Biblionet Drenthe. Jaarverslag Jaarverslag 2009 Biblionet Drenthe

Jaarverslag 2009 Biblionet Drenthe

Biblionet Drenthe

Jaarverslag 2009


Biblionet Drenthe

Jaarverslag 2009


4


Inhoudsopgave Voorwoord

6

Raad van Toezicht

7

A. Bibliotheekinhoudelijk

8

1. Productontwikkeling en implementatie met betrekking tot de kernfuncties

3. HRM-ontwikkelingen en werkgeverschap 3.1 Implementeren nieuw HR-beleid 3.2 Ontwikkelen adviesrol P&O 3.3 Beoordelingsregeling 3.4 Vacature- en verzuimbeleid 3.5 Arbeidsomstandigheden 3.6 Scholing en opleiding

a. Kennis in informatie a.1 Uitrol landelijke dienstverlening a.2 Digitale content/bestanden a.3 23 Dingen a.4 Provinciaal collectieplan a.5 Innovatiecentrum

8

4. Bibliobussen

b. Ontwikkeling en educatie b.1 Leesbevordering b.2 Laaggeletterdheid b.3 Digitale cursuswijzer b.4 Brede school b.5 Cursusaanbod

9

4.1 Gebruik 4.2 50 jaar bibliobussen in Drenthe 4.3 Vernieuwingen 4.4 Beleid 4.5 Inzet bij evenementen 4.6 Vervanging bussen

c. Kunst en cultuur c.1 Internetplatform Drenthe.nl c.2 Drents erfgoed c.3 Ontwikkeling huisstijl c.4 Drenthiana c.5 ZomerZinnen

10

B. Bedrijfsvoering

e. Ontmoeting en debat

11

2. Strategie en beleid

11

13

14

4. Overige faciliterende producten en diensten 16 4.1 Salarisadministratie 4.2 Budgetbewaking 4.3 Managementinformatie 4.4 Collectiebeheer 4.5 Mediaverwerking 4.6 Leenverkeer 4.7 Secretariële ondersteuning 4.8 Bevoorrading en logistiek 4.9 Drukkerij/repro 4.10 Inkoop

C. Bibliotheken

18

D. Bijlagen

21

Afkortingen en begrippen Statistische gegevens Medewerkers per 31 december 2009

1. Algemeen 14 1.1 Verhuizing naar Cultureel Kwartier/ De Nieuwe Kolk 1.2 Kwaliteitszorg en certificering 2. Marketing en communicatie 2.1 Marketing 2.2 Publicaties en drukwerk

d. Lezen en literatuur 11 d.1 Landelijke en provinciale campagnes d.2 Virtuele leesclub d.3 Doorgaande leeslijn d.4 Educat (dealer) d.5 ALP/MLP

13

15

3. ICT-infrastructuur 16 3.1 Systeembeheer, netwerkbeheer en Servicedesk 3.2 Bicat en Educat 3.3 Bouw en beheer websites

2.1 Vernieuwingsprojecten 2.2 Portefeuilleoverleggen 2.3 Strategische beleidsnota’s 2.4 Beleidsondersteuning 2.5 Drents Netwerk Bibliotheken 2.6 Vrijwilligersbeleid

5


Voorwoord De Drentse bibliotheken sluiten 2009 af met een positief resultaat: zowel het aantal leden als het aantal uitleningen laat na jaren van daling weer een groei zien. Klanten van de bibliotheken waarderen het nieuwe abonnementen tarievenstelsel dat per 1 januari 2009 is ingegaan. Met het gratis maken van reserveringen in alle Drentse bibliotheken ligt de gezamenlijke collectie van de Drentse bibliotheken voor al onze klanten zonder belemmeringen onder handbereik. En we hebben het geweten: het aantal reserveringen is meer dan verdubbeld! Ook het afschaffen van extra leengeld voor cd’s en dvd’s heeft geleid tot een grote stijging van het aantal uitleningen. Het toegenomen gebruik van onze websites laat zien dat de bibliotheek voor de inwoners van Drenthe inmiddels meer betekent dan een ‘gebouw’. Met de nieuwe, interactieve webcatalogus die per 1 januari 2010 is gelanceerd, hopen we nog veel meer activiteit op internet te genereren. Deze vernieuwingen passen helemaal in de lijn om voor de komende jaren sterk te gaan inzetten op digitaal gebruik en sociale netwerken, oftewel werken aan de Digitale Bibliotheek. Eind 2009 publiceerden we de beleidsnota Digitale Bibliotheek Drenthe waarin de ontwikkelingen en te behalen resultaten in 2010 en 2011 zijn beschreven. Een belangrijke stap op digitaal gebied is ook de participatie van Biblionet Drenthe namens de Drentse bibliotheken - bij de realisering van het internetplatform Drenthe.nl. Bibliotheken gaan in de cultuur-toeristische sector sowieso een grotere rol spelen. In veel vestigingen is een Tourist Info Punt (TIP) gevestigd, waarmee de bibliotheken steeds meer de rol van de vroegere VVV’s gaan overnemen. De invoering van het Provinciaal Collectieplan krijgt in 2009 haar beslag. Dit resulteert in de start van de samenwerkingscollectie. Dit is een collectie die rouleert door de provincie en die verdieping en verbreding biedt aan de lokale collecties in de bibliotheken. Een andere succesvolle nieuw project is BoekStart. Uitgangspunt bij dit project is dat kinderen niet vroeg genoeg kunnen beginnen met lezen en daarom worden peuters en hun ouders al zeer vroeg in contact gebracht met de bibliotheek. De nieuwe huisstijl begint steeds beter zichtbaar te worden in de Drentse bibliotheken. De eerste bibliotheken zijn in 2009 volgens het huisstijlhandboek heringericht en ook in de andere bibliotheken worden meer herkenbare elementen aangebracht. Het ‘retailconcept’ wordt door een groeiend aantal bibliotheken omarmd met als resultaat meer uitnodigende presentaties in de vestigingen, leidend tot meer uitleningen. Een hoogtepunt van een heel andere orde is het vijftigjarig bestaan van de bibliobussen in Drenthe. Omdat de bibliobussen bij de scholen en in de dorpen staan, is de drempel tot een bezoek erg laag en kunnende bussen daarom ook rekenen op een grote belangstelling. We hebben dit feest van de bussen in het najaar uitgebreid gevierd, samen met o.a. CdK Jacques Tichelaar en duizenden schoolkinderen. Op dezelfde dag werd aan de vrijwilligers een onderhoudend maar ook leerzaam programma aangeboden in Theater de Tamboer in Hoogeveen. Ook een klein feestje waard was de officiële start van de bouw van het Cultureel Kwartier in Assen op 19 juni. Deze plaats waar Biblionet Drenthe in de toekomst gaat ‘samenwonen’ met o.a. de bibliotheek en de schouwburg is door het publiek inmiddels omgedoopt tot ‘De nieuwe Kolk’. Bij het succes van een organisatie is er altijd een belangrijke rol weggelegd voor de medewerkers. Ook in 2009 lag de ambitielat hoog en vroegen de vernieuwingen op diverse terreinen veel inzet en creativiteit van de medewerkers. Wij zijn hen zeer dankbaar voor die bijdrage. Hans van Prooijen Voorzitter Raad van Bestuur

6


Raad van Toezicht 2009 De samenstelling van de Raad van Toezicht in 2009 is als volgt: - Mevrouw M.M. Kool, voorzitter - De heer H. Hartog - De heer J.C. Hoevenaar - De heer R.J.B. Jansen - De heer H.J. de Ruijter - Mevrouw E.W. de Vries - De heer A.J. Hoeve De Raad van Toezicht komt in 2009 vijf maal in vergadering bijeen, nl. op: - 22 januari - 21 april - 8 juni - 25 augustus - 9 november

Reglementen werkwijze RvT en RvB De reglementen werkwijze RvT en RvB zijn opgesteld door een commissie uit de RvT. De reglementen worden in de vergadering van 19 januari vastgesteld

Vaststelling jaarstukken Het Jaarverslag en de Jaarrekening 2008 worden vastgesteld, evenals de (product) begroting 2010.

