Bijlagenboek Mind-Spring Gesprekken en interviews

Bijlagenboek Mind-Spring Gesprekken en interviews Mei 2010 Bas Verschoor, Merel Visser, Samantha Visser

Inleiding In dit bijlagenboek van het onderzoek naar de implementatiemogelijkheden van Mind-Spring binnen VluchtelingenWerk Nederland zijn de verslagen te lezen van verschillende gesprekken en interviews die gedaan zijn. De interviews met Mind-Spring trainers en werkbegeleiders van VluchtelingenWerk zijn afgelegd aan de hand van een standaard vragenlijst. Sommige interviews zijn electronisch via e-mail afgelegd, andere in (telefonisch) gesprek. Aangezien de interviews open waren, zijn niet alle verslagen opgesteld volgens de vragenlijst. Het gesprek waarvan verslag is gelegd, is genoteerd zoals het plaatsvond. In de meeste gevallen ontstond het gesprek aan de hand van de vragen uit de vragenlijst. Enkele gesprekken die wij hebben gevoerd, zijn niet opgenomen in dit bijlagenboek. Het betreft een aantal terugkoppelingsgesprekken met regiodirecteuren en met de projectontwikkelaar van Mind-Spring. De terugkoppeling die wij van hen kregen betreffen vooral aanpassingen die reeds in het onderzoeksrapport verwerkt zijn. Zij konden ons melden het onderzoeksrapport toe te zullen passen bij de implementatie van Mind-Spring. Van de gesprekken met onze scriptiebegeleider, Jan Brinkman, is ook geen verslag gelegd. Van hem hebben we veel feedback gehad, waarvoor wij hem dankbaar zijn. Zijn feedback hebben we gedurende het hele onderzoeksproces gebruikt om tot een definitief onderzoeksrapport te komen.

2

Inhoudsopgave

Bijlage A Bijlage B Bijlage C Bijlage D Bijlage E Bijlage F Bijlage G Bijlage H Bijlage I Bijlage J Bijlage K Bijlage L Bijlage M Bijlage N Bijlage O Bijlage P Bijlage Q Bijlage R Bijlage S Bijlage T Bijlage U

Abdulrazzaq, A. (2010, 03, 04), trainer Mind-Spring, (B. Verschoor, M.Visser, Interviewers) Azizi, A. (2010, 02, 19), coördinator en trainer Mind-Spring Texel, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers) Azizi, A. (2010, 03, 10), coördinator en trainer Mind-Spring Schagen, (B. Verschoor, S. Visser, Interviewers) Bavelaar, L. (2010, 03, 03), Werkbegeleider VW Rijswijk, (M. Visser, Interviewer) Bus, N. (2010, 03, 12), Coördinator VW Haarlemmermeer, (B. Verschoor, Interviewer) Hafidi, M. (2010, 03, 01), Trainer Mind-Spring, (B. Verschoor, M. Visser, Interviewers) Hagen, H (2009, 12, 09, directeur VWM-N, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers) Joziasse, R. (2010, 03, 04), Teamleider Noordoverijssel van VW Overijssel, (B. Verschoor, Interviewer) Kieft, B. (2010, 02, 23), Projectcoördinator Mind-Spring, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers) Meijer, G. en H. van Esch(2010, 04, 28), Projectmanager VWN-N, (M. Visser, Interviewer) Moesker, E. (2010, 03, 17), Plvv. directeur VW Noordwestholland, (B. Verschoor, Interviewer) Parson, T. (2009, 12, 14). directeur VW Noordwestholland. (B. Verschoor, M. Visser, S.Visser, Interviewers) Parson, T. (2010, 02, 25). directeur VW Noordwestholland. (B. Verschoor, M. Visser, S.Visser, Interviewers) Sterk, P., Kieft, B., Azziz, A. (2009, 02, 01), Projectteam Mind-Spring, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers) Twagirayezu, D. (2010, 03, 05), trainer Mind-Spring, (M. Visser, S. Visser, Interviewers) Werff, J. v.d. (2010, 02, 15/2010, 04, 05), directeur regio VluchtelingenWerk Midden-Gelderland. (B. Verschoor, S.Visser, Interviewers) Winter, J. (2009, 11, 12), Senior projectleider Innovatie LB VWN, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers) Yildirim, S. (2010, 03, 07), trainer Mind-Spring, (M. Visser, S. Visser, Interviewers) Ziel, E. v. (2010, 2). Interview VW Soest. (M. Visser, Interviewer) Vragenlijst voor trainers Vragenlijst voor coördinatoren of werkbegeleiders

blz.4 blz.7 blz.8 blz.10 blz.12 blz.14 blz.16 blz.17 blz.19 blz.23 blz.25 blz.27 blz.28 blz.30 blz.32 blz.34 blz.35 blz.36 blz.38 blz.40 blz.41

3

Bijlage A

Abdulrazzaq, A. (2010, 03, 04), trainer Mind-Spring, (B. Verschoor, M. Visser, Interviewers)

Persoonlijk Adnan was dierenarts in Irak en is nu 6 jaar in Nederland. Hier volgt hij de opleiding Geneeskunde. Hij heeft een Turkse vrouw, zij is maatschappelijk werkster. Adnan spreekt goed Nederlands, maar Koerdisch is zijn moedertaal. Hij spreekt ook Arabisch en Perzisch. Hij is nu sinds ongeveer 2 jaar trainer. Hij heeft in deze tijd 4 of 5 trainingen gegeven. Hij heeft vooral trainingen gegeven in het AZC in Amersfoort. Mogelijk gaat er half maart een nieuwe training starten in Rijswijk die Adnan gaat geven. Hij doet zijn best hier op dinsdag tijd voor vrij te maken, terwijl dit juist de drukste dag van de week is voor hem. Adnan is nieuwsgierig over alles. Hij heeft dus een uitgebreide CV. Hij is bijvoorbeeld ook rijinstructeur geweest, heeft hij een eigen postorderbedrijfje gehad en heeft hij in de beveiliging gewerkt. Mind-Spring Adnan heeft via een collega van zijn vrouw over Mind-Spring gehoord. Hij wilde toen graag meedoen aan de trainerscursus. Niet iedereen die meedoet aan de trainerscursus krijgt een certificaat en wordt trainer. Je krijgt namelijk in korte tijd erg veel informatie, dit is voor sommige mensen teveel. Ook wordt er soms vanuit Mind-Spring besloten dat iemand niet geschikt is. Hij heeft de training gevolgd in een groep van 12 mensen van wie uiteindelijk 10 een certificaat hebben gekregen. Adnan benadrukt dat iedere trainer zijn eigen manier van werken heeft. Hij gebruikt zelf veel visuele hulpmiddelen zoals een PowerPoint en foto‟s en dit gebruikt hij als hulpmiddel tot interactie. Hij laat dan bijvoorbeeld foto‟s uit het land van herkomst zien over de gewoonten, het eten, het geloof of het straatbeeld. Dit maakt veel los bij de deelnemers, want dit wordt gezien als hun verlies. Bij de bijeenkomsten van Mind-Spring is een GGZ-medewerker en een tolk aanwezig. De taken worden verdeeld. Adnan geeft de informatie en de GGZ-medewerker biedt bijvoorbeeld aan het eind van elke bijenekomst ontspanningsoefeningen aan. Soms geeft Adnan huiswerk op en tijdens het eerste kwartier van de volgende bijeenkomst wordt dit nabesproken. Adnan geeft psycho-educatie en opvoedingsondersteuning. Hij volgt het draaiboek meestal wel maar dit is afhankelijk van de groep. Het thema „rouw‟ wil hij niet bespreken. Hij is van mening dat de deelnemers zoveel meegemaakt hebben, dat het risico te groot is dat het te dramatisch wordt. Hij vertelt kort de hoofdpunten en gaat dan snel over naar een ander onderwerp. Het hoofdstuk „identiteit‟ moet volgens Adnan aan het begin van de cursus. Hij wijkt hierdoor af van het draaiboek. Adnan heeft bepaalde doelstellingen voor zichzelf. Dit zegt hij niet letterlijk tegen de groep. Hij kijkt naar de deelnemers en ziet aan de reactie of er verandering bij de deelnemers plaats vindt. Hij bepaalt de doelstellingen per individu en niet voor de gehele groep. Hij bespreekt van tevoren met de GGz medewerker wie er specifiek benaderd gaat worden. In de evaluatie bespreekt hij met de GGz medewerker hoe het met de deelnemer gaat. Soms wordt een deelnemer doorverwezen naar de GGZ-specialist. 4

Verlies Verlies is niet alleen wat zichtbaar is, maar juist ook onzichtbaar, bijvoorbeeld het gemis aan sociale steun. Wat is verlies? Adnan wil deelnemers duidelijk maken wat hun grootste verlies is. Er is een groot cultuurverschil in Nederland. Als iemand uit een wij-cultuur hierheen komt, komt hij vanuit een groot sociaal netwerk. In Nederland komt hij terecht in een ik-cultuur en dit is erg alleen. Ze voelen het verlies niet, maar dit uit zich wel in bijvoorbeeld slecht slapen en onrustigheid. Werving Adnan krijgt informatie van het AZC over hoeveel mensen (en hun afkomst) er in het centrum zitten. Deze mensen probeert hij dan te werven door posters op te hangen, m.b.v. sleutelfiguren, een uitnodigingsbrief en het langs de deuren gaan met uitleg. Een persoonlijke benadering is belangrijk. De eerste bijeenkomst is een kennismaking- en informatiebijeenkomst. Hij kijkt eerst waar de problemen liggen bij de mensen binnen de groep en past het programma hierop aan. Deze eerste bijeenkomst is meestal heel druk (grote groep), maar daarna wordt de training vervolgd met een kleiner groepje. Ook vindt hij het belangrijk dat er goed gekeken wordt naar het moment dat de training aangeboden wordt, want als iemand al 10 jaar in het AZC zit, dan zit deze persoon vaak al te diep in de problemen. Moeilijk Binnen bijvoorbeeld Irak zijn verschillende culturen/talen/geloven, dus ook binnen een Irakese groep zijn er veel verschillen. Om deze reden benoemt hij niet of hij Arabisch of Koerdisch is. Als de deelnemers dat weten dan kunnen zij hem als de tegenstander zien en dit is slecht voor de vertrouwensrelatie. Ook is het moeilijk voorbeelden te geven over bijvoorbeeld geloven, dus neemt hij meestal het voorbeeld: Boeddhisme, dit staat verder weg van de deelnemers en op deze manier kan hij niemand beledigen of kwetsen. Binnen AZC‟s worden vaak meerdere activiteiten op hetzelfde moment georganiseerd, de deelnemers moeten dan kiezen tussen bijvoorbeeld Mind-Spring en andere bijeenkomsten/cursussen. Overdracht: sommige verhalen zijn heftig. De deelnemers mogen hierover praten, maar tot een bepaald punt. Dit punt bepaalt Adnan. Het is niet de bedoeling dat er een negatieve spiraal ontstaat. Als dit gebeurt, moet je als trainer iets zeggen of doen om een ander onderwerp aan te snijden. Op een beleefde manier de grens stellen zodat de deelnemer zich niet afgekapt voelt en geïrriteerd raakt. Positieve punten Adnan is erg enthousiast over Mind-Spring (het bewust worden, loslaten en verdergaan). Hij vindt het geweldig dit werk als vrijwilliger te doen, je helpt mensen. Toen hij naar Nederland kwam, heeft hij het moeilijk gehad en hij wil graag andere mensen het hier een beetje makkelijker maken. Hij krijgt alleen reiskostenvergoeding (19 ct. Per KM) en soms een cadeaubon. Hij geeft aan dat hij de cursus niet geeft voor anderen, maar dat het voor hemzelf ook een soort meditatie is; anderen blij maken, maakt hemzelf blij. Hij doet het dus voor zichzelf, want hij krijgt er positieve energie van.

