Financiële Maandstatistiek. Jaargang 9 maart 2003

Institutionele beleggers De gepubliceerde cijfers en artikelen van de institutionele beleggers bevatten fouten. Dientengevolge zijn publicaties over dit onderwerp in deze maandstatistiek niet correct. De cijfers voor 2000-2002 zijn inmiddels bijgesteld. Consumentenprijsindex In de persmededeling van 5 augustus 2003 heeft het CBS gemeld dat de uitkomsten over de periode juni 2002 tot en met juni 2003 niet correct zijn. Dientengevolge zijn de CPI-cijfers in deze publicatie niet correct. Het persbericht van 9 september 2003 bevat de gecorrigeerde cijfers voor de reeks voor alle huishoudens en voor de geharmoniseerde consumentenprijsindex.

Financiële Maandstatistiek Jaargang 9 – maart 2003

Centraal Bureau voor de Statistiek

Voorburg/Heerlen, 2003

Verklaring der tekens . * x – – 0 (0,0) niets (blank) 2002–2003 2002/2003 2002/’03 1992/’93–2002/’03

= gegevens ontbreken = voorlopig cijfer = geheim = nihil = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met = het getal is minder dan de helft van de gekozen eenheid = een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen = 2002 tot en met 2003 = het gemiddelde over de jaren 2002 tot en met 2003 = oogstjaar, boekjaar, schooljaar enz., beginnend in 2002 en eindigend in 2003 = boekjaar enz. 1992/’93 tot en met 2002/’03

In geval van afronding kan het voorkomen dat de totalen niet geheel overeenstemmen met de som der opgetelde getallen. Verbeterde cijfers in staten en tabellen zijn niet als zodanig gekenmerkt.

Colofon

Inhoud

Uitgever

Grafieken

4

In dit nummer

5

Persberichten

6

Centraal Bureau voor de Statistiek Prinses Beatrixlaan 428 2273 XZ Voorburg

Druk Centraal Bureau voor de Statistiek Facilitair bedrijf

Omslagontwerp

Artikelen

WAT ontwerpers, Utrecht

Inlichtingen Tel.: (045) 570 70 70 Fax: (045) 570 62 68 E-mail: [email protected]

Bestellingen E-mail: [email protected]

Internet www.cbs.nl

Lage hypotheekrente houdt hypotheekmarkt op peil Spaargeld per huishouden: 24 duizend euro Ruim eenderde woningen van corporaties Stijging opbrengst waterschapsheffingen 4 procent in 2003

8 14 15 17

Tabellen Financiële kerncijfers Banken Sparen en lenen Geldmarkt Kapitaalmarkt Effectenbeurs Vastgoed Verzekeraars en pensioenfondsen

20 22 24 28 30 33 40 43

In de voorgaande 12 maanden

46

Trefwoordenregister

47

Andere CBS-publicaties

48

© Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen, 2003. Bronvermelding is verplicht. Verveelvoudiging voor eigen gebruik of intern gebruik is toegestaan. Prijzen zijn excl. administratie- en verzendkosten. Abonnementsprijs: € 94,80 Prijs per los nummer: € 12,80 Kengetal: O-1 ISSN 1381-6780 Productnummer: 0510203030


Financiële Maandstatistiek 2003/3

3

Grafieken 2. Kapitaalmarktrente en inflatie

1. Rente op de geldmarkt

%

%

10,0

5,5

1-maands Aibor/Euribor

5,0

7,5 4,5 Kapitaalmarktrente

4,0

5,0

12-maands Aibor/Euribor

3,5

Inflatie

3,0

2,5

2,5 0

0 m a m j

j a s o n d j

f m a m j

2001

j a s o n d j f

2002

f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j 2001

2003

f

2003

2002

4. Nieuw ingeschreven hypotheken op woningen

3. Wisselkoers Amerikaanse dollar

mld euro

US$ per 1 euro 1,5

15

1,0

10 Trend

0,5

0

5

0 m a m j

j a s o n d j 2001

f m a m j

j a s o n d

j f 2003

2002

5. CBS-koersindex algemeen

d j f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j ’00

2001

2002

’03

6. Totaal rendement

ult. ’83=100

febr. 2002–febr. 2003

1 500 Aandelen algemeen 1 250

w.v. financiële inst.

1 000

niet-financiële inst. 750 500

beleggingsfondsen

250 obligaties 0 m a m j

j a s o n d j f m a m j 2001

4

j a s o n d j f

2002

2003

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20 %


In dit nummer Lage hypotheekrente houdt hypotheekmarkt op peil

pag. 8

Hoewel de verdere economische teruggang de consument voorzichtig heeft gemaakt met het doen van grote aankopen, zijn er in 2002 meer woninghypotheken ingeschreven dan in het jaar ervoor. Ook is het gemiddelde hypotheekbedrag gestegen. Vooral de lage hypotheekrente speelde een grote rol bij het in stand houden van de hypotheekmarkt. Dat de hypotheekrente laag bleef, was het gevolg van de kwakkelende wereldeconomie die de kapitaalmarktrente volgt. Ook de stagnatie in de woningmarkt zorgde voor handhaving van het huidige niveau op de hypotheekmarkt.

Spaargeld per huishouden: 24 duizend euro

blz. 14

In 2002 hebben de Nederlandse huishoudens 9,1 miljard euro meer overgemaakt naar hun spaarrekening dan dat ze opgenomen hebben. Dit spaarverschil is 6 miljard euro minder dan in 2001. Per huishouden stond er eind 2002 gemiddeld 24 duizend euro op de spaarrekening, wat aanzienlijk meer is dan de jaren daarvoor. 2)

Ruim eenderde woningen van corporaties

blz. 15

Eind 2001 bezitten woningbouwcorporaties 2,35 miljoen woningen. Hiermee is ruim eenderde van de woningen in ons land in bezit van deze sociale verhuurders. Ten opzichte van 2000 is dit aandeel vrijwel gelijk gebleven. In de afgelopen vijf jaar is er echter sprake van een lichte afname van het aandeel.

Stijging opbrengst waterschapsheffingen 4 procent in 2003

blz. 17

In 2003 verwachten de waterschappen 1,8 miljard euro te ontvangen uit heffingen ofwel bijna 0,1 miljard meer dan vorig jaar. Dit komt neer op een opbrengststijging van ruim 4 procent, de kleinste toename sinds 1999. In de periode 1999–2002 hebben huishoudens en bedrijven jaarlijks gemiddeld ruim 6 procent meer waterschapsbelastingen betaald. Gerekend naar de groei van de belastingopbrengsten blijven de waterschappen dit jaar ook achter bij de gemeenten en provincies (beide +8 procent). In 2003 groeit de opbrengst van de ingezetenenomslag met 7 procent. De verontreinigingsheffing neemt toe met 5 procent. De omslag ongebouwd daarentegen laat een daling van 2 procent zien.

Tabellen vastgoed vervallen Per 1 januari 2003 is het CBS gestopt met het samenstellen van cijfers over vastgoedtransacties. Hierdoor is het niet meer mogelijk de tabellen 6.1–6.3 in het hoofdstuk Vastgoed te actualiseren. Vanaf het aprilnummer komen de vastgoedtabellen in de Financiële maandstatistiek te vervallen.


5

Persberichten Opnieuw meer faillissementen

Producentenvertrouwen verder gedaald

In 2002 zijn bijna 6 800 faillissementen uitgesproken. Dit is 16 procent meer dan een jaar eerder. Hiermee zet de stijging door die in 2000 begon. Ook het aantal wettelijke schuldsaneringen bij particulieren is in 2002 verder toegenomen. Deze ontwikkelingen hangen samen met de teruggelopen economische groei in ons land.

Het producentenvertrouwen, de stemmingsindicator van de ondernemers in de industrie, is in februari fors gedaald van –3,8 naar –6,8 en daarmee uitgekomen op het laagste niveau sinds 1993. Het verslechterde oordeel van de ondernemers over hun orderpositie is voor een belangrijk deel de oorzaak van de sterke daling van de stemmingsindicator. Uit de conjunctuurtest van het CBS blijkt verder dat de orderontvangst en de productie in januari zijn gedaald ten opzichte van december. Bovendien verwachten de ondernemers in de industrie voor de komende maanden een verdere afname van hun personeelsbestand.

Flinke stijging faillissementen bij BV’s Het aantal uitgesproken faillissementen van besloten vennootschappen (BV) bedroeg vorig jaar 3 700. Ten opzichte van het jaar 2001 is dit een toename met 26 procent. De BV’s nemen ruim de helft van het totale aantal faillissementen voor hun rekening. Het CBS heeft bij alle bedrijfstakken in 2002 een stijging van het aantal failliet verklaarde bedrijven en instellingen (exclusief eenmanszaken) geregistreerd. Sterke stijgingen doen zich voor in de bedrijfstakken financiële instellingen (93 procent) en verhuur en zakelijke dienstverlening (33 procent). Bij particulieren (met of zonder eenmanszaak) is het aantal faillietverklaringen in 2002 met 8 procent toegenomen tot 2 661.

Ook meer wettelijke schuldsaneringsregelingen In 2002 is bij bijna 9 300 particulieren een schuldsaneringsregeling definitief van toepassing verklaard. Dat is een stijging van 8 procent ten opzichte van 2001. In één op de zes schuldsaneringen heeft de regeling betrekking op een particulier met een eenmanszaak.

Vertrouwen industrie afgenomen Het producentenvertrouwen is in februari sterk gedaald ten opzichte van januari (–3,0 procentpunt) en uitgekomen op –6,8. Een dergelijke grote daling van het producentenvertrouwen is voor het laatst voorgekomen in 1998, ten tijde van de Aziëcrisis. Het vertrouwen van de Nederlandse industrie is in de afgelopen maanden fors afgenomen. In november vorig jaar stond het producentenvertrouwen nog op –0,7. Als gevolg van de daling in februari is de indicator op het laagste niveau beland sinds september 1993. De daling van het vertrouwen wordt grotendeels veroorzaakt door het verslechterde oordeel van de ondernemers over hun orderpositie. Deze deelindicator van het producentenvertrouwen is gedaald van –5,1 in januari naar –10,8 in februari, de grootste daling sinds november 1992.

Minder orders Regionale verschillen Niet in alle provincies is de ontwikkeling van het aantal faillissementen gelijk. In Drenthe en Limburg daalt het aantal faillissementen, terwijl dit in de overige provincies stijgt. De grootste stijging is waargenomen in de provincie Utrecht, namelijk 43 procent. Landelijk zijn in 2002 per honderdduizend inwoners 58 schuldsaneringen definitief verleend. Per provincie varieert dit van 36 in Friesland tot 96 in Zeeland.

De Nederlandse industrie heeft in januari minder orders ontvangen dan in december. De ondernemers zijn somber gestemd over de orderontvangst en beoordelen de omvang van hun orderportefeuille als te klein. De bedrijvigheid is in januari licht gedaald en de ondernemers verwachten voor de komende maanden geen toename van de productie. De voorraden gereed product zijn naar het oordeel van de producenten te groot gelet op de te verwachten afzetontwikkeling. Zij voorzien dat de werkgelegenheid in de industrie in de komende maanden verder zal afnemen.

1. Uitgesproken faillissementen per kwartaal

2. Producentenvertrouwen (na verwijdering van seizoeninvloeden)

2 000

6

1 800

4

1 600

2 1 400 1 200

0

1 000

-2

800

-4 600

-6

400

-8

200

j

f

m

a

m

j

j

a

s

o

n

d

0 I

6

II III IV I 1998

II III IV I 1999

II III IV I 2000

II III IV I 2001

II III IV 2002

2001

2002

2003


Inflatie in februari iets hoger

Daling internationale handel in 2002

De inflatie in Nederland is in februari 2003 uitgekomen op 2,7 procent. Dit is iets hoger dan de 2,5 procent in januari. De stijging is vooral veroorzaakt door de prijsontwikkeling van voedingsmiddelen en autobrandstoffen. De Nederlandse inflatie volgens de Europees geharmoniseerde index is eveneens gestegen, en wel van 2,9 naar 3,2 procent.

De waarde van de handel in goederen met het buitenland is vorig jaar teruggelopen ten opzichte van 2001. Uit voorlopige cijfers van het CBS blijkt dat de waarde van de uitgevoerde goederen in 2002 met 3 procent is gedaald tot 235 miljard euro. De invoer is met 6 procent afgenomen tot ruim 204 miljard euro. De terugloop van de in- en uitvoer is deels te verklaren doordat de in- en uitvoerprijzen in 2002 licht zijn gedaald. Het handelsoverschot is overigens van 2001 op 2002 wel gestegen.

Inflatie in februari 2,7 procent De inflatie is in februari licht gestegen tot 2,7 procent. Vorige maand was de inflatie 2,5 procent. De uitkomst ligt nog wel duidelijk beneden het niveau van 2002. Toen bedroeg de inflatie gemiddeld 3,3 procent. Een deel van de toename van de inflatie is veroorzaakt door hogere prijzen voor autobrandstoffen. Deze zijn in februari 9,7 procent duurder dan een jaar geleden. Vorige maand was dat nog 7,1 procent. Ook de prijsontwikkeling van voedingsmiddelen zorgt voor een hoger inflatiecijfer. In januari waren voedingsmiddelen slechts 0,4 procent duurder dan een jaar eerder. In februari is dat opgelopen naar 1,2 procent. Het verschil is het grootst bij verse groenten. Deze zijn in februari weliswaar 7,0 procent goedkoper dan een jaar eerder, maar in januari was dat nog 18,3 procent. Verder is de bijdrage van bloemen en planten aan de inflatie iets toegenomen. In januari waren deze iets goedkoper dan een jaar eerder, in februari zijn ze 3,8 procent duurder. Hier staat tegenover dat voor kleding en schoeisel duidelijk lagere prijzen zijn gemeten dan een jaar geleden. De prijsdaling is op jaarbasis 4,9 procent. In januari was dat nog 4,2 procent.

Ontwikkeling per kwartaal Vooral in de eerste helft van 2002 daalde de handel met het buitenland. In het derde kwartaal nam de invoer weliswaar nog met 5 procent af, maar de waarde van de uitvoer bleef stabiel ten opzichte van het overeenkomstige kwartaal van 2001. In het vierde kwartaal is de waarde van de uitvoer gestegen, terwijl de invoer nagenoeg gelijk bleef. Overigens was er in de eerste drie kwartalen sprake van prijsdalingen bij de in- en uitvoer, zo blijkt uit de Kwartaalrekeningen van het CBS. Het vierde kwartaal gaf een lichte prijsstijging te zien.

In- en uitvoer in december gestegen In december 2002, de meest recente maand waarover voorlopige cijfers beschikbaar zijn, is zowel de waarde van de invoer als de uitvoer gestegen ten opzichte van december 2001. De invoer is met 1 procent en de uitvoer met 4 procent gestegen. De trend van de maanden daarvoor zet hiermee in december door. Overigens telt december in 2002 een werkdag meer dan in 2001.

Prijzen in februari 0,6 procent hoger dan in januari Van januari op februari zijn de prijzen gemiddeld 0,6 procent gestegen. Een deel van deze stijging is toe te schrijven aan het seizoenspatroon. Dat geldt voor prijsstijgingen van kleding en schoeisel en van vakantieaccommodaties. Van kleding en schoeisel is de prijsstijging wel lager dan in dezelfde maand van vorig jaar. Verder werden prijsstijgingen gemeten bij bloemen en planten, vlees en vis, verse groenten en autobrandstoffen.

Handel met EU-landen

3. Consumentenprijzen, reeks alle huishoudens (2000=100)

4. Ontwikkeling in- en uitvoer ten opzichte van een jaar eerder, 2002

Uit de Europese Unie is in 2002 voor 116 miljard euro ingevoerd. De invoer is in vergelijking met 2001 met 3 procent gedaald. Deze daling vond vooral plaats in de eerste helft van het jaar. De waarde van de uitvoer naar EU-landen is in 2002 uitgekomen op 178 miljard euro. In vergelijking met 2001 is dat een daling van 5 procent. Deze daling vond plaats in de eerste drie kwartalen van 2002. Het vierde kwartaal laat een lichte groei zien.

% mutaties t.o.v. voorgaand jaar

%

5,0

4,0

4,5

2,0

4,0

0,0

3,5 -2,0 3,0 -4,0 2,5 -6,0

2,0

-8,0

1,5 1,0

-10,0

0,5

-12,0 a

m

j

j

a

s

o

n

d

jan.–dec.

0,0 f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j f 2001 2002 2003


Invoer

Uitvoer

voorlopige cijfers

7

Artikelen Lage hypotheekrente houdt hypotheekmarkt op peil ir. M.E. van Agtmaal-Wobma en ing. N. Muminovic

Omslag in tweede halfjaar 2002

Hoewel de verdere economische teruggang de consument voorzichtig heeft gemaakt met het doen van grote aankopen, zijn er in 2002 meer woninghypotheken ingeschreven dan in het jaar ervoor. Ook is het gemiddelde hypotheekbedrag gestegen. Vooral de lage hypotheekrente speelde een grote rol bij het in stand houden van de hypotheekmarkt. Dat de hypotheekrente laag bleef, was het gevolg van de kwakkelende wereldeconomie die de kapitaalmarktrente volgt. Ook de stagnatie in de woningmarkt zorgde voor handhaving van het huidige niveau op de hypotheekmarkt.

Meer oversluitingen en tweede hypotheken Vorig jaar is het aantal nieuw ingeschreven woninghypotheken met 4 procent gestegen tot 499 duizend. Het is de eerste stijging op jaarbasis sinds 1999. Deze groei komt vrijwel volledig voor rekening van oversluitingen en tweede hypotheken, want het aantal woningtransacties was in 2002 nagenoeg gelijk aan het aantal in 2001. Gestimuleerd door de lage hypotheekrente besloten meer mensen hun bestaande hypotheek over te sluiten of een tweede hypotheek te nemen. Woningtransacties maakten in 2002 iets meer dan de helft van het totaal aantal nieuwe woninghypotheken uit. In 1999 had 56 procent van de inschrijvingen betrekking op een oversluiting of tweede hypotheek. In dat jaar bedroeg de hypotheekrente niet alleen 5,1 procent, bovendien floreerde de economie. Vorig jaar lag de hypotheekrente van nieuwe woninghypotheken gemiddeld op 5,3 procent, ofwel een half procentpunt lager dan in 2001. Als gevolg van het verloop van de rentetarieven op de kapitaalmarkt vertoonde de hypotheekrente in de eerste helft van 2002 nog een lichte stijging, om vervolgens te dalen tot 5,1 procent in het laatste kwartaal.

1. Aandeel oversluitingen bij nieuw ingeschreven woninghypotheken 4. licht gestegen x 1 000

% 8,0

700

7,0

600

6,0

500

5,0

400

4,0

300

3,0

200

2,0

100

1,0 0,0 1995

1996

1997

Woningtransacties

8

1998

1999

Oversluitingen

2000

2001

2002

Hypotheekrente (rechteras)

Matige groei huizenprijs Met een gemiddelde verkoopprijs van 200 duizend euro was er in 2002 sprake van een matige groei van de huizenprijs, een toename van 6 procent in vergelijking met het jaar ervoor. De prijsstijging was matig, gezien de groei van 9 procent in 2001. Overigens steeg de huizenprijs in 2000 met 20 procent en in 1999 met 19 procent in 1999. Aan het einde van 2002 daalde de verkoopprijs van woningen licht ten opzichte van het derde kwartaal.

2. Groei verkoopprijs vlakt af 1 000 euro

% 25

250

20

200

15

150

10

100

5

50

0

800

0

In het eerste halfjaar van 2002 vertoonde de hypotheekmarkt een opleving in vergelijking met dezelfde periode van 2001. Vervolgens trad een geleidelijke verandering op in de ontwikkeling van het aantal nieuwe woninghypotheken. In het tweede halfjaar werden er in totaal iets minder hypotheken ingeschreven dan in het tweede halfjaar van 2001.

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Verkoopprijs (mutatie t.o.v. 12 maanden eerder) (linkeras)

0

Verkoopprijs (waarde) (rechteras)

Dat de huizenprijs ondanks de slechte economische situatie toch nog kon stijgen, werd veroorzaakt door de stagnatie op de woningmarkt. Zo blijft het aantal nieuwbouwwoningen al jaren achter bij de vraag. In de eerste elf maanden van 2002 zijn er 40,7 duizend nieuwe koopwoningen gebouwd. Dat is 13 procent minder dan in dezelfde periode van 2001. Oorzaak was vooral het dalende aantal gereedgekomen woningen (16% minder) in opdracht van bouwers voor de markt, zoals projectontwikkelaars, makelaars en aannemers die voor eigen risico bouwen. Het aantal nieuwe huurwoningen daalde met 10 procent tot 9,8 duizend. Bovendien werd de vraag naar koopwoningen extra gestimuleerd door langere wachttijden en hogere huurprijzen voor een huurwoning.


Regionaal soms nog sterkere stijging huizenprijzen Juist in de vier provincies die in 2001 de laagste huizenprijs kenden, was de stijging het hoogst. In Zeeland en Flevoland waren woningen gemiddeld 12 procent duurder, in Friesland 11 procent, en in Groningen 9 procent. Met uitzondering van Flevoland waren de huizenprijzen in deze provincies ook in 2002 het laagst van de twaalf provincies. De hoogste prijs voor een woning werd nog steeds betaald in de provincies Utrecht (234 duizend) en NoordHolland (232 duizend). In Utrecht was de prijsstijging met 4 procent het laagst van alle provincies.

de jaarlijkse rente en aflossing (annuïteit) voor een hypotheek met een looptijd van 30 jaar, met gelijkblijvende rentevoet. In 2000, en in mindere mate ook in 2001, waren de financieringslasten sterk gestegen. Dankzij de lage rente in 2002 is de toename van de financieringslasten wat afgevlakt. In 2002 bedroegen de financieringslasten van nieuwe woninghypotheken gemiddeld 11 duizend euro. Tien jaar geleden kwamen deze lasten nog neer op 6 duizend euro.

