RIS171551a_24-MRT-2010
Bijlage 1: Voortgangsrapportage nota Natuurlijk: gezond!
Deze voortgangsrapportage bevat de stand van zaken ten aanzien van de actiepunten uit de nota 'Natuurlijk: gezond! 2007-2011’. De belangrijkste voortgang van de verschillende actiepunten in 2008 en 2009 wordt gepresenteerd aan de hand van de lijnen Gezonde wijken, Gezonde stad en Gezonde kennis.
1
Gezonde wijken
Met de lijn Gezonde wijken wordt gestreefd naar een situatie waarbij bewoners in de wijken met gezondheidsachterstanden verantwoordelijkheid nemen voor zichzelf, elkaar en hun omgeving. Wijkbewoners, professionals en instellingen weten welke gezondheidsproblemen vooral aandacht nodig hebben en welke oplossingen daarbij passen. Stadsdelen met gezondheidsachterstanden krijgen op verschillende wijzen ondersteuning: vanuit de STIOM-platforms, het beschikbaar stellen van wijkactiebudget voor gezonde initiatieven, de inzet van de gezondheidsmakelaar en gemakkelijk toegankelijke informatie over gezondheid. Sinds september 2007 heeft Den Haag een gezondheidsmakelaar voor het stadsdeel Centrum. Het betreft hier een pilot-project gefinancierd, door het ministerie van VWS voor een periode van drie jaar. Naast Den Haag gaan nog drie steden experimenteren met de nieuwe functie van gezondheidsmakelaar. Geconstateerd kan worden dat de gezondheidsmakelaar een uitgebreid netwerk in het stadsdeel centrum en de verschillende gemeentelijke diensten heeft. In toenemende mate wordt een beroep gedaan op de opgebouwde expertise. De gezondheidsmakelaar is betrokken bij de ontwikkeling van een aantal businesscases voor de krachtwijken, waaronder die van Gezondheid en Sport, Brede Buurtscholen, Campus Teniersplantsoen. Daarnaast levert de gezondheidsmakelaar een belangrijke bijdrage aan het inzichtelijk maken van diverse (gezondheids)gegevens op wijk- en stadsdeelniveau. Mede door de inzet van de gezondheidsmakelaar is het eerste Haagse Zoneparc in Transvaal gerealiseerd en is in de Schilderswijk het meidenproject gestart (naar het idee van de Nationale Denktank). Daarnaast is de gezondheidsmakelaar betrokken bij de afstemming tussen de verschillende gemeentelijke loketten, inrichting van het schoolplein bij de Prinses Marijkeschool en de koppeling van gezondheidsbevordering aan taal in de buurt en de taallessen op de zaterdagschool in het Novacollege. STIOM organiseert in de stadsdelen Centrum, Laak, Scheveningen, Escamp en Segbroek een breed netwerk van gezondheidswerkers en maatschappelijke dienstverleners. In deze stadsdelen vinden vijf keer per jaar goed bezochte STIOM-platformbijeenkomsten plaats. Deze bijeenkomsten leveren de gemeente belangrijke signalen op over de gezondheidssituatie in een wijk. Voorbeelden van signalen zijn perinatale sterfte onder allochtonen, mishandeling van ouders door hun kinderen en qat gebruik1.
1
In de vorige voortgangsrapportage werden valongelukken onder oudere wijkbewoners, stress bij allochtone meiden, knelpunten in de Wmo als voorbeelden van signalen genoemd.