5

Verder vindt Adnan het moeilijk te benoemen wat hijzelf van Mind-Spring vindt, dit hangt af van de mensen en de situatie. Het is belangrijk mensen psycho-educatie te geven en ze te leren wat ze zelf kunnen doen. Evaluatie Na elke bijeenkomst komen Adnan en de GGZ-medewerker samen en wordt de bijeenkomst nabesproken. Hij krijgt dan feedback, wat hij erg goed vindt. Na iedere cursus is er nabespreking met Mind-Spring. Dit vindt hij ook goed. Aan het eind van elke bijeenkomst bespreekt hij kort met de deelnemers wat goed is gegaan en wat niet. Hij blijft na de bijeenkomst wat langer om na te praten. Een deelnemer kan hem dan ook aanspreken als er iets is (als een vertrouwenspersoon).

6

Bijlage B

Azizi, A. (2010, 02, 19), coördinator en trainer Mind-Spring Texel, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers)

Wat is uw achtergrond? Aziz komt uit Afghanistan. Hij was daar hoogleraar Taal & Cultuur. In Nederland heeft hij psychologie gestudeerd. Zijn officiële titel is nu Sociaal-psycholoog. Aziz is niet bevoegd om individuele therapie te geven maar is wel bevoegd om groepen te trainen. Hoe bent u in aanmerking gekomen met Mind-Spring? Aziz heeft vanaf het begin samengewerkt met de oprichter van Mind-Spring, Paul Sterk. Hij is vanaf het begin trainer geweest. Op dit moment traint hij nog steeds verschillende groepen maar is hij ook adviseur. Wat vindt u goed aan Mind-Spring? Aziz vindt het erg belangrijk dat vluchtelingen weten hoe ze hun eigen toekomst op kunnen bouwen. Ze moeten een plan kunnen maken en weten wat hun mogelijkheden zijn. Aziz vindt het goed dat Mind-Spring werkt met ervaringsdeskundige. Hij geeft aan dat hij tijdens een training onderwerpen bespreek op basis van feiten. Hij heeft het zelf meegemaakt. Hij is van mening dat vluchtelingen de waarheid moeten horen, pas dan kan je de toekomst in eigen handen pakken en zelf verantwoordelijkheid nemen. Wat vindt u minder goed aan Mind-Spring? Aziz vindt de kwaliteit van de trainers een aandachtspunt. Hij vindt dat een trainer de effecten van Mind-Spring, echt goed moet kennen. Een trainer moet echt open staan voor integratie. Indien dit niet zo is, worden de deelnemers negatief beïnvloed en daardoor heb je geen volle groep en is de opkomst matig. Hij vindt dat de GGz tijd moet stoppen in het trainen van de trainers. Niet iedere trainer is sociaal-psycholoog en er moet echt worden geïnvesteerd in de toekomst van de nieuwe trainer. Mind-Spring werkt aan de hand van een draaiboek, wat vindt u van dit draaiboek? Aziz vindt dat het draaiboek vernieuwd moet worden. Hij vertelt ook dat het heel erg van de cultuur afhangt, wat je als trainer vertelt. Er moet namelijk een aansluiting zijn tussen de theorie en de cultuur van de deelnemers. Hoe worden de deelnemers geworven? De deelnemers op Texel zijn al een groep. Ze kennen elkaar allemaal al. Normaal gesproken investeert Aziz in het geven van goede informatie. Hij stuurt als eerste een informatieve brief over Mind-Spring. In die brief staat aangegeven wat Mind-Spring is en waar het bij kan helpen. Vervolgens krijgen toekomstige deelnemers een uitnodiging voor kennismaking. Na deze kennismaking geeft Aziz de deelnemers de ruimte om ze even te laten nadenken. Aziz vindt het belangrijk toekomstige deelnemers de volgende informatie te geven: Mind-Spring geeft tools en handvatten, maar het verandert je niet. Er wordt vooral praktische informatie gegeven  hoe werkt Nederland? Er wordt juist niet teveel ingegaan op de psyche, dit kan namelijk averechts werken en juist problemen veroorzaken.

7

Bijlage C

Azizi, A. (2010, 03, 10), coördinator en trainer Mind-Spring Schagen, (B. Verschoor, S. Visser, Interviewers)

U vertelde al eerder hoe in Texel deelnemers worden geworven, gaat het hier in Schagen op dezelfde manier? In Schagen is er een nauwe samenwerking tussen VluchtelingenWerk en de gemeente. Dit houdt in dat beide partijen goed op de hoogte zijn over de omstandigheden waarin een vluchteling zich bevindt. VluchtelingenWerk en de gemeente hebben veel gezamenlijk overleg. In dit overleg proberen ze de privacy van de vluchteling te bewaken. VluchtelingenWerk heeft dus al een goed beeld van de vluchteling op het moment dat hij/zij in de gemeente komt wonen. Door het nauwe contact tussen VluchtelingenWerk en de vluchtelingen zelf, is er een lage drempel om te vragen of ze deel willen nemen aan Mind-Spring. Het komt ook voor dat de gemeente aangeeft een groep met dezelfde etniciteit te hebben. In Schagen wordt Mind-Spring dus gesubsidieerd door de gemeente? Hoe gaat dit precies in zijn werk? Er wordt vanuit VluchtelingenWerk altijd een informatiepakket over Mind-Spring gegeven. In Schagen wordt Mind-Spring gesubsidieerd. De gemeente moet natuurlijk wel eerst akkoord gaan. De aanvraag voor de subsidie wordt dus per regio van VluchtelingenWerk geregeld. Voordat je een aanvraag doet bij de gemeente is het belangrijk om te kijken hoeveel vluchtelingen er zijn. Is er wel een mogelijkheid om Mind-Spring te geven? Zijn er genoeg vluchtelingen van dezelfde afkomst? Wij hebben uit eerdere gesprekken begrepen dat trainers vaak stoppen. Wat denkt u dat de reden daarvan is? Ik denk dat daar drie redenen voor zijn: 1. Verhuizen  Sommige trainers wonen nog in een asielzoekerscentrum. Als zij een woning toegewezen krijgen, kan het zijn dat dit aan de andere kant van het land is. Het is voor hen dan niet meer mogelijk om trainer te zijn bij Mind-Spring. Ze hebben dan andere prioriteiten en verantwoordelijkheden, bijvoorbeeld: inburgering. 2. Werk  De fase waarin een vluchteling bevindt, veranderd continue. Zodra een vluchteling werk vindt, is het vaak moeilijk dit te combineren met vrijwilligerswerk. 3. Belasting  Trainer zijn bij Mind-Spring, vraagt heel veel van een vluchteling. Je hebt als trainer zelf ook problemen en tijdens een training kunnen alle ervaringen terug komen. Het is niet makkelijk om te praten over rouw als je je eigen verleden nog niet verwerkt hebt. Voor sommige trainers is het gewoon te zwaar. Ook de groepen wisselen sterk. Deelnemers haken soms af, waarom denkt u dat dit is? Bij mij zijn er nog nooit deelnemers afgehaakt. Ik heb hier in Schagen wel moeite gehad om mensen bij elkaar te krijgen. De eerste bijeenkomsten liepen niet heel goed. Er kwamen te weinig deelnemers opdagen of ze kwamen veel te laat. Het is dan belangrijk om met de deelnemers (apart) te praten en de regels nogmaals uit te leggen. Het is niet de bedoeling dat ze de groep negatief beïnvloeden. Na de 2e of 3e bijeenkomst kregen we de situatie wel onder controle. Wat zou u graag verbeterd zien bij Mind-Spring? Er is een groot verschil tussen de azc‟s en de gemeenten. In de azc‟s hebben de asielzoekers veel minder vrijheid. In gemeente hebben ze veel meer verantwoordelijkheden. Het draaiboek 8

moet geschikt zijn voor beide situaties. Dus ook voor de mensen die bezig zijn met integratie. Mind-Spring ontwikkelt zich niet alleen in de psycho-educatie maar in de integratie. Om die reden hebben we thema‟s toegevoegd aan het huidige draaiboek. Voor de implementatie van Mind-Spring vind ik het erg belangrijk dat er wordt geïnvesteerd in de trainers. De cursus voor trainers bestaat nu uit zes bijeenkomsten. Dit is te kort om echt een goede trainer te worden. Mijn voorstel is om bij de trainers gebruik te maken van verschillende niveaus. Niveau 1: Dit is het niveau van de nieuwe trainers. Na de cursus moeten zij eerst stage lopen bij een ervaren trainer. Tijdens deze stage wordt er ook over zijn/haar voortgang geëvalueerd. Niveau 2: Trainers zijn nu in staat om zelf een training te geven. Ik zou het goed vinden als deze trainers wel een jaarlijkse bijscholing krijgen. Dit versterkt hun positie. Niveau 3: Dit is de ervaren trainer. Deze trainers kunnen ook als coach dienen voor de trainers uit de andere niveaus. Het klinkt als een goed idee, maar is dat wel haalbaar aangezien veel trainers eerder stoppen? Ik denk dat je juist op deze manier uitval voorkomt. Er zijn nu heel veel trainers maar niet alle trainers hebben een goede kwaliteit. VluchtelingenWerk en Mind-Spring hebben er veel meer aan als er tien goede trainers zijn die door heel Nederland gaan. Deze trainers zouden ook betaald moeten worden. Dat werkt veel beter dan allemaal losse trainers die eenmalig aan Mind-Spring meewerken. Op welke manier vindt er bij Mind-Spring overleg/evaluatie plaats? In Schagen is er na iedere twee weken overleg met de gemeente, trainer en coach. Daarin wordt besproken hoe het gaat en waar we tegen aanlopen. In de laatste bijeenkomst vindt altijd een evaluatiemoment plaats. Hierin krijgen we echter veel sociaal gewenste antwoorden van de deelnemers. Ik stuur altijd drie á vier weken na de laatste bijeenkomst een uitnodiging om terug te komen en weer te evalueren. De deelnemers hebben dan even de ruimte en hebben over Mind-Spring na kunnen denken. Bovendien hebben ze hun certificaat al ontvangen en geven ze eerder aan wat ze minder goed vonden. Algemene informatie - Een moeilijk punt is afspraken en tijden. Somaliërs kennen bijvoorbeeld geen vaste tijden. Dat is een cultureel verschil. Wij in Nederland verwachten altijd meteen dat mensen zich aanpassen aan onze gewoontes. Maar dit kost tijd. Mind-Spring geeft de vluchtelingen deze tijd en helpt ze wennen/aanpassen. Het niet op afspraken verschijnen was een punt waar de casemanagers van de gemeente moeite mee ondervonden bij de groep Somaliërs. Aziz heeft onderzocht dat dit door een cultureel verschil komt. De casemanagers van de gemeenten ondervonden veel moeite de Somaliërs zich te laten aanpassen. Dit was een extra reden om cursussen Mind-Spring aan te bieden en hiervoor subsidie te verlenen. - VluchtelingenWerk in Schagen bestaat uit zes verschillende (kleine) gemeenten. De deelnemers moeten dus van verder komen. Ze krijgen van de gemeente reiskostenvergoeding. Dit vergroot de kans dat de deelnemers ook echt komen.