Totale hypotheekschuld blijft toenemen 3. Gemiddelde verkoopprijs koopwoningen per provincie

De totale uitstaande schuld voor woninghypotheken is gestegen tot 350 miljard euro ofwel 11 procent meer dan eind 2001. De verhouding tussen het totale bedrag aan hypotheekschuld en het Bruto Binnenlands Product in 2002 is 0,80.

1 000 euro 250

200

5. Hypotheekschuld groeit sneller dan Bruto Binnenlands Product mld euro

150

500

100

400

50

300

0

200 Ned

Gr

2001

Fr

Dr Ov Gld Utr Fle N-H Z-H Zee N-B Lim 100

2002

0 ’90

Financieringslasten enigszins toegenomen Vorig jaar is het gemiddelde hypotheekbedrag van nieuw ingeschreven woninghypotheken met 9 procent toegenomen tot 163 duizend euro. Voor een belangrijk deel hing deze stijging samen met de toename van de huizenprijzen. Het hypotheekbedrag en de gemiddelde hypotheekrente bepalen de financieringslasten voor de gemiddelde woninghypotheek. Bij de berekening van de bruto financieringslasten is uitgegaan van

4. Jaarlijkse lasten aan rente en aflossing bij een annuïteitenhypotheek van 30 jaar op basis van gemiddeld hypotheekbedrag en hypotheekrente in het jaar van inschrijving

’91 ’92 ’93 ’94 ’95 ’96 ’97 ’98 ’99 ’00

’01 ’02

Hypotheekschuld

BBP

Tien jaar geleden was de verhouding nog 0,40. De laatste jaren is de totale schuld op woninghypotheken veel sterker gegroeid dan het BBP. De sterke toename van de hypotheekschuld wordt

6. Marktaandelen hypotheeknemers woninghypotheken particulieren, 6. 2002 7%

1 000 euro 12 35%

10

8 46%

6 12%

4

Hypotheekbanken/bouwfondsen

2

Verzekeraars/pensioenfondsen Banken

0 1975

1980

1985


1990

1995

2000

Overige

9

woningen is met een hypotheek belast. De gemiddelde hypotheekschuld voor deze woningen bedroeg eind vorig jaar 110 duizend euro.

beïnvloed door een aantal factoren, zoals de sterk stijgende huizenprijzen en hypotheekbedragen van de afgelopen tien jaar. Dankzij de lage hypotheekrente, de jarenlang gunstige economische situatie en de beperking van restricties door geldverstrekkers, hebben particulieren steeds ruimere financieringsmogelijkheden voor hun woninghypotheken gekregen. Bovendien is in de afgelopen jaren vaak ook de overwaarde van een woning benut voor het verruimen van de bestedingsmogelijkheden als voordeliger vervanger van consumptieve kredieten. Verder blijkt dat hypotheken steeds minder direct worden afgelost: aflossingsvrije hypotheken, spaar- en beleggingshypotheken zijn sterk in populariteit toegenomen. Tegenover de formele hypotheekschuld staan dan ook spaargelden in diverse vormen. Het gevolg is dat er tegenwoordig nog maar weinig huiseigenaren vrij van hypotheekschuld zijn. Want bijna 90 procent van de eigen

Banken grootste partij bij woninghypotheken Op de markt voor woninghypotheken, gegeven door particulieren, zijn de banken met een landelijk aandeel van 46 procent de grootste partij. In Zeeland en Flevoland zijn banken nog veel sterker vertegenwoordigd, met respectievelijk 71 procent en 55 procent marktaandeel. Met een landelijk aandeel van 33 procent vormen de hypotheekbanken en bouwfondsen de tweede partij op de woninghypotheekmarkt. In Zeeland hebben deze hypotheeknemers met 13 procent een veel kleiner aandeel.

Tabel 1 Kerngegevens 1980

1985

1990

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

17,3

30,4

47,2

57,3

69,6

93,6

118,3

106,6

121,8

124,4

mld euro Nieuw ingeschreven hypotheken op onroerende goederen

27,0

w.v ingedeeld naar aard van het onderpand landelijke eigendommen woonhuizen en combinaties woonhuis/bedrijfspand w.o. woonhuizen gebouwen die (nagenoeg) geheel uit bedrijfspanden bestaan voor bouwgrond bestemde percelen

1,5

1,0

1,1

1,9

1,8

1,8

2,6

3,4

3,2

4,4

3,5

17,1 0,0

12,1 0,0

16,0 0,0

31,0 27,6

42,8 39,0

54,3 50,3

70,1 64,3

90,7 84,2

82,2 76,1

86,7 79,7

96,0 87,7

6,5 1,8

2,8 1,4

9,3 3,9

11,8 2,5

9,5 3,1

10,4 3,0

17,5 3,4

19,6 4,7

16,4 4,8

26,1 4,5

21,8 3,1

% Marktaandeel hypotheeknemers Hypotheekbanken en bouwfondsen Verzekeraars en pensioenfondsen Banken Rechtspersonen Particulieren 1) Buitenland

21,0 5,5 57,7 14,0 1,8 –

19,9 13,6 52,8 12,0 1,6 –

18,2 9,2 51,0 19,7 1,8 –

32,6 8,8 38,3 10,3 1,2 8,8

33,6 9,9 46,3 6,3 0,8 3,2

30,6 12,7 49,0 5,5 0,8 1,5

30,2 10,7 48,0 5,8 0,9 4,3

31,8 11,5 43,9 7,2 0,9 4,7

31,5 11,0 43,8 6,6 1,5 5,6

31,6 9,8 42,1 6,2 1,5 8,9

32,5 9,1 43,2 7,2 1,6 6,4

Gemiddelde rentepercentage van nieuw ingeschreven hypotheken op onroerende goederen ter zake van geldleningen

10,2

7,8

8,7

7,1

6,3

5,8

5,6

5,1

5,9

5,8

5,3

1999

2000

2001

2002

2001

1)

Incl. bedrijven zonder rechtspersoonlijkheid.

Bron: CBS en Kadaster.

Tabel 2 Nieuw ingeschreven woninghypotheken 2002

2e kw.

3e kw.

4e kw.

1e kw.

2e kw.

3e kw.

4e kw.

81 350

18 298

19 308

21 316

18 324

20 331

21 341

23 350

mld euro Woninghypotheken Nieuw ingeschreven hypotheken Uitstaande schuld 1)

78 251

70 285

73 316

x 1 000 Nieuw ingeschreven hypotheken w.v. Woningtransacties Oversluitingen / Tweede hypotheken 2)

665

510

481

499

120

124

137

115

127

124

134

292 373

268 242

265 216

267 232

64 56

67 57

81 56

57 58

64 63

68 56

78 56

151 188 102

163 200 110

149 187 100

155 192 103

157 192 102

156 195 104

158 199 106

167 203 108

170 201 110

1 000 euro Gemiddeld hypotheekbedrag Gemiddelde verkoopprijs Gemiddelde hypotheekschuld 1)

117 143 87

137 172 95

% Hypotheekrente 1) 2)

5,1

5,9

5,8

5,3

5,9

5,8

5,5

5,3

5,5

5,4

5,1

Ultimo, bij banken, verzekeraars, pensioen- en bouwfondsen, inclusief de woninghypotheken aan bedrijven en aan het buitenland. Bij de veronderstelling dat elke woningtransactie tot een nieuwe hypotheekinschrijving leidt.


10


Tabel 3 Marktaandeel woninghypotheken van hypotheeknemers naar regio 1) Hypotheekbanken en bouwfondsen

Verzekeraars en pensioenfondsen

Banken

2001

2001

2001

2002

2002

Overige 2002

2001

Totaal bedrag 2002

%

2001

2002

mld euro

Groningen Friesland Drenthe Overijsel Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Flevoland

31,5 42,2 37,8 40,1 38,1 37,0 33,5 31,8 10,0 39,7 37,1 31,0

31,5 37,4 33,1 39,8 39,6 36,0 32,6 33,6 12,6 40,9 36,2 30,7

16,9 10,5 13,4 10,4 11,7 14,9 10,5 15,5 13,1 14,6 13,3 9,9

13,5 11,3 14,7 10,0 12,0 11,5 9,4 13,3 12,6 14,3 10,0 9,9

47,6 45,5 44,3 45,3 41,5 49,6 49,6 47,8 72,7 41,1 43,9 57,1

45,3 46,5 46,0 44,0 43,5 51,1 51,1 47,5 71,2 37,6 41,0 55,2

4,1 1,8 4,5 4,2 8,7 5,4 6,3 4,9 4,2 4,6 5,7 2,1

9,7 4,9 6,3 6,2 5,0 8,6 7,0 5,6 3,6 7,1 12,7 4,1

Gespreide ligging

33,7

35,8

13,6

13,8

47,7

43,1

5,0

7,3

5,4

6,0

Totaal Nederland

35,2

35,5

13,2

12,0

46,2

45,7

5,4

6,8

75,6

82,7

1)

1,9 2,4 1,9 4,0 8,8 6,4 12,2 14,8 1,3 10,2 4,2 2,2

2,3 2,7 2,1 4,6 9,0 6,6 13,3 16,3 1,6 11,2 4,7 2,4

Gegeven door particulieren.

Bron: CBS en Kadaster. Tabel 4 Nieuw ingeschreven hypotheken op onroerende goederen, naar hypotheeknemer en aard van onderpand Woonhuizen W.v. ten laste van particulieren

overige

Combinaties Bedrijfswoonhuis/panden bedrijfspand

Voor bouwgrond bestemde percelen

Landelijke eigendommen

Totaal

x 1 000 2000 Hypotheekbanken/bouwfondsen Verzekeraars/pensioenf/spaarkassen Banken Andere rechtspersonen Particulieren 1) Buitenland

153,7 79,8 246,1 22,1 5,2 8,1

152,1 79,7 243,7 21,7 5,0 8,0

1,6 0,1 2,4 0,4 0,2 0,1

5,4 0,7 4,7 0,7 0,3 0,1

4,5 0,5 5,4 0,9 0,4 0,2

4,7 1,8 5,5 0,5 0,2 0,2

3,0 0,2 1,9 0,2 0,3 0,0

171,3 83,1 263,6 24,3 6,4 8,6

Totaal

515,0

510,0

5,0

11,9

11,9

12,8

5,6

557,3

Hypotheekbanken/bouwfondsen Verzekeraars/pensioenf/spaarkassen Banken Andere rechtspersonen Particulieren 1) Buitenland

156,4 68,2 222,7 20,1 5,7 13,3

154,2 68,0 219,9 19,6 5,5 13,2

2,1 0,2 2,7 0,4 0,2 0,1

5,9 0,7 4,9 0,6 0,4 0,1

5,1 0,6 5,7 0,9 0,5 0,3

3,6 1,2 3,4 0,3 0,2 0,2

3,1 0,2 1,7 0,3 0,3 0,0

174,0 71,0 238,4 22,2 7,1 13,8

Totaal

486,3

480,5

5,7

12,7

13,1

8,9

5,5

526,5


160,3 61,4 222,8 39,8 7,2 15,7

157,2 61,0 219,4 39,3 6,9 15,6

3,1 0,4 3,4 0,5 0,2 0,1

6,0 0,7 5,0 0,7 0,5 0,1

4,6 0,5 5,1 1,0 0,5 0,2

2,5 0,7 2,2 0,3 0,1 0,1

3,0 0,2 1,6 0,3 0,2 0,0

176,2 63,5 236,8 42,1 8,5 16,1

Totaal

507,1

499,4

7,6

13,0

11,8

6,0

5,3

543,2

2001

2002

mln euro 2000 Hypotheekbanken/bouwfondsen Verzekeraars/pensioenf/spaarkassen Banken Andere rechtspersonen Particulieren 1) Buitenland

23 765 10 450 34 894 3 901 899 2 174

21 961 10 293 32 291 3 060 695 1 296

1 804 157 2 603 841 204 879

2 384 232 2 570 526 126 240

4 288 514 6 382 1 860 334 3 044

1 648 407 1 950 506 113 180

1 486 124 924 269 136 297

33 572 11 727 46 720 7 062 1 609 5 934

Totaal

76 084

69 596

6 488

6 077

16 422

4 805

3 236

106 624


26 652 9 959 34 964 4 054 876 3 174

24 731 9 787 32 212 2 839 772 2 267

1 921 172 2 752 1 216 104 907

3 071 300 2 638 451 104 483

5 662 1 240 10 887 2 131 379 5 848

1 424 379 1 581 341 96 535

1 630 66 1 078 606 283 754

38 439 11 944 51 148 7 583 1 738 10 794

Totaal

79 679

72 607

7 071

7 046

26 147

4 356

4 419

121 646


29 669 10 076 38 246 5 660 990 3 015

27 347 9 874 35 588 4 985 869 2 713

2 322 202 2 659 674 121 302

3 228 380 3 111 497 195 968

4 863 618 10 041 1 881 589 3 777

1 091 196 1 194 384 84 142

1 605 63 1 105 496 162 33

40 457 11 333 53 697 8 918 2 020 7 935

Totaal

87 656

81 377

6 254

8 379

21 769

3 091

3 465

124 359

2001

2002

1)

Inclusief bedrijven zonder rechtspersoonlijkheid.



11

Tabel 5 Woninghypotheken en woningtransacties, 2002 Nieuw ingeschreven hypotheken aantal

Woningtransacties

bedrag

gemiddeld bedrag

mln euro

1 000 euro

aantal

bedrag

gemiddeld bedrag

mln euro

1 000 euro

Groningen Oost-Groningen Delfzijl en omgeving Overig Groningen

19 349 5 802 1 728 11 819

2 241 611 169 1 461

116 105 98 124

6 901 1 841 591 4 469

976 257 73 646

141 140 123 145

Friesland Noord-Friesland Zuidwest-Friesland Zuidoost-Friesland

20 494 10 674 3 442 6 378

2 661 1 290 488 883

130 121 142 138

7 874 4 108 1 262 2 504

1 231 579 215 437

156 141 170 175

Drenthe Noord-Drenthe Zuidoost-Drenthe Zuidwest-Drenthe

16 865 6 462 6 387 4 016

2 141 852 757 531

127 132 119 132

6 133 2 451 2 171 1 511

1 053 426 348 279

172 174 160 185

Overijssel Noord-Overijssel Zuidwest-Overijssel Twente

33 364 9 731 4 370 19 263

4 681 1 406 679 2 596

140 144 155 135

12 603 3 966 1 733 6 904

2 249 737 324 1 188

178 186 187 172

Gelderland Veluwe Achterhoek Arnhem/Nijmegen Zuidwest-Gelderland

55 669 18 124 10 817 20 467 6 261

8 915 3 035 1 607 3 211 1 062

160 167 149 157 170

21 579 7 066 3 820 8 298 2 395

4 682 1 669 776 1 687 549

217 236 203 203 229

Utrecht

34 814

6 442

185

15 306

3 569

233

Noord-Holland Kop van Noord-Holland Alkmaar en omgeving IJmond Agglomeratie Haarlem Zaanstreek Groot-Amsterdam Het Gooi en Vechtstreek

72 421 12 647 8 444 5 618 6 853 4 813 26 517 7 529

13 208 1 778 1 423 871 1 297 739 5 390 1 711

182 141 169 155 189 154 203 227

29 452 4 519 3 184 2 145 3 296 2 104 10 802 3 402

6 802 839 675 446 800 361 2 627 1 054

231 186 212 208 243 172 243 310

101 461 10 605 25 154 4 999 8 985 39 594 12 124

16 312 1 889 4 364 831 1 491 5 950 1 787

161 178 173 166 166 150 147

46 293 4 852 12 753 2 680 3 991 17 054 4 963

8 678 1 148 2 361 565 853 2 864 887

187 237 185 211 214 168 179

Zeeland Zeeuwsch-Vlaanderen Overig Zeeland

11 735 3 348 8 387

1 481 381 1 101

126 114 131

4 940 1 604 3 336

748 202 546

151 126 164

Noord-Brabant West-Noord-Brabant Midden-Noord-Brabant Noordoost-Noord-Brabant Zuidoost-Noord-Brabant

70 202 18 538 13 364 17 650 20 650

11 458 2 923 2 087 2 996 3 452

163 158 156 170 167

28 253 7 770 5 299 6 689 8 495

6 282 1 575 1 149 1 638 1 920

222 203 217 245 226

Limburg Noord-Limburg Midden-Limburg Zuid-Limburg

33 240 7 988 6 445 18 807

4 677 1 192 970 2 516

141 149 150 134

12 884 2 985 2 448 7 451

2 253 533 466 1 253

175 179 191 168

Flevoland

16 328

2 402

147

6 144

1 102

179

Zuid-Holland Agglomeratie Leiden en Bollenstreek Agglomeratie ’s-Gravenhage Delft en Westland Oost-Zuid-Holland Groot-Rijnmond Zuidoost-Zuid-Holland

Gespreide ligging

13 452

4 757

354

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

Totaal Nederland

499 394

81 376

163

198 362

39 624

200


12


Spaargeld per huishouden: 24 duizend euro 1) A. de Kruijk

2. Spaarverschillen per maand, 2002 mln euro 2 000

In 2002 hebben de Nederlandse huishoudens 9,1 miljard euro meer overgemaakt naar hun spaarrekening dan dat ze opgenomen hebben. Dit spaarverschil is 6 miljard euro minder dan in 2001. 2) Per huishouden stond er eind 2002 gemiddeld 24 duizend euro op de spaarrekening, wat aanzienlijk meer is dan de jaren daarvoor.

1 500

1 000

1. Spaarverschil, 1998–2002

500

mln euro 16 0

14 12

-500 J

F

M

A

M

J

J

A

S

O

N

D

10 8

Het is al het derde achtereenvolgende jaar dat de koersen dalen. Sinds het hoogtepunt van de beurs op 4 september 2000 bedraagt eind 2002 de waardevermindering van het gemiddelde aandelenpakket 64 procent.

6 4 2

3. Spaartegoed per huishouden 0 1998

1999

2000

2001

euro

2002 25 000

Vakantiegeld en dertiende maand

20 000

In 2002 was het spaarverschil het grootst in januari, mei en juni. Dit heeft te maken met het feit dat veel huishoudens in mei of juni vakantiegeld ontvangen en tegen het einde van het jaar een dertiende maand of vergelijkbare beloning uitbetaald krijgen.

15 000

In november was het verschil negatief. In het najaar wordt er doorgaans geld van de spaarrekening opgenomen vanwege de dure decembermaand.

10 000

5 000

Gemiddeld 24 duizend euro op de spaarrekening 0

Per huishouden stond er eind 2002 gemiddeld 24 duizend euro op de spaarrekening. Tien jaar geleden bedroeg dit nog 15 duizend euro. Vooral de laatste twee jaren is er veel geld op de spaarrekening gezet.

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Noten in de tekst Beursmalaise moedigt sparen aan Dat steeds meer geld naar spaarrekeningen is gevloeid, heeft onder meer met de ontwikkelingen op de beurzen te maken. Zo zijn in 2002 de koersen van aandelen aan de Amsterdamse effectenbeurs met gemiddeld bijna 35 procent gedaald.


1)

2)

Dit artikel is eerder verschenen in het Webmagazine van het CBS. Het kleinere spaarverschil wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de grote toestroom begin 2001, toen door het nieuwe belastingstelsel veel vermogensgroeifondsen werden omgezet in spaarrekeningen.

13

Tabel 1 Spaartegoeden 1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

mln euro Beginstand

85 379

89 762

93 755

96 500

98 402

104 824

110 594

114 775

122 206

130 345

134 245

152 887

Stortingen Terugbetalingen Spaarverschil

52 319 50 695 1 623

62 796 61 799 996

73 068 73 522 –454

70 548 70 635 –88

55 190 52 246 2 945

57 911 54 109 3 801

50 955 50 535 421

57 291 52 609 4 682

80 296 75 367 4 928

84 414 83 569 845

121 290 105 969 15 321

91 283 82 206 9 077

2 759 4 383

2 997 3 992

3 201 2 746

3 323 3 236

3 477 6 422

3 352 7 153

3 761 4 181

3 671 8 353

3 346 8 274

3 057 3 902

3 269 18 590

3 500 12 577

.

.

.

–133

.

.

.

–930

–135

–2

53

2 302

89 762

93 755

96 500

98 402

104 824

111 977

114 775

122 197

130 345

134 245

152 887

167 766

Bijgeschreven rente Besparingen Correcties en statistische verschillen Eindstand

14


Ruim eenderde woningen van corporaties 1) drs. L.W. van Herpen

2. Verandering woningbezit corporaties x 1 000 35

Eind 2001 bezitten woningbouwcorporaties 2,35 miljoen woningen. Hiermee is ruim eenderde van de woningen in ons land in bezit van deze sociale verhuurders. Ten opzichte van 2000 is dit aandeel vrijwel gelijk gebleven. In de afgelopen vijf jaar is er echter sprake van een lichte afname van het aandeel.

30 25 20 15

1. Aantal woningen van woningbouwcorporaties

10

mln 5

2,39

0

2,38

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

Nieuwbouw

2,37

Verkopen aan bewoners Afbraak/samenvoeging

2,36 Bron: CBS. 2,35 2,34 2,33 2,32 0 1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

Bron: CBS.

Sociale huurwoningen komen relatief veel voor in grote gemeenten. Rotterdam en Amsterdam spannen de kroon met respectievelijk 57 en 56 procent. Verder zitten ook de gemeenten Vlaardingen en Delft boven de 50 procent. Tussen de provincies zijn er ook behoorlijke verschillen. In Noorden Zuid-Holland bestaat ongeveer 40 procent van de woningen uit sociale huurwoningen. Zeeland heeft met 25 procent het laagste percentage sociale huurwoningen.