Met het instrument wijkactiebudget kunnen professionals en wijkbewoners gezonde initiatieven ontwikkelen en uitvoeren die afgestemd zijn op de behoeften en de ervaren gezondheidsproblemen in de wijk. Bewoners en professionals maken goed gebruik van het wijkactiebudget. In 2008 en 2009 werden in totaal ongeveer 70 voorstellen ingediend, waarvan ruim viervijfde werd gehonoreerd. De meeste projecten liggen op één van de volgende terreinen: bewegen, voeding, gezonde leefstijl, stress/psychosociale gezondheid. Daarnaast worden er ook regelmatig projecten uitgevoerd die te maken hebben met een specifieke aandoening (bijv. diabetes of kanker). Voorlichting en fysieke activiteiten of een combinatie van beiden zijn de vormen die het meest gekozen worden. Via het digitale portaal Welzogezond.nl heeft iedereen in Den Haag en de Haagse regio nu toegang tot betrouwbare toegankelijke informatie over gezondheid, welzijn en zorg. Dit portaal bereikte in 2007 gemiddeld 1190 unieke bezoekers per maand. Dit aantal is in 2008 toegenomen tot 1850 per maand met een verdere stijging naar 3000 in 2009. Welzogezond.nl faciliteert daarnaast externe samenwerkingsverbanden met een eigen communicatiekanaal (sites). Ruim 500 professionals in 31 samenwerkingsverbanden gebruiken de mogelijkheid van deze site. Meer organisaties maken in toenemende mate gebruik maken van de digitale sociale kaart. Hiermee bereiken we met name het aanbod van hulpverleners.
2
Gezonde stad
Sommige gezondheidsproblemen vragen naast een wijkgerichte- ook om een stedelijke aanpak. Deze stedelijke aanpak komt tot stand door een intensievere samenwerking tussen de verschillende beleidsterreinen. Bij de bepaling van de thema’s van de lijn Gezonde stad is o.a. gekeken naar de als belangrijk ervaren (gezondheids)problemen van wijkbewoners en professionals en de gegevens uit de Haagse gezondheidsmonitor 2006. Het gaat hierbij om de thema’s gezond leven, gezond op school, gezond aan het werk, gezond van geest, gezond wonen en toegankelijke preventie en gezondheidszorg. In het kader van het thema Gezond leven: Eind 2009 liep het vierjarige actieprogramma Gezond Gewicht I af. Het krijgt een vervolg in de periode 2010-2014. Dit programma is gericht op het terugdringen van overgewicht onder Haagse jongeren door preventie, vroegsignalering en passende begeleiding. De passende begeleiding, die door artsen en verpleegkundigen van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) wordt bepaald, kan variëren van een advies over voeding tot het doorverwijzen naar het Juliana Kinderziekenhuis voor medische behandeling. Duizenden kinderen/jongeren met overgewicht kregen passende begeleiding. Met vroegsignalering werd gekeken welke kinderen te zwaar zijn of dat dreigen te worden. In het kader van het project de Gewichtige Vakleerkracht werden ruim 23.000 metingen verricht door de vakleerkrachten lichamelijke opvoeding. Ouders van kinderen met een ongezond gewicht worden geadviseerd naar de JGZ te gaan. Ter preventie zijn er activiteiten zoals Hopla! gericht op 0-6-jarigen en de lesprogramma ‘s Ga voor Gezond! (voor het primair onderwijs) en Gezond Bezig!, Gezond Vooruit! (voor het voortgezet onderwijs).
