Bikrant maart 2003 Vereniging Bi-kring de Samenkomst 9 mei 2003
1
Veren igi
st kom en
kring de S − i B am g n
http://members.home.nl/bikring email:
[email protected] tel.nr.:013−4630043
We praten er samen over!
In samenwerking met Vereniging BiDO
2
1
Redactioneel
Er is weer een nieuwe Bi-krant! Dit hebben we verschillende artikelen over biseksualiteit en transseksualiteit. Allereerst is er een artikel over de Geschiedenis van biseksualiteit naar aanleiding van het boek van Steven Angelides, A History of Bisexuality. In dit artikel wordt uitgelegd hoe in de loop van de afgelopen eeuw tegen biseksualiteit aangekeken werd. Ten tweede is er een artikel over een genderdysfore jongen (13 jaar). Dit artikel is geplaatst om enige duidelijkheid te verschaffen over genderdysforie (voorheen: transseksualiteit). Een zeer aan te bevelen artikel. Tot slot een interessante anekdote die Wilfred tegenkwam toen hij recentelijk een paar boeken over het Nazi-rijk las. 1.1
Mededelingen van het bestuur
De vereniging organiseert dit jaar weer een zomerfeest. Het zomerfeest zal dit jaar plaatsvinden op 13 september 2003. Je kunt nu al kaarten bestellen (`a 10 euro) door het verschuldigde bedrag over te maken op bankrekening ABN- AMRO 61.93.29.718 t.n.v. Vereniging Bi-kring de Samenkomst, Tilburg. Het feest vind plaats bij Bet Kolen (niet bij Ons Gem), Broekhovenseweg 111, Tilburg. Het is een prachtige zaal waar we met maximaal 200 man feest kunnen vieren. Hou ook de agenda van de activiteiten bij: HOLEBI-avond (bij Ton) HOBI-avond (bij Ons Gem) Kringavond HOLEBI-avond (bij Ton) HOBI-avond Kringavond 1.2
28 maart 3 april 5 april 19 april 1 mei 3 mei
Mededeling over website
De website van onze vereniging wordt drukbezocht. We hebben de op e´ e´ n na drukste website van Nederland. Sinds juni vorig jaar hebben ongeveer 9500 mensen onze site bezocht! Sinds enkele weken hebben we de beschikking over een Arabische vertaling van de website. Deze vertaling is gedaan door een oud-lid van JoBi uit Nijmegen. De Arabische versie is bedoeld voor mensen van Noord-Afrikaanse en Midden-Oostelijke achtergrond. Op dit moment zijn, op Yoessuf.nl na, de enige groep die een Arabische website hebben met het onderwerp homoseksualiteit / biseksualiteit. Omdat de vertaling enige (zeer gereduceerde) kosten met zich meegebracht vragen we iedereen die een kleine bijdrage wil geven voor deze vertaling dit te doen. Dit bedrag is maximaal 5 euro. Onze website kun je vinden onder http://members.home.nl/bikring. Klik op Arabi en dan verschijnt de Arabische versie van de website. Op onze website kun je ook verschillende artikelen downloaden op het gebied van biseksualiteit. Ga naar de website en klik op DOWNLOAD. Tevens kun je daar de bikrant digitaal ophalen.
