Op de pagina van de Vrienden Blijdorp kunt u lezen waarom er een nieuw verblijf moest komen en hoe de nieuwe biotoop een geweldig verbetering is voor de dieren:

www.vriendenvanblijdorp.nl/html/button2/okapi.html Okapi schijnt heel populair te zijn als een bijzondere naam voor verschillende bedrijven, muziek groepen, radio stations. enz. Okapisoft is een Nederlands software bedrijf dat websites bouwt. Ze hebben een aardige pagina over het dier zelf: www.okapisoft.nl/okapi.html De Nederlandstalige sites zijn dun gezaaid, maar Danielle van Dalfsen heeft ooit een spreekbeurt op school gehouden over giraffen ........ 'oat is de naaste familie van de okapi's en zij heeft ook een klein verhaal hierover geschreven: www.spreekbeurten.info/giraffe.html Een echt geweldige site met heel veel informatie en spectaculaire foto's van deze prachtige dieren is die van Animalbox: www.animailbox.com/okapis.html· Okapi's zijn zeldzame dieren in het wild en ook in dierentuinen. Het American Museum of Natural History heeft een pagina gewijd aan de bedreigingen in hun leefgebied:

www.amnh.org/nationalcenter/Endangered/okapi/okapi.html· Nog meer feiten over hun leefgebied. eetgewoontes, voortplanting en waarom ze meer van vliegen houden dan van varen kunt u vinden bij :

I: a-O, b-IS, c-I 0, d-20; 2: a-20, b-O, c-IS, d-I 0; 3; a-IS, b-O, c-IO, d-20; 4: a-I 0, b-IS, c-20, doOi S: a-O, b-20, c-I 0, d-I S; 6: a-O, b-I S, c-20, d-I 0; 7: a-O, b-I 0, c-I S, d-20; 8: a-20, b-I 0, cO, d-IS; 9: a-O, b-I 0, c-20, d-I S; 10: a-I 0, b-O, c-20, d-IS; I I: a-20, b-I S, c-I 0, doOi 12: a-I 0, b-O, c-20, d-IS; 13: a-IS, b-20, c-IO, doOi 14: a-20, b-I 0, c-O, d-I S; 15: a-I 0, b-20, c-IS, d-O.

U hebt geen tot weinig gevoel voor dieren en natuur. Bent u eigenlijk wel een lid van Vrienden Van Blijdorp? Advies: probeer de vol gende keer in de dierentuin enkele dieren uit te zoeken die u mooi of interessant vindt en blijf er dan eens vijf minuten bij stilstaan! Lukt het dan nog niet, geeft u dan alstublieft uw vrijkaartjes aan iemand die er wèl van genieten kan!

animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/okapia/o.johnstoni$narrative.html Tekst: jenny Coc k shull

Alle links zijn direct aan te klikken op www.vriendenvanblijdorp.nl Als u een leuke site weet, stuur dan een mailtje naar [email protected]

Voor het geval dat u niet precies weet waar Kongo ligt op het Afrikaanse continent, kunt u even een kijkje nemen bij www.atlapedia.com/online/countries/congo.htm· Zij hebben een politieke en een fysieke kaart van Kongo plus allerlei feiten over het klimaat, de bevolking en de geschiedenis van het vroegere Zaïre. De site van de Bronx Zoo in New York is een uitgebreide site met een hele leuke pagina over de okapi's en alle andere dieren die in het Kongolese regenwoud leven: www.congogorillaforest.com/congointro/congohome· Klik op 'Meet the Congo Residents' om de lijst te zien (NB . er is ook een pagina met informatie over Colobus apen. Die krijgen binnenkort ook een nieuw verblijf van de Vrienden!). Als u wilt weten wat Okapi's in dierentuinen te eten krijgen dan kunt u daarover lezen op:

www.nagonline.net/Diets%20pdf/Okapi%20Feeding%20SSP.pdf • Echt betrokken bij de natuur voelt u zich niet. Als u boven de 150 heeft gescoord komt het nog wel goed. U vindt dieren wel leuk maar dat is het dan wel. Natuur is voor u iets dat mooi kan zijn als je er toevallig tegenaan loopt. Advies: ga bij uw volgende bezoek naar het verblijf dat u het mooist vindt en denk u in hoe de wereld zou zijn als de echte omgeving van deze nabootsing er niet meer zou zijn!

U bent een ware dierenvriend, u kijkt niet vanaf de kant toe en wil graag iets doen in het belang van dieren. U nuanceert uw standpunten en durft ook af en toe gewoon te genieten van de relaties tussen mens en dier.

