BIND middel Personeelsblad Stichting Openbaar Onderwijs aan de Amstel
ooada.nl
Ontdek de toekomst!
De Notenkraker ■ Olympia ■ 2e Daltonschool Pieter Bakkum ■ Nicolaas Maesschool ■ De Stern ■ Kindercampus Zuidas ■ Oscar Carré ■ 9e Montessorischool De Scholekster ■ Theo Thijssenschool ■ De Springstok ■ De Burght ■ 1e Montessorischool De Wielewaal ■ 3e Daltonschool Alberdingk Thijm ■ ■ 6e Montessorischool Anne Frank De Kleine Reus 15e Montessorischool Maas en Waal ■ ■ Merkelbachschool ■ 14e Montessorischool De Jordaan ■ De Witte Olifant ■ Dr. E. Boekmanschool Basisschool Oostelijke Eilanden ■ Dongeschool
Jaargang 3 #6, juni 2015
AM – Midden
VERtekenen
VERleiden
Blik op de toekomst BINDmiddel is het personeelsblad van Stichting Openbaar Onderwijs a/d Amstel jaargang 3 #6, juni 2015 De redactie Maaike Sluijter Intern begeleider en lid van het managementteam van De Springstok Ronald Blikman Schoolleider van de Merkelbachschool Annemarie Jongkoen Schoolleider van De Witte Olifant
Inhoud Ontdek de toekomst! 2 VERtekenen
3 VERleiden
4 VERgezicht
6 VERdelen
Cartoon
Voorwoord
Interview met André Kuipers
Inhoud
Colofon
‘De wereld wordt steeds kleiner als je groter wordt’
GROEP 7 +
8
GROEP 7 + 8
SAMSAM –
40
in de wereld
R JA AMSAM M SA BILEU JU
Aborgeontinnië ruit A Om je vingers bij af te likken!
T MS EKO TO DE
: t nu wa En
Soja zit in (bijna) alles!
Wij maakten deze Samsam: wat een feest!!!
er ST et poie jij he
in’s Z eilig tje? nGima - h oon ni Máx lings s b Ko lievekoekje
2
g ‘t ze jn “Ik t mi n” me nde ha
De wheelie van Robert uit Zambia
Andrews oplossingen voor honger
Zeewater drinken
n lle ba ier s sp tía de n Ma va
SAMSAM – MIDDEN IN DE WERELD
MIDDEN IN DE WERELD
t me
iew re erv Int ist nt
in de p
m i de res
S OT OB LD N R RE ? ME WE ER NE DE OV
8 VERbinden
10 VERspreken
11 VERkassen
Terugblik op studiedag OOadA 18 maart
Column NU-vaardigheden
Een Steve Jobs school. Verschillen met de Olympiaschool
? RS E 12 DEN! ANN VERbreden OU
14 VERrassen
Een slangenbeet veranderde Christabels leven
21st Century Skills: Pareltjes uit de praktijk
Marianne Rozendaal Leerkracht en taalspecialist op De Kleine Reus Marjan de Smit Schoolleider van de Olympiaschool Tima Baar Personeelsadviseur OOadA Taco Stroo Algemeen beleidsmedewerker OOadA Katja Rakic en Audrey Raalte Anne Frankschool en Kindercampus Zuidas Ontwerp Lilian de Jong Toewan Grafische Communicatie Fotografie Rob Wolthuis en Marianne Rozendaal Eindredactie
Taco Stroo
Druk
Raddraaier BV
Later
15 VERdiepen
16 VERbeelden
16 VERvolg
21e eeuw vaardigheden in Zweeds onderwijs
Studiedag OOadA
Thema volgende uitgave
Bindmiddel is gedrukt op papier afkomstig uit verantwoord beheerde bossen Houd jij van schrijven en wil je graag meewerken aan BINDMIDDEL, stuur dan een mail naar
[email protected] of bel: 020 5776044 / 0641487673 Zie voor een digitale versie van het blad: www.openbaaronderwijsaandeamstel.nl
In deze editie besteden we aandacht aan de toekomst. Hoe ziet deze eruit? Hoe bereiden we onze leerlingen voor op een toekomst die wij zelf niet kennen? En wat vraagt dat van ons? Inmiddels raken we steeds bekender met de term 21e eeuwse vaardigheden, daar heeft onze gezamenlijke studiedag van 18 maart hopelijk aan bijgedragen. Nu moeten we hier met elkaar verder inhoud aan gaan geven, dat wordt voor ons de uitdaging voor de komende jaren. Niet dat we vanuit het niets moeten beginnen. Voordat deze term in het leven werd geroepen, verzorgden onze scholen al activiteiten die met het grootste gemak onder de noemer ‘21e eeuwse vaardigheden’ konden worden geschaard. Het zijn de lessen waarin vakken in een uitdagende context worden aangeboden en waarin kinderen moeten samenwerken, communiceren, onderzoeken, problemen oplossen, kritisch denken en de daarbij beschikbare technologie gebruiken. Het vraagt van ons een aanpassing in het onderwijs. Voor onze leerlingen blijven basiskennis en basisvaardigheden van fundamenteel belang , juist om nieuwe kennis en vaardigheden verder te kunnen ontwikkelen. Na jaren geïnvesteerd te hebben in een goede basis is het nu tijd om ruimte te creëren voor toekomstgericht en uitdagend onderwijs. We zien dat dit steeds meer van ons gevraagd gaat worden, door ouders, inspectie en leerlingen zelf. Onze leerlingen kunnen dat aan! Bovendien hebben we een hele belangrijke maatschappelijke opdracht om onze kinderen goed voor te bereiden op een toekomst die dynamisch is en veel vraagt. Deze verschuiving vraagt vooral ook iets van ons. Los van de vraag hoe vaardig we zijn met ICT, gaat het er vooral om dat we werkelijk innovatief willen zien. Samen met de kinderen en collega’s op zoek gaan naar wat werkt en past. Het vraagt om lef om de vertrouwdheid van het methodisch werken beheerst los te laten om ons te kunnen richten op doelgerichte activiteiten die kinderen meer boeien. Deze keuzes en uitdagingen gaat elke leerkracht niet alleen aan. Dat zijn keuzes die je gezamenlijk maakt. Wij vinden het van belang dat we als scholen van OOadA kennis delen en samen werken aan ons onderwijs. Innovatie vraagt om veel nieuwe inzichten en ideeën. De blik op de toekomst. Vakmanschap, samenwerken, creativiteit, lef en probleemoplossend vermogen. Met die gereedschappen zullen we klaar zijn voor welke toekomst dan ook. Marilene Streefland en Herbert de Bruijne College van Bestuur 3
sporten als een astronaut. In de ruimte is sporten ook heel belangrijk, omdat je spieren slap en je botten broos worden.’