Tijdens de Hopla!- bijeenkomsten maken kinderen kennis met de verschillende beweegactiviteiten in de wijk en kunnen de ouders themabijeenkomsten bezoeken met discussies en spelvormen. In totaal namen ruim 6000 kinderen en hun ouders deel aan de Hopla!-activiteiten. Aan het lesprogramma Ga voor Gezond! deden in het eerste schooljaar 122 scholen mee, het tweede schooljaar rond de 60 en het derde schooljaar 100 scholen. Bij de evaluatie waren er enkele positieve verschuivingen in gedrag zichtbaar, vooral bij de hoeveelheid lichaamsbeweging. Het is verheugend dat er bij een aantal categorieën jongeren stabilisatie en zelfs lichte afname te constateren is2. Maar over de gehele linie genomen is nog sprake van een toename van het overgewicht onder de Haagse jeugd. Een continuering van het programma is daarom ook gewenst. Dit is ook het geval: het ministerie van VWS heeft voor de gemeente Den Haag € 3,44 miljoen voor 5 jaar beschikbaar gesteld om het programma Gezond Gewicht een vervolg te geven in de periode 2010-2014. Den Haag heeft voor het stimuleren van voldoende lichaamsbeweging o.a. het aanbod van Bewegen op Recept (BOR). BOR bestaat sinds 2002 en is bedoeld om groepen met de grootste bewegingsarmoede te stimuleren lichamelijk actief te worden. In 2008 rondden 375 deelnemers een BOR-cursus af. In 2009 rondden 298 deelnemers een BOR –traject af, 340 personen zijn nog bezig met een traject. Naast BOR bestaat er een zeer divers aanbod aan sport- en beweegactiviteiten afgestemd op de behoeften van jongeren, volwassenen en ouderen. In aanvulling op dit aanbod gaat de gemeente Den Haag in het kader van het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB) samen met sport- en gezondheidsorganisaties, onderwijs en werkgevers aan de slag om meer Hagenaars aan het bewegen te krijgen. De gemeente en de rijksoverheid stellen ieder €1,3 miljoen beschikbaar voor het actieplan, dat tussen juli 2010 en 2014 wordt uitgevoerd. Het Haagse actieplan wordt begin 2010 in nauw overleg met de partners opgesteld. Het plan komt bovenop bestaande succesvolle programma's zoals het eerder genoemde actieprogramma Gezond gewicht en die voor senioren die starten met sportieve activiteiten (zoals het Coach-project en het project Senior Actief). Bij gezond leven hoort een matig en verantwoord gebruik van alcohol. De gemeente Den Haag heeft op 15 april 2008 een intersectoraal alcoholpreventieprogramma vastgesteld. Het voorkómen van de schadelijke effecten van overmatig alcoholgebruik op de gezondheid en de Haagse samenleving staat hier in centraal. . Nieuw, naast de intersectorale aanpak, is de inzet op de zogeheten ‘preventiemix’ waarbij schade voor de gezondheid wordt voorkómen door preventie via voorlichting en vroegsignalering en het beperken van de maatschappelijke schade door regelgeving en handhaving. De vastgestelde acties en campagnes in dit uitvoeringsprogramma zijn gericht op het Haags onderwijs, de Haagse horeca en uitgaansleven en de Haagse sportsector met tevens specifieke aandacht voor de doelgroepen jeugd en ouderen. Deze indeling is ook gebruikt bij het opstellen van de verschillende deelcampagnes. In het kader van verantwoord alcoholgebruik in de horeca is de cursus “Instructie Verantwoord Alcohol schenken” (IVA) ontwikkeld en aangeboden.
2
J.A. de Wilde, B.J.C. Middelkoop, P. van Dommelen, P.H. Verkerk Overgewicht bij Haagse schoolkinderen. Een trendanalyse van 1999 tot en met 2007. Epidemiologisch bulletin 2008, jaargang 43, nr. 4