9

Bijlage D

Bavelaar, L. (2010, 03, 03), Werkbegeleider VW Rijswijk, (M. Visser, Interviewer)

Wat is uw functie? Linda is werkbegeleider bij Vluchtelingenwerk Rijswijk. Hoe bent u in contact gekomen met het Mind-Spring project? Linda had gelezen over dit project en was enthousiast. Zij heeft toen contact opgenomen met Barbara Kieft. Op dat moment waren er geen mogelijkheden om Mind-Spring op te starten. Zij heeft toen elk half jaar ongeveer gebeld met Barbara tot Barbara haar op een gegeven moment terugbelde met de mededeling dat het kon. Een voorwaarde was dat Linda zelf een trainer kon vinden die de trainerscursus wilde volgen en de training wilde geven. Hoe en in welk jaar is het Mind-Spring project opgestart? Hier wordt 1x per jaar een groep gegeven. Voor welke doelgroep dit is, is afhankelijk van de behoefte. Er zijn inmiddels 3 groepen geweest: een Irakese (tijdens regime Saddam Hoessein), Iranese en Somalische. In Rijswijk zijn ze dus 3 jaar geleden begonnen met MindSpring. Half maart gaat er mogelijk een 4e groep starten. Dit zal een Irakese groep zijn (na val Saddam Hoessein, de mensen worden dus bedreigd met terugkeer). Heeft u aanpassingen in het project gemaakt om het goed te implementeren in uw regio? Zo ja, welke aanpassing heeft u gemaakt? Er zijn grote verschillen tussen de trainingen. Dit is afhankelijk van de trainer, deze krijgt erg veel ruimte. Linda vraagt zich af of er genoeg tijd wordt genomen voor voor- en nabespreking, om zo het aanbod beter aan te kunnen passen op de vraag vanuit de deelnemers. Hoe wordt/werd het project gefinancierd? Was dit een tijdelijke financiering of was dit voor onbepaalde tijd? Oorspronkelijk werd Mind-Spring alleen gegeven binnen de AZC‟s. De asielzoekers die hier zitten hebben een ziektekostenverzekering, specifiek voor asielzoekers. Deze ziektekostenverzekering betaalt Mind-Spring voor asielzoekers maar niet voor vluchtelingen. Als de vluchtelingen in de gemeenten gaan wonen, moeten ze een andere zorgverzekering afsluiten die Mind-Spring subsidieert. Het wordt in Rijswijk betaald vanuit het potje „allochtonen‟ van de zorgverzekeringen. Er zitten grote verschillen in de betaling van de trainer: de één kreeg een 0-urencontract, de ander alleen reiskostenvergoeding en de komende trainer waarschijnlijk een vrijwilligersvergoeding. Hoeveel mensen werken/werkten er aan het project mee? Een GGz medewerker, een trainer, Linda, een vrijwilliger voor de administratie op het gebied van werving, een stagiair en mensen uit de doelgroep voor de werving. Geven/gaven jullie alleen psycho-educatie of ook opvoedingsondersteuning? Alleen psycho-educatie, geen opvoedingsondersteuning Hoe zijn er mensen voor dit project geworven (trainers en deelnemers)? Alleen een schriftelijke uitnodiging is te weinig. Hier komt weinig reactie op. Het project start als volgt: Linda heeft een doelgroep voor ogen, sleutelfiguren binnen de betreffende gemeenschap zijn bekend, het plan wordt voorgelegd aan deze mensen en zij gaan de 10

deelnemers werven. De sleutelfiguren zijn mensen die bekend zijn bij Vluchtelingenwerk met een groot netwerk en sociaal vaardig. Hoeveel deelnemers/trainers waren en of zijn er bij het Mind-Spring project betrokken? Elke training is door een andere trainer gegeven. De eerste groep bestond uit 20 Irakezen, de tweede groep uit 3 Iranezen en de derde groep uit 10 Somaliërs. De GGZ-medewerker en trainer bepalen de uitvoering. Hoeveel deelnemers/trainers zijn er afgehaakt en waarom? Er zijn wel mensen die na de voorlichting besloten hebben niet deel te nemen, maar er zijn geen deelnemers gestopt tijdens de training zelf. Was er bij de deelnemers merkbaar resultaat als gevolg van het Mind-Spring project? Er zijn twee doelen van Mind-Spring: 1. De deelnemers leren hoe zij signalen kunnen herkennen. 2. Signalering voor doorverwijzing naar de GGZ. Beide zijn niet in resultaten uit te drukken. Is er sprake van een samenwerking met de GGz? Hoe loopt deze samenwerking? Er is goede samenwerking met de GGz. Heeft u nog tips voor de regio’s die Mind-Spring in de toekomst willen implementeren? Werving is moeizaam. Goede rolverdeling is belangrijk: Linda doet de facilitaire kant en bepaalt welke doelgroep gefaciliteerd gaat worden. De GGz heeft coördinerende taak. Mind-Spring is in Rijswijk een onderdeel van het reguliere aanbod van Vluchtelingenwerk, dus er is geen projectmanager nodig. Linda kan afblazen of uitstellen als zij dat nodig acht. Als er iemand speciaal voor moet worden aangenomen wordt het erg kostbaar. Ook kent Linda kent veel mensen in de doelgroep (en heeft vertrouwen al). Wilt u op de hoogte blijven van ons onderzoek? Ja!

11

Bijlage E

Bus, N. (2010, 03, 12), Coördinator VW Haarlemmermeer, (B. Verschoor, Interviewer)

Wat is uw functie? Locatiemanager van VW Haarlemmermeer. Hoe bent u in contact gekomen met het Mind-Spring project? GGz Dijk en Duin zocht contact met VW. Ik was erg enthousiast en wilde graag dat MindSpring hier uitgevoerd zou worden. Hoe en in welk jaar is het Mind-Spring project opgestart? In 2007. Tot nu toe hebben er drie cursussen plaatsgevonden. Wat is uw rol/de rol van de lokale afdeling VluchtelingenWerk met betrekking tot MindSpring? Ik houd me bezig met de coördinatie van Mind-Spring, waarvoor ik onder andere tijd en locatie op elkaar af moet stemmen en wel zo dat deelnemers, trainers en de GGz coach allen aanwezig kunnen zijn. Daarnaast doe ik de werving, samen met de contactpersonen van VW. Heeft u aanpassing in het project gemaakt om het goed te implementeren in uw regio? Zo ja, welke aanpassing heeft u gemaakt? Hier in Haarlemmermeer hebben we te maken met een gemengde groep vluchtelingen, waardoor de Mind-Spring groepen heterogeen zijn; er zitten deelnemers van uiteenlopende nationaliteiten. De voertaal is dan ook Nederlands. De groepen zijn qua sekse ongemengd. Tot nu toe hebben we alleen nog vrouwengroepen gehad. Hoe wordt/werd het project gefinancierd? Betreft dit een tijdelijke financiering of financiering voor onbepaalde tijd? De financiering vragen we jaarlijks aan bij de gemeente, die tot nu toe steeds de subsidie heeft gegeven. Hoeveel mensen werken/werkten er aan het project mee? Ikzelf en cliëntbegeleiders van VW (met name voor de werving van de cliënten), de GGz levert een coach aan, de gemeente zorgt voor de financiering en bij het ROC kunnen we vaak een ruimte regelen. GGz Dijk en Duin levert de trainers aan. Geven/gaven jullie alleen psycho-educatie of ook opvoedingsondersteuning? Tot nu toe is er alleen nog psycho-educatie geweest, maar we willen ook met opvoedingsondersteuning gaan beginnen. Hoe zijn er mensen voor dit project geworven (trainers en deelnemers)? Ik heb samen met de cliëntbegeleiders, cliënten geworven. We sturen de mensen waarvan we denken dat ze er baat bij hebben eerst een brief. Daarna spreken de cliëntbegeleiders de cliënten erop aan. Ze vertellen over de inhoud en wat het doel van Mind-Spring is. Zo mogelijk doen we de werving ook op het ROC, waar de cliënten de inburgeringscursus volgen. Het voordeel daarvan is dat er meteen meerdere deelnemers aanwezig zijn. Hoeveel deelnemers/trainers waren en of zijn er bij het Mind-Spring project betrokken? De groepen bestaan bij ons uit minimaal acht, maximaal twaalf deelnemers. Er is bij elke cursus een andere trainer en andere GGz coach geweest. 12

Hoeveel deelnemers/trainers zijn er afgehaakt en waarom? Ongeveer 25% van de deelnemers haakt af, vooral wegens ziekte, drukte van de inburgeringscursus of financiele redenen (zoals reiskosten). Daarom werkt het het beste indien Mind-Spring op het ROC te laten plaatsvinden, waar de deelnemers reeds aanwezig zijn, dus geen extra reiskosten en –tijd nodig zijn. Daarnaast is er kinderopvang aanwezig. We hebben steeds een andere trainer omdat de tijd en locatie van Mind-Spring per cursus wisselt. De trainer moet dan maar net tijd hebben, evenals de GGz coach. Was er bij de deelnemers merkbaar resultaat als gevolg van het Mind-Spring project? Ik heb niet veel resultaat, bijvoorbeeld wat betreft inburgering, opgemerkt . Wel ben ik positief over Mind-Spring, omdat cliënten toch op een andere manier met hun problemen leren om te gaan. Daarnaast constateert de GGz coach soms een probleem bij een cliënt, wat ze in overleg met de cliënt aan ons kan melden. Wij kunnen dan actie ondernemen om de cliënt te helpen, bijvoorbeeld met naar de huisarts of psychische hulpverlening te gaan. De GGz coach doet dat niet, omdat wij de cliënten veel beter kennen en ze daardoor beter kunnen begrijpen als ze de taal niet goed spreken. Is er sprake van een samenwerking met de GGz? Hoe loopt deze samenwerking? De GGz levert de coaches en in overleg bepalen we tijdstippen wanneer eenieder kan. Tips voor toekomstige Mind-Springregio’s Een standaard terugkoppeling van de GGz coach naar VW over de cursus en de cliënten is aan te raden. Wanneer er bij iemand een probleem geconstateerd wordt, kan de GGz coach ons adviseren wat er moet gebeuren. Mogelijke problemen worden goed inzichtelijk als zo‟n terugkoppeling standaard plaatsvindt. Wilt u op de hoogte blijven van ons onderzoek? Ja.

13

Bijlage F

Hafidi, M. (2010, 03, 01), Trainer Mind-Spring, (B. Verschoor, M. Visser, Interviewers)

Persoonlijk vluchtverhaal Mr. Hafidi was in Nederland voor zijn werk als acteur. Op dat moment ging het mis in Algerije en een maand later was het land onherkenbaar. Hij wilde hier geen asiel aanvragen, want hij vond dat zijn land hem nodig had. In Algerije waren zijn vier kinderen en zijn huis. Toen hij hoorde over een moord op twee Algerijnse schrijvers en een acteur is hij van gedachte veranderd. Hij heeft toen asiel aangevraagd en 3 maanden later heeft hij een status ontvangen. Hij is zich er goed van bewust hoe bijzonder dit is. Een vriend van hem, heeft hem in de tussentijd opgevangen, maar dit mocht niet dus moest hij naar een AZC. De contacten die hij daar had, zijn een rijke ervaring voor hem geweest, maar hij vond het wel heel erg wat hij daar gezien en gehoord heeft. Mr. Hafidi is in 1995 gevlucht uit Algerije waar hij als acteur werkte. Hier kan hij niet leven van het acteren, dus moest hij er iets bij doen. Hij wil geen afscheid nemen van het acteren, maar wilde iets erbij wat hem ook aan het hart gaat. Dit zijn de vluchtelingen (mensen), vandaar zijn werk bij Vluchtelingenwerk. Hij heeft 6 maanden vrijwilligerswerk gedaan bij Vluchtelingenwerk, nu is hij betaald in dienst. Hij heeft via Vluchtelingenwerk meegedaan aan de cursus tot trainer. De trainerscursus Toen Mr. Hafidi begon met de trainerscursus was iedereen afwachtend. In zijn cultuur is het niet normaal om over alle problemen te praten. Nu vindt hij het belangrijk dat het vluchtverhaal geen geheim moet zijn. Gaandeweg de cursus ging iedereen praten en zag je mensen veranderen. Mr. Hafidi benadrukt dat praten nodig is om als mensen dichter tot elkaar te komen. Het bewustmaken van de eigen problemen is een belangrijk deel van Mind-Spring. Hij leert de deelnemers dat bijvoorbeeld stress, pijn en slaapproblemen een normalen reactie op een abnormale situatie zijn. Deze bewustmaking maakt sterk, vluchtelingen zijn sterke mensen. Dit alles heeft een positieve invloed op de familie, kinderen en maatschappij. Mr. Hafidi noemt zichzelf een beginner, hij heeft vorig jaar 2 groepen gegeven. Hij vindt dit moeilijk aangezien hij geen psychologische achtergrond heeft. Zijn eigen ervaring helpt wel echt. Hij heeft twee Arabische groepen gegeven, zijn talen zijn Arabisch en Frans. De tolk is alleen aanwezig voor de GGz medewerker. De tolk ervaart hij als een groot probleem, want het vertalen kost tijd en het tempo gaat hierdoor uit de bijeenkomst. Soms vraagt hij dit dan zachter te doen of niet alles te vertalen. De cursus heeft Mr. Hafidi erg veel geholpen. Hij was alleen met zijn problemen, maar door de cursus heeft hij geleerd dat praten belangrijk is. Hij vindt het goede aan Mind-Spring, dat hij de vluchtelingen helpt met de integratie. Dit doet hij op basis van voorbeelden uit zijn eigen ervaring. Veel problemen ontstaan door slechte integratie/aanpassing. Als je slecht integreert, kom je in een isolement en dan wordt je echt psychisch ziek. Werving Het werven van deelnemers is moeilijk. Mr. Hafidi heeft een aantal mensen persoonlijk gevraagd, ook met behulp van een Sudanese collega. Dit is moeilijk omdat er een taboe ligt op psychische problemen. Affiniteit hebben met mensen is het belangrijkst. Mr. Hafidi vindt dat de gemeenten de mensen moet verplichten mee te doen aan Mind-Spring, want dit is echt de basis! 14