Notulen Bestuurlijk overleg Er vindt een bestuurlijk overleg plaats met de gedeputeerde, mw. Klip, door de voorzitter van de Raad van Toezicht en de voorzitter van de Raad van Bestuur.

Samenwerking met Biblionet Groningen

Drents Internet Platform

OR-vergadering

De RvT vindt de oprichting van de Stichting Internetplatform Drenthe een goede zaak voor Drenthe. De leden van de RvT stemmen in met de statuten en daarmee met de oprichting van het platform.

Evaluatie functioneren RvT

HKA ontwikkelt, implementeert en beheert IT-systemen voor bibliotheken, educatieve en culturele organisaties. De RvT is geïnformeerd over de ondertekening van een samenwerkingsovereenkomst met HKA over strategisch partnerschap. Hiermee is Biblionet Drenthe ‘launching customer’ geworden en worden door HKA geen implementatie-, conversie- en opleidingskosten in rekening gebracht.

Mevr. M.M. Kool Voorzitter Raad van Toezicht

Vrijwilligersdag en jubileum Bibliobussen

De RvT geeft de voorzitter van de RvB toestemming om de afnameovereenkomst (voorlopig koopcontract) met de gemeente Assen te ondertekenen.

Strategische samenwerking met HKA

Van alle vergaderingen van de Raad van Toezicht zijn notulen gemaakt en vastgesteld. Deze worden gearchiveerd in het archief van de Raad van Bestuur.

De RvT van Biblionet Drenthe staat achter het voornemen tot samenwerking met Biblionet Groningen. De RvT verwacht dat de organisatie door dit samenwerkingsverband sterker komt te staan in de Nederlandse bibliotheekwereld. De intentieverklaring samenwerking Biblionet Drenthe en Biblionet Groningen wordt vastgesteld.

Een aantal leden van de RvT bezoekt de vrijwilligersdag op 24 september 2009. Deze is gecombineerd met de viering van het 50-jarig busjubileum en vindt plaats in De Tamboer te Hoogeveen. De nieuwe Commissaris van de Koningin, de heer Tichelaar, is hierbij aanwezig.

CKA; afnameovereenkomst

De voorzitter van de RvB voert de beoordelingsgesprekken met de leden van de RvB en rapporteert dit aan de RvT.

De heer Hoevenaar woont op 12 februari jl. met de heer De Ruyter namens de RvT een overlegvergadering met de OR bij.

De leden van de RvT evalueren het eigen functioneren. De voorzitter concludeert dat de RvT tevreden is over de stukken, de informatie, de tijdigheid, volledigheid en consistentie ervan. De leden van de RvT vinden dat er een goed evenwicht aanwezig is in de RvT qua kennis en persoonlijkheden.

Functioneringsgesprekken De functioneringsgesprekken met de RvB worden gevoerd door de voorzitter en een lid van de RvT, waarna terugkoppeling plaatsvindt naar de RvT.

7


Biblionet Drenthe in 2009

A. Bibliotheekinhoudelijk

Toelichting

1. Productontwikkeling en implementatie met betrekking tot de kernfuncties

De indeling van dit jaarverslag is zoveel mogelijk gebaseerd op het Programma van eisen 2009 provincie Drenthe voor Biblionet Drenthe en op het Activiteitenplan 2009 Biblionet Drenthe.

De Drentse bibliotheken oefenen de volgende vijf kernfuncties uit, waarbij ze ondersteund worden vanuit het facilitair bedrijf Biblionet Drenthe.

a. Kennis en informatie a.1 Uitrol landelijk dienstverlening G!DS: Handboek voor de Nederlandse samenleving De database G!DS maakt in Drenthe een grote groei door. Niet alleen zal de G!DS als basis gaan dienen voor de informatievoorziening op de nieuwe websites van de bibliotheken, ook het provinciebrede internetplatform Drenthe.nl wordt gebouwd op de GIDS. Tevens is een aantal nieuwe loketten opgezet zoals cultuurpunten en het Seniorenpunt in Emmen. Om de organisatie rond de databas G!DS steviger neer te zetten, is een aantal bijeenkomsten georganiseerd met de bibliotheekmanagers en de lokale accountmanagers. Ook is er veel aandacht voor een goede communicatie. Als gevolg daarvan is er nu een landelijk intranet en een eigen Drentse G!DS-pagina op Sharepoint. Medewerking is verleend aan de opzet van het grote internetplatform voor cultuur, recreatie en toerisme.

Zoek&boek Hoewel het aantal aanvragen via Zoek&boek daalt van 1360 in 2008 naar 775 in 2009, stijgt het aantal leveringen van 191 naar 264. Daarnaast worden er via infoarrangementen in 2009 1195 artikelen fulltext opgevraagd. Het aantal door Rotterdam geleverde CD’s daalt van 3654 naar 2505. Deze cijfers zijn exclusief die van Bibliotheek Hoogeveen.

al@din De pilot met chatten op de digitale vraagbaak al@din wordt voortgezet. Naar schatting worden in 2009 ongeveer 750 vragen via de chat beantwoord. Het totaal

8

aantal vragen dat bij al@din wordt ingediend daalt in 2008 naar 664 in 2009. Eind 2009 wordt deze dienst geëvalueerd. De vragendienst zal op basis van deze evaluatie een andere invulling krijgen.

Schoolbieb Schoolbieb.nl is een gezamenlijk project van de Nederlandse openbare bibliotheken. Op de website vinden leerlingen van diverse soorten onderwijs betrouwbare en op niveau toegesneden informatie voor o.a. spreekbeurten en werkstukken. De regionale redactieteams zijn opgeheven. Een landelijk redactieteam, in afgeslankte vorm, houdt zich vooral bezig met het verrijken van bestaande dossiers en het doorvoeren van gewenste verbeteringen van Schoolbieb (o.a. een zoekmachine). Voorlopig worden er geen nieuwe dossiers gemaakt. De ontvlechting van de VOB in een brancheorganisatie en een sectorinstituut is van invloed op de toekomst van Schoolbieb. nl. Tijdens de Algemene Ledenvergadering in oktober 2009 wordt het advies om Schoolbieb.nl in de huidige vorm niet door te laten gaan overgenomen. Het is de bedoeling dat het als landelijk betaalde dienst integraal onderdeel gaat uitmaken van het dienstenpakket van de bibliotheken aan het onderwijs. Daartoe zal Schoolbieb.nl in 2010 verder doorontwikkeld moeten worden onder de paraplu van Bibliotheek.nl