Veranderingen Slopen, nieuwbouw en aan- en verkoop In 2001 hebben woningcorporaties achtduizend woningen gesloopt en twaalfduizend nieuwe woningen gebouwd. Daarmee is hun nieuwbouw in vijf jaar tijd meer dan gehalveerd. Verder hebben ze negentienduizend woningen aangekocht en er zestienduizend verkocht. Van de verkochte woningen zijn er zesduizend verkocht aan de zittende huurders.

Zeer lichte daling aantal woningen Het aantal woningen in bezit van woningcorporaties is op zijn hoogste punt geweest in 1996. Daarna vindt er een zeer lichte daling plaats. In vijf jaar tijd is dit aantal met één procent gedaald. De nieuwbouw verminderde het sterkst. Sinds 1998 is de verkoop van woningen aan bewoners gedaald. De sloop is daarentegen wat toegenomen.

Veel sociale huurwoningen in grote gemeente Ingedeeld naar waardecategorieën bestaat het woningbezit van woningcorporaties voor ongeveer 36 procent uit goedkope woningen, voor 58 procent uit betaalbare woningen en voor 6 procent uit dure woningen.


De grootste mutaties in de woningvoorraad deden zich voor in Flevoland. Daar is ten opzichte van de beginvoorraad 1,2 procent bijgebouwd, 0,9 procent verkocht aan zittende huurders en 1,4 procent verkocht aan anderen. In Groningen is het meest gesloopt, ruim veertien promille van de beginvoorraad. Eind 2001 stonden 7 900 woningen langer dan drie maanden, maar korter dan twaalf maanden leeg. Nog eens ruim 5 400 woningen stonden langer dan twaalf maanden leeg. Dit betekent leegstand voor grofweg zes van de duizend huurwoningen.

Toelichting

Woning Onder een woning wordt hier een gebouw verstaan, of deel van een gebouw, dat bestemd is voor permanente bewoning door een particulier huishouden. Een woning beschikt verder over een eigen toegangsdeur, een toilet en een keukeninrichting. De verblijfsruimte dient minimaal 14 m2 te bedragen. Naast woningen bezitten woningbouwcorporaties 54 duizend zelfstandige wooneenheden – wooneenheden die niet over een eigen

15

toilet of een eigen keuken beschikken – en 43 duizend eenheden in zorginstellingen. Het CBS rapporteert vanaf 2000 over het woningbezit van de sociale verhuurders op basis van een registratie die is opgezet als gevolg van het Besluit Beheer Sociale Huursector. De woningbouwcorporaties zijn door dit besluit verplicht te rapporteren aan de inspectie van de volkshuisvesting en het Centraal Fonds Volkshuisvesting, de toezichthouder op het financiële beheer van de instellingen. Daarmee komt de enquête waarop de rapportage van het CBS tot nu was gebaseerd te vervallen. Door het beschikbaarkomen van dit bestand kan het CBS voortaan rapporteren over het woningbezit per gemeente. Helaas is dat niet het geval voor de leegstand, die alleen per corporatie bekend is.

De rapportage over het jaar 2000 betreft 620 instellingen, over het jaar 2001 579 instellingen. Daarnaast zijn, om een volledig beeld te krijgen van de sociale huursector de gemeentelijke woningbedrijven telefonisch bijgeënquêteerd. Dit waren er 17 in 2000 en 14 in 2001.

Goedkoop – huur lager dan € 272,26 voor 1-1-2000 – huur lager dan € 298,59 voor 1-1-2001 – huur lager dan € 307,49 voor 31-12-2001 Betaalbaar: – huur hoger dan € 298,59 en lager dan € 458,32 voor 1-1-2001 – huur hoger dan € 307,49 en lager dan € 471,67 voor 31-12-2001 Duur: – huur hoger dan € 458,32 voor 1-1-2001 – huur hoger dan € 471,67 voor 31-12-2001 Door huurwijzigingen kunnen woningen van categorie veranderen. De stand per 31 december kan daardoor niet afgeleid worden uit de stand per 1 januari en de mutaties (nieuwbouw, sloop, aan- en verkoop).

Noot in de tekst

Waardecategorieën Het onderscheid tussen de categorieën woningen houdt verband met de huursubsidie en wordt jaarlijks aangepast:

16

1)

Dit artikel is eerder verschenen in het Webmagazine van het CBS.

Bron: StatLine.


Stijging opbrengst waterschapsheffingen 4 procent in 2003 drs. F.G.J. Arkesteijn

Daling omslag ongebouwde eigendommen

In 2003 verwachten de waterschappen 1,8 miljard euro te ontvangen uit heffingen ofwel bijna 0,1 miljard meer dan vorig jaar. Dit komt neer op een opbrengststijging van ruim 4 procent, de kleinste toename sinds 1999. In de periode 1999–2002 hebben huishoudens en bedrijven jaarlijks gemiddeld ruim 6 procent meer waterschapsbelastingen betaald. Gerekend naar de groei van de belastingopbrengsten blijven de waterschappen dit jaar ook achter bij de gemeenten en provincies (beide +8 procent). In 2003 groeit de opbrengst van de ingezetenenomslag met 7 procent. De verontreinigingsheffing neemt toe met 5 procent. De omslag ongebouwd daarentegen laat een daling van 2 procent zien.

Geringere groei waterschapsheffingen Dit jaar verwachten de waterschappen 1,8 miljard euro aan heffingen te innen, bijna 0,1 miljard meer dan in 2002. Met een stijgingspercentage van ruim 4 procent vlakt de groei van de waterschapsbelastingen in 2003 verder af. In 2002 gingen de waterschappen nog uit van een opbrengststijging van 5 procent. In 2001 werd een stijging van bijna 6 procent begroot, terwijl de waterschappen in 2000 nog op een toename van ruim 7 procent rekenden. Gerekend naar de groei van de belastingopbrengsten blijven de waterschappen dit jaar achter bij de gemeenten en provincies. De opbrengst van de heffingen van zowel gemeenten als provincies stijgt in 2003 naar verwachting met ruim 8 procent. Van huishoudens en bedrijven ontvangen de waterschappen dit jaar 0,7 miljard euro aan omslagheffingen en 1,1 miljard euro aan verontreinigingsheffing. Met de opbrengst van de omslagheffingen bekostigen waterschappen de uitvoering van traditionele taken zoals de zorg voor veilige dijken en een juist waterpeil. De opbrengst van de verontreinigingsheffing is bestemd voor het instandhouden en verbeteren van de waterkwaliteit.

In 2003 ligt de verwachte opbrengst van de omslagheffingen 3 procent hoger dan in het voorgaande jaar. Negen waterschappen rekenen erop dit jaar minder heffingen te ontvangen. Acht waterschappen verwachten een opbrengststijging van meer dan 10 procent. De omslagheffingen bestaan uit heffingen voor ongebouwde eigendommen, voor gebouwde onroerende zaken en voor ingezetenen. In 2003 verschilt de ontwikkeling per omslagheffing sterk. Eigenaren van huizen en bedrijfspanden betalen 4 procent meer omslag voor gebouwde onroerende zaken en huishoudens bijna 7 procent meer ingezetenenomslag. Hiertegenover staat een daling van de opbrengst van de omslag ongebouwde eigendommen van 2 procent. De daling van de omslag ongebouwd houdt verband met aanbevelingen die de Unie van Waterschappen in 2001 heeft geformuleerd voor een vereenvoudiging van de bestaande waterschapsbelastingen. Naast de zorg voor de waterkering en de waterbeheersing omvat het watersysteembeheer in het nieuwe stelsel ook het passief waterkwaliteitsbeheer en de neerslagcomponent. De bijbehorende watersysteemheffing wordt opgelegd aan ingezetenen en eigenaren van gebouwde en ongebouwde onroerende zaken. Vooruitlopend op de volledige implementatie van deze aanbevelingen heeft een aantal waterschappen de kostenverdeling tussen de omslag gebouwde onroerende zaken en de omslag voor ongebouwde eigendommen al aangepast. In de nieuwe methodiek worden de kosten verdeeld op basis van de verhouding tussen de economische waarde van het gebouwd en het ongebouwd verdeeld over beide belastingplichtige categorieën. Dit heeft vaak een lastenverschuiving van het ongebouwd naar het gebouwd tot gevolg. In 2003 stijgt de opbrengst gebouwd met 11 miljoen euro naar 291 miljoen. Deze groei van 4 procent wordt voor een deel veroorzaakt door de gewijzigde kostentoedeling tussen het gebouwd en het ongebouwd. De uitbreiding van het aantal gebouwen en woningen door nieuwe bebouwing zorgt ook voor lichte stijging van de belasting. Voor 2003 verwachten de waterschappen 13 miljoen euro meer ingezetenenomslag te ontvangen. Deze groei van bijna 7 procent is vooral het resultaat van een tariefstijging. De toename van het aantal woonruimten met bijna 1 procent leidt tot een geringe stijging van de opbrengst.

1. Opbrengst belastingen lagere overheid

Sterkere groei verontreinigingsheffing

mld euro 7 6 5 4 3 2 1 0 2000

2001

Waterschappen


2002

Provincies

2003

Gemeenten

De begrote opbrengst van de verontreinigingsheffing stijgt in 2003 met 5 procent. In 2002 bedroeg deze stijging 4 procent, terwijl het jaar daarvoor de verwachte opbrengst met ruim 2 procent is toegenomen. De groei van de opbrengst is vooral het gevolg van een toename van het gemiddeld tarief. Het totaal aantal vervuilingseenheden is in 2003 met 0,5 procent gestegen. Bij de bedrijven is sprake van een lichte afname (–0,2 procent). Door aanpassingen in het productieproces lozen bedrijven steeds minder vervuild afvalwater. Daarnaast laten bedrijven hun afvalwater steeds vaker niet (geheel) door een waterschap zuiveren omdat ze voortaan zelf (voor-)zuiveren. Het aantal vervuilingseenheden van huishoudens vertoont daarentegen een stijging van 0,8 procent. Dit hangt samen met de ontwikkeling van nieuwe woonwijken in onder meer Almere, Lelystad, Zeewolde, knooppunt Arnhem/Nijmegen en Den Haag en omstreken. De meeropbrengst van de verontreinigingsheffing in 2003 is vooral bestemd voor de toegenomen kosten van groot onderhoud van zuiveringsinstallaties. Door aanpassing van bestaande installaties kan worden voldaan aan de aangescherpte lozingseisen van het Rijk.

17

Driekwart van omslagen bestemd voor waterbeheersing Om de kans op wateroverlast zo klein mogelijk te maken, zijn waterschappen al geruime tijd intensief bezig met het uitbreiden van de capaciteit van gemalen, het verbreden van watergangen en het aanleggen van extra waterberging. Bovendien nemen steeds meer waterschappen de zorg voor het onderhoud van gemalen en watergangen in stedelijk gebied van de gemeenten over. De hiermee samenhangende kosten hebben in de afgelopen vijf jaar tot een licht toenemend aandeel van de waterbeheersingszorg in de omslagopbrengst geleid (van 74 naar 76 procent). Deze stijging is vooral ten koste gegaan van het aandeel van de waterkeringszorg (van 19 naar 17 procent). In de periode 1998– 2002 is het belang van het wegenbeheer ook afgenomen. Vooral door de vorming van een nieuw waterschap met ingang van 2003 keert het belang van het wegenbeheer dit jaar terug naar het aandeel in 1998 (7 procent). Het nieuw gevormde waterschap heeft bij de kostentoedeling naar taken gekozen voor een relatief groter belang van het wegenbeheer dan bij de zes voormalige waterschappen het geval was.

Nederland leeft met water Begin februari 2003 ging de landelijke campagne ‘Nederland leeft met water’ van start. Deze brede publiekscampagne wil de bevol-

king bewust maken van de ernst van de situatie rond het waterbeheer. Door klimaatverandering krijgt Nederland te maken met veranderingen in de rivierafvoeren, met hogere zeespiegels en met heviger neerslag. Daarnaast is er sprake van bodemdaling en nemen de waterafvoerproblemen in stedelijke gebieden toe. Nederland zal de komende tientallen jaren dan ook rekening moeten houden met een sterk verhoogde wateroverlast. Om deze dreiging het hoofd te bieden, is de komende tien jaar 350 000 hectare land nodig als (nood)overloopgebied. Voor deze ‘ruimtevoor-water-operatie’ is 5 miljard euro nodig. Tot 2050 denken waterschappen zelfs een half miljoen hectare nodig te hebben voor het verwerken van de wateroverlast. Waterberging hoort hierbij een prominente plaats in te nemen. Volgens de waterschappen zijn technische maatregelen zoals het verhogen van dijken en het bouwen van meer gemalen en pompen onvoldoende. Illustratief is de wateroverlast begin 2003 in Limburg. Ondanks de maatregelen die na de wateroverlast van 1993 en 1995 zijn genomen om rivierdijken te verbeteren, rivierbeddingen uit te diepen en kades te verhogen, dreigden er opnieuw grootschalige overstromingen. Uiteindelijk bleef de wateroverlast van de Maas beperkt tot enkele kleine overstromingen. Waterschappen, gemeenten, provincies en het Rijk werken al twee jaar aan een Nationaal Bestuursakkoord, waarmee het waterbeheer integraal kan worden aangepakt. Verwacht wordt dat de hiermee samenhangende kosten zullen leiden tot een toenemend belang van de waterbeheersingszorg in de belastingopbrengst van waterschappen.

Tabel 1 Aantal waterschappen en opbrengst waterschapsheffingen

Aantal waterschappen w.v. met traditionele taken zuiveringschappen met gemengde taken

1998

1999

2000

2001

2002

2003

65

62

56

56

52

47

39 4 22

38 4 20

29 3 24

29 3 24

25 2 25

20 2 25

153 9 193 134

158 9 208 138

163 2 229 155

176 1 259 177

187 – 280 191

183 – 291 204

488

513

549

613

658

678

mln euro Opbrengst omslagen omslag ongebouwd pachtersomslag omslag gebouwd ingezetenenomslag totaal Opbrengst verontreinigingsheffing Totaal opbrengst

870

897

964

987

1 025

1 079

1 358

1 410

1 513

1 600

1 683

1 757

1999

2000

2001

2002

2003

Tabel 2 Opbrengst verontreinigingsheffing waterschappen 1998

mln euro Categorieën vervuilers Eenpersoonshuishoudens Meerpersoonshuishoudens Kleine bedrijven (<5 v.e.) 1) Grote bedrijven (≥5 v.e.)

70 508 28 264

71 546 29 251

71 597 30 265

72 615 33 268

74 637 37 277

79 673 37 290

Totaal

870

897

964

987

1 025

1 079

1)

V.e.= vervuilingseenheid.

18


Tabel 3 Gemiddelde tarieven verontreinigingsheffing waterschappen per landsdeel 1998

1999

2000

2001

2002

2003

euro per vervuilingseenheid Noord-Nederland Oost-Nederland West-Nederland Zuid-Nederland

38,45 39,46 42,56 37,35

40,21 40,00 43,79 37,76

44,14 41,49 44,93 38,11

47,88 44,46 46,46 38,85

51,84 46,39 48,33 39,34

53,37 48,64 50,71 41,32

Nederland

40,24

41,15

42,39

44,24

46,01

48,19

1999

2000

2001

2002

2003

Tabel 4 Bestemming opbrengst waterschapsomslagen 1998

mln euro Waterkering Waterbeheersing Beheer wegen Beheer vaarwegen, havens en overige voorzieningen

92 363 33

95 382 34

100 411 36

108 465 37

114 502 39

115 515 45

0

1

2

3

3

3

Totaal

488

513

549

613

658

678


19

Financiële kerncijfers Financiële kerncijfers Eenheid c.q. basis

1990

1995

1999

2000

2001

2002

2002 febr.

maart

april

Bankwezen (ultimo)

mld euro mld euro mld euro mld euro

. . . .

. . . .

Besparingen bij spaarinstellingen Spaartegoed (ultimo)

mld euro mld euro

. 81,0

6,4 104,8

8,4 130,3

3,9 134,2

18,6 152,9

12,6 167,8

0,5 155,2

0,4 155,6

0,8 156,4

Verstrekt consumptief krediet Uitstaand consumptief krediet (ultimo)

mld euro mld euro

4,9 5,5

6,4 10,1

10,0 13,9

10,6 15,2

9,7 16,0

10,3 16,4

0,8 15,9

0,8 15,9

0,9 15,9

Nieuw ingeschreven hypotheken op: woonhuizen en combinaties woonhuis/bedrijfspand w.o. woonhuizen bedrijfspanden en overige onroerende goederen

mld euro

16,0 . 12,0

31,0 27,6 16,2

90,6 84,2 27,7

82,2 76,1 24,5

86,7 79,7 35,1

96,0 87,7 28,3

6,7 6,3 2,5

8,5 7,9 1,9

7,6 7,0 2,0

Europese liquiditeitenmassa (M3) Europese geldhoeveelheid (M1) Balanstotaal Europese MFI’s Balanstotaal Nederlandse MFI’s

4 778,6 5 079,9 5 424,6 5 782,7 5 417,3 5 455,2 5 496,7 1 955,1 2 074,3 2 203,5 2 424,3 2 157,4 2 168,8 2 207,4 15 546,1 16 711,4 18 249,7 18 862,5 18 186,2 18 332,8 18 392,1 940,2 1 148,2 1 262,7 1 356,4 1 305,7 1 308,1 1 309,1

Sparen en lenen

mld euro

Geldmarkt Reporente ECB (ultimo) Daggeldrente Eenmaands Euribor-tarief

% % %

Goudprijs (gemiddeld) Wisselkoersen (gemiddeld) Amerikaanse Dollar Engelse Pond Japanse Yen

. 9,23 8,51

. 4,23 4,33

2,70 2,74 2,86

4,75 4,12 4,24

3,25 4,38 4,26

2,75 3,28 3,31

3,25 3,28 3,34

3,25 3,26 3,35

3,25 3,32 3,34

euro/gram

10,32

9,12

8,59

9,94

9,91

10,75

11,15

11,01

11,20

per 1 euro per 1 euro per 1 euro

1,27 0,71 183,75

1,31 0,83 122,90

1,07 0,66 121,32

0,92 0,61 99,47

0,90 0,62 108,68

0,95 0,63 118,06

0,87 0,61 116,38

0,88 0,62 114,74

0,89 0,61 115,77

9,04 8,99 8,93

6,00 6,50 7,20

3,91 4,34 4,63

5,12 5,30 5,41

4,44 4,70 4,94

4,23 4,60 4,88

4,55 4,80 5,02

4,83 5,07 5,27

4,75 5,03 5,25

Kapitaalmarkt Gemiddeld effectief rendement op staatsleningen kort (3–5 jaar) middellang (5–8 jaar) lang (9–10 jaar)

% % %

Amsterdamse Effectenbeurs CBS-koersindex (ultimo) aandelen obligaties (5–8 jaar)

1983=100 1983=100

168,3 98,4

321,5 118,9

933,1 121,0

897,0 123,1

708,0 124,2

462,1 130,9

695,5 123,4

744,6 121,4

714,6 122,4

CBS-herbeleggingsindex (ultimo) aandelen obligaties (algemeen)

1983=100 1983=100

229,6 161,1

530,9 267,3

1 724,7 334,2

1 688,0 356,2

1 363,6 377,6

916,0 410,3

1 339,6 379,9

1 434,5 377,0

1 385,2 380,9

mld euro

.

3,7

6,1

7,1

6,9

5,4

0,6

0,6

0,5

Producentenprijzen Herbouwkosten van woningen

1995=100 1995=100

. .

100,0 100,0

102,2 108,0

114,1 111,8

115,7

114,5

112,1 122,0

112,4 123,0

114,9 123,0

Consumentenprijzen alle huishoudens alle huishoudens-afgeleid

2000=100 2000=100

. .

. .

. .

100,0 100,0

104,2 103,4

107,6 106,9

106,4 105,6

107,3 106,5

107,7 107,0

mld euro mld euro mld euro 1990=100 1990=100 1990=100

104,2 108,5 4,3 100,0 100,0 100,0

129,4 143,5 14,1 92,0 94,9 103,2

178,7 188,6 9,9 93,4 93,6 100,2

216,1 231,9 15,8 107,2 106,4 99,3

218,3 241,3 23,0 111,6 109,1 97,8

204,3 234,9 30,6

16,1 18,5 2,4 108,1 103,9 96,1

18,0 20,9 2,9 113,4 107,6 94,9

17,5 18,9 1,5 112,0 108,6 97,0

Verzekeraars Binnenlandse productie van individuele levensverzekeringen (premies) Prijsindexcijfers

Internationale handel Invoer Uitvoer Handelsoverschot Invoerprijzen Uitvoerprijzen Ruilvoet Overige gegevens Consumentenvertrouwen Economisch klimaat Koopbereidheid

. . .

4,4 6,3 3,1

13,9 5,1 19,8

24,0 24,1 23,9

–0,9 –24,8 15,0

–20,3 –39,1 –7,7

–4,5 –19,7 5,6

–8,6 –24,3 2,0

–14,0 –32,7 –1,5

Producentenvertrouwen in de industrie 1)

.

.

.