3
2
Een korte geschiedenis van biseksualiteit
2.1
Inleiding
Hoe wordt door de loop van de geschiedenis tegen biseksualiteit aangekeken? Tegenwoordig kunnen we spreken van enige tolerantie ten opzichte van andersgeaarden, maar is dat in de afgelopen eeuw en daarvoor ook zo geweest? Ik had wel eens verhalen gehoord over schandknapen in de Griekse oudheid - ik moet dat ooit eens tijdens een geschiedenisles opgepikt hebben of in een van de geschiedenisboeken die ik de afgelopen jaren gelezen heb gelezen hebben. Het leek mij een boeiend gegeven: meer te horen over hoe in Griekse, Romeinse, Middeleeuwse tijd men stond ten opzichte van biseksualiteit en / of homoseksualiteit. Tot mijn verbazing zag ik dat er een boek over de geschiedenis van biseksualiteit bestond. Na enige geregel heb ik het boek, A History of Bisexuality van Steven Angelides, in huis gehaald. Ik had er bij het surfen een lekker gevoel bij: nu zou ik meer te weten komen over biseksualiteit door de eeuwen heen. Ai, toch een beetje een deconfiture. Toen ik er de eerste keer doorheen bladerde leek het me helemaal niets. Het was meer een geschiedenis van hoe over biseksualiteit gedacht werd vanaf ongeveer 1850 en niet zozeer een feitelijk relaas van hoe biseksualiteit door de eeuwen bedreven werd. De auteur gaat in het boek diep in over hoe psycho-analytisch en (wetenschaps-)filosofisch tegen homoseksualiteit / biseksualiteit gekeken werd. Een nogal theoretische verhandeling dus. Maar toch heb ik de stoute schoenen aangetrokken en ben er aan begonnen. Om eerlijk te zijn: het meeste van de verhandeling is totaal oninteressant voor de huis-tuin-enkeuken biseksueel. Toch ben ik paar leuke dingen dingen tegengekomen die interessant zijn om te weten, en die wil ik jullie niet onthouden. 2.2
Sociaal-darwinisme
Tot zeker 1930 heeft er onder politici en wetenschappers het idee geleefd dat de maatschappij sociaal-darwinistisch was. Sociaal-darwinistisch? Wat-is-dat? Darwin was een bioloog die in principe de evolutietheorie bedacht heeft. Grofweg komt de evolutietheorie er op neer dat planten en dieren alleen kunnen bestaan als ze beter zijn dan inferieure soorten. Een plant of een dier kan alleen bestaan als hij zijn bestaansrecht in de natuur kan waarmaken. Een voorbeeld. Een plantensoort die lekker gevonden wordt door dieren kan in grote hoeveelheden gegeten worden. De kans is dan groot dat deze plantensoort uitsterft omdat vrijwel alles opgegeten wordt. Scheidt deze plantensoort nu een stof af waarvan dieren ziek worden dan wordt het minder gegeten en is de kans dat de soort blijft bestaan groter. Sociaal-darwinisten hingen een zelfde filosofie aan maar dan wat betreft mensen. Negers, vrouwen, homoseksuelen & biseksuelen waren inferieure soorten (rassen). De maatschappij bestond uit soorten die concurreerden met elkaar en waar slecht enkelen de winnaars waren. Dat waren mannen, vooral degenen die intelligenter waren dan de anderen, een betere afkomst hadden of een betere opleiding genoten hadden. Er was een bepaalde rangorde in de maatschappij: 1. de mannen, 2. de vrouwen, 3. homoseksuelen / biseksuelen, en op de onderste ladder: negers, Chinezen. Er werd voor homoseksuele vrouwen wel een kleine ruimte over gehouden: die mochten samenleven, zolang ze maar niet openlijk hun homoseksualiteit naar buiten brachten (de zgn. oude vrijsters). Over biseksualiteit werd wel gesproken, maar meer in de zin van hermafrodie (een hermafrodiet is iemand die zowel fysieke mannelijke kenmerken als vrouwelijke heeft). Biseksualiteit als seksuele geaardheid was uit den boze en dus inferieur. Het sociaal-darwinisme leefde niet alleen onder mensen met enge politieke idee¨en, maar was een algemeen geaccepteerd idee. Dat arbeiders zich 7 dagen per week lieten afbeulen in slecht geconditioneerde fabrieken werd als normaal gezien, zeker wanneer dat vrouwen of negers