E-books Het aanbieden van e-books komt dit jaar nog niet van de grond doordat er nog geen geschikte uitleenmethode is ontwikkeld en er onduidelijkheid is over de rechten. Wel zijn enkele e-readers aangeschaft om vast ervaring op te doen met deze nieuwe techniek.

a.2 Digitale content / bestanden Websites De gelden voor bibliotheekvernieuwing worden in 2009 centraal (=landelijk) besteed. Hiervoor is een landelijke Projectgroep Bibliotheekinnovatie ingericht, die op basis van het adviesrapport Innovatie met effect, de plannen voor bibliotheekinnovatie uitwerkt, waarbij het een speer-


punt is om www.bibliotheek.nl opnieuw krachtig te positioneren. Dit met als doel de bibliotheek op internet beter zichtbaar te maken. Nog niet bekend is welke diensten hiervan deel uit gaan maken. De verwachting is dat de meeste diensten in min of meer gewijzigde vorm (en soms ook onder andere aansturing) voortgezet gaan worden. Biblionet Drenthe handhaaft haar eigen ontwikkelingslijn (o.a. nieuwe website Drentse bibliotheken) en houdt voldoende ruimte en flexibiliteit om op de landelijke ontwikkelingen in te haken. De ondersteuning van landelijke programma’s in basisbibliotheken blijft onverminderd van kracht.

Naslagcomputers/Online content De naslagcomputers in de bibliotheken worden geheel gereconstrueerd. Voor de Bibliotheek Emmen is een naslag-pc voor de jeugd gemaakt. Er is een groot aantal abonnementen genomen op digitale content. Het gebruik van de aangeboden de naslag-pc’s stijgt van 122.000 pageviews in 2008 naar 197.000 pageviews in 2009.

Thuisgebruik De zoekmachine AquaBrowser is geheel vernieuwd, waardoor thuisgebruik van online bestanden via zoek&boek mogelijk wordt. De bestanden die nu fulltext bij de klanten thuis worden aangeboden zijn Keesing Historisch Archief, het Drents fotoarchief, de Drentse encyclopedie, Leendirect, Digileen en de infoarrangementen van de Drachtse beleefbibliotheek. In oktober start een proef met het aanbieden van het Volkskrantarchief. Ook wordt de Nationale Nederlandse catalogus thuis aangeboden, waardoor leden ook hierin zelf aanvragen kunnen indienen via zoek&boek. De onderhandelingen met Contendor over het thuis aanbieden van het Dagblad van het Noorden leiden in 2009 niet tot resultaat.

a.3 23 Dingen Een derde deel van de medewerkers van Biblionet Drenthe wordt dit jaar op basis van de landelijk ontwikkelde interactieve cursus 23 Dingen bijgeschoold in web 2.0 toepassingen. Daartoe zijn elf medewer-

ker als coach opgeleid. In het najaar start onder hun hoede een grote groep medewerkers uit diverse geledingen van het bedrijf met de cursus. De komende tijd zullen alle medewerkers in de gelegenheid worden gesteld zich de 23 Dingen eigen te maken.

a.4 Provinciaal collectieplan De invoering van het Provinciaal Collectieplan krijgt in 2009 haar beslag. Dit resulteert in de start van de samenwerkingscollectie. Dit is een collectie die verdieping en verbreding biedt aan de gehele collectie in Drenthe en deze collectie rouleert door de provincie. Iedere drie maanden wordt de collectie in de vestiging vervangen. De aanschaf voor deze collectie vindt plaats door het provinciaal collectieteam, waarin de grote- en kleine bibliotheken en Biblionet Drenthe in vertegenwoordigd zijn.

b. Ontwikkeling en educatie b.1 Leesbevordering Drentse Kinderjury Alle twaalf Drentse basisbibliotheken doen mee aan de vorige jaar vernieuwde opzet van de Drentse Kinderjury. De winnende schrijver is Anna Woltz. Zij ontvangt via een digitaal schoolbord in een klas te in Meppel op 25 juni de Drentse Kei.

Anna Woltz

Schrijverstournee basisonderwijs a.5 Innovatiecentrum Het Innovatiecentrum bereidt de opstelling van de provinciale vernieuwingsagenda voor en legt voorstellen ter bespreking voor aan het Portefeuilleoverleg Innovatie. Uiteindelijk wordt de vernieuwingsagenda aangenomen door de gezamenlijke bibliotheken in het B12overleg en vastgesteld door de Besturenraad. Het Innovatiecentrum is in 2009 tevens belast met de realisatie van een aantal projecten uit de Provinciale Innovatieagenda 2008 die doorlopen in 2009, v ariërend van de organisatie van een dag voor alle vrijwilligers van de Drentse bibliotheken tot het implementeren van Aangepast Lezen Punten. Dit gebeurt door middel van toekenning van opdrachten aan projectgroepen. De projectgroepen zijn samengesteld uit een vertegenwoordiging van bibliotheken en afdelingen van Biblionet Drenthe. De projectgroepen worden aangestuurd door projectmanagers van het Innovatiecentrum. De controle op de uitvoering en voortgang is in handen van de Stuurgroep Innovatie, zijnde de raad van bestuur van Biblionet Drenthe.

In verband met de verhuizing van Bibliotheek Hoogeveen, organiseert Biblionet Drenthe dit jaar ook het Schrijverstournee voor Hoogeveen. Het betreft zeventien schrijversbezoeken van Maria van Eeden, Mieke van Hooft en Betty Sluyzer.

Overdracht kinderboekenarchief Bij het saneren van de achtergrond collectie blijkt een bijzonder veertigdelig archief met recensies van kinderboeken uit de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw overbodig. Op 7 december wordt dit archief onder grote mediabelangstelling overgedragen aan Stichting Kinderboek Cultuurbezit in Winsum.

Overdracht aan Kinderboek Cultuurbezit

9


Mediawijsheid Mediawijsheid richt zich niet alleen op media-educatie -het aanleren van zoekvaardigheden- maar betreft ook aspecten als bewustwording van de rol en de werking van media en hoe daar mee om te gaan. Er wordt gestart met het ontwikkelen van een lijn mediawijsheid. Enkele medewerkers volgden daartoe de opleiding tot mediacoach. In 2010 wordt de lijn mediawijsheid verder doorontwikkeld. Voor leerlingen en leerkrachten in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en mbo wordt een traject mediawijsheid ontwikkeld, variërend van gastlessen tot ouderavonden over: veilig internet, gamen, cyber (digitaal) pesten en reclame.

b.2 Laaggeletterdheid Biblionet Drenthe neemt deel aan het provinciale overleg laaggeletterdheid (kerngroep laaggeletterdheid). Dit is een afstemmingsoverleg tussen Stamm, Drenthe College, Alfacollege, Rabobank en Biblionet Drenthe. Biblionet Drenthe ontvangt eind 2009 provinciale subsidie voor de ontwikkeling van het project Leesprikkel, een verzameling van activiteiten op het gebied van leespromotie en laaggeletterdheid waarbij gebruik wordt gemaakt van bestaande programma’s (o.a. Top 4 Makkelijk Lezen, Netnieuws Primair Onderwijs en Volwassenen). In de gemeenten Aa en Hunze, BorgerOdoorn, Coevorden en Emmen neemt de bibliotheek als partner deel aan het project Vanzelfsprekend. Dit tweejarig project is gestart in 2008 en wil bereiken dat er in 2010 een dekkend aanbod is van voorschoolse educatie voor kinderen met een taalachterstand in deze regio. Onderdeel van het aanbod van de bibliotheken is het project BoekStart. Doelstelling van BoekStart is ouders van baby’s intensief met boeken en het lezen daarvan in aanraking te brengen door ze actief te binden aan de bibliotheek. Dit sluit naadloos aan bij het doel van Vanzelfsprekend. Mede dankzij BoekStart kan de bibliotheek zich profileren en genereert zij nieuwe ‘klanten’. Uitvoering zal plaatsvinden in 2010. Ook de gemeentes Hoogeveen en Assen doen mee met BoekStart.