Okapi· foto: Yvonne Raaijmakm

Een andere leuke site, vooral voor kinderen . is die van de WesterviIIe City School in Ohio . Ze hebben een grappig gedicht en een kruiswoord puzzel over Okapi's:

www.westerville.kI2.oh.usIZOO/Orlich/pages/Okafrtpg.htm • U heeft misschien recentelijk gelezen dat een aantal scholen in Rotterdam wil beginnen met engelse les voor kleuters? Als uw kinderen reeds het Engels machtig zijn is er een spannend boek voor ze over een Okapi-jong dat zijn moeder kwijt raakt in het regenwoud. Het verhaal is gebaseerd op een ware gebeurtenis en geeft inzicht in de leefomgeving, enz. Het boek heet 'What am I?' van Mary Neel Green en is te bestellen bij :

www.utexas.edu/utpress/books/grewhp.html· ($9 .95) Mary Neel Green heeft ook meegewerkt aan een ander boek voor volwassenen getiteld 'The Okapi - Mysterious Animal of Congo-Zaire'. Een deel van de opbrengst van het boek gaat naar het Ituri Forest conservation programma. Ook te bestellen via:

www.utexas.edu/utpress/books/linoka.html· ($ 17.95) Uw hart is soms een maatje te groot. U slaat door . .. Het belang van dieren stelt u vaak hoger dan van mensen . Advies: Probeer eens te ontdekken of u voor alle diersoorten dezelfde normen hanteert. Als u niet een beetje bijstelt dan is uw huis binnenkort een opvang voor 25 zwerfkatten (of meer!)

www.amazom.com heeft beide boeken samen in de aanbieding voor $21 .30 ! Okapi's zijn heel zeldzaam in het wild en er zijn ook maar 80 a 90 exemplaren in dierentuinen in de hele wereld, maar een plek waar ze veelvuldig voorkomen is op postzegels! Meer dan 20 voorbeelden zijn te bewonderen bij : www.pibbums.com/cryptost/okapi.htm· Als u nog een laatste interessant feit wilt weten over O kapi 's dan moet u vooral kijken bij:

Blijdorpherinnering . fOlO: CG. van langeveld

www.xaraxone.com/ FeaturedArt/dc3fhtmI/06.htm •

oeooooooooo

Hamb urg paillet

Wyand

He

d ré

B urb urg

Amr k -

De zieke kip

Kamhoenders

oir de Challan

Gauloi. d r

Wyand

He

dorée

H ud n caill uté

Bra k 1 ,rgenté

Um u in

Maran

u ou

In Azië leven vier soorten kamhoenders: het Sonnerathoen, het groene Javahoen, het Lafayettehoen en het Bankivahoen (Gallus gallus). Zij behoren tot de fazantachtigen, wat met name aan hun houding en foerageergedrag goed te zien is. Het Bankivahoen is het belangrijkste onder de kam hoenderen, want hij is de stamvader van alle soorten 'huiskippen'. Vandaar dat we wat meer over deze hoendersoort zui len vertellen . Bankivahoenders komen voor in een groot deel van Zuidoost-Azië. De haan is zo'n 70 cm groot en weegt ongeveer I kilogram, de hennen zijn kleiner (44 cm) en lichter (circa 750 gram) en vooral minder mooi gekleurd . Bankivahoenderen leven in (sub-)tropische gebieden . Hun voedsel zoeken ze pikkend met hun snavel en krabbend met hun poten over de grond . Ze zijn niet erg kieskeurig: ze eten alles . Zaden , blaadjes, gras, vruchten en levend voer (met name insecten). Bankivahoenders broeden in de droge tijd . De hen legt vijf tot zes eieren, soms ook wel meer. Ze broedt die, alleen, in 18 tot 20 dagen uit. Eenmaal uit het ei groeien de kuikens snel op. Na drie weken kunnen ze al vliegen en dat is ook van levensbelang, want deze kippen worden flink bejaagd door roofdieren. Om die reden slapen de kippen in bomen .

G51inai

Brahma perdrix bleu

Brahma perdrix bi u

u ex hemliné

Bra kei argenté.

Rh d 1 land

Lcgh m bl;1Il

I

Kippen, kalkoenen, parelhoenders, eenden, ganzen, kwartels, fazanten, patrijzen, struisvogels, emoes en nandoes. Allemaal prachtige vogels en u herkent er zeker veel als vaste bewoners van Blijdorp en andere dierentuinen. AI deze vogels hadden gedood moeten worden als de vogelpest Rotterdam had bereikt en als dierentuinen geen uitzonderingspositie zouden hebben mogen innemen. Onder strenge voorwaarden mogen dierentui nen deze vogels namelijk inenten tegen de klassieke vogelpest. Gelukkig is Blijdorp en de andere dierentuinen hierdoor de ramp van ruiming gespaard gebleven. Heel veel vogelkwekers en - hou ders waren echter minder gelukkig. Reden genoeg om in deze vogelwijzer eens naar de 'bron van deze ellende' te kijken : de kip . Wij zullen eerst iets vertellen over de stamvader van de alom bekende kip om vervolgens via een stukje geschiedenis van het huishoender iets te vertellen over de vogelpest.