6,8

–1,1

–1,6

–1,9

–1,6

–0,9

1)

Na verwijdering seizoeninvloeden

20


2003 mei

juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

5 540,0 2 219,5 18 480,3 1 339,4

5 559,9 2 278,2 18 412,5 1 307,7

5 552,7 2 256,1 18 449,0 1 312,0

5 560,8 2 228,6 18 400,2 1 317,7

5 605,8 2 291,0 18 612,6 1 329,0

5 625,5 2 282,3 18 698,6 1 332,8

5 695,3 2 342,3 18 968,1 1 377,3

5 782,7 2 424,3 18 862,5 1 356,4

febr. Banking Eurozone liquidity (M3) Eurozone money (M1) Eurozone MFI’s, balance sheet total Dutch MFI’s, balance sheet total Saving and borrowing

2,4 158,7

1,7 162,8

1,1 163,9

0,5 164,4

0,9 165,2

0,9 166,1

–0,2 165,9

1,9 167,8

1,7 169,5

Savings at saving institutions Savings deposits

0,8 15,9

0,8 15,9

1,0 16,0

0,9 16,1

0,9 16,3

1,0 16,4

0,8 16,4

0,8 16,4

0,8 16,4

8,3 7,7 1,9

7,7 7,1 2,1

9,5 8,3 3,6

7,4 6,9 1,9

7,2 6,7 2,1

7,8 7,3 1,8

7,9 7,2 1,7

11,7 10,0 4,5

6,0 5,5 2,1

3,25 3,31 3,37

3,25 3,35 3,38

3,25 3,30 3,36

3,25 3,29 3,33

3,25 3,32 3,32

3,25 3,30 3,31

3,25 3,30 3,23

2,75 3,09 2,98

2,75 2,79 2,85

2,75 2,76 2,77

11,00

11,05

10,35

10,40

10,66

10,59

10,45

10,65

11,02

10,94

0,92 0,63 115,79

0,95 0,64 117,71

0,99 0,64 117,14

0,98 0,64 116,31

0,98 0,63 118,38

0,98 0,63 121,54

1,00 0,64 121,65

1,02 1,06 0,64 0,66 124,22 126,12

1,08 0,67 128,60

Consumer credit granted Consumer credits, outstanding amounts Newly registered mortgages on: residential and residential/commercial property o.w. residential other real estate Money market Repo rate ECB Call money One-month Euribor Gold price Exchange rates US dollar English pound Japanese Yen Capital market

4,76 5,03 5,27

4,59 4,86 5,11

4,37 4,71 4,97

4,05 4,45 4,71

3,75 4,17 4,50

3,73 4,22 4,58

3,65 4,17 4,56

3,43 3,97 4,36

3,22 3,75 4,19

3,04 3,49 3,97

Avarage yield to maturity short-term medium-term long-term Amsterdam Stock Exchange

684,9 122,1

628,4 123,8

522,7 124,7

527,9 126,1

428,7 128,9

486,4 127,6

510,8 127,9

462,1 130,9

424,3 131,9

387,8 133,6

CBS stock price index shares bonds

1 341,2 381,7

1 230,7 386,6

1 023,9 390,9

1 045,1 395,7

848,9 402,0

964,3 400,6

1 012,6 403,2

916,0 410,3

841,3 414,4

769,0 418,0

CBS total return index shares bonds Insurance

0,5

0,5

0,6

0,6

0,4

0,5

0,5

0,5

New personal life insurance policies

114,3 124,0

114,0 124,0

114,3 126,0

115,2 126,0

116,9 126,0

116,9 126,0

114,9 126,0

116,3 126,0

118,2 127,0

107,8 107,0

107,5 106,7

107,4 106,6

107,8 107,0

108,9 108,1

108,7 107,9

108,4 107,6

108,1 107,3

108,6 107,5

17,1 19,7 2,6 107,8 105,6 97,9

17,1 19,8 2,7 109,0 106,0 97,2

16,5 18,9 2,4 108,0 105,0 97,3

15,5 18,0 2,4 108,2 104,5 96,6

17,4 20,4 3,0 107,1 103,1 96,2

18,5 20,8 2,3

17,7 20,8 3,1

16,6 19,6 3,0

–16,5 –30,8 –7,0

–21,2 –38,8 –9,5

–24,3 –43,7 –11,4

–26,7 –48,1 –12,4

–31,0 –52,3 –16,8

–33,1 –55,9 –17,8

–32,0 –54,1 –17,2

–30,4 –50,8 –16,9

–33,8 –58,3 –17,5

–36,5 –62,4 –19,2

Consumer confidence Economic environment Propensity to consume

–1,8

–2,1

–2,8

1,3

–0,8

–2,4

–0,7

–1,7

–3,8

–6,8

Producers’ confidence

Price index numbers Producer prices, industry Costs of rebuilding of dwellings 109,3 108,2

Consumer prices all households all households-tax alterations eliminated International trade Import Export Trade surplus Import prices Export prices Terms of trade Other data


21

Banken Tabel 1.1 Balans van de in Nederland gevestigde monetair financiële instellingen, exclusief De Nederlandsche Bank(ultimo) Nederland

Eurozone

2002

2002

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

mld euro Activa 1. Leningen aan ingezetenen van het eurogebied a. Monetair financiële instellingen b. Overheid c. Overige 2. Aangehouden effecten m.u.v. aandelen, uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied a. Monetair financiële instellingen b. Overheid c. Overige 3. Aangehouden aandelen en deelnemingen uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied a. Monetair financiële instellingen b. Overige 4. Geldmarktpapier 5. Externe activa 6. Vaste activa 7. Overige activa 8. Totaal activa = totaal passiva

883,3

886,9

886,8

916,4

890,5

217,9 34,6 630,8

219,4 33,6 634,0

220,7 33,6 632,6

242,3 36,1 638,0

225,0 36,2 629,3

3 836,8 792,7 6 691,7

3 885,0 795,5 6 726,1

3 926,4 795,1 6 742,0

4 034,5 803,9 6 753,9

4 020,5 812,2 6 777,3

112,6

120,5

118,4

117,7

130,1

2 515,3

2 539,5

2 532,1

2 543,2

2 522,4

28,5 75,1 9,0

29,6 76,3 14,7

30,3 73,2 14,9

30,0 72,3 15,5

27,4 76,3 26,4

1 044,7 1 131,7 338,9

1 042,3 1 148,6 348,6

1 037,5 1 142,3 352,2

1 040,1 1 147,3 355,8

1 023,9 1 131,6 366,9

41,1

39,1

41,4

38,1

37,2

816,8

805,3

819,5

822,9

828,1

13,5 27,6

13,2 25,9

12,9 28,5

12,8 25,3

13,1 24,1

265,7 551,2

263,7 541,6

266,0 553,4

264,7 558,2

257,1 571,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

203,1

209,8

211,7

229,1

212,5

237,1

233,4

239,3

251,9

244,0

2 367,2

2 427,3

2 483,6

2 558,2

2 462,4

6,2

6,1

6,1

6,2

6,3

165,6

166,2

167,1

167,1

168,0

1 011,0

1 057,9

1 021,1

1 055,4

1 059,1

37,4

42,9

40,7

47,0

48,3

1 317,7

1 329,0

1 332,8

1 377,3

1 356,4

11 321,2 11 406,6 11 463,5 11 592,2 11 610,0

18 400,2 18 612,6 18 698,6 18 968,1 18 862,5

Passiva 9. Chartale geldomloop 10. Deposito’s van ingezetenen van het eurogebied a. Monetair financiële instellingen b. Centrale overheid c. Overige overheid en overige ingezetenen van het eurogebied (1) giraal (2) met vaste looptijd (3) met opzegtermijn (4) repo’s

0,0

0,0

0,0

0,0

696,8

701,4

704,9

721,8

709,7

9 779,9

9 870,6

9 942,2 10 091,7 10 189,3

239,3 3,1

240,1 3,6

245,3 1,5

258,2 2,7

248,4 1,2

3 918,3 93,6

3 960,8 104,6

4 020,3 111,0

4 126,6 101,3

4 131,4 107,0

454,4 146,6 150,1 156,5 1,2

457,7 149,8 149,7 157,3 0,8

458,0 147,5 150,5 159,2 0,8

460,8 148,5 151,8 159,7 0,7

460,2 152,5 147,0 160,6 0,1

5 768,0 1 836,2 2 265,4 1 429,8 236,5

5 805,2 1 891,3 2 242,8 1 432,8 238,3

5 810,9 1 873,5 2 263,8 1 438,1 235,6

5 863,8 1 925,7 2 259,8 1 448,7 229,6

5 951,0 1 984,9 2 262,1 1 477,5 226,5

524,3

522,5

526,4

542,8

533,0

11. Aandelen/participaties in geldmarktfondsen en geldmarktpapier 12. Geldmarktpapier en schuldbewijzen

0,0

206,8

207,8

206,9

217,3

208,2

3 002,0

3 004,3

3 010,3

3 038,6

2 989,6

62,8

62,3

62,0

63,8

63,7

1 088,2

1 094,1

1 097,0

1 100,1

1 102,7

14. Externe passiva

295,0

299,2

304,7

310,2

309,0

2 585,3

2 642,2

2 666,5

2 706,3

2 595,8

15. Overige passiva

56,4

58,3

54,4

64,3

65,7

1 420,5

1 478,9

1 456,3

1 488,6

1 452,1

13. Kapitaal en reserves

Bron: De Nederlandsche Bank N.V. en ECB.

22


Tabel 1.2 Monetaire balans van De Nederlandsche Bank en het Eurosystem (ultimo) De Nederlandsche Bank

Eurosystem

2002 aug.

2002 sept.

okt.

nov.

dec.

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

13,5

12,5

12,6

14,5

12,9

337,5

339,6

344,8

351,3

391,2

13,5 0,0 0,0

12,5 0,0 0,0

12,6 0,0 0,0

14,5 0,0 0,0

12,9 0,0 0,0

25,3 0,6 110,8

25,3 0,6 112,5

25,3 0,6 113,4

25,3 0,6 115,0

24,2 0,6 94,5

8,8

8,8

8,8

9,0

9,0

5,4

5,8

6,4

7,0

7,6

1,2 7,3 0,3

1,2 7,3 0,3

1,2 7,3 0,3

1,4 7,3 0,3

1,3 7,4 0,3

103,3 2,1 12,8

104,6 2,2 12,3

106,1 0,9 13,0

107,1 0,9 13,6

86,0 0,8 13,3

0,4

0,3

0,4

0,4

0,4

4,8

4,8

4,9

5,0

5,1

0,2 0,1

0,2 0,1

0,2 0,1

0,2 0,1

0,2 0,1

8,0 377,9

7,5 386,0

8,1 379,9

8,6 378,8

8,2 374,6

22,1

21,9

20,5

20,1

19,7

12,1

12,1

12,1

9,8

12,1

5. Vaste activa

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

110,9

112,5

115,1

119,2

124,8

6. Overige activa

3,7

3,6

3,8

3,7

3,6

987,9

1 001,0

1 004,5

1 013,8

1 035,4

48,6

47,2

46,2

47,7

45,8

342,3

347,0

355,4

360,8

392,9

8. Chartale geldomloop

16,9

17,1

17,5

17,8

19,4

318,7

317,6

313,5

319,3

328,3

9. Deposito’s

16,0

14,7

14,3

15,8

12,4

255,8

258,9

254,4

255,2

283,2

16,0 0,0 0,0

14,6 0,0 0,0

14,3 0,0 0,0

15,8 0,0 0,0

12,4 0,0 0,0

47,3 15,6 4,6

41,7 17,0 4,6

40,8 18,3 4,6

46,2 17,9 3,6

29,5 15,6 3,6

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

186,4

190,2

187,9

185,7

156,4

mld euro Activa 1. Leningen aan ingezetenen van het eurogebied a. Monetair financiële instellingen b. Overheid c. Overige 2. Aangehouden effecten m.u.v. aandelen, uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied a. Monetair financiële instellingen b. Overheid c. Overige ingezetenen 3. Aangehouden aandelen en deelnemingen uitgegeven door ingezetenen van het eurogebied a. Monetair financiële instellingen b. Overige ingezetenen 4. Externe activa

7. Totaal activa = totaal passiva Passiva

a. Monetair financiële instellingen b. Overheid c. Overige ingezetenen 10. Geldmarktpapier en schuldbewijzen 11. Kapitaal en reserves

12,5

12,8

12,6

12,6

12,5

31,0

32,5

31,3

31,5

32,9

12. Externe passiva

3,2

2,4

1,6

1,3

1,4

104,9

109,1

111,9

112,9

121,2

13. Overige passiva

0,1

0,2

0,2

0,2

0,1

987,9

1 001,0

1 004,5

1 013,8

1 035,4


Tabel 1.3 Monetaire aggregaten Nederland

Eurozone

2002

2002

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

301,2 1 927,4

306,7 1 984,3

313,9 1 968,3

321,4 2 020,9

341,2 2 083,1

mld euro Chartale geldomloop Girale deposito’s

15,1 146,6

15,4 149,8

15,6 147,5

15,8 148,5

17,0 152,5

Geldhoeveelheid (M1)

161,7

165,2

163,1

164,3

169,5

2 228,6

2 291,0

2 282,3

2 342,3

2 424,3

Deposito’s met vaste looptijd t/m 2 jaar Deposito’s met opzegtermijn t/m 3 maanden

85,6 156,4

85,5 157,2

86,6 159,1

88,9 159,6

84,0 160,4

1 096,9 1 408,9

1 073,6 1 411,1

1 093,6 1 417,7

1 086,2 1 428,8

1 076,3 1 458,5

Secundaire liquiditeiten (M2)

403,7

407,9

408,7

412,8

414,0

4 734,3

4 775,7

4 793,5

4 857,3

4 959,1

Repo’s Aandelen/participaties in geldmarktfondsen en geldmarktpapier Schuldbewijzen met looptijd t/m 2 jaar Liquiditeitenmassa (M3)

1,2

0,8

0,8

0,7

0,1

236,5

238,3

235,6

229,6

226,5

0,0 17,9

0,0 17,5

0,0 17,3

0,0 21,4

0,0 18,8

463,4 126,6

460,4 131,3

462,7 133,7

477,1 131,2

470,1 127,0

422,8

426,2

426,8

435,0

432,8

5 560,8

5 605,8

5 625,5

5 695,3

5 782,7



23

Sparen en lenen Tabel 2.1 Spaargelden 2002 april

2003 mei

juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

mln euro Stortingen w.v. op deposito’s met opzegtermijn met vaste looptijd

7 308

7 708

8 236

8 099

6 623

6 434

7 298

6 444

7 862

13 203

5 269 2 039

5 600 2 108

6 185 2 051

5 615 2 484

4 739 1 884

4 497 1 937

5 470 1 828

4 529 1 915

5 464 2 398

11 084 2 119

Terugbetalingen w.v. op deposito’s met opzegtermijn met vaste looptijd Spaarverschil Bijgeschreven rente Besparingen Correcties en statistische verschillen

6 609

5 749

6 536

6 979

6 188

5 585

6 934

6 837

7 791

12 079

4 600 2 009 699 63 762 –2

3 745 2 004 1 959 420 2 379 1

4 661 1 875 1 700 20 1 720 2 301

4 920 2 059 1 120 22 1 142 0

4 067 2 121 435 27 462 –2

3 768 1 817 849 27 876 –1

4 663 2 271 364 512 876 0

4 826 2 011 –393 192 –201 1

5 042 2 749 71 1 788 1 859 0

5 401 6 678 1 124 623 1 747 4

mld euro Tegoed op deposito’s (ultimo) w.v. deposito’s met opzegtermijn deposito’s met vaste looptijd

156,4

158,7

162,8

163,9

164,4

165,2

166,1

165,9

167,8

169,5

133,9 22,5

136,1 22,6

137,7 25,1

138,4 25,5

139,1 25,3

139,8 25,4

141,1 25,0

141,0 24,9

143,2 24,6

149,4 20,1

2003

Trend 1)

Bron: De Nederlandsche Bank.

Tabel 2.2 Verstrekt consumptief krediet 2002 april

mei

juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

mln euro

%

Gemeentelijke kredietbanken Aflopend krediet Doorlopend krediet

5 3

5 3

5 5

7 8

6 4

6 6

5 6

6 6

6 7

5 5

–30 27

Totaal

9

8

10

15

10

11

11

12

12

10

–11

Banken en creditcardorganisaties Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

25 298 5 194

26 263 2 218

24 252 2 196

31 282 4 267

25 293 2 258

26 302 5 221

26 325 5 206

24 298 2 179

20 277 3 213

22 267 2 186

–12 7 –12 8

Totaal

521

508

474

584

578

554

563

503

512

476

6

Financieringsmaatschappijen Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet

60 234 14

59 215 14

59 213 14

66 247 16

50 206 16

49 209 15

63 264 15

52 226 16

45 215 15

67 199 17

–15 3 –44

Totaal

308

288

286

329

272

273

343

293

275

283

–5

Postorderbedrijven Doorlopend krediet

43

34

36

61

39

42

46

38

37

50

9

Alle maatschappijen Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

90 578 19 194

90 515 16 218

88 507 16 196

104 599 20 267

82 542 18 258

81 558 21 221

95 642 21 206

81 568 18 179

71 535 17 213

94 521 18 186

–15 5 –40 8

Totaal

881

838

806

990

900

881

963

846

836

819

2

1)

De procentuele groei van de laatste twaalf maanden t.o.v. dezelfde periode een jaar eerder.

24


Tabel 2.3 Uitstaand debiteurensaldo per ultimo Aantal uitstaande contracten 2002 sept.

okt.

nov.

dec.

2003

2002

jan.

sept.

x 1 000 Gemeentelijke kredietbanken Aflopend krediet Doorlopend krediet

Trend 1)

Uitstaand debiteurensaldo 2003 okt.

nov.

dec.

jan.

mln euro

%

94 14

94 14

101 13

100 13

97 13

178 80

176 79

179 77

177 75

173 77

–16 –12

Totaal

108

107

114

113

111

257

255

256

252

250

–15

Banken en creditcardorganisaties Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

128 983 24 550

126 986 24 551

124 988 25 549

122 987 25 555

120 984 25 551

705 5 859 382 802

696 5 926 388 802

664 5 978 397 807

653 6 001 402 820

643 5 979 405 829

–18 8 5 20

Totaal

1 684

1 686

1 686

1 689

1 681

7 748

7 812

7 845

7 876

7 856

7

Financieringsmaatschappijen Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet

354 1 706 65

354 1 730 65

352 1 741 65

351 1 742 64

348 1 706 64

1 739 4 998 1 046

1 731 5 014 1 041

1 719 5 052 1 028

1 700 5 054 1 024

1 699 5 021 1 022

–7 5 –9

Totaal

2 126

2 149

2 158

2 158

2 118

7 783

7 787

7 799

7 777

7 741

0

Postorderbedrijven Doorlopend krediet

2 249

2 273

2 262

2 242

2 351

515

523

528

532

546

16

Alle maatschappijen Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

576 4 952 89 550

574 5 002 89 551

577 5 004 89 549

573 4 984 90 555

566 5 054 89 551

2 621 11 453 1 428 802

2 603 11 542 1 429 802

2 562 11 635 1 425 807

2 530 11 661 1 426 820

2 515 11 622 1 427 829

–10 7 –5 20

Totaal

6 167

6 216

6 219

6 202

6 261

16 304

16 376

16 429

16 437

16 393

4

Overtrekkingen op betaalrekeningen

2 879

2 900

2 818

2 907

2 849

5 932

6 071

6 044

6 132

5 922

9

1)

De procentuele groei van de laatste maand t.o.v. dezelfde maand van het voorgaande jaar.

Tabel 2.4 Stroomgegevens consumptief krediet 2002 april

2003 mei

juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

Trend 1)

jan.

mln euro

%

Debiteurensaldo bij aanvang periode Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

2 750 10 946 1 470 678

2 723 11 025 1 459 722

2 699 11 043 1 446 730

2 684 11 087 1 442 725

2 668 11 205 1 430 728

2 644 11 300 1 426 759

2 621 11 453 1 428 802

2 603 11 542 1 429 802

2 562 11 635 1 425 807

2 530 11 661 1 426 820

–12 8 –7 19

Totaal

15 843

15 928

15 918

15 938

16 031

16 129

16 304

16 376

16 429

16 437

3

Verstrekt krediet Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

90 578 19 194

90 515 16 218

88 507 16 196

104 599 20 267

82 542 18 258

81 558 21 221

95 642 21 206

81 568 18 179

71 535 17 213

94 521 18 186

–15 5 –40 8

Totaal

881

838

806

990

900

881

963

846

836

819

2

18 87 10 8

17 87 10 7

16 86 10 8

18 82 10 7

16 87 10 8

15 87 10 9

17 89 10 8

16 89 10 8

14 89 10 9

16 89 10 9

–25 4 –17 28

Totaal

123

121

120

117

120

121

124

123

122

124

–2

Aflossingen Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

136 585 40 158

130 584 40 217

119 548 29 209

138 563 42 271

121 535 32 234

119 492 29 187

130 642 29 214

138 564 31 183

117 598 27 208

125 649 27 186

–11 3 –30 13

Totaal

919

970

906

1 014

922

827

1 015

916

950

988

1

Debiteurensaldo per ultimo periode Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

2 723 11 025 1 459 722

2 699 11 043 1 446 730

2 684 11 087 1 442 725

2 668 11 205 1 430 728

2 644 11 300 1 426 759

2 621 11 453 1 428 802

2 603 11 542 1 429 802

2 562 11 635 1 425 807

2 530 11 661 1 426 820

2 515 11 622 1 427 829

–10 7 –5 20

Totaal

15 928

15 918

15 938

16 031

16 129

16 304

16 376

16 429

16 437

16 393

4

Kredietvergoeding Aflopend krediet Doorlopend krediet Spaar-/leenkrediet Creditcard krediet

1)

Stroomgrootheden: De procentuele groei van de laatste twaalf maanden t.o.v. dezelfde periode een jaar eerder. Standen: De procentuele groei van de laatste maand t.o.v. dezelfde maand een jaar eerder.