4
waren. Homoseksuelen / biseksuelen werden openlijk gemeden of was een reden tot gerechtelijke vervolging. Toch werd het sociaal-darwinisme aangevochten. Tot medio 1920 hadden de meeste vrouwen geen stemrecht, maar na heel veel protesten (door vrouwen) werd dit verbod opgeheven. Niet dat hun maatschappelijke positie veel verbeterde. Ze bleven voor het grootste gedeelte het huishouden doen. Het bracht echter een verandering in het denken van de toenmalige politici met zich mee. Die werd minder sociaal-darwinistisch en meer “menselijk”, voor zover je van menselijk kunt spreken. Ook in de wetenschap begon een kentering te komen, maar dat ging niet op de manier zoals het met de politici ging. Daar was geen evolutie, maar een revolutie voor nodig. 2.3
Freud
Iedereen heeft wel eens van Freud gehoord. Hij is de degene die de psychoanalyse “bedacht” heeft. Wat minder bekend is dat hij biseksualiteit centraal in zijn werk gesteld heeft. Volgens Freud werd iedereen biseksueel geboren. Dat leidde hij af uit het feit dat embryos in hun eerste groeifase hermafrodiet zijn. Pas later, in een fase van ongeboren baby, ontwikkelen ze een geslacht. Freud vond dat een indicatie dat pas in een latere fase, de adolescentie, kinderen hun seksuele voorkeur ontwikkelen. Hoe gaat dat volgens Freud? Wanneer een adolescent zich bewust wordt van zijn seksualiteit dan kan de hij of zij een penisnijd of vaginale nijd ontwikkelen. Een penisnijd is een complex iets. De vader, met zijn penis, wordt als concurrent gezien. Vader en kind strijden om wie seksuele omgang met de moeder mag hebben. Een vaginale nijd is precies andersom: de moeder wordt gezien als concurrent van de vader. Wanneer je als man een penisnijd ontwikkelt ontwikkel je je tot heteroseksueel. Als je je als vrouw ontwikkeld tot heteroseksueel dan moet je de fase van vaginale nijd doorlopen. De mannen die een vaginale nijd ontwikkelen worden homoseksueel (lees: vrouwelijk), de vrouwen die een penisnijd ontwikkelen worden lesbisch (lees: mannelijk). Centraal in Freuds theorie is het idee dat biseksualiteit de voorafgaande fase is van heteroseksualiteit en homoseksualiteit. Adolescenten maken dus ergens in hun puberteit een keuze wat betreft hun voorkeur (hier komt volgens mij ook het idee vandaan die vaak de ronde doet over biseksuelen: ze kunnen geen keuze maken). Revolutionair aan het idee van Freud was dat homoseksualiteit een wetenschappelijke basis kreeg. Zijn theorie wordt nu niet echt meer aangehangen, maar in die tijd, ongeveer 1900 tot 1930, was het spectaculair. In de decennia daarvoor werden homoseksuelen als volstrekt inferieur gezien, maar nu kwam er iemand die beweerde dat homoseksualiteit een oorzaak had. Over biseksuelen werd overigens met geen woord gerept: iemand die een penisnijd en een vaginale nijd ontwikkeld had? Hmm..hmm. 2.4
Homoseksualiteit als ziekte
Door Freud kwam er een grote ontwikkeling in de medische wetenschap, en dan vooral in de behandeling van mensen met psychische klachten. Er werden instituten voor pati¨enten opgezet. Voor het eerst kwamen er therapie¨en voor mensen die schizofreen, manisch-depressief, psychotisch waren. MAAR: er werden ook behandelingen bedacht voor de “genezing” van homoseksuelen, ondanks dat Freud een wetenschappelijke basis had gegeven aan homoseksualiteit. Verschillende psychiaters bedachten therapie¨en voor mensen die met hun homoseksualiteit in de knoei kwamen. Er werd regelmatig successen gerapporteerd van pati¨enten die met veel moeite weer “op het recht pad” waren gebracht. Zelfs tot in de jaren vijftig werden in respectabele medische tijdschriften artikelen gepubliceerd waarin behandelmethodes ge¨evalueerd werden betreffende mensen met homoseksuele neigingen. Het begon echter te rommelen aan het psychiatrisch front. Kinsey publiceerde halverwege de jaren vijftig een rapport over de seksualiteit van Amerikanen. Hij deed een uitgebreid statistisch 5