Bankivahoenderen zijn niet bedreigd in hun bestaan . Mogelijk lopen er honderdduizenden van rond . Dat komt omdat ze een zeer groot leefgebied hebben en zich bovendien in veel verschillende soorten leefgebied kunnen handhaven. Ook in door de mens gecreëerde gebieden, als bijvoorbeeld oliepalmplantages. Toch zijn er van alle kanten bedreigingen voor deze vogel. Enerzijds door de jacht: zowel de directe jacht, waarbij de mens op de vogel jaagt, als de indirecte jacht. waarbij de mens

Tekst:

Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman

dieren in hun leefgebied introduceert die vervolgens op de hoenderen gaan jagen . Maar ook door vernietiging van zijn habitat, wederom door de mens . Ook de derde bedreiging komt door de mens. De Bankivahoenders worden namelijk bedreigd door het feit dat er in hun leefgebied allerlei soorten loslopende huis kippen komen. Deze huiskippen kunnen paren met het Bankivahoen en brengen ook vruchtbare jongen voort. Het is ondertussen dan ook sterk de vraag of er in de buurt van menselijke nederzettingen nog wel raszuivere Bankivahoenderen voorkomen . Dat is vooral zo'n groot probleem, omdat door (menselijke) selectie de genenvariatie bij de huiskippen nog maar zeer klein is. Hierdoor wordt ook de genetische variatie bij het Bankivahoen steeds kleiner, wat de soort sterk verzwakt.

Eclipsrui Het bijzondere van het Bankivahoen is de eclipsrui. Tijdens de zomer verliest de haan zijn mooie, opvallende. halsveren en worden ze vervangen door eenvoudige zwarte veren : het schaduwkleed. De rui die dit schaduwkleed doet ontstaan noemen we de eclipsrui. Eenden kennen overigens ook een eclipsrui. Misschien is het u wel eens opgevallen dat 's zomers de woerden van onze wilde eend er bijna hetzelfde uitzien als de wijfjes. In de eclipsperiode verandert de macho-haan ook van gedrag en wordt hij een kruiperige bangerd . Men denkt dat het schaduwkleed in het vroegste bestaan van het Bankivahoen zijn normale kleed is geweest. Daarnaast had hij kortdurend zijn prachtkleed om de hennen te verleiden. Door genetische selectie is de periode dat de haan aantrekkelijk is voor hennen (waarvan bewezen is dat ze vallen op de mooiste haan) steeds langer geworden en hoeft hij het nu nog maar een paar maanden te doen met zijn schaduw-

8ankivahoen . foto'l: Konrad Wothe. D. Arnoldl)

>

kleed. Opvallend is trouwens dat zodra het Bankivahoen zich kruist met huiskippen de eclipsrui verdwijnt. 'Onze' hanen zijn dan ook het hele jaar op hun mooist.

Huisboenders AI heel lang houdt de mens kippen. Zo'n 7000 jaar geleden werd de kip gedomesticeerd . In eerste instantie werden de kippen vooral gebruikt als offerdieren voor de Goden. Later werden sier- en hanengevechten belangrijk en pas veel later, zo'n 1000 jaar geleden, werden het ei en het vlees de belangrijkste reden om kippen te houden. Uiteindelijk heeft dit geleid tot de gigantische hoeveelheid kippen die in Nederland worden gekweekt. Legde de 'oerkip' maximaal 60 eieren per jaar, nu is de jaarproductie van een kip opgevoerd tot 300 eieren! Ook de kippen die voor het vlees worden gefokt zijn veel sneller 'klaar' voor de slacht. Tegenwoordig al na circa zes weken. Dat er voor de meeste kippen weinig lol valt te beleven in hun korte, dan wel zeer productieve leven hoeven wij u niet te vertellen. Naast deze 'productiekippen' leven er in Nederland nog vele kippen bij mensen die ze als hobby houden.