VERgezicht
André Kuipers
‘Door ruimtevaart kun je laten zien dat techniek een spannend avontuur is’
Eén van de actiepunten van Techniek Pact is: ‘elke basisschoolleerling krijgt techniek in het onderwijs’. Hoe is dat te realiseren? ‘Je zou van techniek een verplicht vak kunnen maken, maar ik weet dat dit niet kan en snap ook hoe belangrijk alle andere vakken zijn. Het mooiste is als techniek geïntegreerd wordt in het hele onderwijs: een proefje doen tijdens de rekenles, of de woorden muur en bloem vervangen door bout en moer tijdens de taalles.’ Je bent verbonden aan Techniek Pact. Wat is dat precies? ‘Het is een samenwerking tussen verschillende ministeries, het bedrijfsleven, zoals de technische industrieën, en het onderwijs. Het doel van dit pact is om op allerlei niveaus het imago van de techniek te verbeteren en meer jongeren voor de techniek te laten kiezen. Dit is van belang voor de jongeren zelf, want zij maken kans op een goede carrière. Maar het is ook van belang voor de maatschappij, omdat techniek steeds belangrijker wordt. Mensen zijn hard nodig op allerlei niveaus, van onderhoudsmonteurs tot programmeurs.’
Tijdens de OOadA-studiedag op 18 maart vertelde André Kuipers een indrukwekkend verhaal over zijn ruimtevluchten. Niet toevallig voor een zaal vol met leerkrachten. Hij houdt zich namelijk graag met techniek in het onderwijs bezig. Als ambassadeur is hij verbonden aan Techniek Pact, een samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en onderwijs om kinderen enthousiast te maken voor wetenschap en techniek. Eerst even terug naar de studiedag van 18 maart. Je vertelde dat Nederland een belangrijke rol speelt in de ruimtevaart. Heb je een idee hoe dat komt? ‘We zijn als klein land goed in ruimtevaart. In Nederland worden bijvoorbeeld ontstekers voor raketten gebouwd, maar ook sensoren voor aardobservatie-satellieten. Die houden het gat in de ozonlaag in de gaten en meten de luchtvervuiling. Hierbij zijn bijvoorbeeld het KNMI en TNO betrokken. We profiteren van de samenwerking met de Europese Ruimtevaart Organisatie (ESA), waardoor de Nederlandse expertise goed wordt ingezet.’
overall in een lawaaierige omgeving werken en wetenschap is voor ‘nerds’. Maar ruimtevaart is ook techniek en wetenschap én heel boeiend. Ruimtevaart is een platform om te laten zien hoe leuk wetenschap en techniek zijn. Mensen vinden de ruimtevaart een intrigerende wereld en luisteren met interesse naar verhalen hierover. Door ruimtevaart kun je aan kinderen laten zien dat techniek overal in zit en een spannend avontuur is.’ Je had het ook over ‘Train like an astronaut’, waarbij de ruimtevaart als platform gebruikt wordt. Wat houdt dat precies in? ‘Dat is een project van de ESA, niet specifiek voor Nederland, maar voor alle landen. Wereldwijd worden lichamelijke activiteiten voor kinderen georganiseerd. Vooral om overgewicht tegen te gaan en kinderen het gevoel te geven te
‘kinderen het gevoel geven te sporten als een astronaut’
Ook vertelde je dat de koppeling tussen ruimtevaart en onderwijs vaak wordt gemaakt. Waarom is dat zo? ‘Vaak wordt nog gedacht: techniek is in een vieze 4
dat techniek niet meteen je ding is. Je denkt al snel: ik begrijp er toch niets van. Maar als je er achter komt dat het leuk is en helemaal niet ingewikkeld hoeft te zijn, word je er ook automatisch goed in. Ik ga veel naar PABO’s toe om bijvoorbeeld gastlessen te geven en probeer leerkrachten ook enthousiast te maken door een dergelijke lezing, zoals ik gaf op 18 maart.’