onderzoek naar de manier waarop seksualiteit bedreven werd, betreffende zowel hetero als homoseksuelen. Het onderzoek sloeg als bom in (ook in het toen uiterst calvinistische en preutse Nederland). Kinsey deed nl. geen uitspraak over of homoseksualiteit goed was of niet, maar hij ging als eerste na hoe homoseksuelen zich gedroegen. Het bleek dat veel heteroseksuelen en homoseksuelen ook “overstaken”, d.w.z. ook wel eens aan resp. homoseks of heteroseks deden. Ook werd openlijk verhaald dat homoseksuelen een eigen, aparte gemeenschap waren (neem bijvoorbeeld San Francisco). Toch bleven veel psychiaters homoseksualiteit als ziekte zien. Tot begin 1970 kon je in Amerika therapeutisch behandeld worden voor homoseksualiteit / biseksualiteit. 2.5
De seksuele revolutie
De seksuele revolutie was niet alleen goed voor vrouwen. Vrouwen wilden meer te zeggen hebben over hun eigen positie in de maatschappij, maar tegelijkertijd begonnen zich ook de homoseksuelen te roeren. Verschillende gaybewegingen begonnen zich te organiseren. Sommigen lesbische groepen werden extremer, maar uiteindelijk bleken de meesten geen lang leven beschoren te zijn. Wat wel in een korte tijd bereikt werd was dat homoseksualiteit uit het verdomhoekje verdween. Verschillende psychiaters begonnen in te zien dat homoseksualiteit als ziekte niet erg meer bij te tijd was. Ook politici kregen in de gaten dat naast een verbeterde maatschappelijke positie voor vrouwen ook homoseksuelen mensen waren. Langzaam begon ook het besef door te dringen in allerlei lagen van de bevolking dat homoseksuelen er waren en zouden blijven. Wel bleven de biseksuelen onderbelicht. Je was o´ f heteroseksueel o´ f homoseksueel. Veel mensen die in de jaren zeventig in de gaybeweging actief waren adept van deze indeling, die eigenlijk tot op de dag van vandaag is blijven bestaan in homowereld. 2.6
Een biseksuele revolutie?
Misschien dat er nog een derde revolutie nodig is om biseksualiteit op de kaart te zetten. Tot op de dag van vandaag blijft er een scheiding door de maatschappij lopen waarbij aan de ene kant heteroseksuelen staan en aan de andere kant homoseksuelen. De biseksuelen zwalken er maar een beetje tussendoor. Waarom zou seksualiteit niet als een flu¨ıde proces kunnen worden gezien? Niet iets als strikt heteroseksueel of homoseksueel, maar als een soort overstijging van de tweedeling heteroseksualiteit / homoseksualiteit? Steven Angelides beargumenteert dit in zijn boek uitgebreid en ik ben het helemaal met hem eens. Wordt het niet eens tijd het verschil homoseksualiteit aan de ene kant en heteroseksualiteit aan de andere kant los te laten en uit te gaan van een seksualiteit waar de grenzen niet echt vast staan (flu¨ıditeit)?
3
“Mam, ik wil een meisje worden!”
Nicole Roukema (13) was hoofdgast in het programma over genderdysfore kinderen. Om aan haar klas uit te leggen wat er met haar aan de hand is, heeft ze een spreekbeurt gehouden. Hier volgt de tekst: Genderdysforie Wat is genderdysforie? Genderdysfore jongens willen liever een meisje zijn en gaan zich daar ook naar gedragen. En andersom, meisjes die liever een jongen willen zijn. Zo’n jongen ben ik ook: ik speel met barbies en dergelijke, en ik heb veel sieraden om. Toen ik ongeveer drie jaar was, deed ik al dingen die jongens niet doen; ik deed speldjes in mijn korte haar en klipoorbellen in, armbandjes om en rokken aan. Ik speelde ook graag met mijn zus haar barbies.