30 000 000 gedode vogels en 750 000 000 euro later..... In net drie maanden tijd heeft zich voor vreselijk veel vogels en mensen een ramp voltrokken. En het ergste van alles is dat de mens de ramp veel groter heeft gemaakt dan noodzakelijk! Op 28 februari 2003 stelde de 'Rijksdienst voor keuring van vee en vlees' (RVV) klassieke vogelpest vast in de Gelderse Vallei. Direct werd er een vervoersverbod ingesteld en vanaf 5 maart

werd er begonnen met de ruimingen . Het virus dat in Nederland de grote epidemie veroorzaakte is in principe niet gevaarlijk voor de mens. Wel kunnen er problemen optreden als iemand die in contact komt met de vogelpest op dat moment zelf het griepvirus bij zich draagt. Het zijn beiden infiuenzavirussen en uit een combinatie van beide kan zich een nieuw virus vormen, waarvan de ziekmakende eigenschappen onvoorspelbaar zijn. Er zijn overigens andere typen vogelpestvirussen die wel ziekteverwekkend voor de mens zijn. In 1999 en 2003 zijn er mensen in Hong Kong aan deze virussen overleden . Vandaar dat in Nederland ook veel mensen die bij het hele gebeuren betrokken waren beschermd werden via onder andere de griepprik. Vogelpest uit zich bij vogels met een zwelling aan kop en hals en sufheid . Het meest opvallend is natuurlijk het verschijnsel van onverwachte en snelle sterfte van veel kippen . Waarschijnlijk is het virus overgebracht door de wilde eend , die er zelf overigens niet ziek van wordt. Via luchtwegen , oogvocht en mest wordt het virus van het ene op het andere dier overgebracht. Vaccineren is een mogelijkheid, maar wordt door de minister verboden . Het zou waarschijnlijk de export van kippen en eieren ruïneren, omdat andere landen dit niet accepteren. Ook 'hobbyboeren' mogen niet vaccineren, omdat de minister denkt dat zij niet aan de strenge eisen die hieraan gesteld worden kunnen voldoen . AI met al zijn zo zeer veel, deels ook zeldzame, vogels afgemaakt en dit niet om diervriendelijke, maar puur om economische redenen. Als de epidemie zijn gang had kunnen gaan waren er waarschijnlijk zelfs minder slachtoffers gevallen als nu bij het ruimen.

Gelukkig lijkt het grootste leed nu geleden en worden er sinds 28 juni in geruimde stallen 'verklik'-kippen geplaatst. Deze kippen verblijven drie weken in de stal waarna er bloedmonsters genomen zullen worden . Blijken deze kippen vrij te zijn gebleven van vogelpest, dan kan de boer zijn stallen weer openstellen voor nieuwe kippen en zijn werk weer opstarten. Zoals eerder gezegd hebben dierentuinen gelukkig niet te maken gehad met ruimingen. Toch heeft één van de dierenartsen van Blijdorp, Willem Schaftenaar, op 28 april een brief geschreven aan NRCHandelsblad. In die brief klaagt hij het systeem aan waarbij economische motieven allesbepalend zijn geworden en dierenartsen tot instrument van de overheid zijn geworden . Wij zijn het volledig met hem eens en hopen dat dit soort ruimingen voorgoed tot het verleden zullen behoren . In deze vogelwijzer hebben we nu eens niet zoveel geschreven over de vogel zelf, maar wel over een situatie zoals deze zich in ons land recent heeft voorgedaan en waarbij vogels betrokken waren . Wij vinden dit zo belangrijk, dat wij hier graag eens over schreven. Wij zijn benieuwd hoe u, als lezer, hier over denkt. Laat het ons gerust horen! En mocht u ondertussen geïnteresseerd zijn geraakt in een 0 zo bekende en ongeloofiijk leuke vogel : ook in Blijdorp zijn kippen te zien! Volg het doodlopende pad naar het Longhouse in de Maleise bosrand . •

Ik heb altijd met ved plezier boeken gelezen voor deze rubriek. Dat had ik nu ook weer verwacht. Tenslutte i~ het boek geschreven dour (0.,1.) Jme GoodalL Wie kent haar nil'! van het jarenlangc chimpansee-onderzoek in GOJl1be . Janc (;oodall die over de hele wercld reist om lezingen te gcven en op te komen voor dicrell . En Ilujuist haar boek vond Ik lJIet goed geschreven, moeilijk door te kOllJen, slordig en geplaagd door eell ved te groot t31l,ltlSIl1l' Ik lal proberen uit te leggell hol' Ik tot dit negatieve oordeel ben gekoTllen.

n.H ligt n3t11urlijk almeteen moeilijk: het IS zecr verlcidclijk ulcrell L'lllotles tOl' tt' kennen, nl ,lar of u.lt terccht is, worut in wetenschappelijke kringen nog zeker nll·t ,lis l'en uitgcmaakte nak ge/iell . Dl' ,llIteurs Zijn cchtcr oYcrtlugd ell het boek staat d ,\I1 ook vol lI1et voorbeeldcn (toch echt niet Ille..:r Jan casuïstiek) V,1Il dll'r( Il dil' bl.lvuurbeeld op basi~ van iets al~ IIcfdc l'en l1lens of l'en .lnder dil'!" (~lllllS zL'ltS van eell ,1IIdl'rc dlt'l"soort) hcnbcn gercd. WelcnschappelijkL' ontlerbl1uwing V,lIl het geheel komt in het bock vrijwel niet voor. J.IIIlIllL'r.