Daarnaast is de actie ‘Pimp your Stamkroeg’ gehouden. Ook de vrijwilligers bij sportverenigingen is de cursus ‘Instructie Verantwoord Alcohol schenken’ aangeboden. Tot nu toe hebben 350 vrijwilligers van 12 sportverenigingen deelgenomen. Begin 2010 is de deelcampagne gestart voor de ouderen. Samen met de hulpverleners in de ouderenzorg, ouderenconsulenten, betrokken hulpverleners in de thuiszorg en instellingen en vertegenwoordigers van ouderen is een vroegsignaleringssysteem ontwikkeld. Op deze manier kunnen hulpverleners en verzorgers ouderen met een alcoholproblematiek opsporen en hulp aanbieden. Jongeren vormen een belangrijke doelgroep voor het alcoholmatigingsbeleid. Aangezien jongeren zelf de beste adviseurs zijn, is bij de opzet van de jongerencampagne gebruikt gemaakt van een jongerenadviesgroep. Uit dat adviesgroep bleek dat jongeren nauwelijks over het onderwerp alcohol praten maar dat wel graag willen. Ook gaven zij aan behoefte te hebben aan informatie over de gevolgen van alcoholgebruik. Deze uitkomsten worden meegenomen in de jongerencampagne die binnenkort als laatste deelcampagne van start zal gaan. Minder soa’s, veilig vrijen en omgaan met relaties is een ander onderdeel van Gezond leven. Veel mensen hebben in 2008 en 2009 het regionaal soa-centrum Den Haag weten te vinden. Dit centrum speelt een belangrijke rol bij het aanbod van soa-zorg in Den Haag en de regio. Het centrum richt zich op risicogroepen zoals mannen die seks hebben met mannen, prostituees, jongeren tot 25 jaar en mensen die afkomstig zijn uit gebieden waar hiv en soa’s veel voorkomen. Grotere bekendheid heeft geleid tot een toename van het aantal consulten in de afgelopen jaren. Dit is een reden geweest om de capaciteit van het centrum uit te breiden. Daarnaast is in maart 2009 de landelijke website sense.info gelanceerd, via welke jongeren een spreekuur in de buurt vinden. De spreekuren worden georganiseerd door de GGD'en en hun regionale partners zoals Preterm Rutgers en Casa. Eind 2009 vond in Den Haag het Love Life Festival plaats. Dit is de opvolger van de Haagse Aidsweek 2008. Net als in 2008 is in Den Haag op deze wijze aandacht besteed aan Wereld Aidsdag. In deze week werd via verschillende boodschappen en activiteiten aandacht gevraagd voor een seksueel gezonde leefstijl. De belangrijkste boodschap was net als in 2008 Vrij veilig altijd! en om in het thema te blijven: Love Life? Safe sex!. Enkele in het oog springende evenementen waren de ‘One night standup comedy’ in drie café’s op de Grote Markt, wederom een popconcert in Het Paard van Troje ‘Beat Illness’, een Antilliaanse avond met toneel en zang, discussie tussen en met Afrikaanse religieuze leiders onder de naam ‘Choose for a healthy life’, voor alle middelbare scholen een toneelstuk over sex en alcohol en een spetterend dance-feest in het Atrium van het stadhuis onder de naam ‘I’m gonna make you sweat’. Met de volgende partners werd samenwerkt; Dance for Life, Stichting Soa/Aids Nederland en Stop Aids Now. Ook in 2010 zal bij diverse evenementen in Den Haag aandacht besteedt aan het voorkómen van soa’s. In het kader van het thema gezond van geest : Alle jongeren tussen de 12 en 25 jaar die op de eerste hulp van een Haagse ziekenhuis behandeld zijn vanwege een suïcidepoging of ernstige zelfbeschadiging komen in aanmerking voor SuNa (Suïcide Nazorg). SuNa is de succesvolle Haagse werkwijze gericht op vroegsignalering, hulpverlening en nazorg bij een poging tot zelfdoding/zelfbeschadiging onder jongeren. In ongeveer driekwart van alle gevallen was de aanleiding voor de parasuïcide/zelfbeschadiging gelegen in relatieproblemen, een moeilijke gezinssituatie of een psychiatrische stoornis. De jongeren worden gemeld bij een speciaal opgeleide professional die hen begeleidt naar passende hulpverlening.