6
Gewone jongens zouden het vreselijk vinden om met barbies te spelen: die zouden legertje gaan spelen of met lego-cowboys. Ik heb ook lego, maar dan heksen en prinsessen. Ook speel ik graag met meisjes en anders alleen. Jongens houden van sporten zoals voetbal, dat hoef je mij niet aan te praten. Altijd als ik op school moest trakteren met mijn verjaardag, moest ik vertellen wat ik gekregen had. Dan kreeg ik altijd iets wat ik kon vertellen, zoals een boek of een spel. Maar dan kreeg ik ook wel eens een barbie en dat durfde ik niet te vertellen. Ook werd ik wel uitgescholden voor meisje omdat ik zo’n hoge stem had, maar verder wisten ze niks. En nou kan ik dingen doen die ik leuk vind en niet die van een ander! We zagen op tv dat er later op de avond een programma over een jongen zou komen en die jongen verkleedde zich als meisje en speelde met barbies. Dat kwam ons bekend voor! Dus mijn ouders keken naar Willem: toen kwamen we erachter dat het genderdysforie was. Mijn moeder schreef een brief naar de NCRV, waarna zij het telefoonnummer kreeg van de zelfhulpgroep voor ouders van genderdysfore kinderen (lange zin, h`e!). Daar raadden ze aan om naar professor Cohen in Utrecht te gaan. Van professor Cohen kregen we vragenlijsten; mijn ouders, mijn juf en ik. Ik moest allemaal testen doen. Allereerst moest ik in een kamertje gaan zitten met spiegels erin. Aan de andere kant kon je er doorheen kijken. Daar gingen de twee assistenten van professor Cohen zitten. Er werd mij speelgoed voorgezet van een jongen en een meisje en verkleedkleren (maar daar paste ik niet in!). De assistentes keken waar ik mee speelde. Toen moest ik vragen beantwoorden en puzzeltjes maken en had ik gesprekken met professor Cohen. De uitslag was: genderdysfoor. Ik moest bloed laten afnemen en mijn handen werd gekopieerd: dit wordt bij al die kinderen gedaan omdat ze nog steeds niet weten waarom wij dit wel hebben en andere kinderen niet. De zelfhulpgroep voor ouders heet Berdache, maar wat betekent dat? Dat betekent derde geslacht, geen man, geen vrouw, er tussen in. Dat kwam veel voor bij de Noord- en Zuid-Amerikaanse culturen. Vorig jaar was er in mei een familiedag in Utrecht. Dan komen er genderdysfore kinderen met familie bij elkaar in een speeltuin. Dat was voor mij de eerste keer. Maikel zei dat hij mij wel even wou voorstellen. We gingen naar de huisjes waar ook kinderen waren. Daar mocht ik gelijk meespelen met Guido, Valentijn en Jamie. In het grote gebouw waren mensen die je haar verfden en je opmaakten. Ik heb daar ook Yvette en Jerke van de tv gezien. Dan is de dag zomaar om. De volgende dag kwam ik op het idee om het op school te vertellen, maar dan wel als ik in groep acht zat. Door die familiedag heb ik een nieuw vriendje: Jamie. Daar schreef en belde ik mee. Op een dag belde hij dat hij wel een dagje wou komen. Mijn moeder zei dat hij dan wel mocht blijven logeren, dus hij kwam. Ik ben heel blij dat ik een vriendje heb dat hetzelfde als ik heeft. ∗∗∗ Nawoord: Zo heb ik mijn spreekbeurt in elkaar geflanst. Ik was heel zenuwachtig toen ik begon. Soms hoorde ik mijn stem trillen, maar het is heel goed gegaan. Er is ook nog steeds niets raars gebeurd. Ik heb zelfs een kaart van de klas gekregen, met erop dat ze me zullen accepteren zoals ik ben! Degenen die het nog niet weten, doen soms wel eens raar, want ik heb oorbellen en andere kleren en nagellak op. Voordat ik de spreekbeurt heb gehouden, heeft mijn leraar het trouwens eerst aan de ouders van de kinderen verteld en daarna pas ik! Want stel dat de kinderen het thuis raar vertelden, dan begrepen de ouders er niks van! Groetjes, Nicole Roukema Bron: LKG T&T, http://www.lkgtent.nl 7
4
Een anekdote