Wat is jouw rol in Techniek Pact? ‘Ik ben ambassadeur en kom veel op scholen. Ik kwam er achter dat ik voor Techniek Pact niet op de Technische Universiteit moet zijn, want daar hebben studenten al gekozen voor de techniek. Het eerste enthousiasme wordt gewekt op de basisschool. Het blijkt dat kinderen die rond hun 7e jaar op een positieve manier met techniek in aanraking komen, eerder een technische kant op gaan. De leerlingen willen wel. Die vinden proefjes doen eindeloos leuk. Daarom is het vooral belangrijk om leerkrachten enthousiast te maken. Je kunt in elke klas wel een techniektoren plaatsen, maar die staat dan te verstoffen als de leerkracht er geen zin in heeft.’
Op 18 maart noemde je specifiek meisjes en de techniek. Waarom is het zo belangrijk dat juist meisjes worden betrokken? ‘Omdat daar de meeste winst valt te behalen. Jongens die al geïnteresseerd zijn, kiezen toch wel voor de techniek. Maar er zijn ook meisjes die er goed in zijn, zonder dat ze het weten. Ze kunnen precies hetzelfde bereiken als jongens, maar het zit helaas niet zo in onze cultuur. Techniek lijdt ook nog steeds onder een slecht imago. Veel kinderen kiezen er niet voor, omdat het gevaarlijk of vies werk zou zijn of omdat het slecht zou betalen. Terwijl er juist goede carrièremogelijkheden zijn. Kijk maar naar bijvoorbeeld de hightech fabricage bij ASML of medische technologie bij Philips.’
door Maaike Sluijter
Meer weten? Europese ruimtevaartorganisatie www.esa.int Techniek Pact www.techniekpact.nl
‘de woorden muur en bloem vervangen Door bout en moer Tijdens de taalles’ Hoe kunnen leerkrachten enthousiast gemaakt worden? ‘We beginnen op de PABO, om jonge leerkrachten enthousiast te maken. Als je de PABO kiest, snap ik
Train like an astronaut www.trainlikeanastronaut.org 5
gROEP 7 + 8
SaMSaM – MIddEn
GROEP 7 +
VERdelen
Groep 7 + 8
‘De wereld wordt steeds kleiner als je groter wordt’
SAMSAM – Mid
en Ik bwie en ik b
s& ee Vl
ë ini nt ge Ar it u ja so
Om je vingers bij af te likken!
g rec
NL
n lle ba er pi tías s de n Ma va
ELT MM RO W L Ou PEver j aag ‘TeSt jij on van MWEL S? L EE we te n? n SP Wat rech dere EE
Wij maakten deze Samsam : wat een feest!!!
Soja zit in (bijna) alles!
er ST et po jij h
e in’s Zieeilig tje? nGima - h oon ni Máxelingsjes b ev ek Ko
Samenwerken aan uitdagende opdrachten
van toen verschillen eigenlijk niet zoveel met
Restyling
de onderwerpen van nu.
In januari 2015 onderging het tijdschrift met de hoogste oplage van Nederland een ‘restyling’, om beter aan te sluiten bij de toekomst. Naast een tijdschrift biedt Samsam een interactieve website met foto’s, filmpjes, verhalen en informatie, en is er een volledige digitale leeromgeving te vinden. Van quizzen die klassikaal op het digibord gedaan kunnen worden, tot informatie voor een spreekbeurt. Bonting: ‘We streven bij Samsam naar mondiale betrokkenheid en kritisch mondiaal burgerschap door leerlingen kennis te laten maken met leeftijdsgenootjes over de hele wereld. Overeenkomsten staan hierbij centraal.’
Kinderen moeten leren samenwerken, omdat de mondiale problemen alleen opgelost kunnen worden in een verregaande samenwerking tussen mensen en landen. ‘Om samenwerkend leren echt vorm te geven verzinnen we opdrachten die een hoge mate van uitdaging en variatie moeten hebben.’ Bonting legt uit hoe de Samsam van september met als thema ‘Ontmoetingen en conflict’ hierop inspeelt. ‘Het idee is dat kinderen die ogenschijnlijk een tegenstrijdige achtergrond hebben, bijvoorbeeld stad versus platteland, elkaar gaan interviewen. De interviews moeten worden uitgewerkt door groepjes leerlingen in de vorm van een six-shotstory. We ontwikkelen een app voor een virtueel journalistiek platform. Het geeft kinderen ook de kans om mediawijzer te worden en hun ICT-vaardigheden te ontwikkelen. Voor Samsam is dit uitdrukkelijk geen doel, maar een middel om kinderen zich te laten ontwikkelen tot wereldwijze burgers. Veel belangrijker vinden wij het dat kinderen kritisch leren denken. Dat betekent dat Samsam een keuze maakt om hier rekening mee te houden bij het ontwerpen van opdrachten.’ Zo sluiten de opdrachten aan bij de leef- en leeromgeving van kinderen en kunnen zij zélf aan de slag met het materiaal. Geen onderwijsmateriaal dus dat vooral de ‘juiste’ antwoorden presenteert.’