25

Tabel 2.5 Nieuw ingeschreven hypotheken op onroerende goederen 2002 mei

2003 juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

Trend 1)

jan. %

Aantal hypotheken naar onderpand Woonhuizen

45 146

41 612

47 127

39 829

38 426

42 032

41 271

53 392

32 347

3

w.v. genomen door: hypotheekbanken en bouwfondsen verzekeraars, spaarkassen en pensioenfondsen banken andere rechtspersonen particulieren buitenland

14 067 5 562 20 103 3 268 629 1 517

12 680 5 031 18 677 3 198 600 1 426

14 623 5 491 20 573 4 039 677 1 724

12 352 4 496 17 688 3 437 574 1 282

12 081 4 307 17 074 3 149 614 1 201

13 352 4 648 18 581 3 642 591 1 218

13 600 4 705 17 386 3 803 542 1 235

17 695 6 082 22 260 4 961 801 1 593

9 966 3 406 14 131 3 299 473 1 072

1 –11 0 93 22 19

Combinaties woonhuis/bedrijfspand

1 093

1 107

1 190

996

937

1 039

1 062

1 643

920

2


487 59 421 69 47 10

499 53 450 54 40 11

543 63 460 62 53 9

441 50 390 63 39 13

417 73 350 57 34 6

472 55 388 77 37 10

491 54 395 71 41 10

764 73 621 107 63 15

425 35 364 55 31 10

0 –7 1 23 14 39

Bedrijfspanden

958

959

1 088

825

912

953

874

1 445

987

–9


384 36 434 60 33 11

350 51 427 79 35 17

437 45 492 63 35 16

314 25 366 68 31 21

318 43 410 87 39 15

376 42 382 94 42 17

324 37 365 87 44 17

534 55 607 148 77 24

357 40 424 96 54 16

–10 –14 –11 12 –10 –23

1 064

928

1 025

772

828

968

876

1 263

739

–20

502 84 385 57 26 10

436 61 330 52 30 19

496 75 362 44 30 18

375 51 272 47 14 13

374 53 308 53 30 10

462 87 321 60 26 12

429 62 278 61 26 20

612 98 397 90 52 14

360 49 240 62 14 14

–20 –40 –22 9 –24 –13

Bouwgrond en landelijke eigendommen w.v. genomen door: hypotheekbanken en bouwfondsen verzekeraars, spaarkassen en pensioenfondsen banken andere rechtspersonen particulieren buitenland

mln euro Ingeschreven hypotheekbedragen naar onderpand Woonhuizen

7 669

7 060

8 316

6 902

6 704

7 281

7 155

9 957

5 546

9


2 493 881 3 329 610 87 271

2 312 803 3 178 416 96 255

2 745 923 3 718 531 87 313

2 337 751 3 010 462 82 260

2 291 722 2 935 451 91 214

2 454 797 3 201 518 74 237

2 535 804 2 943 576 73 224

3 519 1 084 4 071 852 120 311

1 811 555 2 432 491 63 193

10 –1 9 42 12 –3

Combinaties woonhuis/bedrijfspand

593

635

1 134

520

498

545

725

1 734

475

19


288 21 229 32 11 13

238 21 271 47 19 39

283 121 661 45 15 8

228 20 228 16 13 15

180 33 167 31 18 69

253 16 180 57 11 28

287 27 308 74 22 8

502 26 391 74 31 709

210 12 176 52 17 7

3 35 20 26 42 104

Bedrijfspanden

1 299

1 586

2 972

1 453

1 717

1 179

1 207

3 665

1 740

–18


419 21 591 113 18 139

402 37 811 165 16 155

560 61 2 063 116 29 143

298 158 396 88 9 504

341 32 971 191 29 153

333 26 470 151 31 169

325 34 465 199 33 152

474 64 1 113 384 79 1 551

416 31 485 634 36 138

–11 –57 –16 16 –45 –32

Bouwgrond en landelijke eigendommen

578

538

662

490

364

645

445

796

402

–24


267 21 233 40 14 2

249 20 219 34 13 4

224 21 300 62 48 6

158 17 121 129 13 53

174 19 120 20 25 4

331 28 183 53 17 33

173 17 161 58 7 30

289 29 281 182 12 3

215 19 129 28 6 6

–15 –38 –12 4 –38 –86

1)

De procentuele groei van de laatste twaalf maanden t.o.v. dezelfde periode een jaar eerder.

Bron: Kadaster.

26


Tabel 2.6 Regionale spreiding van de nieuw ingeschreven woninghypotheken 1) Aantal ingeschreven hypotheken 2002 nov.

dec.

Trend 2)

Ingeschreven hypotheekbedragen

2002

2003

2002

jan.–dec.

jan.

aug.

2003 sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

mln euro Groningen Oost-Groningen Delfzijl e.o. overig Groningen totaal Friesland Noord-Friesland Zuidwest-Friesland Zuidoost-Friesland totaal Drenthe Noord-Drenthe Zuidoost-Drenthe Zuidwest-Drenthe totaal Overijssel Noord-Overijssel Zuidwest-Overijssel Twente totaal Gelderland Veluwe Achterhoek Arnhem/Nijmegen Zuidwest-Gelderland

%

508 133 927

569 179 1 121

5 802 1 728 11 819

364 88 668

47 15 121

46 14 119

58 15 127

56 15 113

70 21 158

42 9 88

17 24 17

1 568

1 869

19 349

1 120

182

179

201

184

248

139

17

921 311 444

1 066 364 642

10 674 3 442 6 378

659 224 390

97 35 75

100 36 64

106 38 71

113 43 58

140 56 98

85 32 55

12 7 10

1 676

2 072

20 494

1 273

207

201

215

215

294

173

10

544 507 307

598 653 414

6 462 6 387 4 016

341 346 225

70 61 39

61 60 40

78 64 43

74 60 42

89 86 60

45 40 31

5 16 9

1 358

1 665

16 865

912

169

161

185

177

235

117

10

827 375 1 611

991 425 2 011

9 731 4 289 19 263

604 277 1 126

112 53 194

107 45 204

124 53 232

133 57 227

153 86 291

94 43 151

17 14 20

2 813

3 427

33 283

2 007

359

356

410

417

530

289

18

1 438 847 1 724 537

1 951 1 147 2 271 765

18 124 10 817 20 467 6 261

1 200 622 1 216 455

241 124 255 79

241 120 242 77

270 139 273 101

241 131 283 96

361 186 389 153

211 91 198 81

11 7 12 11

totaal

4 546

6 134

55 669

3 493

699

680

783

750

1 089

581

11

Utrecht

2 692

3 783

34 814

2 258

513

490

504

513

728

414

1

Noord-Holland Kop van Noord-Holland Alkmaar e.o. IJmond Agglomeratie Haarlem Zaanstreek Groot-Amsterdam Het Gooi en Vechtstreek

1 075 803 434 553 365 2 200 633

1 367 897 608 682 503 2 678 773

12 647 8 444 5 618 6 853 4 813 26 517 7 529

745 579 330 418 308 1 757 505

147 119 69 103 58 427 145

148 107 69 108 51 395 131

153 134 81 100 58 444 143

158 143 67 111 54 452 139

213 168 104 130 82 552 184

106 103 53 90 43 355 114

14 18 7 5 22 12 7

6 063

7 508

72 421

4 642

1 067

1 009

1 114

1 125

1 433

865

12

846 2 036 414 687 3 250 953

1 104 2 569 504 919 3 877 1 318

10 605 25 154 4 999 8 985 39 594 12 124

716 1 621 309 582 2 717 829

162 365 62 114 488 148

150 340 73 133 492 136

175 367 62 112 503 155

149 344 76 125 503 147

201 477 91 172 623 218

125 285 51 95 420 123

8 13 –9 10 15 17

8 186

10 291

101 461

6 774

1 339

1 323

1 373

1 343

1 782

1 099

12

255 786

371 924

3 348 8 387

207 499

28 81

28 93

35 106

32 109

47 132

27 73

19 16

1 041

1 295

11 735

706

109

121

141

141

178

100

17

1 547 1 067 1 456 1 663

2 056 1 410 1 850 2 168

18 538 13 364 17 650 20 650

1 222 876 1 099 1 270

236 161 230 281

213 162 234 258

245 187 240 284

252 177 262 285

354 246 354 406

197 144 186 221

13 8 10 11

5 733

7 484

70 202

4 467

907

868

956

976

1 360

747

10

607 533 1 575

815 712 1 954

7 988 6 445 18 807

493 398 1 109

97 72 215

93 87 202

97 84 212

93 86 214

130 120 294

83 57 157

15 14 9

totaal

2 715

3 481

33 240

2 000

384

381

392

393

545

297

11

Flevoland

1 294

1 571

16 328

1 160

178

193

187

198

241

175

9

totaal Zuid-Holland Agglomeratie Leiden en Bollenstreek Agglomeratie ’s-Gravenhage Delft en Westland Oost-Zuid-Holland Groot-Rijnmond Zuidoost-Zuid-Holland totaal Zeeland Zeeuwsch-Vlaanderen Overig Zeeland totaal Noord-Brabant West-Noord-Brabant Midden-Noord-Brabant Noordoost-Noord-Brabant Zuidoost-Noord-Brabant totaal Limburg Noord-Limburg Midden-Limburg Zuid-Limburg

Gespreide ligging van de onderpanden Totaal 1) 2)

1 167

1 528

13 452

864

392

339

381

405

569

324

20

40 852

52 108

499 313

31 676

6 504

6 300

6 841

6 837

9 230

5 320

11

Hypotheken op woonhuizen ten laste van particulieren. De procentuele groei van de laatste twaalf maanden t.o.v.dezelfde periode een jaar eerder.

Bron: Kadaster.


27

Geldmarkt Tabel 3.1 Rentetarieven op de geldmarkt 1) 2002

2003

juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

% Officiële rentetarieven per ultimo Reporente ECB 6) Marginale beleningsrente ECB 7) Depositorente ECB 7)

3,25 4,25 2,25

3,25 4,25 2,25

3,25 4,25 2,25

3,25 4,25 2,25

3,25 4,25 2,25

3,25 4,25 2,25

2,75 3,75 1,75

2,75 3,75 1,75

2,75 3,75 1,75

Wettelijke rente 2) Heffings- en invorderingsrente bij belasting 3) Rente op studieleningen 4)

7,00 3,25 4,03

7,00 3,25 4,03

7,00 3,25 4,03

7,00 3,25 4,03

7,00 3,25 4,03

7,00 3,25 4,03

7,00 3,25 4,03

7,00 3,25 3,73

7,00 3,25 3,73

3,35

3,30

3,29

3,32

3,30

3,30

3,09

2,79

2,76

Euribor eenmaands driemaands zesmaands twaalfmaands

3,38 3,46 3,59 3,87

3,36 3,41 3,48 3,64

3,33 3,35 3,38 3,44

3,32 3,31 3,27 3,24

3,31 3,26 3,17 3,13

3,23 3,12 3,04 3,02

2,98 2,94 2,89 2,87

2,85 2,83 2,76 2,70

2,77 2,69 2,58 2,50

Kasgeldleningen overheid 5) eenweeks eenmaands tweemaands driemaands zesmaands negenmaands twaalfmaands

3,35 3,37 3,41 3,45 3,58 3,72 3,85

3,33 3,35 3,37 3,39 3,47 3,54 3,63

3,31 3,32 3,33 3,34 3,36 3,39 3,43

3,31 3,31 3,30 3,30 3,26 3,22 3,22

3,31 3,30 3,26 3,25 3,15 3,11 3,11

3,31 3,21 3,16 3,10 3,02 3,00 3,00

3,00 2,96 2,93 2,92 2,87 2,85 2,85

2,85 2,84 2,83 2,81 2,74 2,70 2,68

2,80 2,76 2,70 2,67 2,56 2,51 2,49

Kasgeldleningen overigen 5) eenweeks eenmaands tweemaands driemaands zesmaands negenmaands twaalfmaands

3,50 3,47 3,51 3,55 3,68 3,82 3,95

3,47 3,45 3,47 3,49 3,57 3,64 3,73

3,46 3,42 3,43 3,44 3,46 3,49 3,53

3,46 3,41 3,40 3,40 3,36 3,32 3,32

3,46 3,40 3,36 3,35 3,25 3,21 3,21

3,45 3,31 3,26 3,20 3,12 3,10 3,10

3,14 3,06 3,03 3,02 2,97 2,95 2,95

2,99 2,94 2,93 2,91 2,84 2,80 2,78

2,95 2,86 2,80 2,77 2,66 2,61 2,59

Driemaands Euro-dollardeposito’s

1,79

1,76

1,70

1,73

1,70

1,37

1,33

1,27

1,25

Geldmarktrente Daggeld Termijngelden zonder onderpand

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)

Maandgemiddelden, tenzij anders aangegeven. Vastgesteld door het Ministerie van Justitie. Vastgesteld door het Ministerie van Financien. Geldig voor studieleningen verstrekt na 1 januari 1992. Vastgesteld door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Ontleend aan de adviesprijzen van de Vereniging van bemiddelaars in onderhandse leningen, gepubliceerd door Prebon Yamane (Nederland). Met ingang van 12 maart verlaagd met 0,25%. Met ingang van 7 maart verlaagd met 0,25%.

Bron: De Nederlandsche Bank NV.

Tabel 3.2 Korte rente op de buitenlandse markten 2002 mei

2003 juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

% Australië Canada Denemarken

4,84 2,59 3,66

5,07 2,76 3,68

4,98 2,85 3,59

4,96 2,93 3,51

4,92 2,90 3,39

4,90 2,87 3,39

4,84 2,82 3,26

4,83 2,83 3,05

. 2,86 .

Japan Noorwegen Polen

0,05 6,90 9,44

0,03 7,12 8,70

0,04 7,25 8,53

0,03 7,26 .

0,03 7,15 7,38

0,03 7,12 7,05

0,05 7,09 .

0,05 6,62 6,11

0,04 5,59 .

Tsjechie Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk

3,80 1,82 4,08

3,80 1,81 4,11

3,40 1,79 3,99

3,10 1,73 3,92

3,00 1,76 3,93

2,80 1,73 3,90

2,80 1,39 3,91

2,60 1,34 3,95

2,70 1,29 .

Zuid Korea Zweden Zwitserland

4,80 4,29 1,14

4,90 4,28 1,16

4,90 4,26 0,71

4,80 4,19 0,68

4,80 4,17 0,69

4,90 4,07 0,65

4,90 3,91 0,66

4,90 3,67 0,54

. 3,65 .

Euro-zone

3,47

3,46

3,41

3,35

3,31

3,26

3,12

2,94

2,83

Bron: OECD.

28


Tabel 3.3 Wisselkoersen en goudprijs Land

Valuta

2002 juli

Trend 1)

2003 aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

per 1 euro

%

Courante valuta 2) Australië Canada Denemarken Engeland

Dollar Dollar Kroon Pond

1,79 1,53 7,43 0,64

1,80 1,53 7,43 0,64

1,79 1,54 7,43 0,63

1,78 1,55 7,43 0,63

1,78 1,57 7,43 0,64

1,81 1,59 7,43 0,64

1,82 1,64 7,43 0,66

1,81 1,63 7,43 0,67

7 17 0 9

Estland Hongarije Hongkong

Kroon Florint Dollar

15,65 246,65 7,74

15,65 245,30 7,63

15,65 243,93 7,65

15,65 243,53 7,65

15,65 238,28 7,81

15,65 236,07 7,94

15,65 240,39 8,28

15,65 245,12 8,40

0 1 24

Japan Nieuw-Zeeland Noorwegen Polen

Yen Dollar Kroon Zloty

117,14 2,06 7,41 4,09

116,31 2,11 7,43 4,08

118,38 2,08 7,36 4,07

121,54 2,04 7,34 4,04

121,65 2,02 7,32 3,96

124,22 1,99 7,28 3,98

126,12 1,96 7,33 4,07

128,60 1,95 7,54 4,17

11 –6 –3 14

Slovenië Tsjechië Verenigde Staten Zuid-Afrika

Tolar Kroon Dollar Rand

226,56 29,72 0,99 10,00

227,21 30,80 0,98 10,36

228,04 30,19 0,98 10,40

228,73 30,66 0,98 10,11

229,46 30,75 1,00 9,66

230,02 31,19 1,02 9,15

230,71 31,49 1,06 9,23

231,37 31,64 1,08 8,93

4 –1 24 –11

Zweden Zwitserland

Kroon Frank

9,27 1,46

9,25 1,46

9,17 1,46

9,11 1,46

9,08 1,47

9,10 1,47

9,17 1,46

9,15 1,47

–1 –1

Bahrayn Cyprus Egypte Filipijnen

Dinar Pond Pond Peso

0,40 0,57 4,74 57,97

0,40 0,57 4,74 57,97

0,40 0,57 4,74 59,52

0,40 0,57 4,74 59,52

0,40 0,57 4,74 61,16

0,40 0,58 4,74 57,64

0,40 0,58 6,02 59,17

0,40 0,58 6,02 60,61

0 1 43 18

IJsland India Indonesië 4) Israël

Kroon Rupee Rupiah Shekel

87,45 35,89 88,11 4,59

88,50 35,20 88,11 4,59

86,76 43,55 88,11 4,59

88,86 44,43 88,11 4,59

88,86 44,43 88,11 4,59

86,38 49,54 84,75 4,84

86,38 52,35 84,75 5,18

86,70 51,14 84,75 5,43

–5 29 –23 38

Kenia Kuwayt Malawi Malaysia

Shilling Dinar Kwacha Ringgit

110,50 0,30 31,48 3,65

110,50 0,30 31,48 3,65

110,50 0,30 31,48 3,63

110,50 0,30 31,48 3,64

110,50 0,30 31,48 3,68

112,36 0,32 31,48 3,73

86,58 0,33 31,48 3,86

86,58 0,33 31,48 3,86

18 20 0 19

Malta Marokko Mexico Ned. Antillen

Lira Dirham Peso Gulden

0,41 10,02 9,48 1,78

0,41 10,02 9,48 1,78

0,41 10,02 10,37 1,77

0,41 10,02 10,37 1,77

0,41 10,02 10,37 1,79

0,42 10,74 10,62 1,86

0,42 10,74 11,73 1,92

0,43 10,74 11,73 1,92

7 2 50 22

Oman Pakistan Qatar Saudi-Arabië

Rial Rupee Riyal Riyal

0,39 44,05 3,83 3,72

0,39 44,05 3,64 3,72

0,38 44,05 3,64 3,69

0,38 44,05 3,64 3,71

0,40 44,05 3,83 3,74

0,41 44,05 3,79 3,92

0,42 44,05 3,99 4,07

0,42 44,05 3,99 4,07

23 –10 20 24

Singapore Sri Lanka Thailand Tunesië

Dollar Rupee Baht Dinar

1,76 110,50 42,14 1,40

1,74 110,50 42,14 1,40

1,76 110,50 42,14 1,40

1,76 110,50 43,99 1,40

1,77 110,50 43,99 1,40

1,82 90,50 45,47 1,41

1,88 90,50 45,47 1,41

1,89 90,50 45,47 1,41

17 33 14 5

Ver. Arabische Emiraten Zimbabwe

Dirham Dollar

3,67 36,73

3,67 36,73

3,61 36,73

3,67 36,73

3,67 36,73

3,88 36,73

4,02 36,73

4,02 36,73

24 0

10,40

10,66

10,59

10,45

10,65

11,02

10,94

–2

Incourante valuta 3)

euro Goud 5) 1) 2) 3) 4) 5)

10,35

De procentuele verandering van de laatste maand t.o.v. dezelfde maand van het voorgaande jaar. Maandgemiddelden, gebaseerd op informatieve wisselkoersen zoals die door De Nederlandsche Bank dagelijks om 14.15 uur worden vastgesteld (middenkoersen). Informatie(midden)koersen geldend ultimo van de maand, gebaseerd op gegevens van het GWK. Notering per 1 eurocent. 1 gram fijn. Laatprijs, dagelijks vastgesteld om ca. 14.00 uur; biedprijs is 0,32 euro lager; bron: Engeldhard Clal Drijfhout Edelmetaalbedrijven NV.


29

Kapitaalmarkt Tabel 4.1 Rente op de kapitaalmarkt 1) 2002 juni

2003 juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

4,94

4,76

4,48

4,23

4,28

4,23

4,04

3,85

3,67

3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar 7 jaar

4,32 4,50 4,69 4,77 4,83

4,07 4,28 4,46 4,58 4,70

3,78 3,96 4,13 4,30 4,48

3,48 3,66 3,83 4,00 4,19

3,41 3,61 3,84 4,05 4,24

3,33 3,52 3,78 3,99 4,19

3,10 3,30 3,56 3,79 3,98

2,86 3,12 3,31 3,55 3,75

2,65 2,96 3,11 3,28 3,50

7 tot 8 jaar 8 tot 9 jaar 9 tot 10 jaar 10 tot 11 jaar

4,99 5,04 5,11 5,16

4,84 4,91 4,97 5,07

4,57 4,66 4,71 .

4,32 4,44 4,50 .

4,37 4,51 4,58 .

4,32 4,47 4,56 .

4,15 4,29 4,36 .

3,93 4,09 4,19 4,17

3,68 3,86 3,97 4,05

19 tot 20 jaar 20 tot 21 jaar 24 tot 25 jaar 25 tot 26 jaar

. 5,46 . 5,44

. 5,33 . 5,31

. 5,08 . 5,09

. 4,95 . 4,95

. 5,07 . 5,09

. 5,06 . 5,11

. 4,89 . 4,96

4,65 4,83 4,73 4,91

4,61 . 4,70 .

3 tot 5 jaar 5 tot 8 jaar 3 tot 8 jaar

4,59 4,86 4,75

4,37 4,71 4,57

4,05 4,45 4,29

3,75 4,17 4,00

3,73 4,22 4,02

3,65 4,17 3,96

3,43 3,97 3,76

3,22 3,75 3,53

3,04 3,49 3,31

Vijf langste staatsleningen 3) Nieuwste 10-jarige staatslening Eeuwigdurende staatsleningen

5,23 5,16 5,68

5,07 4,99 5,52

4,80 4,71 5,30

4,60 4,50 5,22

4,69 4,58 5,23

4,66 4,56 5,30

4,49 4,36 5,25

4,35 4,23 5,01

4,21 4,05 4,88

Gewone obligaties t.l.v. banken Pand- en bankbrieven Kapitaalobligaties

5,03 5,14 5,31

4,92 5,00 5,22

4,78 4,81 5,08

4,56 4,57 4,84

4,65 4,65 5,02

4,58 4,63 4,94

4,35 4,44 4,71

4,17 4,12 4,44

3,96 3,94 4,24

5,58

5,55

5,43

5,29

5,11

5,04

4,99

4,87

.