Pluspunten Bewustwording motiveert voor het inburgeringtraject. De inburgering ging echt beter bij een aantal deelnemers. Mr. Hafidi vindt dat de mensen gemotiveerd moeten worden om deel te nemen, ook de statushouders. Hijzelf heeft deze informatie erg gemist. De bijeenkomsten De bijeenkomsten die door Mr. Hafidi gegeven worden zijn echt op basis van het draaiboek. De bijeenkomst in eigen taal aanbieden, zorgt voor veiligheid binnen de groep. Eigenlijk is twee uur per bijeenkomst te weinig, hij moet keuzes maken in wat belangrijker is dan andere punten. Evaluatie Barbara Kieft heeft de trainerscursus gegeven en coacht supervisie. De GGz medewerker, Barbara en hij komen standaard samen na de gehele cursus om alles te evalueren. Op dit moment is dit voldoende voor hem, maar als hij meer trainingen zou gaan geven, zou hij ook meer evaluaties willen, bijvoorbeeld samen met andere trainers. Overige Vluchtelingen zijn overal, dus hij hoopt dat Mind-Spring in de toekomst ook overal zal zijn. Hij geeft graag trainingen en heeft hier dus de tijd voor over. Ook vrijwillig is geen probleem. Hij pleit voor promotie via verschillende media. Hij is perfectionistisch, maar ziet geen probleem/negatieve punten over de training. Het is iets nieuws voor hem, dus soms moeilijk. De deelnemers zijn bij hem niet afgehaakt: “Je moet een sfeertje maken, stimuleren en een goed begin is belangrijk”. Hij gebruikt hierbij zijn gevoel en enthousiasme is hierbij belangrijk.

15

Bijlage G

Hagen, H (2009, 12, 09, directeur VWM-N, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers)

Wat is er nodig om Mind-Spring te laten werken?  Methodiek;  Geld;  Goed verloop binnen de pilot;  Laagdrempeligheid;  Enthousiasme  behoefte;  Iemand moet eigenaar van het probleem zijn. Projecten zijn niet zomaar over te plaatsen. Dit soort projecten worden opgezet, om de groep mensen te bereiken die niet met de algemene methodiek gebaat is. De doelgroep wordt wel al in gezet, maar niet op het gebied van zorg. Wel bijvoorbeeld: ontspanningssfeer en ambassadeurschap. Missiestatement: grenzen verbinden. Heeft u interesse om aan ons onderzoek mee te werken? H. Hagen wil meewerken aan dit onderzoek omdat hij gelooft in het concept om de doelgroep nauw te betrekken. Het integratiegedeelte van VluchtelingenWerk, heeft de neiging álle kanten op te gaan. Een samensmelting is van essentieel belang. Mogelijke knelpunten bij het implementeren van Mind-Spring Verduurzaming van projecten kan een mogelijk probleem vormen. Voor het ene project moet meestal een ander project vallen.

16

Bijlage H

Joziasse, R. (2010, 03, 04), Teamleider Noordoverijssel van VW Overijssel, (B. Verschoor, Interviewer)

Wat is uw functie? Teamleider noordoverijssel van VW Overijssel. Hoe bent u in contact gekomen met het Mind-Spring project? Via een van de cursusleiders. Hoe en in welk jaar is het Mind-Spring project opgestart? 2008-2009 Wat is uw rol/de rol van de lokale afdeling VluchtelingenWerk met betrekking tot MindSpring? Organisator facilitator, subsidieaanvrager en hoofdaannemer ten opzichte van RIAGG. Heeft u aanpassing in het project gemaakt om het goed te implementeren in uw regio? Zo ja, welke aanpassing heeft u gemaakt? Geen inhoudelijke aanpassingen Hoe wordt/werd het project gefinancierd? Betreft dit een tijdelijke financiering of financiering voor onbepaalde tijd? Wij vonden dat de cursusleider gewoon betaalt moet kunnen worden, dus hebben we hier subsidie voor gevraagd en gekregen van de gemeente Zwolle. Dit was een eenmalige subsidie voor een groep pardonstatushouders, die moeite hebben om zich aan te passen aan hun legale verblijf Hoeveel mensen werken/werkten er aan het project mee?  Cursusleider  preventiemedewerkster Riagg  stafmedewerkster VW Geven/gaven jullie alleen psycho-educatie of ook opvoedingsondersteuning? Alleen psycho-educatie. Hoe zijn er mensen voor dit project geworven (trainers en deelnemers)? Trainer was bekent deelnemers tijdens bezoeken spreekuren, netwerk en begeleiders. Hoeveel deelnemers/trainers waren en of zijn er bij het Mind-Spring project betrokken? Één trainer en 17 deelnemers. Hoeveel deelnemers/trainers zijn er afgehaakt en waarom? Naar aanleiding van de aanmeldingen en signalen zijn 44 potentiële cursisten benadert. De projectmedewerker heeft hen in twee of meerdere gesprekken geïnformeerd over het Mind-Spring programma en hen geprobeerd over de drempel te halen voor deelname. In overleg met de preventiemedewerker van het Dimence is beoordeeld of de kandidaat deel kan nemen aan het programma. Er is gestart met twee cursussen met totaal 17 deelnemers, 10 hebben de cursus afgemaakt.

17

Was er bij de deelnemers merkbaar resultaat als gevolg van het Mind-Spring project? Bij de groepen in Zwolle was een levendige interactie en waren de deelnemers gestimuleerd om mee te praten en elkaar te helpen. Zo bood één deelnemer aan om voor de volgende bijeenkomst een aantal ontspanningsoefeningen voor te bereiden. Tijdens de themabijeenkomst over rouw stonden we stil bij de tradities en gewoonten die belangrijk zijn in het land van herkomst, als er iemand is overleden. Er kwam een open gesprek over de verschillen en overeenkomsten in Nederland, China, Congo, Sierra Leone, Somalie, Irak. Het proces en de fases van rouw zijn universeel, de uitingsvormen verschillen per cultuur. Erkenning, herkenning, bewustwording en eigen (keuze)mogelijkheden om bepaalde problemen aan te pakken waren elke bijeenkomst terugkerende begrippen. Is er sprake van een samenwerking met de GGz? Hoe loopt deze samenwerking? Ja, verloopt goed. Zijn er nog mensen in deze regio die u aanraadt contact mee op te nemen? Tips voor toekomstige Mind-Springregio’s Maak het een onderdeel van de inburgeringstrajecten als het statushouders in gemeentes betreft. Wilt u op de hoogte blijven van ons onderzoek? Ja, zie verder ter info mijn evaluatieverslag van Mindspring.

18

Bijlage I

Kieft, B. (2010, 02, 23), Projectcoördinator Mind-Spring, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers)

Hans Roden van centrum 45 geeft aan dat een ervaringsfeit is, dat er regelmatig dader- en slachtofferschap voorkomt in theoriegroepen. Op welke manier houdt Mind-Spring hier rekening mee? Dit komt in asielzoekerscentra inderdaad voor. Vaak kennen de deelnemers elkaar al vanuit deze centra‟s. Bij de werving besluiten ze soms al niet mee te werken aan Mind-Spring omdat ze niet bij bepaalde mensen in een groep willen zitten. Tijdens de Mind-Spring bijeenkomsten is het wel eens voor gekomen dat mensen elkaar niet goed lagen om persoonlijke en/of politieke redenen. Dit wordt meestal in de groep zelf besproken. Tijdens de training voor Trainers wordt ook verteld dat er altijd moet worden geprobeerd om politiek buiten de groep te houden. Maar er is ook wel is expliciet geprobeerd om mensen juist bij elkaar te zetten. Juist om te laten zien dat we nu in Nederland zijn en het hier anders is. Slachtoffer- of daderschap, uiteindelijk is iedereen slachtoffer. Waarom is er bij Mind-Spring voor gekozen om gebruik te maken van gemengde groepen (beide sekse)? Mind-Spring werkt zowel met gemengde als gescheiden groepen. Over het algemeen zijn de groepen gemengd maar het komt voor dat een gemeente een verzoek indient voor een seksespecifieke groep. De redenen hiervoor kunnen verschillend zijn. Bij Mind-Spring worden algemene onderwerpen besproken. Onderwerpen waar zowel een man als een vrouw tegen aan loopt. Er wordt bijna nooit over hele intieme (bijvoorbeeld verkrachting) onderwerpen gepraat. Barbara geeft aan dat ze de risico‟s (genoemd in seksespecifieke hulpverlening) van een gemengde groep wel begrijpt. Ze geeft aan dat je door gemengde groepen signalen, die betrekken hebben op de veiligheid in bijvoorbeeld de azc‟s, wel kan missen. Ook geeft ze aan dat vrouwen minder snel heel diep op onderwerpen in kunnen gaan als er ook mannen aanwezig zijn. Er is gezegd dat onderzoek naar (effect) Mind-Spring niet of nauwelijks mogelijk is. Volgens Jaap van der Stel is dit wel mogelijk middels experimenteel onderzoek of observationeel onderzoek (casecontrol of prospectieve cohortstudie). Is er met dergelijk onderzoek al geëxperimenteerd? Er zijn eerder gesprekken geweest met Engelkamp van de VU of de UVA om te bespreken op welke manier onderzocht kan worden hoe de effecten van Mind-Spring onderzocht kunnen worden. Engelkamp gaf echter aan dat hier teveel haken aan zitten en het onmogelijk is om dit te onderzoeken. Op dit moment zijn we nog steeds aan het kijken op welke manier dit dan wel kan worden onderzocht. Er moet rekening worden gehouden met sociaal wenselijke antwoorden. We willen geen kwalitatief onderzoek maar een onderzoek met keiharde cijfers. Barbara gaf aan dat het een mogelijk idee is om toch structureel dezelfde enquêtes te geven aan de deelnemers, zowel aan het begin als het eind. Hierdoor kan er toch gezien worden waar de deelnemers in vooruit zijn gegaan.