te in de bibliotheek waar veel cultuurhistorisch informatie over de eigen leefomgeving is te vinden. Met de opening van een Erfgoedpunten in Zuidlaren en Nijeveen komt het totaal aantal erfgoedpunten in Drenthe op vijf. Twee stagiairs onderzoeken het Erfgoedplein en -punt en doen een aantal voorstellen tot verbetering. Staatsecretaris Sharon Dijksma bij de opening van BoekStart in Bibliotheek Emmen

b.3 Digitale cursuswijzer In 2009 worden geen nieuwe digitale cursuswijzers opgeleverd. Wel is een aantal cursuswijzers in voorbereiding.

b.4 Brede school Biblionet Drenthe verleent medewerking aan de inrichting/facilitering van ‘Schoolbieb Ter Borch’ in Eelderwolde, waarbij de bibliotheek in de vorm van een servicepunt voor scholieren samenwerkt met twee basisscholen in hetzelfde gebouw. Ook bewoners van de wijk Ter Borch kunnen hier hun digitaal gereserveerde boeken e.d. ophalen en inleveren.

Met gebruikmaking van innovatiegelden uit 2008 is een scholing in retail georganiseerd voor alle vestigingsleiders van de bibliotheken. Daarnaast wordt het Draaiboek Gebou wen ontwikkeld. Hierin staat een stappenplan dat de vestigingsleiders en bibliotheekmanagers helpt om het proces van een herinrichting of verbouwing te doorlopen. Onderdelen van het draaiboek zijn onder andere een procesbeschrijving (wie doet wat?), een analyse van de vestiging, een interieurcatalogus en een plan van aanpak. Dit draaiboek is een aanvulling op het Huisstijl Handboek Gebouwen en geeft de richtlijn voor de uitvoering van een herinrichting of verbouwing.

b.5 Cursusaanbod Voor het cursusseizoen 2009-2010 zijn de basiscomputercursussen geprolongeerd. Het cursusaanbod vanuit de bibliotheken is uitgebreid door een samenwerking aan te gaan met Icare en Indigo. Het betreft hier met name laagdrempelige cursussen over gezondheid, persoonlijk leven, ouder worden en opvoeding.

c. Kunst en cultuur

c.4 Drenthiana De collectie van het Hunebedcentrum in Borger wordt opgenomen in de Drentse catalogus, waarmee deze voor iedereen beschikbaar wordt. Op 17 april wordt deze kleinste bibliotheek van Drenthe officieel heropend. Ook een deel van de collectie van de Historische Vereniging Zuidlaren wordt aan de Drentse database toegevoegd.

c.1 Internetplatform Drenthe.nl Onder de vlag van de Drentse bibliotheken, Marketing Drenthe, het Recreatieschap Drenthe en Biblionet Drenthe worden voorbereiding getroffen voor de vernieuwde website Drenthe.nl. Dit wordt een breed internetplatform waar zowel toeristen als inwoners van Drenthe op eenvoudige wijze informatie op het gebied van recreatie, cultuur en toerisme kunnen vinden. Deze site die met subsidie van de provincie wordt gerealiseerd, wordt in het voorjaar van 2010 officieel opgeleverd.

c.2 Drents erfgoed Een Erfgoedpunt is een herkenbare ruim-

10

c.3 Ontwikkeling huisstijl

Leendert den Heijer(r) schenkt namens Biblionet Drenthe een boek aan het Hunebedcentrum

c. 5 ZomerZinnen Het Drents literair festival ZomerZinnen beleeft op zaterdag 13 juni in Dwingeloo een succeseditie. Voor deze locatie is


gekozen omdat Westerveld in 2009 de Culturele Gemeente van Drenthe is. Het festival trekt op een zonovergoten brink en met een zeer gevarieerd programma zo’n 3.000 bezoekers. In het historische dorp staat het thema ‘Geschiedenis’ centraal. Acte de présence geven onder anderen Herman Koch, Tommy Wieringa, Rosita Steenbeek, Judith Koelemeijer, Rik Launspach, Kees ‘t Hart, Herman Pley en Maarten van Rossem. Verder staan er streektaal, verhalenvertellers en muziek en dans op het programma. Ook is er aandacht voor de jubilerende bibliobussen. Bezoekers vinden ‘dat het festival naar meer smaakt’.

Maarten van Rossem op ZomerZinnen

d. Lezen en literatuur d.1 Landelijke en provinciale campagnes Biblionet Drenthe ondersteunt de bibliotheken bij de diverse landelijke en provinciale acties als de Boekenweek, Nederland Leest en de Maand van het Spannende Boek. Rond het boek Oeroeg van Hella S. Haasse dat centraal staat tijdens Nederland Leest, ontwikkelt Biblionet Drenthe een quiz over Indonesië. In de Maand van het Spannende Boek wordt in samenwerking met Biblionet Groningen en het Dagblad van het Noorden het Moordspel georganiseerd.

Voor de Boekenweek maakt Biblionet Drenthe overzichten van schrijvers en activiteiten passend bij het thema. Daarnaast maken de bibliotheken gebruik van het materiaal dat landelijk door het CPNB wordt aangeleverd.

ook directe toegang tot de collectie van de bibliotheek en specifieke digitale bronnen voor het onderwijs. Daarnaast wordt een aanzet gegeven tot de implementatie van mediawijsheid en leesbevorderende componenten in educatWise.

d.2 Virtuele Leesclub

d.5 ALP/MLP

In samenwerking tussen afdeling Leespromotie & Communicatie, het Innovatiecentrum en HKA wordt een virtuele leesclub ontwikkeld. Voor dit project is subsidie aangevraagd bij de Provincie Drenthe. De virtuele leesclub is een digitale ontmoetingsplaats voor gebruikers van de bibliotheek, voor lezers en literair geïnteresseerden, zoals de leden van de literatuurkringen. Het wordt een portal voor alles wat met boeken te maken heeft: informatie (informatie over schrijvers en boeken), interactie (weblog/forum/discussie/rating), personalisatie (bijvoorbeeld eigen boekenlijst) en dienstverlening aan literatuurclubs . De virtuele leesclub is in december 2009 geïntegreerd in de nieuwe catalogus van de bibliotheek. Klanten hebben o.a. de mogelijkheid voor ratings, tags en reviews. Een deel van de functies – vrienden uitnodigen, discussieplatform- wordt later toegevoegd.

d.3 Doorgaande leeslijn De afdeling Leespromotie & Communicatie ondersteunt, coördineert en initieert een breed scala aan leesbevorderingsactiviteiten. Dit wordt t.b.v. de bibliotheken gecommuniceerd onder de naam ‘Doorgaande leeslijn’ en ondersteund met brochures, folders en de website www.doorgaandeleeslijn.nl

d.4 Educat (dealer) Educat is een catalogussysteem speciaal ontwikkeld voor het onderwijs. In 2009 verschijnt versie 12.