Amsterdam vergeleken met grote steden als New Delhi. De onderwerpen
Wat wel anders is dan toen is dat we tegenwoordig steeds meer leven in een internationaal georiënteerde maatschappij. Een gesprek over wereldburgerschap met Mirjam Bonting, hoofdredacteur van het inmiddels 40 jaar oude tijdschrift Samsam.
Zwerfie Samsam richt haar didactiek op vier pijlers: samenwerkend leren, kritisch denken, actief leren en ict. Middels thema’s en landen maken leerlingen die Samsam lezen kennis met mondiale onderwerpen en koppelen dat aan hun eigen persoonlijke leven. Mirjam Bonting: ‘We betrekken kinderen bij onderwerpen door vanuit hun eigen ervaringen en emoties aan de slag te gaan. Een mooi voorbeeld is de oprichting van de Samsam Reportersclub, een club met kinderen uit de hele wereld die met behulp van een app verhalen aan elkaar vertellen. Een van de volgende thema’s is ‘vervuiling’. We roepen leerlingen op om een ‘#zwerfie’ te maken. Maak een foto van zwerfvuil en ruim het op. De foto kun je dan weer uploaden op de website van de reportersclub. Ga je op vakantie met je ouders, maak dan overal zwerfies. Het gaat hier niet per se om het opruimen, het gaat om bewustwording.’
De kleiner wordende wereld ‘Een paar jaar geleden verscheen er een mooi boekje voor het basisonderwijs met de titel ‘De wereld wordt steeds kleiner als je groter wordt’. Het legt uit dat wereldburgerschap een verbinding is tussen jezelf en anderen, dichtbij en ver weg. Als je klein bent, kun je nog denken dat de wereld bestaat uit de stukjes grond onder je voeten en de mensen die je kent. Hoe ouder je wordt, des te ruimer wordt je gezichtsveld: de wijde wereld komt daardoor al dan niet merkbaar steeds dichterbij.’
Onderwijs over wereldburgerschap is nodig ‘Waar ik best wel eens bang voor ben, is dat wij in Nederland alles steeds kleiner willen houden. Dat we grenzen willen aanbrengen om ons land. Dat we bang zijn voor mensen met andere culturen. We moeten onze kinderen proberen duidelijk te maken dat contact met andere culturen een kans is en geen bedreiging. Samenwerken en openstaan voor mensen en andere culturen is nodig. We kunnen het helemaal niet in ons eentje. Het is onze overtuiging dat onderwijs over wereldburgerschap nodig is en blijft. Ik hoop dat Samsam een methode blijft die leerlingen en leerkrachten zal blijven aanspreken.‘ door Annemarie Jongkoen
t me iew re erv Int ist nt
in de p
m i de res
S? R DENE! N ANOU
Een slangenbeet veranderde Christabels leven
S OT OB LD N R RE ? ME WE ER NE DE OV
ko
Samsam is een oud woord voor: samen, allebei, hetzelfde. Samsam gaat over: samen delen, samen leven, samen spelen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor een duurzame wereld. Nederlandse kinderen leven in een internationaal georiënteerde maatschappij. ‘Vraag aan een willekeurige groep 8 wat de plasticsoep* is en je zult verbaasd zijn hoeveel kinderen het antwoord weten,’ vertelt Mirjam Bonting. ‘Het heeft hun interesse’. Samsam houdt zich al veertig jaar bezig met de vraag hoe je mondiale burgerschapsthema’s in de dagelijkse lespraktijk integreert. Bonting: ‘We willen kinderen handvatten bieden om je positie als jonge wereldburger te kunnen begrijpen.
stad’. Over het leven in
t g‘ ze jn “Ik t mi n” me nde ha
De wheelie van Robert uit Zambia
Andrews oplossingen voor honger
Jonge wereldburgers
het thema van tijdschrift
T MS : t nu KO wa E En TO DE
Zeewater drinken
n TE ch E RR n dE t is Ijoutswte n I Wa roo ht? K
SAMSAM – MIDDEN IN DE WERELD
MIDDEN IN DE WERELD
R JA AMSAM M SA BILEU JU
li
In november 1981 was
GROEP 7 + 8
SAMSAM –
40
eld den in de wer
Aboon j SSouper
Nieuwe fotostrip met Maurice
kin
Samsam ‘Wonen in de
6
8
In dE WERELd
samen delen samen leven samen spelen samen leren samen verantwoordelijk zijn voor een duurzame wereld
40 jaar Samsam Samsam is een tijdschrift met verhalen en foto’s over het leven van kinderen wereldwijd, waarbij in elke editie een ander thema en land centraal staan. Met Samsam worden al bijna 40 jaar thema’s als wereldburgerschap, duurzaamheid en kinderrechten op bijna elke basisschool in Nederland behandeld. 550.000 kinderen tussen 9-12 jaar lezen Samsam en 24.000 leerkrachten doen dit.
* De plasticsoep, ook wel onder meer de kunststofarchipel of drijvende vuilnisbelt genoemd, is een gebied in het noorden van de Grote of Stille Oceaan waar enorme hoeveelheden plastic en ander afval bijeen drijven.