5,60 6,30

5,50 6,30

5,30 6,10

4,90 5,80

4,90 5,80

4,90 5,80

4,80 5,80

4,60 5,80

4,40 5,80

Lagere overheid 5 jaar fixe 7 jaar fixe 10 jaar fixe 12 jaar fixe 15 jaar fixe

4,82 5,03 5,23 5,33 5,39

4,63 4,87 5,10 5,20 5,26

4,34 4,60 4,84 4,95 5,03

4,07 4,36 4,64 4,77 4,87

4,12 4,45 4,71 4,89 5,02

4,07 4,42 4,76 4,91 5,03

3,88 4,24 4,59 4,75 4,88

3,65 4,03 4,41 4,58 4,72

3,41 3,81 4,22 4,40 4,57

Semi-overheid 5 jaar fixe 7 jaar fixe 10 jaar fixe 12 jaar fixe 15 jaar fixe

5,36 5,63 5,93 6,13 6,30

5,17 5,47 5,80 6,00 6,17

4,88 5,20 5,54 5,75 5,94

4,61 4,96 5,34 5,57 5,78

4,62 5,00 5,41 5,69 5,87

4,55 4,95 5,38 5,71 5,87

4,37 4,77 5,21 5,55 5,72

4,13 4,56 5,03 5,38 5,55

3,89 4,34 4,84 5,32 5,49

%

Openbare kapitaalmarkt

Effectief rendement obligatieleningen 2) Aflosbare staatsleningen w.v. naar gemiddeld resterende looptijd: 2 tot 3 tot 4 tot 5 tot 6 tot

Onderhandse kapitaalmarkt

Hypothecaire leningen Nieuw ingeschreven gewone hypotheken op onroerende goederen Eerste hypotheken op woonhuizen (ultimo) laagste hoogste

4)

Onderhandse leningen 5)

1) 2) 3) 4)

5)

Maand- c.q. jaargemiddelden. Met ingang van 14 januari 2002 gebaseerd op de slotkoersen i.p.v. de koersen tot 13.30 uur. Het rekenkundig gemiddelde van het effectief rendement van de vijf staatsleningen met de langste gemiddeld resterende looptijd, gewogen met het uitstaande bedrag van de lening; gemiddeld resterende looptijd in februari 2003: 14,2 jaar. Laagste en hoogste rentepercentage van gewone hypothecaire leningen, zonder overheidsgarantie van ten hoogste 75% van de executiewaarde, bij eerste afsluiting, op een nieuwbouw eengezinshuis in eigen gebruik, verstrekt door een aantal hypothecaire leningverstrekkende instellingen, w.o. hypotheekbanken, algemene en cooperatief georganiseerde banken, bij een rentevaste periode van vijf jaar. Bron: Prebon Yamane (Nederland).

30


Tabel 4.2 Lange rente op buitenlandse markten 2002

2003

juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

% Lange rente 1) Australië België Canada

5,99 5,15 5,37

5,86 4,98 5,23

5,69 4,70 5,14

5,34 4,48 4,92

5,58 4,58 5,16

5,70 4,55 5,18

5,16 4,36 4,88

. 4,17 5,02

. . .

Duitsland Frankrijk Italië

5,00 5,45 5,25

4,90 5,48 5,11

4,60 4,99 4,83

4,40 4,89 4,62

4,50 5,14 4,76

4,50 4,80 4,74

4,30 4,79 4,55

4,20 . 4,38

. . .

Japan Nederland Spanje

1,33 5,16 4,93

1,30 4,99 4,75

1,25 4,71 4,42

1,13 4,50 4,21

1,10 4,58 4,13

0,98 4,55 4,18

0,98 4,36 4,02

. 4,19 3,71

. 3,97 .

Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk

5,58 5,12

5,32 5,01

4,97 4,71

4,63 4,49

4,93 4,61

5,07 4,64

4,73 4,57

. .

. .


3,66 3,99 4,24 4,44 4,60

3,41 3,68 3,95 4,17 4,35

3,31 3,51 3,74 3,95 4,13

2,95 3,11 3,33 3,55 3,75

2,96 3,16 3,43 3,69 3,91

2,90 3,17 3,44 3,69 3,90

2,64 2,78 3,04 3,30 3,53

2,52 2,64 2,88 3,13 3,36

2,28 2,40 2,64 2,89 3,13


4,74 4,86 4,95 5,04 5,11

4,51 4,64 4,75 4,84 4,92

4,29 4,43 4,55 4,65 4,75

3,93 4,09 4,22 4,34 4,45

4,11 4,29 4,43 4,56 4,66

4,09 4,25 4,39 4,51 4,61

3,75 3,93 4,09 4,22 4,33

3,57 3,75 3,91 4,04 4,16

3,36 3,56 3,74 3,89 4,02


5,16 5,21 5,25 5,29 5,31

4,99 5,05 5,10 5,14 5,18

4,80 4,86 4,90 4,95 4,98

4,53 4,61 4,68 4,73 4,78

4,75 4,83 4,84 4,95 5,00

4,70 4,77 4,83 4,88 4,92

4,42 4,50 4,56 4,62 4,66

4,25 4,33 4,39 4,45 4,50

4,13 4,23 4,31 4,38 4,44

Euro-rendement 2)

1) 2)

Bron: OECD. Bron: Eurostat.

Tabel 4.3 Emissies op de Nederlandse kapitaalmarkt via EURONEXT Amsterdam 2002 jaar

2003 jan.–febr.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

jan.–febr.

mln euro Aandelenmarkt Openbare emisies w.v. door: financiële instellingen 1) beleggingsfondsen vastgoedfondsen overige private sector

7 219

461

434

46

526

1 181

1 653

2 835

– 6 041 379 798

– 453 8 –

– 431 4 –

– 46 – –

– 278 1 247

– 895 286 –

– 1 653 – 1

– 2 547 286 1

Onderhandse plaatsing w.v. door: financiële instellingen 1) beleggingsfondsen vastgoedfondsen overige private sector

3 100

301

546

7

35

7

2

8

223 114 642 2 121

134 114 6 46

0 – 532 14

– – – 7

0 – – 35

0 – – 7

– – – 2

0 – – 8

10 319

762

981

53

561

1 188

1 655

2 843

76 379

10 280

5 992

4 617

11 366

8 391

7 540

15 931

22 950 46 953 102 6 476 373 –

4 696 5 583 – – – –

2 722 3 188 – 82 – –

2 545 2 072 – – – –

– 10 601 – 764 – –

3 412 4 852 – 127 – –

3 144 4 246 – 150 – –

6 556 9 097 – 277 – –

Totaal aandelen Obligatiemarkt Uitgifte van obligaties w.v. door: overheid financiële instellingen w.o. converteerbare obligaties overige private sector w.o. converteerbare obligaties buitenland Uitgifte van pand-, banken spaarbrieven Totaal obligaties 1)

930

177

73

13

–

19

30

49

77 309

10 457

6 065

4 631

11 366

8 410

7 570

15 980

Excl. beleggingsfondsen en vastgoedfondsen.


31

Tabel 4.4 Nominatieve opgave van openbare emissies op de Nederlandse kapitaalmarkt 1) Datum van inschrijving

Debiteur

2002 / 2003

Gemiddelde looptijd

Rentetype

jaren

%

Koers van uitgifte

Emissierendement

Totaal gevraagd

Datum van storting

mln euro

Gewone obligaties 14 jan.

Staat der Nederlanden

10,50

4,25

98,90

4,38

3 412

17 jan.

11 febr.

Staat der Nederlanden

3,50

3,00

100,25

2,91

3 144

14 febr.

Euro-obligaties 13 jan. 13 jan. 20 jan. 24 jan. 24 jan.

Essent Essent Rabobank Nederland ABN AMRO Bank ABN AMRO Bank

0,50 0,45 5,00 3,00 3,00

2,82 2,81 3,63 2,85 2,92

100,00 100,00 100,00 99,93 99,97

2,82 2,81 3,63 2,85 2,92

100 27 1 500 100 1 250

14 jan. 20 jan. 22 jan. 27 jan. 27 jan.

3 febr. 6 febr. 11 febr. 12 febr. 18 febr. 13 febr. 19 febr.

BNG Essent Essent Rabobank Nederland Fortis Finance NWB ABN AMRO Bouwfonds Ned. Gemeenten

5,00 0,80 0,50 4,90 7,00 4,40 3,00

3,50 2,74 2,74 3,63 4,38 3,25 2,88

99,97 99,98 100,00 100,00 101,58 101,37 99,86

3,50 2,76 2,76 . 4,11 2,91 2,92

1 500 50 100 750 51 405 250


32,90 32,90 32,90 32,90

6,43 3,98 3,40 3,01

100,00 100,00 100,00 100,00

. . . .

4 9 20 368

21 febr. 21 febr. 21 febr. 21 febr.

2,00

15,00

102,00

.

10

17 febr.

2,00 2,00 2,00

18,50 17,00 15,00

101,00 101,00 102,00

. . .

25 35 61

30 jan. 30 jan. 4 febr.

0,08 0,09 0,10

0,00 0,00 0,00

. . .

. . .

20 15 100

24 febr. 24 febr. 24 febr.

5,80

0,00

100,00

.

5

28 febr.

25 25 25 25 25 25 25

2 4 5 4 3 4 2


1

1

11 febr.

Mortgage Backed Notes 20 febr. 20 febr. 20 febr. 20 febr.

E-MAC NL 2003-I E-MAC NL 2003-I E-MAC NL 2003-I E-MAC NL 2003-I

Knock-in Reverse Exchange Securities 29 jan.

ING Bank

Knock-in Reverse Exchange Securities 13 jan. 13 jan. 13 jan.

Rabo Securities Rabo Securities ABN AMRO Bank

Commercial Paper 21 febr. 24 febr. 24 febr.

Rabobank Nederland Rabobank Nederland Rabobank Nederland

Overige obligaties 28 febr.

Rabobank Nederland

euro Aandelen 13 jan. 13 jan. 13 jan. 13 jan. 13 jan. 13 jan. 13 jan.

ING Basic Materials Fund ING Daily Consumer Goods Fund ING Energy Fund ING Industrals Fund ING Luxury Consumer Goods Fund ING Telecom Services Fund ING Utilities Fund

16 jan.

Simac Techniek

1)

Inclusief het deel dat eventueel in het buitenland werd geplaatst.

32


Effectenbeurs Tabel 5.1 Koerswaarde en omzet van aandelen op de EURONEXT Amsterdam 2002

Trend 1)

2003

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

mld euro

%

Koerswaarde Officiële Markt (ultimo) Delfstoffenwinning

99,1

97,8

85,8

91,7

92,5

88,1

81,0

77,1

–39

Industrie consumentengoederen kapitaalgoederen basisgoederen

57,2 41,4 16,5

58,5 36,3 16,9

55,4 25,9 15,0

59,3 32,3 14,4

54,2 39,1 15,0

53,8 30,1 14,6

48,4 28,1 12,5

47,1 27,1 10,6

–29 –53 –49

Bouwnijverheid en installatie Transport, opslag en communicatie Niet-financiële dienstverlening Handel

3,0 26,1 29,7 22,1

2,7 28,9 30,4 22,1

2,2 26,1 27,0 16,1

2,3 28,8 29,3 16,8

2,1 31,1 30,5 18,3

2,2 28,6 26,6 16,4

2,0 29,0 24,0 15,5

1,9 27,4 21,4 7,3

–59 –9 –48 –78

Banken/financiële dienstverlening Verzekeraars Beleggingsfondsen Vastgoedfondsen Overige fondsen

24,3 86,6 64,2 12,8 16,7

27,6 89,0 64,8 12,8 16,7

18,7 59,8 59,1 12,1 15,5

25,2 77,3 62,4 12,4 16,4

29,1 84,7 64,5 12,4 16,0

26,3 71,5 60,2 11,5 15,5

24,4 63,8 57,8 11,8 15,2

24,6 55,9 57,0 11,8 15,2

–26 –55 –23 –20 –21

499,7

504,5

418,8

468,6

489,3

445,3

413,5

384,4

–40

0,2

0,1

0,1

0,1

0,2

0,1

0,1

0,1

–36

499,9

504,6

418,9

468,7

489,5

445,4

413,7

384,5

–40

78,9

48,9

47,8

52,8

41,0

31,4

41,8

33,8

–30

Totaal Koerswaarde NMAX (ultimo) Alle genoteerde ondernemingen Omzet van aandelen 2) 1) 2)

De procentuele verandering van de laatste maand t.o.v. dezelfde maand van het voorgaande jaar. Omzet van aandelen op EURONEXT Amsterdam via het nieuwe handelsysteem. Dit handelssysteem is eind oktober 2001 in werking getreden.

Tabel 5.2 Tien grootste stijgers en dalers op de aandelenmarkt, februari 2003 1) Stijging 1)

Daling 1)

%

%

Fox Kids Europe DocData Kon. Begemann Groep Stork Petroplus International

29,0 25,0 21,2 15,6 15,2

Ahold Kon. Numico Magnus Exendis Getronics

69,9 54,2 53,6 52,1 47,8

VersaTel Telecom Vredestein Kuhne + Heitz Kon. Ten Cate New Skies Satellites

13,0 11,8 9,5 9,2 6,7

Priority Telecom Neways Electronic International Scala business Solutions Baan Company Centric KSI

40,0 40,0 35,7 35,1 34,0

1)

De procentuele verandering van de individuele herbeleggingsindex.


33

Tabel 5.3 CBS-indexcijfers voor aandelen, naar bedrijfstak Gemiddelden 2002 nov.

Trend 1)

Ultimo’s 2003 dec.

jan.

2002 febr.

nov.

2003 dec.

jan.

febr.

ultimo 1983=100

%

CBS-koersindex Consumentengoederenindustrie Kapitaalgoederenindustrie Basisgoederenindustrie Bouwnijverheid en installatie

826,7 327,0 325,5 327,8

780,6 316,1 333,2 322,1

751,0 288,7 319,6 309,5

677,1 261,3 258,7 297,6

791,5 375,5 343,1 323,9

786,2 289,0 333,4 321,8

707,2 269,5 285,7 297,9

688,3 259,9 243,2 282,1

–29 –53 –49 –48

Transport-, opslag- en communicatie Niet-financiële dienstverlening Handel

189,8 763,1 495,3

187,4 730,3 489,1

193,0 678,0 487,3

178,6 588,4 373,2

200,0 785,5 535,0

184,2 701,2 479,4

186,6 633,2 458,3

176,1 565,6 216,8

–13 –48 –78

Banken/financiële dienstverlening Verzekeraars

425,4 649,3

421,6 620,9

407,2 579,5

379,6 502,4

461,9 702,9

418,1 592,9

387,1 529,8

390,4 463,5

–28 –55

Algemeen

489,0

473,4

452,4

402,1

510,8

462,1

424,3

387,8

–44

Consumentengoederenindustrie Kapitaalgoederenindustrie Basisgoederenindustrie Bouwnijverheid en installatie

1 451,1 502,0 645,8 691,4

1 370,1 485,3 661,1 679,4

1 318,2 443,2 634,2 652,8

1 190,1 401,1 513,3 627,7

1 389,2 576,4 680,8 683,2

1 380,0 443,6 661,5 678,8

1 243,1 413,8 566,9 628,4

1 209,7 398,9 482,5 595,0

–27 –53 –48 –46


325,6 1 196,2 835,2

321,5 1 144,8 824,8

331,0 1 062,8 821,8

306,4 922,4 629,4

343,1 1 231,4 902,2

316,1 1 099,2 808,4

320,1 992,7 772,8

302,0 886,6 365,6

–12 –47 –78


1 084,6 1 329,9

1 075,0 1 271,6

1 038,3 1 186,9

967,7 1 029,0

1 177,5 1 439,7

1 066,0 1 214,3

987,0 1 085,0

995,4 949,2

–24 –53

969,4

938,4

896,9

797,4

1 012,6

916,0

841,3

769,0

–43

CBS-herbeleggingsindex

Algemeen 1)

De procentuele verandering van de laatste maand t.o.v. dezelfde maand van het voorgaande jaar (gebaseerd op ultimo-cijfers).

Tabel 5.4 Totaal rendement op aandelen 1), naar bedrijfstak 2002 juni

2003 juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

% Consumentengoederenindustrie Kapitaalgoederenindustrie Basisgoederenindustrie Bouwnijverheid en installatie

–10,0 –16,2 –3,4 11,4

–15,9 –30,9 –12,6 –2,2

–12,0 –34,0 –11,0 –11,0

–7,3 –32,8 –11,9 –19,4

2,6 –29,9 –18,5 –17,5

–10,7 –28,4 –22,5 –21,8

–13,9 –48,9 –25,5 –22,8

–23,0 –51,3 –36,9 –34,4

–27,4 –52,6 –47,7 –45,8


–26,1 –26,4 –36,5

–23,0 –34,0 –44,6

4,0 –28,0 –41,0

3,1 –28,8 –52,8

1,2 –23,2 –52,2

–0,7 –24,5 –52,4

–13,3 –33,7 –57,8

–10,5 –40,7 –56,5

–12,2 –47,1 –77,8


–13,6 –31,4

–24,6 –44,4

–14,0 –41,0

–34,3 –54,0

–8,2 –38,0

–1,2 –35,3

–10,6 –46,4

–25,2 –49,6

–24,5 –53,3

Alle aandelen, excl. beleggingsfondsen

–21,1

–31,7

–27,0

–31,7

–23,5

–23,3

–32,8

–37,7

–42,6

1)

Berekend als 12-maands mutatie van de herbeleggingsindex.

34


Tabel 5.5 CBS-indexcijfers voor aandelen van beleggings- en vastgoedfondsen Gemiddelden 2002

2003

nov.

Trend 1)

Ultimo’s

dec.

jan.

2002 febr.

nov.

2003 dec.

jan.

febr.

ultimo 1993=100

%

CBS/MoneyView-koersindex voor beleggingsfondsen Algemeen Aandelenfondsen beleggingen in Nederland beleggingen in Europa beleggingen in het Verre Oosten beleggingen in Noord-Amerika beleggingen wereldwijd Obligatiefondsen gewone obligatiefondsen fictief-rendement obligatiefondsen Geldmarktfondsen Gemengde fondsen

122,0 140,2 191,2 181,8 65,0 206,3 139,5

120,4 136,3 186,3 176,9 63,6 200,5 135,2

117,8 130,5 177,8 167,7 60,9 191,0 129,6

112,6 119,8 158,1 152,9 57,7 178,3 119,2

125,1 146,1 200,5 188,9 67,3 211,4 145,7

118,1 131,2 181,2 171,5 60,7 190,9 129,5

113,7 122,3 165,8 157,2 58,1 179,8 120,8

111,8 118,2 150,4 149,5 57,1 179,1 118,6

–26 –40 –45 –41 –31 –38 –40

131,9 100,4 166,1 118,6 123,0

132,7 101,1 167,1 119,1 122,5

133,5 101,9 167,3 119,4 121,3

134,5 102,9 167,7 119,6 118,2

132,2 100,5 167,0 118,8 124,8

133,3 101,7 167,3 119,4 121,8

134,0 102,5 167,2 119,6 119,4

134,9 103,1 168,5 119,9 117,2

2 1 2 –1 –17

93,7 92,6 119,8 87,7 131,6

92,7 91,3 118,9 86,4 133,1

89,9 88,5 116,9 83,6 129,3

88,2 86,9 116,5 81,8 126,3

94,7 93,5 121,1 88,5 134,3

88,5 86,5 117,5 81,3 132,5

88,6 87,4 116,7 82,4 125,9

88,1 86,6 115,0 81,7 127,2

–13 –13 –5 –15 –13

137,0 157,1 211,6 195,4 70,3 216,2 158,1

135,5 152,9 206,6 190,7 68,9 210,4 153,3

132,6 146,6 197,2 181,7 66,2 200,7 147,1

126,8 134,7 175,4 165,9 62,9 187,3 135,3

140,7 163,8 222,2 203,0 72,8 221,5 165,2

132,9 147,3 201,0 185,4 66,0 200,6 147,0

128,1 137,4 183,8 170,6 63,3 188,9 137,1

125,9 132,8 166,8 162,2 62,2 188,2 134,5

–25 –39 –44 –40 –30 –38 –40

147,8 147,5 166,1 127,9 157,4

149,2 149,2 167,2 128,4 157,2

150,1 150,4 167,3 128,7 155,6

151,2 151,8 167,8 129,0 151,6

148,7 148,4 167,1 128,1 160,1

149,9 150,1 167,4 128,7 156,3

150,6 151,2 167,3 128,9 153,2

151,7 152,2 168,6 129,3 150,4

4 5 2 3 –14

175,6 180,5 218,4 173,9 169,5

181,1 186,8 216,6 181,1 171,6

180,7 187,2 213,2 182,0 166,7

177,2 183,7 212,4 178,2 162,9

181,7 187,3 220,8 181,2 173,0

177,8 182,9 214,2 177,0 170,8

178,1 184,9 212,8 179,5 162,4

177,0 183,1 209,6 178,0 164,1

6 8 4 8 –10

CBS/SBV-koersindex voor vastgoedfondsen Algemeen Direct Nederland wereldwijd Indirect

CBS/MoneyView-herbeleggingsindex voor beleggingsfondsen Algemeen Aandelenfondsen beleggingen in Nederland beleggingen in Europa beleggingen in het Verre Oosten beleggingen in Noord-Amerika beleggingen wereldwijd Obligatiefondsen gewone obligatiefondsen fictief-rendement obligatiefondsen Geldmarktfondsen Gemengde fondsen CBS/SBV-herbeleggingsindex voor vastgoedfondsen Algemeen Direct Nederland wereldwijd Indirect 1)