'W.lIlt mens en dier hebben hetzelfde lor..' IS geschreven door Jane GOLlclall l'll dl' minder bekende Marc IkknfI Bekoffls etholoog en werkt als bIOloog a,lI1 dc universiteit vall Colorado. I lij IS wl:rkzaal11 111 het door Good,dl opgezette 'Hoors &. Shom5' progral11lllJ en richtte samen met C;oodall het 'Cthologtsts for EthICai freatllIent of Anullals / Cltlzens tor Respon<;lble Animal lkhavlOur Studie·,' op . Samen hennen IC nu dit n(wk, opgezet als l'en tweegespn:k, geschreven.

Dl' llIantra's \·all Ikkofrworden ill hlt noek gepre~ellteL'rd als tlL'1l opdrachten, dil' zijll bedoeld 0111 ons hart te ontdooll'n . 1I1,I,lr ook Olll ons aan te zcttCII tot e..:n alldere Ievensst~il. Olll zo de ,I,u'de LO goed Illogelijk te behL'lell. Olll u eell II1druk te geVt'1l 1,t1 ik lTIl ,1:lI1talllpdrachtell IlOl' men: "wel" bl~i 0111 tor hct dll' rcllrllk te horen", "~ta opell voor dlerl'n en probecr van IC tc Ierl'II", "het leven op aard..: lIIOCt gon! bL1lL'L'rd worden", "weet dat Je niL't allecn staat en leef Illet hoop". Aan Iedere opdracht IS l'en hooti.lstlik gewijd .

liet boek is gebaseerd op malHr;l's die Bekotrbedarla, en is bedoeld 0111 mensen tot l'en beter conLlCt Tllet de nJtuur te brengen en te zorgen voor een ethischer houding tegellover alle leVL'ndl' wetens op delc a,lrde. l3eldclI hallleren op dl' betekeniS en w3,lrde van ieder levend II1dlVidu. Daarbij gaall le er val1lllt dat vcel dlCfCII, Illet eeu wat complexerc hcrsensrructllur, cmotles en

JANE GOODALL

& MARC BEKOFF "Want mens en dier hebben hetzelfde lot ... "

per~oolllljkhe\(J hebnen .

Ilocwcl dl' llpdrKhtcn verschillen lijn ,lllc hlloti..J...tllkken min Cl!' I1lcer Identiek. Zc besta.lIl uit V,I\tC componenten. EUl ,1,lIIkLKht tegen dl' huidige 1ll,lIlll'r V,\I1 kvcn (onderzoekcr." vleeseters, Ull'rent\llllen,Jagers. chnqellL' n . Il' krIJgen er alblla,ll fllllk \ ,,\11 langs) . I );urnaJst bevat Il'del hoofdstuk vele voorheelden \',111 heldhaftige of llpnfti:rin!--"'gl'zindc dK' rl'lll'n meusclI dil' lets gev,ekbgs met elk,lar hebbell mcegellld,lkr. I Ioofebt\lk llL'gCII ('steull dl' mensell die ZICh 1Il1cttL'n voor de (heren en dl' 11.ItUlIr') be~taat volledig lilt ecn OpSOllll11ll1g \ ~1Il memen dic icts hebben betekend voor diercl!. PrIllIa om Illellsen zo te erelllbedanken, maM als lezer 1<; lT VrIjwel niet doorheen tl' kOlllcn . En dat gcldt voor het hele boek. hl,t IS geen \Ioelelld betoog, maJr h,lIlL,"t ,1.111 elbar van losse Idceën, kritiek op blJn,1 ,llk~ en iedercell l'n voorbeeldcn van torale liefde tussell nlL'ns l' lI lher. 1i.lt slor hev.a ieder hoofdstuk l'en oproep Olll zelf te vL'landeren Illet SlllTlS W,lt tips (kkin beginnen bijvoorbeeld : L'en straathond helpen) . Vcel V,ln de l .lkell di~ bCldL .,clllijwrs wensen ZÎJII erg Itk,dlStisch en wa.Hschijnluk Dnh ,lalbaar. Wl' l kOl11en die zaken vanuit l'en diepe wen~ Olll dl' aarde voor ,dk hewoners mt L'en goede WO()I1pla,lts tL' maken . D,lt is te w .larderen . Of dit bOL'k et htcr Jal biJdragen tot l'en bcter beheL'r VJn 0117L' pbneet lijkt me on"~;larschijn­ lijk. Mensen dil zich erg tot dl' gcdachll' nwLTeid \·all dl' bCldc schrijv..:rs voelen aangctrokkeu 1lIliell het bock wa,lIschi.lnlUk wel met plezier l..:zen . ML'men dil' IlIcr krItischer tegellover st,un lullen het boek waarsclujnl!Jk ,d na l'en paar hoofdstukken weglcggen. Tl' betweterig, te slecht kesb,lar cn nauweI~iks of nlct \'oorzien VJIl elllg wetenschappelIJk beW!ls of andere vorm van ondcrnouwing voor dl' \tclllllgcn van het boek. Jalllllll'r want zo g.l,a toch Cl'n kans verlorcn 0111 \'Ia l'en IXlL'k van dl' alol11 gerespl'CleL'rdl' Jalle Goodall iets hij tc drageIl Jan L'en veranderIng vau IIICnt.1 liteit teil aanzien van het heheer V,1I1 deze wereld . Want cI,lar kali ik het zeer wel mec cem lijn .