7
VERbinden
Terugblik
op een geslaagde studiedag over ruimte voor toekomstgericht onderwijs OOadA 18 maart 2015
Op woensdag 18 maart organiseerde OOadA een studiedag voor het personeel. Thema: Ruimte voor toekomstgericht onderwijs. Na een inleiding van Herbert de Bruijne en Dieter Möckelmann in Krasnapolsky kon men deelnemen aan verschillende workshops en lezingen op de Witte Olifant, De Kleine Reus en de Boekmanschool. Marilene Streefland verzorgde verhaal over zijn reis in de ruimte. Hieronder een terugblik in beelden, quotes en de top 5 van meest gewaardeerde workshops. Kijk ook naar de fotoimpressie op de achterpagina van deze editie.
e ulair ! p o p p Meest gworksho l vervo
g de da n a v fer d cij l ! e d d n 8,5 Gemi g’ is ee de da g r o z ver goed n e st elijk gewee r e t ‘Duid e s b ps wa o h s s. k kshop 2 wor r . o w de tegen n e n r e e l r vie Inspi hops s k r o ge w !’ Sommi s top a w é ‘Andr
Workshop Beschavingsspel
Mediawijs en Mediarijk lesgeven
Leerlingen worden afgeschoten in een raket naar een onbekende planeet en gaan in groepjes een beschaving stichten. Binnen thema’s doen zij onderzoek en presenteren en bloggen zij om hun beschaving te laten groeien.
In deze workshop leren we niet alleen mediawijs om te gaan met moderne technologie, maar leren we ook hoe we ze kunnen gebruiken om onze lessen leuker en gevarieerder te maken. Praktisch en meteen toepasbaar!
Bart vd Bosch
[email protected]
Marc van Maastricht
[email protected]
Bij ‘blended learning’ zoeken we naar de slimste mix van activiteiten in de fysieke ruimte gecombineerd met ICT. Zo verbeteren we niet alleen het onderwijs, maar wordt het werk van de leerkracht ook nog leuker!
Michiel Jehee
[email protected]
Ivo Wouters
[email protected]
Bianca van Overmeeren
[email protected]
Wieke Heikoop
[email protected]
Sander van Acht
[email protected]
Programmeren geeft je Powerrrrr! Aan de slag met programmeren met kinderen. In deze workshop krijg je praktische tips en trics. Zo leuk en praktisch dat je er meteen aan wilt beginnen! Ramon Wieleman
[email protected]
Populair vervolgwo als rkshop!
Pauline Maas •
[email protected] Koos de Boer •
[email protected]
Blended Learning 21st Century Skills In deze workshop krijg je handvatten om leerlingen te laten leren op een manier die past bij de moderne tijd. Je ontdekt verschillende 21st Century Skills en hoe die te integreren zijn in jouw onderwijs. Olaf de Groot •
[email protected]
Zie ook pagina 13 Arnoud Kuijpers
[email protected]
Marjorie Weistra
[email protected] Frank Reinders •
[email protected]
door Taco Stroo, Wiebe Terpstra en Tima Baar
in Krasnapolsky het slotwoord en André Kuipers maakte de dag af met een inspirerend
9 8
VERspreken
door Geert Jan de Breij, columnist Na opbrengstgericht werken, het ADI-model, het Nieuwe Leren is er in het onderwijs een nieuw begrip dat zich met dikke chocoladeletters in beleidsnotities wurmt: 21st Century Skills. We moeten naar de toekomst kijken. Daar gebeurt het. Goeroes op dat gebied vertellen er vol vuur over. Ze maken schema’s en ze herhalen honderd keer dat je toch echt anders moet denken. ‘Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg’. Ik kan die kreet niet meer horen zonder proestend in een onbedaarlijk harde lachbui te schieten. De computerwereld lacht ook, maar dan in het vuistje, want grote orders digborden, tablets en notebooks worden de scholen binnengereden. De nakijkende juf schaffen we trouwens ook af, want we hebben Snappet. Een gadget om modern te leren en al het werk met één druk op de knop na te kijken. Niet dat ik een ouderwetse kerel ben. Integendeel. Ik zit ook met mijn kinderen te minecraften en candy te crushen. Ik vind het prachtig dat mijn zoontje van negen zijn spelling nu al op Barlaeus-niveau brengt met Woordkasteel. Vroeger deed ik de tafel van 8 bij de strijkplank, nu doen ze dat op de ‘ajpet’. Ik ben ook niet tegen Youtube. Ik las vroeger over vulkanen, de kids zien het nu op een filmpje. Allemaal prachtig. Wat me alleen dwars zit is dat we ons onderwijs gaan richten op een wereld waarvan we niet weten hoe deze eruit gaat zien. Ik zag een Amerikaan op stokoud beeldmateriaal vertellen dat als we ons een toekomst kunnen voorstellen deze waarschijnlijk niet werkelijkheid wordt. Hoe absurder de toekomstgedachte, hoe groter de kans dat die uitkomt. Lijkt me zonde van de tijd om daarmee bezig te zijn. Ik pleit voor de NU-vaardigheden. Hoe leef ik zo goed mogelijk in het hier en nu? De wereld van nu kennen we namelijk wèl en daar zouden we best wat meer oog voor mogen hebben. De mooie natuur, de belevingswereld van de ander, de mooie initiatieven, de kunst, de kansen die voor het oprapen liggen, die andere cultuur, maatschappelijke uitdagingen, gelukzalige momenten. Laten we onze kinderen leren af en toe te stoppen, om zich heen te kijken en oog te hebben voor zichzelf, elkaar en de omgeving. En passant zou die NU-filosofie ook goed zijn voor het onderwijs. Ik zie die onderwijsmensen altijd maar van hype naar hype rennen. Gebruik die energie toch om invloed te hebben op het nu. Het zou mooi zijn als Boeddhisme de basis zou zijn van elk schoolplan. Boeddha: “Het geheim van gezondheid voor zowel lichaam als geest is niet treuren om het verleden, geen zorgen maken over de toekomst en niet vooruitlopen op problemen, maar om wijs en eerlijk in het moment te leven.”