Tabel 5.6 Totaal rendement 1) van beleggings- en vastgoedfondsen 2002 juni

2003 juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

–20,9 –29,3 –23,6 –26,5 –14,9 –29,1 –32,7

–22,4 –32,2 –32,4 –30,5 –11,4 –32,9 –34,6

–17,0 –25,9 –28,2 –26,8 –7,4 –22,6 –26,9

–16,5 –27,7 –32,3 –28,2 –2,8 –24,9 –29,0

–16,2 –25,0 –25,5 –25,4 –7,8 –21,7 –26,6

–16,8 –26,1 –23,8 –25,4 –11,9 –26,7 –28,2

–22,5 –35,1 –33,3 –33,3 –22,4 –35,8 –37,3

–24,3 –38,4 –39,1 –38,0 –28,1 –38,4 –40,0

–24,7 –39,2 –43,7 –40,2 –30,2 –38,2 –39,8

–0,6 0,6 –1,9 3,3 –10,9

0,0 0,6 –0,8 3,2 –12,4

1,5 1,7 1,2 3,2 –9,2

3,1 3,9 2,1 3,2 –7,1

–0,6 0,4 –2,0 2,9 –8,6

1,3 1,8 0,6 3,1 –8,6

2,9 3,4 2,1 3,1 –11,2

3,5 4,2 2,1 3,1 –12,7

4,0 5,0 2,3 3,3 –13,8

9,6 11,1 5,7 12,3 –1,0

9,7 11,3 7,8 11,9 –1,7

10,6 12,4 11,1 12,3 –1,4

10,4 11,7 13,3 10,6 1,5

17,8 20,4 15,8 20,9 1,7

19,9 23,1 17,6 23,3 0,7

13,3 16,0 10,1 16,3 –3,3

8,7 11,7 6,7 11,8 –8,6

5,7 8,3 3,7 8,3 –10,3

% Beleggingsfondsen Algemeen Aandelenfondsen beleggingen in Nederland beleggingen in Europa beleggingen in het Verre Oosten beleggingen in Noord-Amerika beleggingen wereldwijd Obligatiefondsen gewone obligatiefondsen fictief-rendement obligatiefondsen Geldmarktfondsen Gemengde fondsen Vastgoedfondsen Algemeen Direct Nederland wereldwijd Indirect 1)



35

Tabel 5.7 Indexcijfers voor aandelen, bijzondere selecties Basis

2002

Trend 1)

2003

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

% Koersindex AEX-index 2) CBS-index voor niet-AEX-fondsen Amsterdam Midkap-index 2) CBS MIT-index CBS MITS-index FTSE Eurotop-100 index 2)

2-1-1983=45,38 ultimo 1993=100 2-1-1983=45,38 ultimo 1993=100 ultimo 1993=100 29-12-1989=1 006,01

363,6 235,2 391,9 227,7 192,6 2 133,6

371,6 222,6 367,3 216,6 176,0 2 120,9

296,4 187,3 294,9 169,2 129,6 1 789,8

342,8 197,4 317,1 208,0 160,6 1 999,6

362,0 207,4 333,5 240,4 189,4 2 095,9

322,7 201,7 312,2 198,5 160,4 1 909,4

294,9 192,1 287,0 195,3 154,4 1 773,1

266,2 177,8 253,7 186,1 141,6 1 712,2

–46 –39 –48 –41 –57 –38

286,3 263,6 209,9

271,2 250,7 191,8

228,4 195,8 141,2

240,9 240,9 175,5

252,9 278,5 207,0

246,2 230,0 175,3

234,9 226,2 168,7

217,4 215,6 154,8

–37 –40 –57

Herbeleggingsindex CBS-index voor niet-AEX-fondsen CBS MIT-index CBS MITS-index 1) 2)

ultimo 1993=100 ultimo 1993=100 ultimo 1993=100

De procentuele verandering van de laatste maand t.o.v. dezelfde maand van het voorgaande jaar. Bron: Euronext Amsterdam.

Tabel 5.8 Indexcijfers van aandelen op buitenlandse markten 2002 juni

2003 juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

1995=100 Australië België Canada

157 185 161

151 168 149

152 162 149

145 152 139

149 144 141

150 151 148

147 147 .

. . .

Duitsland Frankrijk Italië

160 213 209

145 189 193

134 183 190

119 167 178

110 161 169

118 173 182

115 170 182

108 165 177

Japan Nederland Spanje

77 216 254

73 188 233

69 178 223

66 163 212

63 175 206

62 168 224

61 162 223

. 155 222

Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk Euro-zone

187 125 207

167 112 185

169 111 177

162 105 162

158 104 156

166 106 168

165 103 164

167 . .

Bron: OECD.

Tabel 5.9 Open interest in contracten op de EURONEXT Amsterdam Derivative Markets, ultimo 2002 juni

2003 juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

x 1 000 Opties Aandelenopties Indexopties Warrants Valutaopties

15 425 974 186 14

16 116 983 188 15

16 882 1 090 186 15

17 650 1 118 182 15

13 997 778 182 15

14 746 824 180 15

14 826 937 180 14

13 958 908 179 13

14 877 1 029 176 14

Totaal opties

16 599

17 303

18 173

18 966

14 973

15 766

15 957

15 058

16 095

Indexfutures Stockfutures Valutafutures

50 2 0

50 1 0

50 1 0

49 1 0

41 0 0

40 0 0

34 0 0

39 0 0

36 0 0

Totaal futures

52

51

51

50

42

40

35

39

36

Futures

Bron: EURONEXT Amsterdam.

36


Tabel 5.10 Omzet in opties op de EURONEXT Amsterdam Derivative Markets 2002 juli

2003 aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

jan.–febr.

x 1 000 Aandelenopties Indexopties Warrants Valutaopties

7 285 1 070 1 9

6 362 767 1 3

6 977 755 3 7

7 703 729 0 6

5 979 537 2 2

4 485 1 447 3 8

5 782 1 121 1 7

4 976 1 084 3 4

10 759 2 206 4 11

Totaal

8 364

7 133

7 744

8 439

6 520

5 942

6 912

6 067

12 979

mln euro Aandelenopties Indexopties Warrants Valutaopties

1 972 2 053 0 4

1 583 1 238 0 1

1 891 1 265 1 2

1 954 1 495 0 2

1 261 734 0 1

950 3 896 0 1

1 178 1 987 0 1

1 155 1 560 1 1

2 333 3 547 1 2

Totaal

4 029

2 823

3 159

3 451

1 996

4 848

3 166

2 716

5 883


Tabel 5.11 Omzet van futurecontracten op de EURONEXT Amsterdam Derivative Markets 2002 juli

2003 aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

jan.–febr.

x 1 000 Indexfutures Stockfutures Valutafutures

518 4 0

387 3 0

414 5 2

458 3 0

306 1 0

329 0 0

407 0 0

410 1 0

817 1 0

Totaal

522

390

421

461

307

329

408

411

819

nov.

dec.

jan.

febr.

jan.–febr.


Tabel 5.12 Uitgeoefende optierechten op de EURONEXT Amsterdam Derivative Markets 2002 juli

2003 aug.

sept.

okt.

x 1 000 Aandelenopties Indexopties Warrants Valutaopties

627 76 0 0

684 23 0 0

985 32 3 2

1 401 162 1 1

380 18 2 0

345 30 0 1

722 84 0 0

314 46 2 0

1 035 130 2 0

Totaal

704

708

1 023

1 565

400

377

807

361

1 168

mln euro Aandelenopties Indexopties Warrants Valutaopties

1 631 3 489 0 3

1 942 893 0 3

2 775 1 101 0 23

3 147 7 135 0 10

847 608 0 4

752 890 0 11

1 550 2 997 0 1

641 1 085 0 1

2 191 4 082 0 3

Totaal

5 124

2 838

3 899

10 292

1 459

1 652

4 549

1 727

6 276



37

Tabel 5.13 Nominale waarde en omzet obligaties op EURONEXT Amsterdam 2002

Trend 1)

2003

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

mld euro

%

Nominale waarde (ultimo) Overheid Financiële instellingen Overige private sektor

170,0 154,4 34,1

165,3 155,8 35,1

167,9 157,3 34,1

170,4 157,3 33,9

170,4 171,8 34,2

173,9 173,8 34,1

164,9 175,5 34,3

2 22 –2

Totaal

358,4

356,2

359,4

361,6

376,4

381,8

374,7

10

11,8

9,0

14,0

17,9

10,1

21,2

25,3

126

Totaal omzet obligaties 2) 1) 2)

De procentuele verandering van de laatste maand t.o.v. dezelfde maand van het voorgaande jaar. Omzet van obligaties op EURONEXT Amsterdam via het nieuwe handelsysteem. Dit handelssysteem is eind oktober 2001 in werking getreden.

Tabel 5.14 CBS-indexcijfers voor obligaties Gemiddelden 2002 nov.

2003 dec.

Trend 1)

Ultimo’s

jan.

2002 febr.

nov.

2003 dec.

jan.

febr.

ultimo 1983=100

%

CBS-koersindex Kort (3 tot 5 jaar) Middellang (5 tot 8 jaar) Lang (8 tot 10 jaar)

118,9 127,9 132,3

119,8 129,3 134,1

120,8 131,0 135,9

121,6 132,9 138,2

118,9 127,9 132,4

121,1 130,9 135,6

121,1 131,9 137,2

121,9 133,6 138,9

6 8 9

Staatsleningen algemeen vaste looptijd looptijd 0 tot 3 jaar looptijd 3 tot 5 jaar looptijd 5 tot 8 jaar looptijd 8 jaar en langer

403,2 400,7 345,2 382,6 424,4 442,7

407,8 405,2 347,0 386,2 430,3 451,5

412,7 410,1 348,9 390,8 437,1 460,4

417,6 415,0 350,9 395,4 444,4 469,1

404,0 401,5 345,5 382,9 425,0 444,7

411,3 408,7 348,2 389,6 435,5 457,8

415,3 412,7 349,7 392,6 440,6 466,0

419,3 416,7 351,7 397,3 447,2 471,3

10 10 6 10 14 15

Financiële instellingen gewone obligaties achtergestelde obligaties

385,4 473,4

389,3 481,6

394,2 489,6

398,7 495,7

386,3 475,4

392,0 486,9

396,6 492,0

400,2 496,5

10 11

Algemeen

402,3

406,9

412,0

416,7

403,2

410,3

414,4

418,0

10

257,3

254,3

264,9

259,0

253,9

242,8

–16

CBS-herbeleggingsindex

ultimo 1993=100 Converteerbare obligaties CBS-koersindex converteerbare obligaties 1)

257,3

260,9


38


Tabel 5.15 Totaal rendement op obligaties 1) 2002 juni

2003 juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

% Staatsleningen algemeen vaste looptijd looptijd 0 tot 3 jaar looptijd 3 tot 5 jaar looptijd 5 tot 8 jaar looptijd 8 jaar en langer

6,06 6,07 4,66 5,66 6,22 8,28

6,00 6,02 4,82 6,06 6,46 7,17

6,38 6,37 4,76 6,08 6,77 8,70

7,48 7,48 4,75 6,77 8,57 11,47

4,77 4,78 4,27 5,24 5,28 4,97

5,84 5,85 4,54 6,18 6,92 6,90

8,81 8,81 5,23 8,77 11,18 12,65

9,35 9,32 5,59 9,63 12,14 12,91

10,26 10,24 5,87 10,42 13,50 14,76

Financiële instellingen gewone obligaties achtergestelde obligaties

6,18 7,08

6,15 6,33

6,14 6,58

6,84 7,89

4,92 4,81

5,78 6,28

7,84 9,66

9,08 10,54

9,67 10,92

Alle obligaties

6,24

6,08

6,43

7,66

5,20

5,99

8,66

9,31

10,03

1)


Tabel 5.16 Beurswaarde van obligaties in de CBS-herbeleggingsindex 2002 juli

Trend 1)

2003 aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

mld euro Staatsleningen algemeen vaste looptijd looptijd 0 tot 3 jaar looptijd 3 tot 5 jaar looptijd 5 tot 8 jaar looptijd 8 jaar en langer Financiële instellingen gewone obligaties achtergestelde obligaties Alle obligaties 1)

%

181 181 72 31 36 42

183 183 73 31 37 43

181 181 68 32 37 44

183 183 68 32 36 46

186 186 72 32 37 47

190 190 72 32 37 48

193 193 85 18 38 51

184 184 73 20 38 52

9 9 38 –53 58 7

72 12

73 12

75 12

75 12

75 12

75 13

76 13

78 13

14 7

285

289

290

292

296

300

304

298

10

De procentuele verandering van de laatste maand t.o.v. dezelfde maand van het voorgaande jaar.


39

Vastgoed Tabel 6.1 Particuliere woningtransacties, 2002 1) Aantal

Gemiddelde koopsom per akte

eengezinswoningen

appartementen

nov.

nov.

dec.

dec.

eengezinswoningen

appartementen

nov.

dec.

nov.

dec.

1 000 euro Groningen Oost-Groningen Delfzijl e.o. overig Groningen totaal Friesland Noord-Friesland Zuidwest-Friesland Zuidoost-Friesland totaal Drenthe Noord-Drenthe Zuidoost-Drenthe Zuidwest-Drenthe totaal Overijssel Noord-Overijssel Zuidwest-Overijssel Twente totaal Gelderland Veluwe Achterhoek Arnhem/Nijmegen Zuidwest-Gelderland

145 39 239

178 69 308

8 3 109

13 7 121

144 135 160

147 130 166

152 84 105

135 88 115

423

555

120

141

152

155

108

115

271 98 155

377 144 210

33 7 30

37 10 33

145 173 175

152 179 183

103 99 126

91 160 120

524

731

70

80

159

166

112

112

175 144 89

206 232 126

17 14 10

29 13 18

182 160 198

185 157 197

127 173 110

116 92 120

408

564

41

60

178

176

139

112

262 116 466

385 128 664

41 33 98

50 24 107

205 200 183

195 203 179

154 121 129

162 150 117

844

1 177

172

181

190

192

133

134

434 243 518 196

609 374 729 292

105 26 162 14

151 29 242 18

259 203 225 232

255 216 221 232

150 165 144 182

149 160 152 167

totaal

1 391

2 004

307

440

232

232

149

152

Utrecht

908

1 228

329

452

264

256

168

163


354 221 138 123 123 390 209

490 274 189 176 180 550 269

33 57 51 134 33 472 75

52 62 76 163 48 642 81

195 216 227 371 189 266 314

193 233 222 286 184 274 318

132 145 144 162 126 221 173

152 165 144 170 138 198 171

1 558

2 128

855

1 124

248

244

191

182

249 258 148 262 684 323

386 367 221 321 818 488

137 768 59 57 654 98

162 948 109 100 796 107

260 299 228 233 213 197

260 334 236 236 218 203

180 140 168 157 126 130

181 140 156 156 123 133

1 924

2 601

1 773

2 222

232

242

139

138

114 281

175 322

12 21

9 37

133 169

126 175

107 137

133 123

395

497

33

46

158

158

126

125

526 356 449 552

721 522 602 738

105 52 100 79

126 63 130 140

211 246 256 236

216 225 257 238

136 148 179 158

141 165 179 160

1 883

2 583

336

459

236

234

156

161

204 163 497

274 231 706

38 24 105

38 32 144

189 209 174

189 201 179

112 108 123

113 132 119

totaal

864

1 211

167

214

184

185

119

120

Flevoland

446

562

33

51

187

186

150

146

11 568

15 841

4 236

5 470

218

219

152

150


Totaal 1)

Bestaande eengezinswoningen en bestaande en nieuwe appartementen (maximaal 2 objecten per transactie).

Bron: Kadaster.

40


Tabel 6.2 Vastgoedtransacties 2002 mei

juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.–dec..

12 962 4 607

11 761 4 207

14 849 4 966

12 657 4 493

11 425 4 210

11 841 4 348

11 568 4 236

15 841 5 470

145 769 52 593

Aantal transacties Particuliere woningtransacties 1) Eengezinswoningen Appartementen Overige transacties Eengezinswoningen w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

603

581

702

518

573

599

582

1 022

7 510

268 335

278 303

324 378

249 269

264 309

264 335

273 309

438 584

3 463 4 047

Appartementen w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

484

429

533

450

407

465

434

578

5 702

304 180

279 150

338 195

287 163

252 155

277 188

277 157

328 250

3 682 2 020

Overige woningen w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

582

556

649

556

581

614

551

838

6 882

499 83

464 92

548 101

485 71

515 66

529 85

474 77

654 184

5 797 1 085

Bouwterreinen w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

3 518

3 324

3 511

2 214

2 650

3 376

3 143

4 040

37 187

3 141 377

2 922 402

3 152 359

1 949 265

2 327 323

3 019 357

2 829 314

3 397 643

32 769 4 418

Bedrijfsmatig object w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

823

826

957

690

707

814

730

1 618

10 615

396 427

397 429

452 505

358 332

388 319

437 377

410 320

782 836

5 292 5 323

Agrarisch object w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

942

771

801

610

623

689

865

1 517

10 222

669 273

491 280

524 277

386 224

402 221

433 256

580 285

965 552

6 816 3 406

Meerdere soorten objecten w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

1 388

1 368

1 564

1 108

1 247

1 300

1 259

2 012

16 238

1 152 236

1 174 194

1 283 281

983 125

1 030 217

1 077 223

1 040 219

1 433 579

13 253 2 985

Transacties niet eerder genoemd

1 302

1 317

1 524

1 229

1 161

1 267

1 224

1 840

15 853

27 211

25 140

30 056

24 525

23 584

25 313

24 592

34 776

308 571

2 825 674

2 563 621

3 251 745

2 825 683

2 564 632

2 607 660

2 527 642

3 466 820

31 806 7 818

Eengezinswoningen w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

255

208

226

157

494

254

202

520

3 841

62 193

64 144

98 127

64 93

64 430

83 171

74 128

113 407

874 2 966

Appartementen w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

245

98

209

89

89

102

85

307

1 610

55 190

49 49

61 148

50 39

49 40

49 53

48 37

55 252

652 959

Totaal Totale koopsom Particuliere woningtransacties 1) Eengezinswoningen Appartementen

mln euro

Overige transacties

Overige woningen w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

136

136

156

138

152

159

144

296

1 845

110 26

93 43

111 45

107 31

100 52

100 59

96 49

151 145

1 217 629

563

578

472

313

423

670

480

1 155

6 550

283 280

293 285

282 189

182 132

213 210

305 366

259 221

300 855

3 039 3 510

479

754

725

428

551

544

577

1 476

11 275

129 350

122 633

142 583

110 318

105 447

116 428

92 486

250 1 226

1 589 9 686

Agrarisch object w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

150

147

136

111

122

133

134

318

1 809

67 82

48 100

58 78

36 75

37 84

54 79

55 79

103 215

710 1 098

Meerdere soorten objecten w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

673

605

774

106

924

607

635

1 655

11 122

308 365

302 303

327 447

54 52

287 637

351 256

262 372

402 1 253

3 577 7 544

90

178

122

500

115

80

103

300

2 159

6 089

5 888

6 815

5 351

6 067

5 817

5 530

10 314

79 834

Bouwterreinen w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren Bedrijfsmatig object w.v. naar verkrijger particulieren niet-particulieren

Transacties niet eerder genoemd Totaal 1)

Bestaande eengezinswoningen en bestaande en nieuwe appartementen (maximaal 2 objecten per transactie).

Bron: Kadaster.


41

Tabel 6.3 Totale koopsom vastgoedtransacties, 2002 December eengezinswoningen

appartementen

overige woningen

bedrijfsmatig

agrarisch

bouwterrein

meerdere soorten

overig

totaal

mln euro Groningen Oost-Groningen Delfzijl e.o. overig Groningen totaal Friesland Noord-Friesland Zuidwest-Friesland Zuidoost-Friesland totaal Drenthe Noord-Drenthe Zuidoost-Drenthe Zuidwest-Drenthe totaal Overijssel Noord-Overijssel Zuidwest-Overijssel Twente totaal Gelderland Veluwe Achterhoek Arnhem/Nijmegen Zuidwest-Gelderland

26 9 51

2 1 14

4 1 30

7 1 77

2 0 4

3 1 18

16 5 53

1 0 1

62 17 248

86

16

35

85

7

21

74

3

327

57 26 38

3 2 4

14 5 7

9 3 12

6 3 9

7 3 8

13 3 11

3 1 1

113 45 91

122

9

27

25

17

18

27

5

249

38 37 25

3 1 2

10 6 4

4 8 6

4 5 8

8 2 5

10 4 6

1 1 1

78 63 57

99

7

19

17

17

15

20

2

198

75 26 119

8 4 12

19 8 41

27 10 56

17 4 10

11 53 59

20 18 49

5 0 8

182 122 354

220

24

68

93

31

122

87

13

658

156 81 161 68

22 5 37 3

52 18 38 11

61 24 46 23

8 8 5 6

64 11 13 16

50 38 50 23

11 9 6 3

424 193 355 153

totaal

465

67

119

154

27

104

161

29

1 125

Utrecht

295

72

65

121

15

67

118

31

785


95 64 42 50 33 151 86

8 10 11 28 7 127 14

16 6 31 6 21 148 19

19 10 9 17 8 90 8

16 5 1 1 0 12 0

10 15 10 1 3 376 11

20 21 5 14 9 227 14

4 5 3 0 5 65 3

188 135 112 118 87 1 194 155

520

204

247

161

34

425

311

87

1 990

100 123 52 76 178 99

29 133 17 16 98 14

12 51 13 28 101 11

35 78 16 36 88 28

6 1 36 7 4 3

8 17 30 44 68 18

20 53 63 13 139 12

4 14 6 2 12 10

215 468 233 222 688 196

628

307

216

281

58

185

300

49

2 023

22 56

1 5

17 29

6 21

4 9

3 15

8 17

2 3

62 154

78

6

45

27

13

18

25

4

217

156 117 155 176

18 10 23 22

68 24 64 34

104 23 41 158

8 6 14 12

44 13 21 38

74 28 40 47

14 15 7 6

485 236 366 493

604

74

190

326

40

116

188

42

1 580

52 46 126

4 4 17

10 10 33

9 25 18

7 2 4

15 6 15

17 28 79

1 2 29

115 124 321

totaal

224

26

53

52

13

37

124

32

561

Flevoland

104

7

35

32

27

25

51

2

284


Gespreide ligging Totaal

19

1

4

102

19

2

170

0

318

3 466

820

1 123

1 476

318

1 155

1 655

300

10 314

Bron: Kadaster.