19

Op welke manier wordt er bij Mind-Spring gewerkt aan de groepscohesie? Een groot deel van het Mind-Spring product zijn de trainers. Zij hebben dezelfde ervaring als de deelnemers en zijn daardoor erg toegankelijk. Er is voor gekozen om vluchtelingen als trainers op te leiden om vertrouwen te geven aan de deelnemers. Ook het draaiboek is natuurlijk belangrijk. Deze is geschreven om aan te geven welk effect moet worden bereikt aan het eind van een bijeenkomst. Maar in de praktijk werkt dit anders. De sfeer in de groep is erg afhankelijk van de trainer en het vertrouwen dat hij uitstraalt. Maar voor de ene trainer is dit makkelijker dan voor de andere trainer. De juiste aansluiting met de doelgroep zorgt voor de meeste openheid. Groepscohesie is een belangrijk element van Mind-Spring. Het komt ook wel is voor dat de deelnemers erg wantrouwig zijn richting de trainer. Ze denken dan dat hij is ingehuurd om hen in de gaten te houden. Hoe zit het met regels tijdens de bijeenkomsten? Beïnvloeden deze ook de groepscohesie? Tijdens de eerste bijeenkomst worden er regels uitgelegd. Dit zijn zakelijke regels, bijvoorbeeld dat de deelnemers zich moeten afmelden als ze niet komen. Maar dit zijn ook sociale regels. Als er iets persoonlijks door een deelnemer in de bijeenkomst verteld wordt, is het ook de bedoeling dat dit in de groep blijft. Een ander voorbeeld is bijvoorbeeld wie de thee/koffie/koekjes regelt. Op Texel hebben wij gemerkt dat de groep sterk wisselt. Dat heeft waarschijnlijk ook een grote invloed op de groepscohesie. De samenstelling van de groepen wisselt vooral sterk in de asielzoekerscentra. De deelnemers hebben daar veel aan hun hoofd en er komen vaak andere dingen tussen. De opkomt wisselt erg binnen die groepen. Binnen de gemeenten is dit makkelijker. De vluchtelingen hebben daar al meer structuur. Mede door de wisseling van de groepen is het erg moeilijk een volledig onderzoek uit te voeren. Hoe worden er trainers geworven voor het Mind-Spring project? Inmiddels worden de trainers vooral via, via geworven. In het begin was dit veel via Vluchtelingenwerk, azc‟s en vacature. Barbara geeft aan dat ze op dit moment vooral trainers werft via andere trainers. Soms zijn de tolken ook zo enthousiast dat ze graag trainer willen worden. Aziz gaf aan dat hij op Texel de deelnemers zelf werft, wordt dat in alle regio’s door de trainers gedaan? De werving voor de deelnemers wisselt. Soms gebeurt dit via Vluchtelingenwerk, de medewerkers werven dan zelf de deelnemers. Het kan ook zijn dat de trainer ze zelf werft en als groep bij elkaar zet. De trainer zoekt binnen asielzoekerscentra vaak een asielzoeker op die actief zijn binnen het centra. Op die manier kunnen deze asielzoekers verder werven en informatie aan andere asielzoekers verstrekken. Deze manier werkt meestal het beste omdat de motivatie op die manier sterker aanwezig is. De trainers verstrekken meestal eerst een brief/folder in de taal van de deelnemers. Vervolgens houden ze een voorlichtingsbijeenkomst.

In asielzoekers is iedereen bij elkaar en is het makkelijk om een groep te vormen. Bij vluchtelingenwerk is dit meestal anders. In veel gesprekken die wij hebben gevoerd wordt 20

aangegeven dat het moeilijk is om vluchtelingen te werven. Dat klopt. Het werkt vaak ook om de werven via het ROC (taalcursus). Daar zijn ze ook als groep bij elkaar. Het is een idee om een korte voorlichting te geven na de taalcursus. Het is vooral erg belangrijk om te denken aan de praktische punten. Bijvoorbeeld reistijd, kosten. Als dit voor de deelnemers onhaalbaar is, zullen ze ook niet deelnemen. Op welke manier wordt er geëvalueerd bij Mind-Spring? De trainer wordt de eerste keer dat hij trainingen geeft, aan het einde van alle bijeekomsten geëvalueerd. Dit gebeurt aan de hand van een beoordelingsformulier wat de ggz-psycholoog, die aanwezig is bij de trainingen, zal invullen. De uitkomst van deze beoordeling wordt besproken met de trainer, ggz-psycholoog en mijzelf. De cursus wordt altijd aan het einde geëvalueerd. Dit gebeurt door de trainer, ggz-psycholoog en mijzelf. Ook dit gebeurt aan de hand van een beoordelingsformulier. We begrijpen dat jullie altijd aanwezig zijn bij de evaluaties. Maar wie coördineert MindSpring nu precies? Paul en ik geven de training door trainers. We willen ook graag deze regie houden. Dit gebeurt soms wel in samenwerking met andere. De coördinatie van Mind-Spring ligt echt hier in Zaandam. Nadeel hiervan is dat we niet altijd goed zicht hebben op regio‟s die verder weg liggen omdat we daarvoor met te weinig medewerkers zijn. Kunt u ons vertellen wat de precieze doelstellingen en uitgangspunten zijn van Mind-Spring? Mind-Spring geeft informatie over: stress, rouw, trauma, depressie, schuldgevoelens, veranderde identiteit, acculturatie en GGZ in Nederland. De doelstelling is met name empowerment en coping: - Omgaan met problemen of de gevolgen ervan; - Terug vinden van eigen kracht, waar heb je zelf invloed op; - Verantwoordelijkheid voor eigen welzijn, niet wachten op hulp; - Positief zelfbeeld ontwikkelen (identiteit); - Delen van ervaringen, maar ook delen van verdriet en onmacht; - Leren van elkaar; Indien nodig verwijzen trainers door naar meer professionele hulp. Deelnemers leren ook bij zich zelf signaleren / hulp vragen. Staat er ook ergens op papier welk plan van aanpak jullie hanteren bij de verschillende doelstellingen. Nee, dat hebben wij niet op papier Wanneer vindt er overleg plaats bij Mind-Spring en wie zijn hierbij aanwezig? Er vindt geen vast overleg plaats. Het is niet zo dat eens in de zoveel tijd de mensen uit verschillende regio‟s bij elkaar komen. Overleg vindt meestal plaats naar behoefte, eigenlijk heel praktisch dus. Is Mind-Spring vraaggericht? Paul Sterk heeft bij de opstart van Mind-Spring, samen met de doelgroep in de AZC‟s de thema‟s voor de bijeenkomsten uitgewerkt. Later bleek er ook veel vraag te zijn naar opvoedingsondersteuning. Vanuit die vraag, hebben wij die cursus ontwikkeld. Ook in de training kan er door deelnemers gevraagd worden om bepaalde thema‟s. 21

De thema‟s in het draaiboek proberen we door middel van de evaluaties aan het eind van iedere cursus, actueel te houden. Is er verschil tussen de thema’s voor vluchtelingen en asielzoekers? Nee, want de manier waarop je met de problemen omgaat is eigenlijk hetzelfde. De voorbeelden die gebruikt worden, zullen wel van elkaar verschillen. Denk bijvoorbeeld aan stressfactoren. Die zullen voor vluchtelingen heel anders zijn dan asielzoekers. Het is wel een goed idee om binnenkort weer een assessment te houden binnen de doelgroep om te kijken wat daar nu speelt en de thema‟s daar weer op aan te passen. Waarom werkt Mind-Spring volgens u wel in Noord-Holland en komt het in de andere regio’s moeilijk van start? In de regio Noord-Holland is Mind-Spring begonnen. Bovendien is die regio ons werkgebied. Een grote factor is ook het enthousiasme van de mensen die meewerken aan het project.

22

Bijlage J

Meijer, G. en H. van Esch(2010, 04, 28), Projectmanager VWN-N, (M. Visser, Interviewer)

Functie G. Meijer Ger is projectmanager van Vluchtelingenwerk Noord-Nederland. Noord-Nederland is Friesland, Drenthe en Groningen. Mind-Spring Er is al jaren grote interesse in Mind-Spring, maar dit is nog niet van de grond gekomen. Ger is bezig met de eerste contacten leggen, o.a. met Barbara Kieft. Mogelijk is er wel MindSpring in bijvoorbeeld de AZC via het MOA, maar dit gaat buiten Vluchtelingenwerk om. Veel projecten die nu lopen zijn gericht op sociale participatie of begeleiden naar werk. VluchtelingenWerk Nederland wil uniformiteit, Ger sluit zich hier niet bij aan. Belangrijke punten met betrekking tot Mind-Spring:  Goede trainers opleiden en wanneer leid je deze op?;  Opvattingen van de betrokken GGZ‟er of bijvoorbeeld vluchtelingen ook binnen de GGZ passen;  Persoonlijk contact is belangrijk bij werving, dit gaat dus via de vrijwilligers. Er zou dan ook bijscholing moeten komen voor deze vrijwilligers;  Praktische bezwaren: Wat is de maximale reisafstand? Is er kinderoppas?;  Deelnemers moeten weten wat de GGZ doet en wat de hulpverlening kan. De overtuiging dat je met praten problemen op kan lossen, deelt niet iedereen;  Kosten in beeld brengen; waar kan dit gedekt worden? Valkuilen met betrekking tot Mind-Spring:  Vluchtelingen (deelnemers) werven is lastig.  Wat doe je om deelnemers vast te houden: contract? Dwingen via WWB? Voorlichtingsbijeenkomst? Stappen die volgens G. Meijer gezet moeten worden om Mind-Spring te implementeren Stap 1: goede samenwerking tussen VW en GGZ opbouwen Stap 2: kijken wat er is/ bij wie kunnen vluchtelingen terecht: centraal persoon. Stap 3: financiële middelen. Ziektekostenverzekering? Mogelijk: voorbeeldbrief naar de gemeente opstellen voor bijv. WMO of WWB. Overige ideeën:  Is een integrale intake mogelijk binnen de gehele sociale kaart?;  Voorlichtingen bij de gemeenten;  Kunnen stagiaires ingezet worden voor bijvoorbeeld werving?;  Juist iets doen met de afhakende deelnemers?;  Is het mogelijk ook de doelgroep Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen te betrekken in Mind-Spring? Tips voor ons onderzoek:  Vluchtelingen die (nog) niet deelnemen aan Mind-Spring vragen naar behoefte;

23

 Een dag organiseren voor coördinatoren en vrijwilligers. Deze mensen kijken eerst de DVD en we kunnen daarna vragen stellen. Ger wil zich hiervoor inzetten in de regio Noord-Nederland;  Contact leggen met de Vluchtelingen Organisatie Nederland is een zelfhulporganisatie. De vraag in welke fase van inburgering het project Mind-Spring het beste aangeboden kan worden, is lastig te beantwoorden. Vluchtelingen komen vol verwachting naar Nederland en kunnen in het AZC teleurstellingen oplopen. Hier voelt men zich nutteloos. Dit geldt niet voor iedereen, dus mogelijk voor andere mensen is het weer beter om het aan te bieden als ze net een huisje hebben, veelal in een stad of op het platteland waar ze niets hebben en niemand kennen.