EducatWise

Uitreiking prijs Nederland Leest in Meppel

In 2009 wordt gestart met de ontwikkeling van de opvolger van Educat: educatWise. Met dit nieuwe programma kan niet alleen de mediatheekcollectie van de scholen worden beheerd, maar het biedt

Makkelijk Lezen Plein (MLP) Op 8 januari is een bijeenkomst van het RID ( Regionaal Centrum Dyslexie) in het gebouw van Biblionet Drenthe. Twee medewerkers bezoeken een landelijke studiedag MLP in Amsterdam met als thema ‘MLP in de school’.

Aangepast Lezen Punt (ALP) In 2009 wordt een nieuwe projectsubsidie aangepast-lezen toegekend aan tien gemeentes, echter zonder een subsidie voor het facilitair bedrijf. Biblionet Drenthe bemiddelt in een aanbod naar bibliotheken betreffende banieren, meubilair en materialen.

e. Ontmoeting en debat Biblionet Drenthe verleent op diverse terreinen zowel beleidsmatig als concreet ondersteuning aan de lokale invulling van de functie ‘Ontmoeting en debat’. Hierbij valt te denken aan o.a. het ontwikkelen van concepten voor kleinschalige bibliotheekvoorzieningen, bieden van ondersteuning bij lokale activiteitenprogramma’s en scholing van medewerkers op het gebied van cultureel ondernemerschap.

2. Strategie en beleid 2.1 Vernieuwingsprojecten Voor het bibliotheekvernieuwingsproces stelt het Ministerie van OCW in 2009 landelijk 19-miljoen euro beschikbaar. Dit betekent een forse wijziging t.o.v. voorgaande jaren waarin de zgn. ‘enveloppegelden’ in het kader van hun regierol bij het bibliotheekvernieuwingsproces verdeeld werden over de provincies. Ook de provincie Drenthe verliest daarmee haar regierol. Het Drents Netwerk Bibliotheken dient een negental vernieuwingsprojecten bij OCW in, die in aanmerking moeten komen voor een deel van de € 7,5 miljoen die OCW als subsidie van de 19-miljoen

11


beschikbaar stelt. (De overige 11,5- miljoen wordt in de opdrachtensfeer toegekend.) Van de ingediende projecten wordt in principe geen enkel gehonoreerd. Wel kent OCW in tweede instantie een bedrag van een ton – een deel van de aangevraagde ruim drie ton - toe aan het gezamenlijk met Biblionet Groningen ingediende project ‘Vitaal Platteland’.

2.2 Portefeuilleoverleggen Het portefeuilleoverleg Marketing evalueert het per 1-1-2009 ingevoerde nieuwe prijsbeleid. Medio 2009 wordt zichtbaar dat het aantal uitleningen en het aantal leden in Drenthe, na jaren van daling, weer een stijgende lijn vertoont. Het gratis maken van het lenen van dvd’s en cd’s is zeer succesvol; het aantal uitleningen hiervan verviervoudigt. Ook de reserveringen vanuit andere dan de ‘eigen’ vestiging groeit met een factor 3; in november bereikt het aantal reserveringen met 10.000 stuks (in die maand) een hoogtepunt. Ook bereidt het portefeuilleoverleg een grote ledenwerfcampagne voor die 2010 gehouden zal worden. In het portefeuilleoverleg Innovatie wordt de voortgang van de vernieuwingsprojecten besproken. Belangrijkste onderdeel daarvan is de nieuwe website voor de bibliotheken die in de tweede helft van 2009 wordt ontwikkeld. Het portefeuilleoverleg Collectiebeleid doet het voorstel aan B12 voor uniforme streefbezitten van de collectieomvang in de bibliotheken en stelt voor om de dvdcollectie uit het achtergrondmagazijn van Biblionet Drenthe in de bibliotheken te plaatsen. Omdat het aanvraagverkeer in de provincie fors toeneemt wordt gesproken over een windowtime (wachttijd voor nieuwe boeken) en wordt aan de hand van de compensatieregeling de financiele gevolgen voor de bibliotheken in kaart gebracht. Het provinciaal collectieteam doet regelmatig positief verslag van de reacties uit de bibliotheken tijdens dit eerste jaar collectioneren voor de samenwerkingscollectie. Het portefeuilleoverleg HRM start met de 1e deelnota: Strategische Personeels planning.

12

Gesproken wordt over veranderkunde 2.0 en wat iedereen nodig heeft om de verandering te kunnen organiseren. Concreet worden het Provinciaal col lectieplan, de nota Digitale bibliotheek Drenthe en de Concept -jeugdnota bekeken. Conclusie is dat het inhoudelijk goede nota’s zijn maar dat er meer aandacht moet komen om de verandering voor medewerkers concreet gemaakt. Op verzoek van dit portefeuilleoverleg worden bv de resultaten in de nota digitale bibliotheek concreter benoemd. Hiermee wordt voor medewerkers ook duidelijker wat van hen wordt verwacht.

van o.a. voetbaltrainer Foppe de Haan en schrijfster Annejet van der Zijl. Circa een derde van het totaal aantal vrijwilligers bezoekt deze geslaagde dag. Mede vanwege het succes onderzoekt de Raad van Bestuur nu de mogelijkheden om een vrijwilligersdag bijvoorbeeld eens per drie jaar te laten plaatsvinden.

2.3 Strategische beleidsnota’s De Besturenraad van het Drents Netwerk Bibliotheken stelt o.a. de HR-nota Anders kijken, denken, samen werken vast evenals de nota De Digitale Bibliotheek Drenthe.

2.4 Beleidsondersteuning De beleidsmedewerker is ambtelijk secretaris van de DNB-gremia B12, PDO en Besturenraad. Het B12 vergadert zes keer, het PDO idem. De voorzitter van de Besturenraad, de heer Hans Veen, treedt in mei af. Een opvolger wordt later in het jaar gevonden in de persoon van Toine Vennix uit Meppel.

2.5 Drents Netwerk Bibliotheken (DNB) In het tweemaandelijkse B12-overleg (één van de overlegorganen van het DNB) zoeken de bibliotheekmanagers van de Drentse basisbibliotheken naar consensus m.b.t. belangrijke beleidsdocumenten. Deze worden veelal geïnitieerd vanuit het zgn. portefeuille-overleg dat het DNB op een viertal beleidsterreinen kent. Na gevonden consensus worden beleidsstukken ter vaststelling aangeboden aan de Besturenraad, het hoogste, besluitvormende orgaan binnen het DNB.

2.6 Vrijwilligersbeleid Vrijwilligersdag Op 24 september worden de vrijwilligers die werkzaam zijn in de Drentse bibliotheken op de Vrijwilligersdag in Hoogeveen in het zonnetje gezet. De vrijwilligersdag wordt geopend door CdK Jacques Tichelaar; op het programma staan optredens

Nynke van der Molen (l) introduceert Annejet van der Zijl.