Want mens en dier hebben hetzelfde lot ... Jane Goodall en Marc Bekoff 90389 -1374 5 Jos Nijkamp

OOOOeDOOeDOOOOOO

Nieuws uit andere dierentuinen I

Tekst: Gerh ar d T ij sse n

Pinguïns, pinguïns en . .. nog nteer plngulns Vriendenreis naar het Noorder Dierenpark in Emmen

I

je had echter niet voldoende huisvestingsmogelijkheden en daarom vangt Rhenen deze beer op tot het verblijf in het nieuwe dierenpark Gulbergen bij Eindhoven ger eed is.

Fuengirola, Spanje Fuengirola, gelegen aan een bekende Spaanse Costa had jaren een dierentuin met een twijfelachtige reputatie. In 1999 is deze dierentuin gekocht door de Rain Forest company en totaal heringericht met het doel aandacht te geven aan het tropisch regenwoud . In 200 I is de tuin, na een sluiting van twee jaar, heropend . Een belangrij ke verbetering was de huisvesting van de chimpansees. Tot de verbouwing waren deze alleen of als duo in een r ij kleine verblijven te zien . Toch wer den er jongen geboren , maar altijd moesten deze met de hand worden grootgebracht. In het nieuwe verblijf, waar de dieren moesten wennen

In het nieuwe verblijf in het Noorder Dierenpark is een gezond poedoe-meisje geboren - foto: Noorder Dierenpark

aan gras, water en hoogteverschillen, is ook een jong geboren . Dit wordt door de moeder opgevoed. Een fantastisch resultaat na de metamorfose van deze dierentuin .

Valencia, Spanje Avifauna, Alphen aan den Rijn Begin dit jaar zijn in Avifauna enkele bouwprojecten van start gegaan. De volières van de neushoornvogels en de hokko's achter in het park moesten worden vernieuwd . De neushoornvogels zullen in de toekomst aanzienlijk meer ruimte krijgen . Helaas zuIlen enkele hokkosoorten het park verlaten . Ook de bouw van de Fillipijnenhal vordert al behoorlijk. In deze hal zal de nieuwe roodbruine neushoornvogelvrouw gehuisvest worden. Ook de Panay neushoornvogels en de groenvleugelduiven komen in deze hal. Zowel de Amerikaanse zeearenden als de Stellers zeearenden hebben voor jongen gezorgd.

gekloond, maar dat een spontane kloning heeft plaatsgevonden . Dit wordt parthogenese genoemd.

Dolfinarium Harderwijk

In Valencia is in december 2002 een nieuw aquari um geopend . Het hele complex moet een grote toeristische attractie worden voor de regio . Naast vissen zullen in het park uiteindelijk dolfijnen, orka's, beloega's, walrussen , zeehonden, zeeleeuwen , zeeoli fanten en pinguïns te zien zijn . Kortom een dolfinarium Harderwijk in het kwadraat. Nu maar hopen dat zij zich beter doorontwikkelen dan het genoemde Nederlandse dolfinarium .

Artis, Amsterdam

Eind juni is, na een zwangerschap van vijftien maanden , in het dolfinarium een walrus geboren . Het jong woog bij de geboorte zo'n vijftig kilo en heeft al een snor. Voor de moeder was dit het tweede jong. In dierentuinen worden zelden walrussen geboren , zodat dit als bijzonder gezien kan worden. Helaas zijn de verblijven verouderd . Het dolfinarium is druk bezig met het plannen van een verbouwing van het walrussenverblijf dat 2005 gereed moet zijn . In dit nieuwe verblijf krijgen de walrussen veel meer ruimte en mogelijkheden om hun gedrag te ontplooien .