24

Bijlage K

Moesker, E. (2010, 03, 17), Plvv. directeur VW Noordwestholland, (B. Verschoor, Interviewer)

Wat is uw functie? Plaatsvervangend Directeur VW-NWH. Hoe bent u in contact gekomen met het Mind-Spring project? Via landelijke organisatie Vluchtelingenwerk Nederland. Hoe en in welk jaar is het Mind-Spring project opgestart? 2008, m.b.v. Vluchtelingenwerk Nederland het opstarten van een regionaal aanbod en ondersteund door Europese subsidies. Wat is uw rol/de rol van de lokale afdeling VluchtelingenWerk met betrekking tot MindSpring? Ik ben verantwoordelijk voor regionale projecten binnen de Stichting NWH, tevens ben ik van mening dat Mind-Spring zo belangrijk is dat het een vast onderdeel moet worden van ons aanbod en voor iedere vluchteling. Heeft u aanpassing in het project gemaakt om het goed te implementeren in uw regio? Zo ja, welke aanpassing heeft u gemaakt? Ja, vaste regionale afspraken met de diverse GGZ instellingen betreffende prijs, opzet project, samenwerking Vluchtelingenwerk en GGZ, Vluchtelingenwerk als drager van het project aanstellen van een projectleider en nazorg d.m.v. een individueel advies per cliënt indien een vervolg traject nodig is. Hoe wordt/werd het project gefinancierd? Betreft dit een tijdelijke financiering of financiering voor onbepaalde tijd? Het project wordt gefinancierd door gemeenten en voor een vaste prijs van € 10.000 per training. We zijn nu aan het onderzoeken of andere instellingen zoals re-integratie bedrijven, opleidingen, enz. ook kunnen financieren omdat er een brede interesse aan het ontstaan is voor ons aanbod. Hoeveel mensen werken/werkten er aan het project mee? Dat is op dit moment verschillend en hangt het af van het aanbod. Maar per training is het de bedoeling een project;leider, werkbegeleider en vluchtelingen trainer vanuit Vluchtelingenwerk en een 1 specialist vanuit de GGZ instelling. Geven/gaven jullie alleen psycho-educatie of ook opvoedingsondersteuning? Beide worden aangeboden In NWH en we zijn bezig met de ontwikkeling van een specifiek aanbod voor AMA's en een Mind Spring tranig specifiek gericht op participatie. Hoe zijn er mensen voor dit project geworven (trainers en deelnemers)? Trainers vanuit onze eigen doelgroep en deelnemers d.m.v voorlichtingen en aanmeldingen van uit de Sociale dienst van gemeenten. Hoeveel deelnemers/trainers waren en of zijn er bij het Mind-Spring project betrokken? Per training zijn er gemiddeld 10 deelnemers en 1 trainer. In 2009 hebben er 5 trainingen plaatsgevonden.

25

Hoeveel deelnemers/trainers zijn er afgehaakt en waarom? Trainers geen, bij de deelnemers zijn mensen afgehaakt maar hoeveel niet bij mij bekend. Was er bij de deelnemers merkbaar resultaat als gevolg van het Mind-Spring project? Ja, voor deze meeste deelnemers heeft de training een positief effect gehad, waar dit uit bestaat verschilt per deelnemer. Is er sprake van een samenwerking met de GGz? Hoe loopt deze samenwerking? Ja, er is nu een afstemmingsoverleg met de 3 GGZ instellingen in onze regio en bij het opstarten van een training wordt er intensief samengewerkt. Zijn er nog mensen in deze regio die u aanraadt contact mee op te nemen? Paul Sterk GGZ Dijk en Duin, Azizi van Vluchtelingenwerk NWH en Hafidi Mohammed, trainer vanuit Haarlem. Tips voor toekomstige Mind-Springregio’s Goed meekijken wat we in NWH aan het doen zijn. Onze regio is de pilot regio voor Mind Spring waarbij het de bedoeling is dat de nieuwe opzet vanuit NWH overgedragen wordt naar de andere regio's. Wilt u op de hoogte blijven van ons onderzoek? Ja

26

Bijlage L

Parson, T. (2009, 12, 14). directeur VW Noordwestholland. (B. Verschoor, M. Visser, S.Visser, Interviewers)

Algemene informatie Mind-Spring (M-S)  Mind-Spring is Paul Sterk zijn kindje. Het is wel gelukt om het aan een aantal gemeenten te verkopen.  Mind-Spring is vooral gericht op empowerment.  De Europese subsidie (ESF) voor Mind-Spring is afgewezen.  In Schagen wordt Mind-Spring betaald vanuit de WWB.  Mind-Spring is nu vooral preventief.  Mind-Spring is tweedelig: 1. traumatische ervaringen, psychosociale ondersteuning. 2. opvoedingsondersteuning. Vragen vanuit Tineke voor ons onderzoek:  Wanneer hebben cliënten er het meeste behoefte aan? Welke fase? Bijvoorbeeld meteen als ze binnen komen of pas in een later stadium?  Hoe te verkopen aan medewerkers en doelgroep zelf? Effecten goed zichtbaar maken, mond-op-mondreclame  Wat is de meerwaarde en wat missen ze als ze het niet krijgen?  Hoe krijg je een groep bij elkaar? Omgaan met weerstand?  Uit welk potje zou het geld moeten komen? (we hoeven geen totaal budgetplaatje te maken)

27

Bijlage M

Parson, T. (2010, 02, 25). directeur VW Noordwestholland. (B. Verschoor, M. Visser, S.Visser, Interviewers)

Start Mind-Spring Paul Sterk had eerst een dergelijk project in vluchtelingenkampen in het buitenland en bedacht toen: „Waarom niet ook in Nederland!?‟ Hij is toen begonnen met Mind-Spring in AZC‟s. Hij is in contact gekomen met Aziz. Via Aziz, die werkzaam is/was bij Vluchtelingenwerk, hebben Paul en Tineke elkaar leren kennen. Via het Landelijk Bureau is ESF, Europese subsidie, aangevraagd maar dit is afgewezen. Paul was toen teleurgesteld in Vluchtelingenwerk en wilde andere samenwerkingspartners gaan zoeken, maar Tineke wilde de samenwerking voortzetten. Er is toen besloten dat zij dan het aanspreekpunt worden voor Vluchtelingenwerk in plaats van het Landelijk Bureau. Paul en Tineke hebben in april 2009 een informatiebijeenkomst georganiseerd voor ambtenaren van de gemeenten. Hier zijn Tineke, Paul, Barbara en Aziz aan het woord geweest. Een aantal gemeenten zijn hierdoor enthousiast geraakt over het Mind-Spring project. In Kop van Noord-Holland is het Mind-Spring project begonnen. Werving was niet nodig, want er was een groep Tamils (Sri-Lanka) waar de gemeente graag mee aan de slag wilde. De kop van Noord-Holland is vervolgens als pilotregio aangewezen, in ruil hiervoor was het voor deze gemeente(n) gratis. Ook Aziz is toen in Heemskerk begonnen (mogelijk gratis). In West-Friesland (Hoorn en omgeving) gaat er binnenkort gestart worden met Mind-Spring. Praktische punten - Mond-tot-mondreclame is het belangrijkst. - Er wordt ongeveer €1600,- gerekend voor een traject. Een groep bestaat uit minimaal 6 en maximaal 15 deelnemers. - Ruimte: Dit gaat meestal in overleg met de gemeente. In Schagen heeft de gemeente een ruimte gehuurd, op Texel is het in het gemeentehuis, soms kan het in het gebouw van de GGZ, in Hoorn zal het mogelijk op het ROC of op het kantoor van Vluchtelingenwerk zijn. - Onkostenvergoeding: de reiskosten voor de deelnemers moeten in het budget opgenomen worden. - Financiën: Of via de WWB als toe leiding naar werk. In Schagen is het verplicht, dus gekoppeld aan de uitkering. Dit gaf eerst weerstand bij de deelnemers, maar Aziz heeft dit weg kunnen nemen. Je zou dit „betutteling‟ kunnen noemen, of „een zetje in de goede richting geven‟. Dit blijft altijd afwegen. Sommige mensen vinden dat het een vast onderdeel in het inburgeringtraject zou moeten zijn/worden. Mind-Spring kan ook gefinancierd worden via het participatiebudget. Mind-Spring koppelt zichzelf aan de participatieladder van de gemeenten (= van 0 tot 6), want Mind-Spring sluit goed aan bij het participatiebudget. Je kan gebruik maken van de onderlinge concurrentiestrijd tussen de gemeenten. - Werving: meestal via trainer of tolk, zelforganisaties, ROC‟s, sociale dienst, dus „ons kent ons‟. Probeer iemand te vinden met aanzien binnen de gemeenschap. - Je zou een aanjager (ambassadeur) als Aziz langs moeten laten gaan in de gemeenten. Aziz wil dit zelf niet door het hele land, maar heeft dit wel in Noord-Holland gedaan.

28

-

Je zou hiervoor specifiek iemand kunnen aanstellen, want er komen steeds nieuwe mensen binnen dus er zouden constant groepen moeten kunnen draaien. Je zou kunnen verdienen door de verkoop van Mind-Spring , maar dan moet je eerst investeren, bv de aanjager betalen. In Noordwestholland is Mind-Spring nergens gestopt vanwege ontevredenheid, maar bijvoorbeeld door tijdelijk geen behoefte.

Valkuilen - goede voorbereiding bv. Goede werving, ruimte, tolk GGZ‟er en trainer. - Budget moet geregeld zijn. - Deelnemers kunnen afhaken of verhuizen. Organisatieverslag Hiervoor kunnen we beter bij Sylvia terecht. In Noorwestholland zijn er ongeveer 50 betaalde krachten en 400 vrijwilligers. In heel Nederland ongeveer 500 betaalde krachten en 5000 vrijwilligers. We hebben twee organogrammen gekregen.

29

Bijlage N

Sterk, P., Kieft, B., Azziz, A. (2009, 02, 01), Projectteam Mind-Spring, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers)

Paul Sterk is de oprichter van Mind-Spring. Hij heeft het project ontwikkelt en geschreven. Barbara Kieft is een coördinator van Mind-Spring. Haar achtergrond is psycholoog. Aziz Azizi is vanaf het begin al trainer bij Mind-Spring. Hij is coördineert dit project namens VluchtelingenWerk Noordwestholland. Mindspring Mind-Spring is in 2002 begonnen in asielzoekerscentra. Al vrij snel kwamen ze erachter dat het betrouwbaarder is om met vluchtelingen te werken. Zij zijn namelijk al zeker van hun status en hebben meer zekerheid. Binnen de asielzoekerscentra bleek dat de opgeleide trainers al snel weer weggingen. In eerste instantie was het de bedoeling dat VluchtelingenWerk Nederland het aanstuurpunt voor Mind-Spring zou zijn. Hier is wel een goede start mee gemaakt maar is uiteindelijk blijven liggen. In Noordwestholland werkt Mind-Spring goed. Paul en Barbara zien dit ook als voorbeeldmodel. Aziz geeft aan dat VluchtelingenWerk met verschillende groepen te maken heeft. Bijvoorbeeld ama‟s, gepardonneerden, az, vluchtelingen die nog in de aanmeldfase zijn etc. Om die reden sluiten vluchtelingenwerk en mindspring goed op elkaar aan. Door deze samenwerking kan de gehele doelgroep bereikt worden. Tot nu toe zijn er nog niet veel evaluaties geweest. De evaluaties die zijn geweest, zijn bij de deelnemers afgenomen na een training. Hierin werd vooral gevraagd wat de deelnemers van de training vonden. Deze antwoorden zijn echter niet altijd betrouwbaar omdat de deelnemers vaak sociaal wenselijke antwoorden geven. In België wordt binnenkort een project gestart in samenwerking met artsen zonder grenzen. Ook in andere landen lopen er verschillende aanvragen om met dit project te starten. Er is eigenlijk geen vast plan geweest om Mind-Spring op te zetten. Dit hangt net van de personen af. Misschien komt het initiatief vanuit vluchtelingenwerk zelf. Het gebeurt ook dat een trainer ergens woont en het in die regio wil opzetten. Financiering Mind-Spring Op dit moment word het project gefinancierd door Menzis. Menzis richt zich alleen op asielzoekerscentra. De projecten bij vluchtelingen wordt gefinancierd door de gemeenten zelf. De trainingen vinden soms plaats op locatie zelf om hierdoor de kosten te verlagen. Paul denkt dat er eventueel middelen verschoven moeten worden om ruimte te maken in het budget. Algemene informatie uit gesprek Paul is sterk van mening dat asielzoekers en vluchtelingen psycho-educatie en opvoedingsondersteuning moeten krijgen voordat ze echt kunnen integreren. Het moet in hun hoofd opgeruimd zijn voor er weer nieuwe informatie bij kan komen.