Themabijeenkomsten vrijwilligers Van eind 2008 tot begin 2009 vinden dankzij provinciale subsidie speciale themabijeenkomsten plaats die gericht zijn op het creëren van draagvlak voor het nieuwe vrijwilligersbeleid zoals dit weergegeven wordt in de nota Kan ik u helpen: een andere inzet van (vrijwillige) balie medewerkers in de Drentse bibliotheken. Resultaat van deze bijeenkomsten is dat: • vrijwilligers weten wat er in de nota staat (inhoud); • vrijwilligers weten, hebben inzicht in de veranderingen; begrijpen waarom de veranderingen noodzakelijk zijn; begrijpen wat de veranderingen voor hen betekenen; • vrijwilligers ervaren, een eerste stap zetten in het toepassen van de gevraagde veranderingen in hun dagelijkse werk.


3. HRM-ontwikkelingen en werkgeverschap 3.1 Implementeren nieuw HR-beleid Met het vaststellen van de HR-nota An ders kijken, denken, samen werken komt de HR-visie voor het Drents Bibliotheek Netwerk tot stand. Kernpunten uit deze HR-visie zijn een lerende organisatie, cocreatie en toerusten. Gedurende de tweede helft van 2009 wordt op bijeenkomsten met o.a. management, ondernemingsraad en afdelingen van Biblionet Drenthe deze nota breed geïmplementeerd in de organisatie. Het jaar 2010 zal gebruikt worden om het HR-beleid breder in de organisatie vorm en inhoud te geven. Ook wordt een begin gemaakt met het strategische personeelsplan (SPP). Verder zijn de contouren verkend van het leerbeleid en het instroom-, doorstroom- en uitstroombeleid. Dit jaar is al veel interne doorstroming onder de vestigingsleiders. Ook zijn er voor een aantal bibliotheekmanagers veranderingen; er is doorstroming ten aanzien van de gemeenten die zij onder hun hoede hebben. En in het kader van jobrotation vindt er tussen de bibliotheken tijdelijke doorstroming plaats.

3.4 Vacature- en verzuimbeleid De regeling rond de vacaturevervulling wordt aangescherpt en zal in 2010 worden geëvalueerd. In samenwerking met Biblionet Groningen wordt in 2009 gewerkt aan het ontwikkelen van gezondheidsbeleid.

3.5 Arbeidsomstandigheden De samenwerking met de in 2008 nieuw gecontracteerde arbodienst wordt verder opgepakt. Naast een regulier Sociaal Medische Team wordt ook een beleidsmatig Sociaal Medisch Team gestart. Er worden een vertrouwenspersoon en een vertrouwenscommissie ingesteld.

3.6 Scholing en opleiding Naast de reguliere scholing wordt er gericht scholing en opleiding ingezet voor mediawijsheid en de cursus 23Dingen, waarin de medewerkers kennismaken met diverse Web 2.0 toepassingen als sociale netwerken. Ook worden diverse medewerkers met mbo-modules geschoold op het gebied van bibliotheekdienstverlening.

4. Bibliobussen 4.1 Gebruik

3.2 Ontwikkelen adviesrol P&O

Uitleningen

Door middel van trainingen en opleidingen op het gebied van personeels management en veranderkunde is in 2009 geïnvesteerd in de ontwikkeling van de P&O afdeling. Daarnaast worden diverse congressen en symposia bezocht. Met het vertrek van een personeelsconsulent in begin 2010 ontstaat de mogelijkheid om een ervaren P&O er te werven die de afdeling op tactisch niveau verder kan helpen ontwikkelen. Dit betekent dat de afdeling naast de rol van uitvoerder (administratieve processen) meer de rol van adviseur (gevraagd en ongevraagd advies), coach, vraagbaak voor de managers gaat innemen.

Het totaal aantal uitleningen van alle bibliobushaltes in Drenthe laat een lichte daling zien van 1.95%. Voor een deel is deze daling terug te voeren op de uitval van de bibliobussen als gevolg van de overmatige sneeuwval in december.

3.3. Beoordelingsregeling De Beoordelingsregeling wordt geëvalueerd met het management. De beoordelingssystematiek en bijbehorende planning zijn afgestemd op het planning- en controlproces.

Om dit heuglijke feit te vieren, zijn ondermeer de volgende activiteiten georganiseerd: • Een logo-ontwerpwedstrijd. Een jury onder voorzitterschap van schrijver Kees Opmeer kiest het ontwerp van Femke Stulp uit Wijster als beste logo uit ruim honderd inzendingen. Het logo prijkt tot zomer 2010 op alle vijf bibliobussen in Drenthe. Dit logo wordt op ZomerZinnen door gedeputeerde dhr. Munniksma onthuld. • Harm Dijkstra van het bekende Drentse theaterduo Harm&Roelof schrijft een speciaal bibliobuslied, dat vervolgens door zo’n 20.000 schoolkinderen wordt ingestudeerd. Tijdens de feestweek van 28 september t/m 2 oktober worden de bibliobusmedewerkers bij elke school uit volle borst met dit lied toegezongen. • Voorafgaande aan de vrijwilligersbijeenkomst op donderdag 24 september wordt op de 50ste verjaardag van de bussen het bibliobuslied voor het eerst ten gehore gebracht in aanwezigheid van CdK Jacques Tichelaar bij de openbare school in Nieuw-Balinge. Op de Vrijwilligersdag in de Tamboer in Hoogveen ontvangt een medewerkster namens de bibliobussen van de CdK een cheque van € 2.500. • Alle kinderen van de 133 schoolhaltes en alle bibliobusleden krijgen als cadeau een magneetboekenlegger.

Haltewijzigingen In de nieuwe Emmense wijk de Delftlanden wordt bij de school een halteplaats gerealiseerd. De buurtschap Fluitenberg in gemeente Hoogeveen besluit per 1 januari 2009 voor de duur van een jaar een avondstopplaats van een half uur uit eigen middelen te gaan financieren. Buurtvereniging Emmerschans van de gemeente Emmen zal per 2010 eveneens een half uur statijd van de Emmense bibliobus uit eigen middelen gaan financieren.

4.2 50 jaar bibliobussen in Drenthe Vijftig jaar geleden, op 24 september 1959, is de eerste bibliobus in Drenthe gaan rijden.

Jacques Tichelaar leent boeken uit in de jubilerende bibliobus

4.3 Vernieuwingen • Alle bussen van Biblionet Drenthe worden voorzien van flatscreens, waarop o.a. PowerPointpresentaties zijn te zien. Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan is een presentatie gemaakt met uitleg van de mogelijkheden die de klant heeft door in te loggen op de website, zoals het reserveren en verlengen.

13


• De bussen starten met het opzetten een Makkelijk Lezen-collectie. Vanuit de bestaande collectie zijn de daarvoor geschikte materialen voorzien van het Makkelijk Lezen-etiket. In 2010 zal elke bus een eigen Makkelijk Lezen-kast aan boord hebben. • De proef met een postagentschap op één van de bussen (o.a. pakketten aannemen, wegen en frankeren en postzegelverkoop) wordt voortgezet. Op de andere bibliobussen worden nu ook postzegels en strippenkaarten verkocht. • Na een testperiode gaan alle bibliobussen over op een online uitleen- en catalogussysteem.

bussen voorjaar 2010 in gebruik worden genomen.

Vervanging uitgesteld In verband met de onzekere financiële situatie wordt besloten de in 2010 geplande vervanging van de vijftien jaar oude oplegger van Biblionet Drenthe vooralsnog uit te stellen.