Op het kamelenveld zijn voor de ogen van het publiek een alpaca en een kameel geboren. Beide jongen maken het goed en zorgen door hun wilde sprongen voor veel kijkplezier. Het publiek ondervindt helaas veel hinder van de vele werkzaamheden in Artis. De grootste bouwprojecten, het nieuwe Zuid-Amerikaterrein en de roofvogelvolière zullen naar verwachting in het

De bouw van de overdekte speeljungle vordert gestaag. De eerste dieren voor de aangrenzende verblijven (8 prairiehondjes) zijn al gearriveerd . Het in december geboren ijsbeert je is buiten te bewonderen . Het is een mannetje. Het berenbos heeft een logé gekregen : een bruine beer uit Slowa-

Eindelijk kwamen er weer nieuwe panda's naar West Europa. Na vijftien jaar onderhandelen en praten met de Chinese autoriteiten kwam dit voorjaar een paartje reuzenpanda's naar Wenen. In juli 2002 is het nieuwe Borneohuis in Wenen geopend. Er zijn vele dierentuinen die een tropisch oerwoud nabootsen, maar weinigen specialiseren zich in een bepaalde regio. Het nieuwe complex in Wenen is geheel gewijd aan de bergregenwouden op Oost Kalimantan . In dit oerwoud huizen o.a. kleinklauwotters, tijgerpythons, slijksprin gers, schuttersvissen en mangrovekwallen . AI eerder is gesproken over het nieuwe

najaar worden afgerond . Voor de volière zijn eind februari 17 meter lange palen in de grond geslagen. Bijzonder is ook nog de geboorte van een gekloonde python. Het bijzondere hier is dat niet de mens heeft

kije. De beer viel mensen lastig en brak afvalcontainers open. Eind 200 I zorgde de Slowaakse dierenbescherming ervoor dat de beer werd gevangen en naar een klein dierenpark werd gebracht. Het dierenpark-

koalahuis . Naast koala's zijn daar nu ook hoenderganzen, Gould's varanen en Parma kangoeroes te zien . Verder zijn er jonge ijsberen te bewonderen . Kortom deze tuin in Wenen timmert volop aan de weg. •

Ouwehands,Rhenen

Tiergarten Schonbrunn, Wenen

2Se jaargang, nummer 3, oplage: 7250

Nijlpaard - foto: Ineke Slijkoort Zaterdag 3 mei vertrok een volle bus met enthousiaste Vrienden naar Emmen . We waren alweer een tijdje niet op bezoek geweest bij het Noorder Dierenpark. Het werd weer eens tijd! Zoals we van ze gewend zijn hebben onze vrienden in Emmen weer een aantal spectaculaire nieuwe verblijven gecreëerd _ We werden afgezet bij de nieuwe ingang. Dat was mooi, want iedereen wilde graag een blik werpen op de nieuwbouw. En het is weer de moeite waard! Met Playa Pinguïnos probeert Emmen een idee te geven van de Peruaanse kust. Het is fantastisch! U kunt meer dan 150 Humboldt pinguïns bekijken bij alles wat ze doen: in het water, in het nestgebied , etc. Een ander hoogtepunt is Wallalanga, een informatief gebouw in de traditie van het Biochron, waar u alles te weten kunt komen over het belang van het water_ Ik ben niet zo educatief ingesteld, maar gelukkig zijn er ook dieren te zien, bijvoorbeeld drie enorme soepschildpadden. Buiten is een leuk verblijf ingericht voor poedoe's. De dieren hebben zoveel mogelijkheden om zich te verstoppen dat we ons maar bleven afvragen hoeveel poedoe's er nu leven. Verder konden we een eerste blik werpen op een lekker groot verblijf . voor guanaco's?

Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per iaar.

Tekst: Marcel Kreuger

De Vereniging Vnenden van Bliidorp stelt zich ten doel: "Het in zo breed mogelilke zon ondersteunen van Diergaarde Blijdorp ". De jaarlijkse minimale contributie bedraagt € 27.- , waarvoor de leden 4 keer per iaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse actIviteIten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursIes en lezingen.

Blijdorp-bezoekers zijn een beetje gewend aan het overbruggen van flinke afstanden . Gelukkig rijden er treintjes tussen het Oceanium en de Rivièrahal. .. . Emmen heeft een beetje hetzelfde probleem. De uitbreiding en de nieuwe ingang liggen op een behoorlijke afstand van de oude tuin. Deze afstand moest echter lopend worden afgelegd. Omdat u dwars door het winkelcentrum moet lopen heeft u wel de kans om een goedkoper hapje/drankje te nuttigen . Dat is in deze dure Eurotijden soms erg handig ... Ik kan me echter voorstellen dat mensen die wat slechter ter been zijn de loopbrug als een enorme belasting zien.

Secretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: 0 I 0 - 467 66 37 Vriendenfax: OIO - 467 66 37 Email: [email protected] Postbank: 13 57 803 Bank: Fortisbank nr: 98.55.33.099 Afdeling Reizen: T. Slilkoort

Aernt Bruunstraat I I I. 3067 JC Rotterdam Telefoon: 0 I 0-421 1931 Giro: 20 71 059

De oude tuin heeft natuurlijk de bekende hoogtepunten: de olifantenkudde, de vlindertuin, de nijlpaardengroep, de savanne, de naakte molratten, etc. Waarschijnlijk maakt u een hele andere keuze. Helaas was het nieuwe biotoop 'Het wilde westen' nog niet klaar. Maar het zag er al behoorlijk spectaculair uit. Een flink stuk van de tuin werd omgetoverd in een bosachtige streek met aan de rand een uitgestrekt moeras. Tussen de Amerikaanse dennen en moerascipressen zijn inmiddels bosbizons en elanden te zien. Het Wilde Westen sluit aan bij het gebied van de Kodiakberen. Het 'Wilde Westen' is op 25 juni geopend.

Promotieteam: Fam. H. Gerricse Souryscraat I d, 3039 SR Rotterdam Telefoon/fax: 0 I0 - 466 36 82 Telefoon Vriendenwinkel: OIO - 4431431 cst 220 (oude Winkel) en 250 (nieuwe winkel). Mobiel: 06-40323077 Postbank: 62 17 917 Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger, hoofdredacteur. GoudsesIngel BSd, 3031 EL Rotterdam Redactie-medewerkers: J. Cockshull, M. van Leeuwen-Maat. J. Nijkamp, A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten, G. Tijssen, T. van de Velde

Ik vind het erg goed dat de directie van het Noorderdierenpark het aan durft om een aantal vertrouwde verblijven op te doeken om een nieuw biotoop-gebied te creëren. Ik zie liever minder dieren, in een meer natuurlijke omgeving, dan een grote verzameling in kleine verblijfjes. Ik moet binnenkort toch maar weer eens gaan kijken Kortom, het was weer een prima dag. Tom, bedankt voor de organisatie! Beschikt u over internet, surf dan ook eens op de website van het Noorder Dierenpark: www.noorderdierenpark.nl

Naschrift: In het kader van het Jubileumseminar over gedragsverrijking (zie pagina 14) is het aardig om te vermelden dat Emmen is gestopt met de populaire voedershows bij de Patagonische zeeleeuwen. U herinnert zich mogelijk nog de beelden uit de TV-serie over het Noorder Dierenpark. Men is er mee gestopt om redenen van dierenwelzijn. Ten eerste concentreerden de zeeleeuwen zich voortdurend op langslopende verzorgers in de hoop een visje toegeworpen te krijgen. Daardoor verbleven de dieren alleen nog in het deel van het bassin waar ze gevoerd werden . Kortom , onnatuurlijk gedrag en een te beperkt gebruik van de aanwezige ruimte. Ten tweede bleek er sprake van flinke competitie om de toegeworpen vissen. De minder dominante zeeleeuwen delfden daarbij vaak het onderspit. Ook dat is geen natuurlijke situatie, want in de natuur jagen zeeleeuwen op scholen vissen en dan heeft iedere zeeleeuw ruimschoots de kans om een maaltje te vangen. De zeeleeuwen in Emmen worden nu enkele malen per dag gelijktijdig op enkele plaatsen in het bassin gevoerd.

Vormgeving en druk: Argus. Rotterdam Vrienden van Blijdorp op Internet: Website: http://www.vriendenvanbilldorp.nl Redactie Website: J.Cockshull, A. Gelderblom Advertentiewerving Vriendennieuws: T. van de Velde:

Spaansekade 20, 30 I I ML Rotterdam Telefoon: 0 I 0-4127994

•

Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter CM . Groenhorst Vice-voorzitter T. Slijkoort Secretaris K. van Leeuwen Tweede secretaris S. Noordiik Penningmeester A.M. Bos Leden H. Gerricse M. Kreuger ISSN : 1568-3400 Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en met noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren. Toegezonden foto's kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder wonstoogmerk van de Vereniging Vroenden van Bliidorp. Tenzij schrifteliik anders wordt aangegeven worden toegezonden foto's opgenomen In het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.

----