30

Veel vluchtelingen die zijn opgeleid tot trainer, verdwijnen snel weer uit het zicht. Meestal is dit omdat ze ander werk hebben gevonden. Het is belangrijk om trainers zien te behouden. In eerste instantie was het vrijwilligerswerk. Op dit moment is het betaald. Maar dit verschilt per regio. Sommige GGz instellingen geven een 0-uren contract, andere GGz instellingen zijn veel zuiniger. Er moet hier een duidelijke constructie in komen. Het zou ideaal zijn als het voor iedere trainer gelijk is. Dit kan eventueel worden geregeld vanuit vluchtelingenwerk. Bijvoorbeeld een standaard offerte die bij iedere gemeente kan worden ingeleverd. Een ander minpunt is het onderhouden van contacten. Het is moeilijk om vanuit één plaats het project in het hele land te implementeren en goed te laten lopen. Hiervoor is het nodig dat alle regiodirecteuren hierachter staan. Aanbevelingen voor ons onderzoek - Wat speelt waar en hoe is dat gegaan m.b.t. Mind-Spring; - Wat is gemeenschappelijk en wat niet? Wat ging goed en wat niet? Om achter deze informatie te komen is het goed om met de trainers is contact te komen. - Werving. Dit is erg belangrijk om mee te nemen. Het is bij deze doelgroep moeilijk om contact te leggen. Aziz denkt dat het goed is als er vaste aanspreekpunten zijn in iedere regio. -Afspraak maken bij een gemeente waar ze bekend zijn met mindspring. Wat is er vanuit de gemeente nodig?

31

Bijlage O

Twagirayezu, D. (2010, 03, 05), trainer Mind-Spring, (M. Visser, S. Visser, Interviewers)

Wat is uw achtergrond? Ik ben nu negen jaar in Nederland en kom uit Rwanda. Daar was ik een arts. Ik ben gespecialiseerd in gezondheidsmanagement. Hoe bent u in contact gekomen met Mind-Spring? Ik ben via Sibio, gevestigd in Amstelveen, in contact gekomen met Mind-Spring. Sibio helpt medici en paramedici die willen herintreden of integreren in de Nederlandse gezondheidszorg. Geeft u trainingen in een azc of via vluchtelingenwerk? De eerste training was voor vluchtelingenwerk Soest. De tweede training was op een AZC. Wat vindt u van het Mind-Spring? Ik ben hier erg enthousiast over. Ik doe het nu 1,5 jaar en het gaat heel goed. Ik heb nu aan twee groepen training gegeven. De 2e groep was Franstalig. Er zaten deelnemers uit verschillende landen door elkaar heen. De leeftijd was van 18 t/m 45 jaar. Heeft u bij Mind-Spring gemerkt dat deelnemers eerder stoppen? De eerste groep die ik gaf was in Soest. De tweede was ook in een tijdelijke locatie van asielzoekers ook in Soest. Daar moesten wij met de hele training stoppen. De deelnemers gingen allemaal ergens anders heen en dat had als resultaat dat er te weinig deelnemers over waren. Waarom denkt u dat deelnemers eerder met Mind-Spring stoppen? De deelnemers hebben veel problemen en veel onzekerheid: bijvoorbeeld voor de tweede groep, asielzoekers blijven in dit tijdelijke centrum ongeveer 3 weken: daarom is het moeilijke om de hele training afronden U heeft de ‘Train de trainers-cursus’ gevolgd. Waarom besloot uw trainer te worden en wat vond u van de training? De training was in Zaandam en werd gegeven door Barbara Kieft en haar collega Aziz. Er deden ongeveer 10-12 mensen aan deze training mee. Veel mensen hebben problemen in de AZC. Ik vind het belangrijk dat iemand deze mensen helpt. Ik geef ook de training omdat ik anders niks te doen heb. Ik heb nog geen werk in Nederland. Hoe vond u het om de eerste keer een training te geven? De eerste keer dat ik een training gaf ging het erg goed. Ik was al bekend met de deelnemers. Had u het gevoel dat u goede begeleiding kreeg? Er zit altijd een vrouw van het Riagg Amersfoort en omstreken bij. Ik doe alles met haar samen. Zij houdt mij in de gaten en we werven ook samen deelnemers. Vinden er wel is evaluaties plaats over Mind-Spring? Aan het eind van de training (dus na alle bijeenkomsten) vindt er een evaluatie plaats met de deelnemers. Er vindt dan ook een evaluatie plaats met de coach van het Riagg, Barbara Kieft en mij. Ik vind de begeleiding goed zo.

32

U gaf net aan dat u samen met de coach van het Riagg deelnemers werft. Hoe doen jullie dit? Eerst zoeken we contact met de directeur van het AZC. Hij moet zijn akkoord geven. Daarna zoeken we persoonlijk contact met de deelnemers. We vertellen wat Mind-Spring doet. Vervolgens vragen we of ze aan het project mee willen doen. In Leusden hadden we ongeveer 36 mensen geworven. Daar is niemand van gekomen. Ik begreep wel waarom dit was. Het asielzoekerscentrum ging sluiten en de toekomst van de deelnemers was dus erg onzeker. Mind-Spring maakt gebruik van een draaiboek. Gebruikt u alles wat in het draaiboek staat? Ik gebruik 80% van het draaiboek. Ik pas het soms aan op de wensen van de doelgroep. Ik probeer de stof van het draaiboek dan samen te voegen met de wensen van de doelgroep. Vindt u dat er verbeteringen kunnen komen in het draaiboek? Het draaiboek is gemaakt op basis van vluchtelingenproblemen in een Afrikaans land denk ik Ghana. Maar dat is maar één cultuur. Het moet eigenlijk aansluiten op alle culturen. Ik vind het concept van Mind-Spring wel heel goed. U gaf eerder in het gesprek aan dat u nog geen werk heeft. Zou u met Mind-Spring stoppen als u wel werk heeft gevonden? Ik heb geen intentie om te stoppen. Als ik een baan vind dat wil ik in mijn vrije tijd en/of vakanties trainingen blijven geven. Wat zou een reden zijn voor trainers om te stoppen? Ik denk dat veel mensen denken dat je een echte baan krijgt na de training. Terwijl in de training wel echt verteld wordt dat het op vrijwillige basis is. Krijgt u wel onkostenvergoeding? Ja. Ik krijg mijn reis- en communicatiekosten vergoed. Heeft u nog tips voor Mind-Spring? Alle trainers hebben al aan Barbara aangegeven dat wij het goed zou vinden als alle trainers bij elkaar komen om ervaringen uit te wisselen. Tot nog toe hebben wij hier niks over gehoord.

33

Bijlage P

Werff, J. v.d. (2010, 02, 15/2010, 04, 05), directeur regio VluchtelingenWerk Midden-Gelderland. (B. Verschoor, S.Visser, Interviewers)

Mind-Spring Er is in Midden-Gelderland geen Mind-Spring of Mind-Spring geweest. Volgens Jan heeft Mind-Spring wel in Nijmegen plaatsgevonden. Paul Sterk heeft een presentatie gehouden voor de directeuren, maar ook een presentatie in het managementteam (coördinatoren ofwel regiomanagers + aantal vrijwilligers) van MiddenGelderland. De lijntjes met gemeenteafdelingen zijn kort: er is één keer per twee weken een bijeenkomst. Ook is er goed contact met de GGz Gelderse Roos (inmiddels een andere naam). Enthousiasme en interesse is er! Andere projecten Er liep een project „Bevordering Vrolijkheid voor kinderen‟ in AZC‟s. Dit is een vergelijkbaar project omdat het ook is bedoeld om psychische problemen of het verergeren hiervan te voorkomen (preventief). Dit is niet doorgezet omdat het probleem hierdoor gemedicaliseerd werd, wat ten koste ging van de laagdrempeligheid (cliënt had snel te maken met de GGz). Ook loopt er in drie gemeenten een Empowermentproject. Het fundamentele verschil met Mind-Spring is dat dit niet uitgevoerd wordt door vluchtelingen. Valkuilen met betrekking tot Mind-Spring  Hoe krijg je buiten de AZC‟s een cultureel homogene groep bij elkaar?  We moeten ervoor zorgen dat we de problemen niet teveel gaan medicaliseren.  Mensen willen niet geholpen worden. Mogelijk is er binnen de AZC‟s meer motivatie bij de cliënten en is het makkelijker een groep te vormen. Dit zou ook kunnen als ze net in het inburgeringtraject zitten. Pluspunten van Mind-Spring: Het empowerment karakter: mensen aanspreken op hun kracht en binnen hun eigen groep. Minpunten van Mind-Spring: Het sociale aspect van Mind-Spring, betwijfelt Jan. „Ze kennen elkaar toch al‟. Frustratie dat Nederlanders denken te weten wat goed is voor hen… Welke stappen moeten er genomen worden om Mind-Spring te implementeren? Stap 1: Vraag lokaliseren: wie zit er op te wachten? Stap 2: Hoe krijgen we dit gefinancierd? Mogelijk via COA (dit betwijfelt Jan en áls ze dit financieren dan alleen binnen de AZC), AWBZ  via CIZ en GGZ, particuliere budget, WWB Momenteel leidt GGZ Dijk en Duin trainers op. Jan vraagt zich af of dit in de toekomst overgenomen moet worden door lokale GGz. Tips voor ons onderzoek: AFBAKENEN!!! Alleen ingaan op een van de volgende factoren: financiering, beeldvorming, interne communicatie, succesfactoren. Of: wat maakt dat het niet gewoon opgepakt wordt?  zo‟n simpel concept! 34

Bijlage Q

Winter, J. (2009, 11, 12), Senior projectleider Innovatie LB VWN, (B. Verschoor, M. Visser, S. Visser, Interviewers)

Mindspring  Hoe kan je vluchtelingen zelf vluchtelingen laten helpen?  Financiële kant gezondheidszorg: geld moet geld opleveren (bekendheid is belangrijk)  Methodiek?  Is Mindspring hét of is het de formule die aanspreekt?  Suggesties?  Mindspring is preventief, is er iets vergelijkbaars ontwikkelen dat niet preventief is? Jessica raadt aan de hoofdvraag te formuleren m.b.v. Tineke en Azziz. Zij zou graag zien dat zij niet alleen opdrachtgever is, maar samen met bijv. Tineke en Azziz. Tevens heeft Jessica in dit gesprek meerdere contactgegevens aan ons overhandigd.