B. Bedrijfsvoering 1. Algemeen 1.1. Verhuizing naar Cultureel Kwartier/De Nieuwe Kolk De officiële start van de bouwwerkzaamheden van het Cultureel Kwartier in Assen vindt plaats op 19 juni. Tegelijkertijd wordt een wedstrijd uitgeschreven om een nieuwe naam te verzinnen voor dit nieuwe onderkomen van o.a. Biblionet Drenthe, Bibliotheek Assen, een bioscoop en een de schouwburg. Uit deze wedstrijd wordt na een publieksstemming de naam ‘De Nieuwe Kolk’ gekozen.

4.4 Beleid In het licht van de komende bezuinigingen wordt besloten tot het schrijven van een aanvalsplan bibliobussen. Het aanvalsplan zal verder worden uitgewerkt tot een uitgebreidere beleidsnotitie. Hoofdpunten uit dit plan zijn: - de bibliobus is onderdeel van de basisbibliotheek; - functionele verbreding en vernieuwing. Zowel de provincie als de betrokken gemeenten trekken zich terug uit het project De Drentse PlusBus.

4.5 Inzet bij evenementen De bibliobussen worden regelmatig als ‘reclamebord’ ingezet bij diverse promotieactiviteiten. Dit jaar o.a. bij: • ZomerZinnen, waar de verhalenvertellers in de bus het publiek voorlezen; • de bedrijvenparade op de feestweek in Rolde; • de start van het cultureel seizoen in Westerbork.; • een markt voor sociaal culturele instellingen in Nieuw-Balinge • het opvoeddebat dat wordt gehouden op het marktplein in Coevorden.

4.6 Vervanging bussen Nieuwe bussen Emmen In juni wordt aan de betrokken leverancier/carrosseriebouwer de opdracht verstrekt voor Bibliotheek Emmen twee nieuwe bussen te bouwen. Begin oktober worden de trucks geleverd, na opbouw zullen de nieuwe

14

Officiële start bouwwerkzaamheden De Nieuwe Kolk Het ontwerp voor het ondergrondse deel van het complex (bioscoop en parkeerkelder) is gereed. Voor de inrichting van de het Biblionetdeel in de Nieuwe Kolk wordt Aequo ingeschakeld. Dit Drentse architectenbureau van Aat Vos ontwikkelde eerder het Huisstijlhandboek voor de Drentse bibliotheken. De Nieuwe Kolk moet met ingang van het theaterseizoen 2011 van start gaan, voor de overige bewoners -waaronder Biblionet Drenthe- wordt het 2012.

1.2 Kwaliteitszorg en certificering Naar aanleiding van de certificering van het Biblionet-netwerk eind 2008 is een actiepuntenlijst opgesteld op basis van de aanbevelingen uit de Auditrapportage Biblionet Drenthe. Van het Certificeringsbureau Openbare Bibliotheken komt de toezegging dat de twaalf Drentse basisbibliotheken de volgende certificeringsronde (in 2012) als netwerk in mogen gaan. In het najaar voert een breed samen gesteld team o.l.v. de kwaliteitsadviseur


met medewerking van zijn collega van Biblionet Groningen het eerste deel van de nieuwe positiebepaling van het Biblionet-netwerk uit. Het gaat hierbij om de vijf organisatiegebieden van het zgn. INK-managementmodel. Voorjaar 2010 wanneer er beschikt kan worden over de bedrijfsresultaten van 2009 – volgt het tweede deel, de vier resultaatgebieden van genoemd model. In het kader van kwaliteitszorg en certificering zijn in acht vestigingen klanttevredenheidsonderzoeken uitgevoerd, vier door de per 1 september vertrokken onderzoeksmedewerker en vier door Cubiss, onze Brabantse zusterorganisatie.

zijn onder andere een procesbeschrijving (wie doet wat?), een analyse van de vestiging, een interieurcatalogus en een plan van aanpak. Dit draaiboek is een aanvulling op het Huisstijl Handboek Gebouwen en geeft de richtlijn voor de uitvoering van een herinrichting of verbouwing.

Gevelborden In 2009 wordt het gevelbordenproject gestart, een omvangrijk project waarbij alle bibliotheekvestigingen worden voorzien van de nieuwe huisstijl. Er worden foto’s gemaakt van alle vestigingen, ze worden ingemeten en vervolgens wordt er per vestiging een voorstel in photoshop gemaakt. De uitrol vindt plaats in 2010.

2. Marketing en communicatie

De ‘P’ van personeel Retailcursus

2.1 Marketing

Alle vestigingsleiders krijgen begin 2009 een cursus retailmarketing. In twee ochtenden krijgen ze theorie aangereikt waarna ze in een huiswerkgroep een vestiging analyseren. Als afsluiting van de cursus bezoekt de cursusleider elke huiswerkgroep apart, in de desbetreffende vestiging om de analyse te bespreken. De vestigingsleiders kunnen nu aan de slag met retailen: het bevorderen van de verkoopkracht in de bibliotheek. De ‘olievlek’ verspreidt zich echter niet zo snel als in eerste instantie werd gedacht. Er is extra inzet nodig om de vestigingsleiders te helpen met de ‘hoe’-vraag. De marketingmanager geeft daarom een verkorte versie van de retailcursus aan de medewerkers van een vestiging om de vestigingsleiders te helpen met de overdracht van de retailprincipes.

Marketing is een van de speerpunten uit het Strategisch Plan 2008-2011 en daarom is hier op diverse fronten in 2009 vol op ingezet. Een overzicht vanuit de vijf ‘P’s uit de marketingmix:

De ‘P’ van prijs Nieuw tarieven- en abonnementensysteem Met ingang van 1 januari 2009 introduceren de Drentse bibliotheken een nieuw tarieven- en abonnementsysteem. Voor de klanten betekent dit o.a. nieuwe, eenduidige abonnementstarieven, halen en brengen bij elke bibliotheek binnen Drenthe, afschaffen van het leengeld voor cd’s en dvd’s en gratis reserveren, evenals het gratis gebruik van internet in de bibliotheken. De leden zijn over het algemeen zeer positief over het nieuwe tariefstelsel. Het aantal reserveringen neemt navenant toe.

De ‘P’ van plaats Nieuwe website De virtuele bibliotheek biedt een zeer belangrijke ondersteuning aan de fysieke bibliotheek. In 2009 ontwikkelen we een nieuwe website en een nieuwe webcatalogus. De uitrol vindt plaats in 2010.

Draaiboek Gebouwen DNB In het Draaiboek Gebouwen staat een stappenplan dat de vestigingsleiders en bibliotheekmanagers helpt om het proces van een herinrichting of verbouwing door te lopen. Onderdelen van het draaiboek

Presentatietafel

De ‘P’ van promotie Netwerkbreed lenen Met ingang van 2009 veranderen de tarieven en de leenregels. Zo mag een klant bijvoorbeeld lenen en terugbrengen waar hij wil en mag hij per keer meenemen zoveel hij wilt. De klanten en de medewerkers krijgen in 2009 de kans om te wennen aan het nieuwe systeem. Wel ontwikkelen we al een ledenwerfcampagne die we, zodra de nieuwe website klaar is, lanceren. De uitrol daarvan zal in 2010 zijn.

Persberichten Er gebeurt veel in de bibliotheek en er verschijnen dan ook veel berichten in de krant. Dit dankzij de actieve benadering van de media door middel van persberichten en persoonlijke contacten.