42


Verzekeraars en pensioenfondsen Tabel 7.1 Nieuwe individuele levensverzekeringen Aantal polissen

Verzekerd kapitaal

2002

2002

okt.

nov.

dec.

jan.–dec.

okt.

nov.

dec.

jan.–dec.

Periodieke premiebetaling

x 1 000

Verzekeringen in geld hypotheek pensioen uitgesteld lijfrente uitgesteld direct ingaande rente levenslang bij overlijden spaarverzekering risicoverzekering overige verzekeringen

6,5 1,2 1,1 0,0 29,0 2,5 11,3 0,3

6,1 1,3 0,8 0,0 32,0 2,5 12,0 0,4

6,0 1,3 1,3 0,0 28,2 2,2 10,4 0,3

63,3 14,8 15,5 0,0 337,7 23,2 133,2 3,7

648,3 257,1 66,2 0,0 110,2 63,1 711,9 8,1

594,1 301,0 82,7 0,0 119,8 72,9 707,2 12,2

570,6 195,0 61,1 0,0 111,3 68,6 664,8 10,9

6 014,5 3 331,6 776,1 0,1 1 365,8 644,8 8 065,9 109,5

52,0

55,1

49,8

591,4

1 864,8

1 889,9

1 682,3

20 308,2

10,6 3,0 4,6 0,0 0,0 11,8 0,3 1,7

11,5 3,4 4,8 0,0 0,0 10,5 0,3 1,4

11,0 3,5 5,9 0,0 0,0 10,7 0,4 1,3

127,1 42,8 117,0 0,0 0,0 165,1 3,7 22,1

1 166,6 232,5 171,7 0,0 0,0 289,3 18,8 20,7

1 216,9 222,4 194,8 0,0 0,0 344,9 20,5 20,1

1 168,2 225,3 225,5 0,0 0,0 268,8 28,8 14,9

13 166,1 3 281,3 3 841,0 0,0 0,0 3 432,8 266,2 247,2

32,2

32,1

32,9

478,7

1 899,7

2 019,7

1 931,5

24 234,5

0,1 0,2 2,6 3,4 0,6 0,3 0,9 0,0

0,0 0,2 3,6 3,8 0,7 0,2 1,0 0,0

0,0 0,3 4,3 4,1 0,5 0,4 1,0 0,0

0,3 2,8 45,6 56,1 6,3 5,1 14,1 0,7

29,7 77,2 142,7 302,7 1,7 10,0 64,1 3,0

10,3 41,5 127,5 344,8 2,2 10,3 69,2 0,7

0,1 45,6 115,3 360,6 2,1 9,3 59,8 1,5

96,5 344,3 1 528,2 4 753,0 21,0 143,3 855,8 21,8

8,1

9,6

10,5

131,1

631,2

606,6

594,3

7 763,9

0,0 0,1 2,1 0,1 0,0 0,2 0,0 0,0

0,0 0,1 2,3 0,1 0,0 0,2 0,0 0,0

0,0 0,3 6,7 0,1 0,0 0,3 0,0 0,0

0,5 2,0 41,4 2,3 0,0 3,9 0,0 0,3

6,8 4,8 39,0 4,1 0,0 8,1 0,0 0,0

7,9 6,6 45,9 5,8 0,0 10,7 0,0 0,1

5,4 4,8 58,7 8,3 0,0 9,6 0,0 0,1

78,7 82,4 661,7 444,3 0,0 108,9 0,4 2,4

2,6

2,8

7,4

50,4

62,8

77,0

86,9

1 378,7

94,9

99,6

100,5

1 251,7

4 458,6

4 593,3

4 295,1

53 685,7

totaal Verzekeringen in beleggingseenheden hypotheek pensioen uitgesteld lijfrente uitgesteld direct ingaande rente levenslang bij overlijden spaarverzekering risicoverzekering overige verzekeringen totaal

mln euro

Premiebetaling ineens Verzekeringen in geld hypotheek pensioen uitgesteld lijfrente uitgesteld direct ingaande rente levenslang bij overlijden spaarverzekering risicoverzekering overige verzekeringen totaal Verzekeringen in beleggingseenheden hypotheek pensioen uitgesteld lijfrente uitgesteld direct ingaande rente levenslang bij overlijden spaarverzekering risicoverzekering overige verzekeringen totaal Totale individuele productie


43

Tabel 7.2 Nieuwe individuele levensverzekeringen, premie-inkomsten Premie periodiek

Premie ineens

2002 okt. Periodieke premiebetaling Verzekeringen in geld hypotheek pensioen uitgesteld lijfrente uitgesteld direct ingaande rente levenslang bij overlijden spaarverzekering risicoverzekering overige verzekeringen totaal Verzekeringen in beleggingseenheden hypotheek pensioen uitgesteld lijfrente uitgesteld direct ingaande rente levenslang bij overlijden spaarverzekering risicoverzekering overige verzekeringen totaal

2002 nov.

dec.

jan.–dec.

okt.

nov.

dec.

jan.–dec.

9,3 6,0 2,0 0,0 2,2 2,6 3,6 0,3

8,8 7,6 1,6 0,0 2,7 2,3 3,3 0,2

8,4 6,5 1,9 0,0 2,3 2,7 2,8 0,2

87,5 75,7 23,2 0,0 31,5 25,6 37,5 2,8

5,5 3,4 1,1 0,0 0,0 0,5 0,0 0,0

4,8 6,7 1,1 0,0 0,0 0,5 0,0 0,0

6,4 3,2 0,8 0,0 0,0 0,9 0,0 0,0

58,9 55,9 12,6 0,1 0,3 9,0 0,3 0,0

26,0

26,5

24,8

283,9

10,5

13,0

11,3

137,2

24,0 7,8 7,0 0,0 0,0 14,9 0,3 1,1

25,6 8,4 7,1 0,0 0,0 18,1 0,2 0,2

24,9 6,7 9,6 0,0 0,0 13,0 0,4 1,4

269,2 103,6 154,9 0,0 0,0 196,2 3,8 17,3

13,6 5,5 3,7 0,0 0,0 8,6 0,1 1,3

15,7 3,8 3,4 0,0 0,0 3,2 0,0 1,1

11,0 13,9 8,2 0,0 0,0 9,4 0,0 0,9

160,3 66,8 69,3 0,0 0,0 138,1 0,9 20,4

55,2

59,8

56,2

746,0

32,8

27,3

43,4

455,7

8,3 34,0 86,2 180,2 3,2 6,2 3,2 3,1

3,2 26,8 98,2 177,7 3,8 5,4 3,6 1,3

0,0 27,2 81,7 182,5 2,6 5,4 3,0 0,7

25,8 215,8 974,9 2 598,6 27,8 75,8 36,1 17,6

324,4

319,9

303,1

3 972,5

1,8 3,4 24,9 9,2 0,0 7,3 0,0 0,5

2,1 3,8 31,2 6,4 0,0 10,9 0,0 0,4

1,7 5,5 48,8 6,4 0,0 7,3 0,0 1,2

26,8 52,5 486,9 136,2 0,0 107,1 0,0 6,0

47,1

54,9

71,0

815,6

414,9

415,2

428,8

5 381,2

mln euro

Premiebetaling ineens Verzekeringen in geld hypotheek pensioen uitgesteld lijfrente uitgesteld direct ingaande rente levenslang bij overlijden spaarverzekering risicoverzekering overige verzekeringen totaal Verzekeringen in beleggingseenheden hypotheek pensioen uitgesteld lijfrente uitgesteld direct ingaande rente levenslang bij overlijden spaarverzekering risicoverzekering overige verzekeringen totaal

Totale individuele productie

44

81,2

86,3

81,0

1 030,0


Tabel 7.3 Nieuw spaarkasinschrijvingen Spaarkasovereenkomst

Verzekeringsovereenkomst

2002

2002

okt.

nov.

dec.

jan.–dec.

okt.

nov.

dec.

jan.–dec.

x 1 000 Aantal contracten Hypotheek Pensioen uitgesteld Lijfrente uitgesteld Ongeclausuleerd

0,0 0,0 0,4 2,7

0,0 0,0 0,2 1,3

0,0 0,0 0,6 1,3

0,1 0,0 10,7 28,4

0,0 0,0 0,4 2,7

0,0 0,0 0,2 1,3

0,0 0,0 0,6 1,3

0,1 0,0 10,7 28,4

Totaal

3,1

1,5

1,9

39,2

3,1

1,5

1,9

39,2

mln euro Ingeschreven bedrag Hypotheek Pensioen uitgesteld Lijfrente uitgesteld Ongeclausuleerd

0,2 0,1 19,1 26,7

0,1 0,0 10,1 12,3

0,0 0,0 23,8 18,0

1,5 0,2 487,5 360,5

Totaal

46,0

22,4

41,9

849,7

Hypotheek Pensioen uitgesteld Lijfrente uitgesteld Ongeclausuleerd

0,0 0,0 0,3 1,3

0,0 0,0 0,2 0,6

0,0 0,0 0,5 0,9

0,1 0,0 8,4 16,6

0,0 0,0 0,1 0,2

0,0 0,0 0,0 0,1

0,0 0,0 0,1 0,1

0,0 0,0 1,5 1,8

Totaal

1,7

0,8

1,3

25,0

0,2

0,1

0,1

3,3

Hypotheek Pensioen uitgesteld Lijfrente uitgesteld Ongeclausuleerd

0,0 0,0 0,1 0,5

0,0 0,0 0,0 0,0

0,0 0,0 0,3 0,1

0,0 0,0 2,2 4,7

0,0 0,0 0,0 0,0

0,0 0,0 0,0 0,0

0,0 0,0 0,0 0,0

0,0 0,0 0,3 0,5

Totaal

0,6

0,0

0,4

7,0

0,1

0,0

0,1

0,9

Storting/premie periodiek

Storting/premie ineens

Tabel 7.4 Rendementsmaatstaven levensverzekeraars 2002 maart

2003 april

mei

juni

juli

aug.

sept.

okt.

nov.

dec.

jan.

febr.

maart

4,91 5,11 5,60

5,02 5,23 5,67

5,10 5,35 5,74

5,08 5,33 5,76

4,97 5,21 5,73

4,81 4,95 5,64

4,62 4,69 5,49

4,46 4,52 5,34

4,36 4,54 5,30

4,29 4,59 5,30

4,18 4,55 5,32

3,98 4,29 5,20

% Rendement u Rendement t Rendement s

4,77 4,90 5,53

Bron: Centrum voor Verzekeringsstatistiek CVS.


45

In de voorgaande 12 maanden Banken Banken van grote betekenis in economie

okt. ’00

Geldmarkt Ruime stijging koopkracht werknemers in 2000

okt. ’02 nov. ’02

Woningbezit

Sparen en lenen Bijna een kwart minder woninghypotheken in 2000 In 2001 flink gespaard Voor 5,5 miljard euro in het rood

Institutionele beleggingen eerste halfjaar 2002 door koersverliezen nauwelijks gestegen Institutionele beleggers gematigd positief over vastgoed

aug. ’01 maart ’02 juli ’02

Woningmarkt ontspant Woningwaarde stijgt fors ING Real Estate nieuwe koploper in Vastgoedmarktranglijst Vastgoed 1,2 biljoen euro waard Minder bouwvergunningen voor woningen

juni ’02 juni ’02 dec. ’02 jan. ’03 jan. ’03

mei ’02 Overheidsfinanciën

Amsterdamse Effectenbeurs Aandelen bouw uitschieter op Damrak in eerste kwartaal 2002 Aandelen hard onderuit in tweede kwartaal Recordverlies op Damrak Lagere winst in 2001 voor de financiële beursnv’s 2002 slechtste beursjaar na Tweede Wereldoorlog

mei ’02 aug. ’02 okt. ’02 okt. ’02 jan. ’03

Verzekeraars Lange-termijnontwikkeling en seizoenspatroon in nieuwe levensverzekeringen` Markt voor levensverzekeringen niet gegroeid Verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen in 2001

jan. ’02 maart ’02 sept. ’02

Pensioenfondsen Negatief resultaat voor pensioenfondsen in 2000 VUT-fondsen staan onder druk door vergrijzing Verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen in 2001

maart ’02 mei ’02 sept. ’02

Geringe stijging waterschapsheffingen in 2002 Gevestigde staatsschuld stabiel in 2001 Product- en bedrijfsschappen hielden over in 2000 Groeivertraging maakt euronormen knellend Lagere overheden zorgen voor daling EMU-schuld in 2000 met ruim twee miljard euro Waterschappen investeren 0,7 miljard euro in 2000 Overschot overheid nagenoeg verdampt in 2001 EMU-saldo decentrale overheden in 2001 nog positief Gemeentelijke samenwerking kost vijf miljard euro in 2000 Financiële mogelijkheden beperkt door plannen afschaffen OZB Naar kwartaalrekeningen van de overheid Rijk komt in 2001 weer tekort Verkeer, vervoer en welzijn belangrijkste taken van provincies in 2000 Nieuwe kwartaalreeks belastingcijfers Overheidsuitgaven voor land-en vaarwegen in 2000 licht gestegen Rijk en gemeenten grootste geldschieters op gebied van kunst, cultuurbeheer en -verspreiding, sport en recreatie Hogere opbrengst gemeentelijke heffingen in 2003 Vaste activa gemeenten driekwart van totale balanswaarde

maart ’02 april ’02 april ’02 april ’02 april ’02 mei ’02 aug. ’02 aug. ’02 sept. ’02 sept. ’02 sept. ’02 okt. ’02 nov. ’02 nov. ’02 nov. ’02

dec. ’02 febr. ’03 febr. ’03

Institutionele beleggers Diverse onderwerpen Institutionele beleggingen nog niet op oude niveau Waardedaling beleggingsportefeuille beleggingsinstellingen Institutionele beleggingen meer dan 5 procent gestegen Dalende aandelenkoersen zetten institutionele beleggers onder druk

46

april ’02 juli ’02 juli ’02 aug. ’02

Heeft de euro in 2001 invloed op de inflatie De opbouw van de inflatie in januari 2002 Inflatie voelt hoger Waarom voelt de inflatie zo hoog? Prijskaartjes sinds de komst van de euro Meer geld uit de muur

febr. ’02 maart ’02 juni ’02 juli ’02 okt. ’02 febr. ’02


Trefwoordenregister Aandelen, indexcijfers Aandelen, rendementen AEX-index Bankbrieven Banken, balans Beleggingsfondsen, indexcijfers Beroep op de kapitaalmarkt Besparingen Beursindexcijfers Beursindexcijfers obligaties Beurswaarde aandelen Buitenlandse markten Cardmaatschappijen CBS/MoneyView index CBS/NIB-index CBS/SBV-index CBS/Stroeve-index CBS/MIT(S)-index Consumentenprijsindex Consumptief krediet Daggeldrente Deposito’s Deposito’s, rente op Euro-gulden Dollarkoers Effectenbeurs, omzet Effectief rendement Emissies Euro-rendement Euribor FTSE Eurotop-100 index Financieringsmaatschappijen Geldhoeveelheid Geldmarktrente Goudprijs Heffingsrente belastingdienst Herbeleggingsindex aandelen Herbeleggingsindex obligaties Herbouwkosten van woningen Hypotheekrente Hypotheken Invorderingsrente belastingdienst Kapitaalmarktberoep Kapitaalmarktrente


34 34 36 30 22 35 32 24 34, 35, 36, 39 39 33 28, 31, 36 24, 25 35 36 36 38 36 20 24, 25 28 22, 24 28 29 33 30 31, 32 31 28 36 24, 25 23 28 29 28 34 38 20 30 26, 27 28 31 30

Koersindex aandelen Koersindex obligaties Koerswaarde aandelen Koopsom vastgoed Krediet, consumptief Levensverzekeringen, nieuwe Liquiditeitenmassa M3 Mfi Midkap-index Monetair financiële instellingen, balans Obligatie-emissies Obligaties, indexcijfers Obligaties, rendementen Onderhandse leningen, rente Optiebeurs, omzet Pandbrieven Persoonlijke leningen Polissen levensverzekeringen Postorderbedrijven Prijsindex consumptie Producentenprijzen Prolongatierente Promessedisconto Rendement aandelen Rendement obligaties Repo S-rendement Spaargelden Spaarkassen, nieuwe inschrijvingen Spaarrekeningen Staatsleningen Studieleningen, rente op T-rendement U-rendement Vastgoedfondsen Vastgoedtransacties Voorschotrente Vreemde valuta Wettelijke rente Wisselkoersen Woninginboedels Woningtransacties

34 38 33 38 24, 25 43, 44 23 23 22 36 22 31, 32 39 30, 39 30 37 30, 31 24 43 24, 25 20 20 28 28 34 39 23 45 24 45 24 30, 39 28 45 45 35 41, 42 28 29 28 29 20 40

47

Andere CBS-publicaties Statistisch Jaarboek Dit boek bevat cijfers over alle aspecten van de Nederlandse samenleving: bevolking, inkomen, economie, prijzen, financiële markten, milieu en vele andere onderwerpen. Het verschijnt jaarlijks in januari. Jaarlijks, 569 blz., € 25,–, incl. StatLine cd-rom. ISSN 0924-2686. Kengetal A-26. Statistisch bulletin Het Statistisch bulletin verschijnt wekelijks met de meest recente uitkomsten van alle statistische onderzoeken van het CBS. Het abonnement omvat tevens het maandelijkse Conjunctuurbericht. Hierin wordt de actuele stand van zaken in de Nederlandse economie met behulp van korte en krachtige analyses en grafische presentaties getoond. Wekelijks, ca. 10 blz,. € 72,25 per jaar. ISSN 0166-9680. De Nederlandse Economie Met deze publicatie beoogt het CBS op prettig leesbare wijze een breed en samenhangend overzicht te geven van de economie in Nederland. Behalve financieel-economische ontwikkelingen komen ook de arbeidsmarkt, bevolking, welzijn, milieu en regionale onderwerpen aan de orde. Door Nederland te spiegelen aan het buitenland, wordt bovendien de internationale positie van ons land belicht. Jaarlijks, 236 blz., € 13,90. ISSN 1386-1042. Kengetal P-19. Kennis en economie 2001 Kennis wordt tegenwoordig als de vierde productiefactor gezien naast de traditionele factoren: land, arbeid en kapitaal. In de publicatie Kennis en economie 2001 staan de uitkomsten van de R&D-enquête over 1999 centraal. Naast de vergelijking met Nederlandse gegevens van voorgaande jaren, worden de uitkomsten ook in een internationaal perspectief geplaatst: de cijfers van andere landen binnen de EU en de OESO worden hier ook gepresenteerd. Jaarlijks, 200 blz., € 28,50. ISBN 903572955 2. Kengetal K-300. Nationale Rekeningen Deze publicatie geeft een compleet overzicht van de stand en de ontwikkeling van onze economie. Bevat gedetailleerde gegevens over de bedrijfstakken, over groepen producten en over ondernemingen, huishoudens en de overheid. Jaarlijks, 248 blz., € 41,50. ISSN 0168-3489. Kengetal P-2.

De Nederlandse conjunctuur Met de in 2000 opgestarte publicatie De Nederlandse conjunctuur wordt op basis van de vele CBS-conjunctuurgegevens een gedetailleerd, samenhangend overzicht gegeven van de recente ontwikkelingen in de Nederlandse economie. De samenhang wordt onder andere bereikt door het gebruik van de uitkomsten van de Kwartaalrekeningen, die een systematische beschrijving van de economie geven. Kwartaal, € 34,85 per jaar. ISSN 1566-3191. Kengetal: P-104. Assurantie Jaarboek Het Assurantie Jaarboek geeft alle statistische informatie die voor de verzekeringsbranche onontbeerlijk is. Verzekeraars, distributie, en de zakelijke-/particuliere markten: demografie, ziekteverzuim, brandschade, sterftekansen, betaalde premies, etc. Het verschijnt jaarlijks in november. Jaarlijks, 210 blz., € 51,05 Uitg. Kluwer BedrijfsInformatie, tel. (0570) 67 33 30. Teletekst Conjunctuurinformatie en de meest recente CBS-persberichten staan op pagina 506 en 507 van NOS-Teletekst. Internet De CBS-website is te bereiken via http://www.cbs.nl. De site bevat statistische kerncijfers over de Nederlandse samenleving. Actuele statistische uitkomsten staan in persberichten die kunnen worden gedownload. StatLine StatLine is de gratis elektronische centrale databank van het CBS. In StatLine vindt u statistische informatie in de vorm van tabellen, teksten en grafieken. Alle resultaten kunt u bekijken, printen of exporteren. StatLine bevat tevens tijdreeksen over vele maatschappelijke en economische onderwerpen, over de regio en de conjunctuur. U kunt StatLine vinden op onze website: http://www.cbs.nl of direct via: http://statline.cbs.nl StatLine op cd-rom StatLine is tegen geringe kosten ook op cd-rom te bestellen. U kunt StatLine dan op een intranetomgeving plaatsen of gebruiken op een computer zonder internetverbinding. 10 keer per jaar, € 87,65 per jaar, € 10,75 per exemplaar. Kengetal: A159cd.

De publicaties van het CBS kunnen besteld worden bij de bestelservice van het CBS te Heerlen, tel. (045) 570 70 70, fax (045) 570 62 68 of e-mail [email protected] of via de boekhandel. Alle publicaties zijn ter inzage of kunnen in bruikleen worden verkregen bij de bibliotheek van ons Bureau in beide vestigingen. Tevens is in beide vestigingen een boekwinkel waar alle publicaties tegen contante betaling kunnen worden gekocht.

48


Financiële Maandstatistiek. Jaargang 9 maart 2003

Recommend Documents