Homoseksuelen en biseksuelen hebben door de eeuwen heen in een kwaad daglicht gestaan. Je hoeft nog maar dertig, veertig jaar terug te gaan in de geschiedenis of te praten met je oma, opa of, als je ouders al enige leeftijd hebben. Ten dele kwam dit doordat de pastoor of dominee het verbood, maar ook omdat vroeger op een hele andere manier met minderheden omgegaan werd als tegenwoordig. Vroeger had je als homoseksueel of biseksueel vrijwel geen rechten. Als je openlijk over je homoseksualiteit of biseksualiteit praatte dan had je grote kans je baan te verliezen, uitgestoten te worden door je familie of problemen te krijgen met de politie (die kon je wel eens zien als een gevaar voor de samenleving). Het gevolg was dat homoseksualiteit en biseksualiteit ergens achteraf plaats vond: op zoldertjes, in nauwe steegjes, zolang mensen het maar niet zagen. Nederland heeft op het gebied van tolerantie naar homoseksuelen en biseksuelen een reputatie hoog te houden, tenminste als het vergelijkt met andere, wat minder westerse landen of Amerika. Niet dat het altijd zo geweest is. Van mijn vader heb ik gehoord dat in Den Haag homoseksuelen en biseksuelen tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw genegeerd werden en dat alles wat er mee te maken had voor stiekum moest gebeuren. Veel mensen waren het daarmee oneens, maar zo waren de normen en waarden toen. Nu kunnen we spreken van een tolerantie (geen algemene acceptatie). Als we nog wat verder in de tijd terug gaan, zeg de jaren veertig van de vorige eeuw, dan is er vrijwel helemaal geen sprake van enige tolerantie. Het is de tijd van de jodenvervolging door NaziDuitsland. Vele joden werden toen gedeporteerd naar de vernietigingskampen zoals Auschwitz, Dachau, Birkenau om daar industrieel te worden omgebracht. Wat de meeste mensen niet weten is dat tijdens deze progroms dat veel homoseksuelen en ook biseksuelen naar de vernietingskampen van Nazi-Duitsland zijn gebracht om daar te worden vermoord. De Nazis in Duitsland beschouwden deze mensen als gedegenereerde mensen (Untermenschen). Zo zijn enkele duizenden, zo niet tienduizenden mensen met homoseksuele neigingen vernietigd in de kampen (exacte cijfers heb ik niet). En niet alleen die mensen, maar ook zigeuners, ernstig psychiatische pati¨enten, landlopers, mensen van Slavische origine of eenieder die niet helemaal in het maatschappelijk proces paste. Dit gebeurde vanaf ongeveer 1938 tot halverwege 1945. De Nazis hebben in Nederland ook op grote schaal huis gehouden: meer als honderdduizend joden zijn verdwenen. De Nazi-partij (Nazi staat voor National-Socialistische Deutsche Arbeiterspartei, NSDAP) had een partijprogramma die uitgesproken racistisch was. Alles wat niet Duits was, of joods, homoseksueel, communistisch etc, daar stonden ze zeer vijandig tegenover. Zeker toen de Nazipartij de macht greep in 1933 in een Duitsland dat aan de rand van de economische afgrond stond. Het is interessant om iets te vertellen van die partij waarvan Adolf Hitler de belichaming was. De Nazi-partij is zo ommenabij 1920 van de vorige eeuw opgericht. Ondanks de indruk die Hitler graag wekte heeft Hitler de partij niet opgericht. Hitler was toendertijd een armlastige zwerver die op straat zijn politieke meningen stond te verkopen (en daar ook soms wat geld voor kreeg). Hitler kwam er enkele jaren nadat de partij was opgericht, omdat hij vond dat hij zich bij een partij moest aansluiten waar hij alle vrijheid kreeg en die aansloot bij de meningen die hij erop nahield. De Nazi-partij was een uiterst kleine partij, niet meer dan een paar honderd leden. De partij was opgericht door een paar mensen die zeer ontevreden waren met de gang van zaken in Duitsland na de Eerste Wereldoorlog, een oorlog die Duitsland had verloren. Ondanks de term National in de partijnaam, was het absoluut geen nationale partij. Het op¨ ereerde in Munchen (Beieren), en dan ook alleen nog maar in wat obscure bierhallen en caf´es. Toen Hitler erbij kwam was het zo marginaal, dat hij beseft moet hebben dat hij een enorm werk moest verrichten om het behoorlijk van de grond te krijgen. In het begin kwamen er ook de andere kopstukken van het latere Nazi-imperium bij: Goebbels (de latere minister van propaganda), Himmler (hoofd van de SS en Gestapo), Goering (ook min8