10
Column
Een e v e t S Jobs l o o h sc Uurtje later beginnen dan normaal Je mag op deze school tussen half negen en half 10 beginnen. Maar als je altijd om half tien begint, moet je wel alle dagen de hele dag naar school. Ik begin altijd om half negen en dan kan ik kiezen: woensdagmiddag of vrijdagmiddag vrij. Stamgroep Op de Olympiaschool blijven met de klas de hele dag bij elkaar. Op deze school noemen ze de klas een stamgroep. De stamgroep zit alleen aan het begin en aan het eind van de dag bij elkaar. We beginnen we ’s ochtends met een kring in de stamgroep. Groep 6, 7 en 8 bij elkaar. Dat zijn ongeveer 31 kinderen. Dan praten we eerst over serieuze dingen. Daarna gaat iedereen uit elkaar. Je hebt minder het gevoel dat je in een klas zit, maar dat is niet erg. Eigen planning Na het begin van de dag verlaat je de stamgroep. Je volgt je eigen planning. Die planning maak je altijd thuis na school voor de volgende dag. Per tijdsblok kun je verschillende dingen kiezen. Je kunt naar het taalatelier voor een workshop (een les) of voor begeleid werken. Begeleid werken is dat je zelf werkt en dat de juf of meester af en toe langskomt en vraagt of het gaat. Je kunt ook naar het rekenatelier, het wereldatelier of het onderzoeksatelier. In het onderzoeksatelier wordt elke week een nieuwe tentoonstelling gemaakt. Je mag kiezen uit twee tijden voor een half uur buitenspelen. Qua zelfstandigheid leer ik veel meer.
en l l i h Versc e met d aschool i Olymp
VERkassen
NU-vaardigheden
p n is o jaar e n e g e s n asis ir sch i n op b H e n n n o r o g Aa t eve 014 b e een S s tu s 2 , u g g n u a ii 1 tploo op de De On zat hij r o o school v Daar hem chool. v ra g e n e Jobs s W n ol. len zij ia scho er schil v O lymp e t s ot e gro . wa t d school lympia O e d met
Stilteruimte Je hebt op deze school een stilteruimte, daar kun je zelf werken. In het begin gingen we dan altijd stiekem spelletjes doen, maar dat doen we nu niet meer. Als je spelletjes op je iPad gaat doen, moet je ‘m voor een dag inleveren. Als je in de stilteruimte bent en je wilt toch samenwerken, dan kun je naar een ander kamertje gaan, waar je dan gewoon kunt praten. Gesprek met de juf en mijn ouders Eén keer in de zes weken is er een gesprek tussen mijn juf, mijn ouders en mij. Dan kijken we of ik de doelen gehaald heb. Soms krijg ik een min, dan staat er: ‘we hadden gedacht dat je het beter zou doen’. Of plus: ‘je hebt het beter gedaan dan we verwacht hadden.’ Ipads Een groot verschil met de Olympiaschool is dat alles wat je doet op je iPad, zich aanpast aan je niveau. Je hoort nooit: ‘Je kan het niet’ maar er staat dan bijvoorbeeld: ‘We maken het iets makkelijker voor je’. We werken heel veel op de iPad, maar spelling en schrijven doen we gewoon in een schrift. Pantoffels We lopen hier ook altijd op pantoffels, zodat de school niet vuil wordt. door Marjan de Smit 11
VERbreden
Een echte winkel op de Merkelbachschool
21st Century Skills: Pareltjes uit de praktijk
Tijdens een rekenles in groep 4 over geld en de markt ontstond er een leuk groepsgesprek. Opeens opperde meester Gabriël: ‘Waarom beginnen we niet onze eigen winkel?’ Gejuich in de klas. Het idee voor een heuse ‘pop-up store’ was geboren.
‘Leren door te doen, dat werkt het beste’
Het onderwijs van morgen. Werken aan 21e eeuwse vaardigheden. Het klinkt soms nog als ver weg en hoogdravend, maar niets is minder waar. Op veel van onze eigen OOadA-scholen zijn al prachtige voorbeelden te zien om kinderen op een ‘21e eeuwse wijze’ onderwijs te bieden. Ik bezocht drie van hen.