35

Bijlage R

Yildirim, S. (2010, 03, 07), trainer Mind-Spring, (M. Visser, S. Visser, Interviewers)

Wat is uw achtergrond? Ik ben Koerdisch en kom uit Turkije. Ik ben zelf geen vluchteling. Ik heb maatschappelijk werk gestudeerd en werk al dertien jaar bij een crisisopvang in Utrecht. Tussendoor ben ik ook nog gastdocent geweest op de Hogeschool. Daarnaast ben ik ook preventiemedewerker bij het Riagg. Dit doe ik op oproepbasis. Voor het Riagg geef ik trainingen. Hoe bent u in aanraking gekomen met het Mind-Spring project? Een collega van mij had de training-voor-trainers gevolgd. Zij heeft mijn naam doorgegeven aan Barbara Kieft. Barbara heeft daarna contact met mij opgenomen. Op dat moment wist ik nog niet zoveel van het Mind-Spring project af. Terwijl ik de training-voor-trainers volgde had ik wel twijfels. Ik vroeg me af hoe leerzaam dit project voor mijzelf is. Ik ben toch doorgegaan omdat ik wel wat voor de asielzoekers en vluchtelingen kon betekenen, ik ben tenslotte een soort ervaringsdeskundige. Ik heb van dichtbij meegemaakt hoe het is om te vluchten en ik weet hoe traumatiserend het is. U heeft al veel ervaring als maatschappelijk werker, vond u Mind-Spring vernieuwend? Ik vond het draaiboek handig maar de inhoud was niet verdiepend, zelfs een beetje simpel. Dit komt natuurlijk door mijn werkervaring. Het draaiboek is ook niet bedoeld voor hulpverleners. Ik vind wel dat het een meerwaarde heeft voor de doelgroep. Heeft u het draaiboek wel gebruikt? Ik heb wel veel thema‟s gebruikt. Ik heb de inhoud van de bijeenkomst wel aangepast aan de groep. Omdat ik een training gaf op de eerste opvang, was deze groep er pas een paar weken. Het draaiboek is erg vast. Er moet goed worden gekeken naar de groep (pas gekomen/geen status/wel status) en daar moet in het draaiboek onderscheidt in komen. De puzzel moet op maat gemaakt worden. Hoe lang u bent u al trainer? Ik ben ongeveer twee jaar trainer. Hoeveel trainingen heeft u gegeven? Ik heb maar één keer een training gegeven. Dit was in de eerste opvang in Soest. Ik gaf dit aan een Arabisch sprekende groep. De eerste training was er een hele grote opkomst. Maar uiteindelijk zijn we maar met zes deelnemers doorgegaan. De andere deelnemers zijn niet afgehaakt omdat ze geen zin hadden, maar ze zijn weggehaald door de IND. Is er een reden dat u maar 1 training heeft gegeven? Ik ben wel vaker gevraagd om trainingen voor Mind-Spring te geven maar ik kon niet. MindSpring wordt niet goed betaald. Ik kan dan net zo goed bij Riagg Amersfoort trainingen geven. Ik werd zelf wel betaald toen ik de Mind-Spring training gaf. Maar ik vind dat de trainers van Mind-Spring worden onderbetaald. Je wilt de positie van de vluchteling verbeteren, om te realiseren zal je ze ook moeten betalen. Het zijn tenslotte hoogopgeleide mensen. Vond u het wel om een training te geven? Ik vind het zeker leuk om een training te geven. Tijdens de training wordt er veel onderons

36

gepraat, maar dat heeft juist de meerwaarde. Dat is de kracht. Je merkt wel dat het iets met je doet. Ik vond het vooral gezellig. Je kan het zo mooi maken als je zelf wilt. Het was voor mij een mooie kans om te leren van andere culturen. Afrika is voor de meeste Nederlanders erg ver van hun bed. Maar je komt ze wel als cliënten tegen in je werk. MindSpring brengt het continent Afrika dichterbij. Mind-Spring is een goede manier om dingen bespreekbaar te maken en de effecten van het trauma te bekijken. Heeft u zelf deelnemers geworven? Ja. Ik ben naar het opvangcentrum geweest en heb daar een contactpersoon opgezocht. Vervolgens ben ik letterlijk deur aan deur gaan werven. Hoe vind u de evaluatie bij Mind-Spring? Ik heb vanwege mijn werkervaring geen extra begeleiding nodig. Ik heb bij de evaluatie juist tips aan de organisatoren van Mind-Spring gegeven. Er zat tijdens de trainingen ook geen GGz psycholoog bij, wel een collega van mij. Ik kan me voorstellen dat een GGz psycholoog wel nodig is bij vrijwilligers. Hulpverleners kunnen vaak wel aanvoelen hoe de sfeer binnen een groep is. Als je zelf goed kunt sturen, gaat het prima alleen. Wat zou u graag verbeterd zien bij Mind-Spring? - Ik gaf net al aan dat ik vind dat de trainers beter betaald moeten worden. - Ik denk ook dat Mind-Spring teveel bezig is met het zoeken van werk, ze moeten een manier vinden om te integreren. - Er is niet zo veel structuur binnen Mind-Spring. Het kost erg veel tijd en als je ook een baan hebt is dat niet handig. - Voor de continuïteit is het handig om bijvoorbeeld vier hele dagen een training te geven i.p.v. het uitspreiden over acht weken. In de eerste opvang zijn de asielzoekers maar zes weken, ze kunnen de training sowieso niet afmaken. Mijn tip is dus om goed op te letten waar je de training geeft, of het past en wat de setting ligt.

37

Bijlage S

Ziel, E. v. (2010, 2). Interview VW Soest. (M. Visser, Interviewer)

Wat is uw functie? Clustercoördinator Soest/Zeist Hoe ziet vluchtelingenwerk er binnen uw gemeente uit? Wij zijn een locale afdeling van VluchtelingenWerk Midden-Nederland. Hoe bent u in contact gekomen met het Mind-Spring project? Via één van onze cliënten die de opleiding tot trainer heeft gevolgd Hoe en in welk jaar is het Mind-Spring project opgestart? Een informatiebijeenkomst voor potentiële deelnemers in mei 2009, gestart met de bijeenkomsten in juni 2009. Heeft u aanpassing in het project gemaakt om het goed te implementeren in uw regio? Zo ja, welke aanpassing heeft u gemaakt? Nee. Hoe wordt/werd het project gefinancierd? Was dit een tijdelijke financiering of was dit voor onbepaalde tijd? Via het RIAGG in Amersfoort. Hoeveel mensen werken/werkten er aan het project mee? Een Rwandese trainer, een Nederlandse trainster en zes deelnemers. Geven/gaven jullie alleen psycho-educatie of ook opvoedingsondersteuning? Vooral psycho-educatie. Hoe zijn er mensen voor dit project geworven (trainers en deelnemers)? Wij hebben geen trainer hoeven werven, de Rwandese trainer heeft zelf initiatief genomen. Wij hebben cliënten uit Rwanda/Burundi persoonlijk benaderd en hen het doel van de training uitgelegd. Hoe zorgt/zorgde u ervoor dat ze betrokken blijven bij het Mind-Spring project? De Rwandese trainer heeft hiervoor gezorgd. Hoeveel deelnemers/trainers waren en of zijn er bij het Mind-Spring project betrokken? 2 trainers – 6 deelnemers. Hoeveel deelnemers/trainers zijn er afgehaakt en waarom? 1 deelneemster is afgehaakt, zij ging op familiebezoek naar Rwanda. Was er bij de deelnemers merkbaar resultaat als gevolg van het Mind-Spring project? De deelnemers gaven zelf aan van wel. Waar lopen/liepen jullie tijdens het uitvoeren van het Mind-Spring project tegenaan? Dat het lastig is om voldoende deelnemers met dezelfde culturele achtergrond/taal te vinden. Loopt het project nog steeds? Zo niet, waarom loopt dit project niet meer? 38

Nee, er waren 8 bijeenkomsten gepland; daarna was het project afgelopen. Hoelang heeft het project bij jullie gelopen? Zie hiervoor. In hoeverre was de regio bij dit project betrokken? Niet. Is er sprake van een samenwerking met de GGz? Hoe loopt deze samenwerking? Ja, er is samengewerkt met een trainster van het RIAGG. Zij en de Rwanda trainer hebben de training verzorgd, wij hebben ruimte beschikbaar gesteld en deelnemers geworven. Welke andere projecten lopen al in uw regio? Is mij niet bekend. Ik denk dat onderstaande vragen dan niet relevant zijn of door mij beantwoord kunnen worden  Hoe start een project?  Wat is daarvoor nodig?  Wat zijn valkuilen?  Zijn deze projecten vergelijkbaar met de methodiek van Mind-Spring?  Wat zijn belangrijke aspecten voor het implementeren van een project?  

Heeft u tips voor ons onderzoek? Bijvoorbeeld literatuur of aanpak? Zijn er nog mensen in deze regio die u aanraadt te contacten?

Kunnen we telefonisch of via de mail u nog verdere vragen stellen? Ja. Wilt u op de hoogte blijven van ons onderzoek? Graag.

39

Bijlage T            

  

Vragenlijst voor trainers

Wat is uw achtergrond, opleiding, afkomst? Hoe bent u in aanraking gekomen met Mind-Spring? Wat was uw motivatie om trainer te worden? Hoelang werkt u al als trainer? Hoeveel uur per week besteedt u hieraan? Krijgt u betaald voor uw functie? Wat vindt u de sterke kanten en minder sterke kanten van Mind-Spring? Hoe zien de groepen eruit: Hoeveel mensen/nationaliteiten/leeftijden/ motivaties/fase van de integratie, bv. Pardonner/status onbekend/AZC? Hoe worden deelnemers geworven? Wat zouden motivaties kunnen zijn om te stoppen voor deelnemers/trainers? Hoe zag de training eruit? Wat vond u goed/ niet goed aan de opleiding tot trainer? o Hoelang duurt deze opleiding? Hoeveel uur per week en hoeveel weken? o Wat komt aan bod? o Wat vond u hiervan? Hoe was de eerste keer als trainer? Voelde u zich hierbij goed begeleid? Wat ziet u graag veranderd/verbeterd?

 Hoe gaat u om met (tegen)overdracht?  Welke werkdoelstellingen en persoonlijke doelstellingen heeft u? Hebben de deelnemers ook doelen voor zichzelf?  Sluiten de handleidingen en praktijk op elkaar aan?  Zijn de handleidingen duidelijk?  Hoe reflecteert u naar zichzelf? Is er bijvoorbeeld supervisie? Wordt u daar goed in begeleid?  Hoe gaat u om met afstand en nabijheid (groepsveiligheid)?  Is voor u duidelijk wie welke positie heeft in het Mind-Spring project? Weet u naar wie u toe moet gaan met vragen en/of problemen?  Vindt er wel eens overleg/evaluatie plaats over het project? Wordt u daar genoeg in betrokken?

40

Bijlage U

Vragenlijst voor coördinatoren of werkbegeleiders

 Wat is uw functie?  Hoe ziet vluchtelingenwerk er binnen uw gemeente uit?  Hoe bent u in contact gekomen met het Mind-Spring project?  Hoe en in welk jaar is het Mind-Spring project opgestart?  Heeft u aanpassing in het project gemaakt om het goed te implementeren in uw regio? Zo ja, welke aanpassing heeft u gemaakt?  Hoe wordt/werd het project gefinancierd? Was dit een tijdelijke financiering of was dit voor onbepaalde tijd?  Hoeveel mensen werken/werkten er aan het project mee?  Geven/gaven jullie alleen psycho-educatie of ook opvoedingsondersteuning?  Hoe zijn er mensen voor dit project geworven (trainers en deelnemers)?  Hoe zorgt/zorgde u ervoor dat ze betrokken blijven bij het Mind-Spring project?  Hoeveel deelnemers/trainers waren en of zijn er bij het Mind-Spring project betrokken?  Hoeveel deelnemers/trainers zijn er afgehaakt en waarom?  Was er bij de deelnemers merkbaar resultaat als gevolg van het Mind-Spring project?  Waar lopen/liepen jullie tijdens het uitvoeren van het Mind-Spring project tegenaan?  Loopt het project nog steeds? Zo niet, waarom loopt dit project niet meer?  Hoelang heeft het project bij jullie gelopen?  In hoeverre was de regio bij dit project betrokken?  Is er sprake van een samenwerking met de GGz? Hoe loopt deze samenwerking?       

Welke andere projecten lopen al in uw regio? Hoe start een project? Wat is daarvoor nodig? Wat zijn valkuilen? Zijn deze projecten vergelijkbaar met de methodiek van Mind-Spring? Wat zijn belangrijke aspecten voor het implementeren van een project? Heeft u tips voor ons onderzoek? Bijvoorbeeld literatuur of aanpak?

 Zijn er nog mensen in deze regio die u aanraadt te contacten?  Kunnen we telefonisch of via de mail u nog verdere vragen stellen?  Wilt u op de hoogte blijven van ons onderzoek?

41