In 2008 en 2009 werden ruim 250 jongeren bij SuNa aangemeld, hetgeen een verdubbeling is ten opzichte van de jaren 2006 en 2007. Alle Haagse ziekenhuizen (het MC Haaglanden, Hagaziekenhuis en ziekenhuis Bronovo) nemen deel aan deze aanpak. Door middel van trainingen wordt ingezet op het vergroten van de kennis en deskundigheid van leerkrachten en hulpverleners. In het kader van het thema gezonde school: De GGD Den Haag bezoekt scholen waarbij advies gegeven wordt hoe zij het binnenklimaat kunnen verbeteren. In de periode van november 2007 tot en met december 2009 zijn in totaal 63 van de 225 schoollocaties door de GGD bezocht. Deze scholen werd geadviseerd hoe het binnenmilieu te verbeteren. In het kader van de tijdelijke landelijke regeling ‘Verbetering binnenklimaat huisvesting primair en speciaal onderwijs’ zijn eind 2009 alle 150 Haagse basisschoollocaties onderzocht. Zij hebben een energie- en binnenmilieu advies gekregen en kunnen voor een beperkt aantal maatregelen subsidie aanvragen. Uit een evaluatie bij 30 scholen bleek dat de kwaliteit van het binnenmilieu te wensen over liet. Zij kregen een advies hoe de situatie verbeterd kon worden. In juli 2009 heb ik u over de voortgang van de nota Gezondheid en Milieu geïnformeerd (BOW.2009.457); In het kader van het thema gezond wonen: In 2008 is het pilotproject ‘ziekmakende woningen in de wijken Transvaal, Laak-Noord en Regentesse-, en Valkenboskwartier uitgevoerd. In het kader van dit project werden huisartsen aangeschreven met het verzoek patiënten met mogelijk door de woonsituatie veroorzaakte klachten door te verwijzen voor een advies op maat. Vanaf 2009 is deze aanpak gekoppeld aan de voorlichtingscampagne ‘Gezond wonen’, waarin bewoners tips krijgen over hoe zij hun woning gezond kunnen houden. Zo wordt o.a. het belang van goede ventilatie, het gevaar van koolmonoxidevergiftiging en het tegengaan van vocht en schimmels besproken. Als bewoners na de voorlichting nog vragen hadden of als zij bepaalde gezondheidsklachten hebben, konden zij een individueel advies van de GGD krijgen. Deze campagne werd in 2009 uitgevoerd in Transvaal, Laak en de Schilderswijk. Per wijk werd er een startbijeenkomst voor alle bewoners gehouden. Daarnaast werd er een rondreizende fototentoonstelling gehouden en werden er 23 voorlichtingen door de stichting Precura gegeven. Tevens werd een informatiecampagne gehouden die gericht was op onder andere aan huisartsen, apotheken, buurthuizen en zelforganisaties.
3
Gezonde kennis
Gezonde Kennis is gericht op het inzicht in de gezondheid van Hagenaars en het delen van kennis over succesvolle maatregelen met andere steden en organisaties. We evalueren en monitoren zoveel mogelijk maatregelen. Naast de inzet van de afdeling Epidemiologie van de GGD Den Haag wordt samengewerkt met de Academische Werkplaats voor Publieke Gezondheid3, het Academisch Medisch Centrum en het Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering (NIGZ).
3
Met als deelnemende partijen: GGD Den Haag, GGD Zuid-Holland West, GGD Midden-Holland, LUMC en TNO Kwaliteit van leven.
In het kader van gezonde kennis: Op 3 december 2009 werden de uitkomsten van de G4-Gezondheidsenquête gepresenteerd. Voor het eerst zijn gelijktijdig en op uniforme wijze gegevens verzameld over de gezondheid van de bewoners van Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Utrecht. Behalve dat dit rapport een goed beeld van de Haagse gezondheidssituatie geeft, maakt het een vergelijking tussen de vier grote steden mogelijk. De gezondheidssituatie op het gebied van lichamelijke en psychische gezondheid, leefgewoonten (zoals roken, drinken en bewegen), woonomgeving en zorggebruik is in kaart gebracht, waarbij speciale aandacht werd besteed aan de verschillen tussen achterstandswijken en niet-achterstandswijken. Uit dit onderzoek blijkt dat de gezondheid van de bewoners in de grote steden minder goed is dan die van de rest van Nederland en dat de verschillen in gezondheid tussen sociaal-economische groepen en wijken met en zonder achterstand vele malen groter zijn dan de verschillen tussen de vier steden.