‘Lekker klooien’ op De Kleine Reus De kinderen uit groep 4B van Hester IJsseling staan en zitten aan tafels die bezaaid zijn met allerlei materialen: karton, lijm, tape, aluminiumfolie, closetrollen, melkpakken, eierdozen, touw, papieren borden… Hester kijkt goedkeurend toe. ‘Het doel vandaag is de kinderen te laten experimenteren met verschillende mate rialen en technieken. Ik geef ze geen opdracht mee.’ Ik vraag haar of de kinderen geen instructie krijgen over wat ze moeten doen? Hester schudt haar hoofd. ‘Kinderen zijn niet bang om te experimenteren en nemen graag zelf initiatief. Ik begeleid alleen. Als je vanaf groep 1 gewend bent dat de juf je vertelt wat je moet doen, is het later moeilijk eigen initiatief te nemen.’ Ik zie dat alle kinderen actief bezig zijn en dat hun doelen nogal uiteen lopen: Maxime maakt een ijsmachine. Wiemer maakt een boot met zwembad voor één van zijn knuffels. Thijs kijkt bedenkelijk: ‘Ik wil wielen onder mijn boot maar weet niet hoe.’ Ik zie hem her en der rommelen tussen de materialen en even later komt hij terug met twee melkdopjes en wat ijzerdraad. ‘Ik heb een idee’, glimt hij.
‘Maar je moet de kinderen toch instructie geven over wat ze moeten doen?’ 12
‘Het vermogen je constant aan te passen aan veranderende omstandigheden, is een belangrijke 21e eeuwse vaardigheid’, vertelt Hester. ‘Dingen verlopen altijd anders dan je denkt, dit vereist aanpassingsvermogen. Door kinderen te laten experimenteren, versterk je deze vaardigheid.’ ‘Weet je waar ik ook constant mee bezig ben?’, zegt ze tot slot. ‘Met de taalvaardigheid. Ik stel bewust vragen aan de kinderen waardoor ze moeten beschrijven wat ze aan het doen zijn of wat ze gemaakt hebben. In de klas presenteren ze dit ook aan elkaar.’ Hester is ook eindredacteur van ‘De nieuwe leraar’, een platform voor nieuwsgierige leraren: www.denieuweleraar.nu en ze heeft een eigen blog op hesterij.blogspot.nl
Dat hun pop-up store een kledingwinkel moest zijn, daar waren de kinderen snel over uit. De slimmeriken hadden al bedacht dat ze winst konden maken door uitgedragen kinderkleding te vragen aan hun
ouders. ‘Daar paste mijn zusje toch niet meer in’, vertelt Lars. Anderen bedachten de winkelnaam ‘Shop-4You’. Er werd hard gewerkt aan flyers, posters en ander reclamemateriaal. ‘Toen de winkel open ging, waren er veel dingen te doen’, vertellen Sara en Denchello. ‘Klanten welkom heten, mensen aanspreken in de hal zodat ze in de winkel kwamen, de winkel netjes houden, achter de kassa staan en mensen helpen in de winkel bij het
uitzoeken van de goede kleding. Het was echt supervet.’ ‘De grootste winst is dat je ziet dat alle kinderen plezier hebben in het leren’, zegt Sonja Wolthuis glimlachend. Zij is de duo-collega van Gabriël Maassen. ‘De kinderen voelen zich serieus genomen, je laat ze per slot van rekening een échte winkel opzetten. En belangrijker nog, de kinderen staan te popelen om weer iets anders te onderzoeken.’
Het beschavingsspel op de Nicolaas Maesschool
‘Het moet wel het spel van de kinderen blijven’ In groep 8 zijn ze sinds dit schooljaar bezig met ‘het beschavingsspel’. Kinderen stichten in dit spel op een nieuwe, onbewoonde planeet een eigen beschaving. Het verbouwen van voedsel, het bouwen van huizen, de inrichting van de politiek, religie en het ontwikkelen van een eigen taal en volkslied zijn onderwerpen waarmee de leerlingen in groepjes van 6 aan de slag gaan. De onderwerpen komen aan bod binnen de onderzoeksthema’s die door de leerkrachten, Michiel Jehee en Bart van den Bosch worden aangedragen. Michiel en Bart hebben het spel zelf bedacht en ontwikkeld. ‘Het spel moet van de kinderen zelf zijn’, zegt Michiel. ‘Wij sturen bij waar nodig. In plaats van vragen beantwoorden, dagen we de kinderen uit hun
‘problemen’ zelf op te lossen. En de antwoorden waar ze mee komen, zijn vaak weer het vertrekpunt voor nieuwe vragen.’ Door het samenwerken in groepjes kunnen de talenten van alle kinderen breed worden ingezet. Aan het einde van een thema presenteren (prezi of toneelstukje) de groepjes de uitkomsten van hun onderzoeksvragen. Kinderen zijn eigenaar van hun eigen leren en dat bevalt hen goed. Wanneer ik de groep 8 van Michiel en Bart bezoek, zijn de kinderen dolenthousiast over het spel. ‘Je leert zelf nadenken’ en ‘je mag zelf beslissen’ zijn kreten die ik her en der om me heen hoor.
schooljaar zeker een vervolg krijgen op de Nicolaas Maes. Maar of het dan precies zo gaat als dit jaar is de vraag. ‘Het moet wel het spel van de kinderen blijven.’