ister en oprichter van de Luftwaffe), en ook Ernst R¨ohm (leider van de SA). Hitler begon de partij vanaf de grond af aan op te bouwen. Hij verzon de vlaggen met hakenkruizen en probeerde de partij een stevige indruk te geven door de SturmAbteilung (SA) op te richten. Regelmatig liet ¨ hij in Munchen de SA marcheren en liet hen op de vuist gaan met Communisten om zo een indruk te wekken dat er bij de Nazi-partij wat te beleven viel. Dat trok veel criminelen aan. Tevens probeerde Hitler door middels van zijn later fameus geworden redevoeringen mensen te trekken. Die redevoeringen vonden eerst plaats in bierhalletjes en in een wat latere periode in wat grotere gelegenheden. Zon beetje van meet af aan heeft Ernst R¨ohm de leiding genomen over de SA. Opmerkelijk is aan de benoeming van R¨ohm tot leider van de SA is dat hij openlijk homoseksueel was. De Nazi-partij stond zeer, laten we het zo maar zeggen, kritisch tegenover alles wat afweek van het typisch Duitse, en nog in extremere mate Hitler. Maar de partij was klein, verbleef in de marges, en vrijwel niemand lette er toen op. Het zag er tot 1923 niet best uit voor Nazi-partij. Het won alleen een paar zetels in het Beierse parlement en daar bleef het ook bij. De SA marcheerde wel regelmatig door de straten van ¨ Munchen, maar dat deden meer partijen en de inwoners van Beieren waren niet erg onder de indruk. Wel vochten de SA en de communisten regelmatig met elkaar, maar iedereen scheen met iedereen ruzie te hebben in de versplinterde politieke arena van toen. Dat veranderde in 1923 toen Hitler probeerde de macht in Beieren te grijpen. Hij stormde met een paar nazis (slecht gepland) het parlement van Beieren binnen en probeerde de regerende partijen ten val te brengen. Dat liep slecht af en de leider van de Nazi-partij, Hitler, belandde in de gevangenis. Terwijl Hitler in de gevangenis zat vochten de Nazis niet meer op straat, maar met elkaar. Hitler liet het allemaal op zijn beloop - hij had kunnen ingrijpen - omdat hij een andere strategie wilde gaan volgen. In plaats van een openlijke agressieve koers wilde hij een legaliteitspolitiek volgen. Dat wilde zeggen dat de Nazi-partij binnen alle wettelijke kaders ging opereren. Het moest uit zijn met de eindeloze vechtpartijen en verkondigingen dat de Nazi-partij de staat omver wilde werpen. Niet dat de werkelijke bedoelingen veranderden (hij was uitgesproken tegen de Duitse staat en wilde die ook om zeep helpen), maar om geaccepteerd te worden binnen de landelijke politiek - niet alleen Beieren - moest hij een imago cre¨eren dat de partij zich volledig schikte in de wettelijke beperkingen. De top van de partij, Strasser, G¨oring, Goebbels e´ n R¨ohm, wist wel beter. Toen Hitler uit de gevangenis kwam - vroegtijdig - begon Hitler de partij van de grond af aan opnieuw op te bouwen. Hij had e´ e´ n ding gezien wat andere partijen niet gezien hadden, of in ieder geval onderschat hebben: publiciteit, of zijn ergere broertje ervan: propaganda. Hij begon op zoveel mogelijk plaatsen mensen toe te spreken: allereerst in bierhallen, toen in feestruimtes en tot slot (en dan zitten we in circa 1930) in uitverkochte stadiums. De SA begon hij ook als propandainstrument in te zetten. Het liet ze marcheren op vele plaatsen om zo twee dingen te bereiken. De eerste was dat iedereen moest weten dat hij de leider was van een monolithische ¨ partij die alles onder controle had (het zgn. Fuhrerprinzip). Het tweede was dat het Duitse volk de indruk moest krijgen dat er bij de Nazi-partij het een en ander te beleven viel. Vooral dat laatste trok mensen die in de bajes hadden gezeten. Tot circa 1928, 1929 haalde de Nazi-partij weinig zetels in het Duits parlement. De meeste mensen zagen ze toch een beetje als een fanatieke partij met nog fanatiekere man aan het roer. Dat begon te veranderen toen de economische crisis van de jaren dertig aan de deur klopte. Miljoenen mensen begonnen hun baan te verliezen, veel mensen zagen hun eigen zaak te gronde gaan, weinigen bleven ongedeerd, temeer ook omdat in Duitsland die crisis dubbel zo hard toesloeg. De politiek begon ook na enige tijd te polariseren. De traditionele partijen begonnen hun steun te verliezen, de communisten en nazis begonnen veel stemmen te winnen. De communisten beloofden hun kiezers dat in hun nieuwe maatschappelijke systeem geen crises zouden plaats vinden, de nazis vielen het “verdorven” systeem aan wat de traditionele partijen voorstonden. De nazis hadden echter e´ e´ n groot voordeel boven communisten: ze wisten de waarde van propaganda goed in te schatten, e´ n - wat R¨ohm ook genadeloos exploiteerde, 9