Gezien het succes van het beschavingsspel dit jaar zal het volgend
door Ronald Blikman 13
VERrassen
21e eeuw vaardigheden in
Zweeds onderwijs
Vaardigheden voor de 21e eeuw Als we het over vaardigheden voor de 21 eeuw hebben dan bedoelen we de volgende vaardigheden: • Behendig communiceren. • Conctructief samenwerken. • ICT-geletterdheid: vaardig gebruik van informatie en technologie. • Creativiteit: het vermogen om nieuwe ideeën te ontwikkelen (out of the box). • Kritisch denken: het vermogen om een eigen visie of onderbouwde mening te formuleren. • Probleemoplossend vermogen. • Sociale en culturele vaardigheden: In staat zijn om met mensen van verschillende etnische, sociale, organisatorische en politieke achtergrond effectief samen te werken en te leven. e
erkend in wie ze zijn als onderdeel van de maatschappij en het gezin. Is het dan nodig om nog meer invulling te geven aan vaardigheden voor de 21e eeuw of vraagt het wat anders van het onderwijs? Ja, wij zouden graag zien dat er meer nadruk gelegd wordt op het vergroten van het empatisch vermogen. Omdat wij geloven dat er vanuit empathie meer begrip en inleving ontstaat voor wereldwijde vraagstukken. Vaardigheden voor de 21e eeuw zijn dan geen doel op zich, maar dienen als middel om het leven te benaderen. Zou het niet wenselijk zijn als onze gelukkige kinderen zich bewust zijn van hun positie en hun rol in de wereld ongeacht in welk werelddeel en in welke eeuw zij leven?
VERdiepen
In de herfstvakantie gingen we op studiereis naar Lund, Zweden om het internationaale XVth Montessori Europe Congress 2014: ‘21st century skills, The Challenge for the Montessori Teacher!’ bij te wonen. Door de dialoog aan te gaan met een internationaal gezelschap, werd ons duidelijk dat wij in Nederland een relatief grote vrijheid hebben om ons onderwijs in te richten naar eigen visie. Hoe verhoudt zich deze vrijheid tot het dan wel of niet implementeren van de 21e eeuwse vaardigheden? Vanuit OOadA hebben we op de personeelsstudiedag ‘Ruimte’ een kleurplaat gekregen die elke school naar eigen visie kan inkleuren. Wij beginnen vast…
door Katja Rakic en Audrey Raalte
Is het concept van de 21e eeuw vaardigheden nieuw? Wij ervaren deze vaardigheden niet als nieuw, want in onze eigen onderwijspraktijk besteden we hier dagelijks aandacht aan. Er is al aandacht voor het samenwerken (muurkrant maken), kritisch denken (‘Is dit potlood huidskleurig?’), ict-geletterdheid (spreekbeurt met powerpoint), creativiteit (verschillende uitwerkingen zijn goed), communicatie (écht in gesprek gaan met leerlingen over een probleem) sociale/culturele vaardigheden (pbsuitstapjes, burgerschapsspel) en probleemoplossend denken (leerlingen nemen deel aan de leerlingenraad). Misschien zijn de vaardigheden niet nieuw, het expliciet en planmatig ermee omgaan wel.
Later
De Zweedse manier
Als je midden in het thema ‘112’ zit wil je politie of brandweer worden. Percy wordt politieagent, want dan krijg je zelf geen bekeuringen, Valentijn wordt brandweer want dan kun je door rood rijden en roldoorbreker Bea kiest dit beroep omdat spuiten zo leuk is. James wil ridder worden, dan kun je lekker vechten. Mette twijfelt en wordt door Valentijn geholpen: ‘Balletdanseres, want dat kan jij heel goed.’ Hoe ziet het leven er verder uit na de basisschool? Sommigen hebben een eigen huis, maar James beslist dat hij bij papa en mama blijft wonen. Op de vraag wie er voor het eten zorgt, denken de jongens dat de oppas dit doet of hun ouders als ze op visite komen. Mette weet heel gedecideerd dat je daar zelf voor moet zorgen.
In het Zweedse onderwijs lijkt continue sprake te zijn van planmatig handelen. We zagen dat leerkrachten gebruik maakten van de onderwijspraktijk, onderzoek en hun eigen ervaring. Door je als leerkracht steeds af te vragen wat je doel is en welke ontwikkeling passend is bij de leeftijd van je leerlingen kun je de begeleiding betreffende 21e eeuwse vaardigheden met meer samenhang inzetten en aansluiten bij de belevingswereld van het kind.
door Marianne Rozendaal 14
Onze context, onze overtuiging We houden in ons achterhoofd dat volgens onderzoek van Unicef de Nederlandse kinderen van alle kinderen op de wereld het gelukkigst zijn. Ze hebben goede relaties, zijn gezond, het onderwijs dat ze krijgen is in orde, ze mogen meedenken in het gezin en ze worden gezien en
Montessori Europe organiseert tweejaarlijks een internationaal Montessori-congres. We hoopten inspiratie op te doen tijdens de lezingen en workshops. Daarnaast wilden we inzicht krijgen in hoe er internationaal met 21e eeuwse vaardigheden wordt omgegaan. We zagen sprekers zoals Gert Biesta, Claus – Dieter Kaul en Per Johansson en volgden workshops: ‘Montessori and the current brain research’, ‘Montessori teachers building a strong structure for a changing world’, ‘Digging for gold in education: you can find the teacher’ en ‘Building a bridge between de 20 th en the 21st centuries’.
15
www.ooada.nl Studiedag OOadA 18 maart 2015
en VERder ... Thema volgende uitgave: samenwerken met ouders
Verschijning: december 2015 Kopij vòòr 1 november 2015 naar
[email protected]
Fotografie door Rob Wolthuis, Wiebe Terpstra en Annemarie Jongkoen
VERbeelden