ze wisten vele mensen aan de partij te binden. De vele werklozen konden aan de slag bij de SA. De SA gaf ze onderdak, werk en bovenal een plaats waar ze zich thuis konden voelen. Het marcheren was een extra bonus. R¨ohm kon twee dingen goed. Allereerst kon hij organiseren. Het is ook een prestatie te noemen om de SA uit te breiden van enkele honderden leden in de jaren twintig tot enkele honderdduizenden leden in de jaren dertig. Er zijn weinigen die dat na kunnen doen. Het tweede wat hij goed kon was, evenals Hitler en Goebbels, de waarde van propaganda goed inschatten. Duizenden mensen kon hij toespreken en het gevoel geven dat de Nazi-partij van hun was en dat zij het varkentje wel even zouden wassen (d.w.z. de macht grijpen). Het succes van de SA en R¨ohm was zo groot dat het leger van Duitsland er steeds meer een bedreiging in zag. Het leger zag zichzelf als bewaker van Duitsland. Dat een militairistische organisatie steeds meer aanhang kreeg (en ook in het leger) begon verschillende generaals te irriteren. De generaal voerden de druk op op de politiek om hieraan een eind te maken, anders zou het leger ingrijpen. R¨ohm positioneerde de SA ook als een “alternatief leger” dat een eind zou maken aan de Duitse staat en de communisten en ook dat zinde de generaals niet. Binnen de Nazi-partij begonnen ook irritaties te ontstaan, omdat de SA zon machtsfactor begon te worden dat zelfs Hitler in zijn positie bedreigd begon te worden. Dit was aantasting van het ¨ Fuhrerprinzip. Hitler zat toen met een groot probleem. Als hij niets zou doen en R¨ohm zijn gang liet gaan dan kon het leger wel eens gaan ingrijpen in Duitsland en dan leidde dat vrijwel meteen tot een burgeroorlog. Dat wilden Hitler en ook het leger niet laten gebeuren. Er zat een stuk jalouzie bij, maar er werd ook met een scheef oog naar zijn wat al te openlijke homoseksualiteit gekeken. R¨ohm was te duidelijk een eigen koers gaan varen. Enkele maanden voor R¨ohms executie begon Himmler, hoofd van de SS, en G¨oring “bewijzen” te verzamelen dat R¨ohm een coup detat wilde plegen. Op een goed getimed moment schoof hij deze “bewijzen” naar Hitler. Enkele weken twijfelde Hitler, maar besloot toen tot een grote schoonmaak van de SA. Op 31 juni, 1 en 2 juli 1934 werden R¨ohm en nog vele andere topfiguren in SA ge¨executeerd. R¨ohm verbleef in Mnchen waar hij zich in zijn prachtige villa had omringd door een aantal jonge, zeer aantrekkelijke mannen. Hij werd uit zijn villa gesleurd door SSers en enkele uren later werd hij doodgeschoten. ∗∗∗ Het cynische aan dit verhaal is dat een man die zelf openlijk homoseksueel was had moeten beseffen bij wat voor partij hij zich had aangesloten. Toen Hitler in 1934 tot Rijkskanselier werd benoemd door president von Hindenburg heeft hij dit voor een groot gedeelte te danken gehad aan een figuur als R¨ohm. Zonder R¨ohm was de Nazi-partij waarschijnlijk niet goed van de grond gekomen en had het nooit zoveel zetels gehaald in het parlement in 1933 - wat uiteindelijk leidde tot de machtsgreep van Hitler in Duitsland. De miljoenen joden, zigeuners, homoseksuelen, biseksuelen, mensen van Slavische afkomst die in de jaren veertig zijn omgebracht omwille ¨ van de superioriteit van het Arische ras (de Ubermensch) zijn mede te danken aan een geperverteerde homoseksueel. Literatuur: Alan Bullock, Hitler and Stalin: Parallel Lives Alan Bullock, Hitler: Leven en Ondergang van een Tiran
10