2.2. Publicaties en drukwerk Biblionet Drenthe verzorgt diverse publicaties t.b.v. de klanten van de bibliotheken en de eigen medewerkers zoals: - Digitale nieuwsbrief voor alle ca. 40.000 leden die zich daarvoor hebben opgegeven, verschijnt zesmaal per jaar. - Tussen de Regels, een informatieblad voor klanten van een aantal basisbibliotheken, verschijnt viermaal per jaar. - Nieuwsbrief facilitair bedrijf Biblionet Drenthe voor alle medewerkers, verschijnt tweemaal per jaar. - Alle drukwerk rond festival ZomerZinnen, o.a. het programmaboekje en de affiches. - Jaarverslagen van de basisbibliotheken. Er wordt hiervoor een nieuwe opzet ontwikkeld met als doel het jaarverslag in een aantrekkelijk uitgegeven vorm ook voor geïnteresseerde klanten beschikbaar te stellen. - Personeelsblad Praot Voor het personeelsblad wordt een nieuwe redactieformule opgesteld met als doel het blad de uitstraling te geven die past bij de ambities van het Drents Netwerk Bibliotheken. De uitgave van de Literaire Kalender Drenthe wordt i.v.m. het stopzetten van de subsidie in 2009 gestaakt.

15


3. ICT-infrastrutuur 3.1 Systeembeheer, netwerkbeheer en Servicedesk Datacom Uitgangspunt bij het contracteren van een nieuwe provider was om de bandbreedte op een voor de bibliotheken aanvaardbaar niveau te krijgen. Dit is ook een randvoorwaarde voor de implementatie van het nieuwe bibliotheeksysteem bicatWise (zie bij 3.2). Het beheer en monitoring van de lijnen is overgedragen aan de leverancier. Deze missie lijkt geslaagd waarmee hopelijk de tevredenheid van de klanten (bibliotheken) over het netwerk toeneemt.

bureau HKA ondertekenen 28 juli een samenwerkingsovereenkomst. Biblionet Drenthe wordt daarmee van HKA een zgn. ‘launching customer’, d.w.z. een onderneming die strategisch wil meedenken en bereid is de ontwikkelde producten te implementeren, zoals bicatWise. De samenwerkingsovereenkomst is in eerste instantie aangegaan voor drie jaar.

Bibliobussen online Na diverse testen lukt het dit jaar om het bibliotheeksysteem in alle vijf bibliobussen online te krijgen met een mobiele internetverbinding. Voor de klanten van de bussen betekent dit een sterke verbetering van de service omdat de bussen nu over de meest actuele informatie beschikken. Ook hebben de bussen de mogelijkheid hun de klanten internet aan te bieden.

Biblionet Drenthe launching customer HKA Biblionet Drenthe en automatiserings-

16

4.2 Budgetbewaking De decentralisatie van budgetten en budgetbewaking krijgt in 2009 verder vorm. De afdelingsmanager stellen zelf hun budgetten op. Daartoe zijn het autorisatieschema en de bijbehorende procedures aangescherpt.

4.3 Managementinformatie

ICT-dienstverlening Bibliotheek Hoogeveen ICT neemt per 1 januari 2009 de volledige ICT-dienstverlening over van Bibliotheek Hoogeveen. In het nieuwe pand van de bibliotheek wordt gestart met een nieuwe opzet qua inrichting van het netwerk. Ook de apparatuur wordt nagenoeg in zijn geheel vernieuwd en er zijn presentatieschermen geplaatst. Doordat de provider het laat afweten, zijn er aanvankelijk veel problemen met de bandbreedte waardoor het netwerk niet goed functioneerde. Hierdoor is het geduld van medewerkers en klanten een tijd lang op de proef gesteld. Als pleister op de wonde komt de bibliotheek Hoogeveen bij de landelijke verkiezing ‘Bibliotheek van het jaar 2009’ voor het onderdeel ‘computers’ goed uit de bus en krijgt als cijfer een negen. In Hoogeveen wordt gelijkertijd gestart met een pilot Argos, door HKA ontwikkelde software voor het reguleren van de publiekswerkplekken

Organisatie en de salarisadministratie verder doorgevoerd. Dit is mogelijk door een verdergaande samenwerking tussen Biblionet Groningen en Biblionet Drenthe op het gebied van de salarisadministratie. Tevens is de betalingsorganisatie verbeterd en is een urenregistratie ingevoerd.

Hans van Prooijen (Biblionet Drenthe) (l) en Henk Kuijpers (HKA) ondertekenen de samenwerkingsovereenkomst

Nieuw bibliotheeksysteem Per 1-1-2010 wordt overgestapt op een nieuwe versie van het bibliotheeksysteem Bicat: bicatwise. Dit nieuwe systeem is opnieuw opgebouwd met de nieuwste ICT technieken. In combinatie met de nieuwe websites en de training 23 dingen krijgt de klant en de bibliotheek de beschikking over vele interactieve (2.0) functies. Daarmee zullen de bibliotheken in Drenthe een enorme sprong voorwaarts maken. Achter de schermen vraagt de introductie van dit geheel vernieuwde systeem een gedegen voorbereiding en bijscholing van het personeel. Om alles in goede banen te leiden worden o.a. diverse projectgroepen in het leven geroepen.

3.3. Bouw en beheer websites Voor de Drentse bibliotheken zijn nieuwe websites in voorbereiding. Een extern bureau levert het nieuwe concept en de aanpassing op de nieuwe huisstijl van de bibliotheken. Ook worden nieuwe web 2.0-functies toegevoegd aan de website.

4. Overige faciliterende producten en diensten 4.1 Salarisadministratie De administratieve organisatie is op diverse punten aangescherpt. Zo is de functiescheiding tussen Personeel &

Een onderdeel van het per 1 januari 2010 ingevoerde bibliotheeksysteem bicatWise is een managementinformatiemodule (Bird). In het najaar van 2009 vindt een brede inventarisatie van de informatiebehoefte plaats binnen het Drents Netwerk Bibliotheken. Op basis van deze informatiebehoefte zal begin 2010 de managementinformatiemodule van bicatWise worden ingericht. Daarnaast is Biblionet Drenthe betrokken bij landelijke ontwikkelingen in de bibliotheekbranche op het gebied van managementinformatie.

4.4 Collectiebeheer Medewerkers van Biblionet Drenthe zijn vertegenwoordigd het provinciaal collectieteam dat de aanschaf doet t.b.v. de samenwerkingscollectie (zie ook onder A. a.5). Ten gevolge van het Provinciaal Collectieplan zijn de wisselcollecties voor de bibliotheken voor het overgrote gedeelte afgeschaft. Actuele titels onderdeel uit gaan maken van de samenwerkingscollectie. Ook wordt een begin gemaakt het saneren van de achtergrondcollectie die zich fysiek bij Biblionet Drenthe bevindt. Ook hiervan worden de actuele exemplaren opgenomen in de samenwerkingscollectie en verouderd materiaal wordt afgeschreven. Met het oog op de verhuizing naar De Nieuwe Kolk wordt de achtergrondcollectie aanzienlijk verkleind.


4.5 Mediaverwerking In 2009 vindt onderzoek plaats naar de uitbesteding van de afdeling Mediaverwerking van Bibliotheek Assen naar Biblionet Drenthe. Het ligt in de lijn der verwachting dat dit in 2010 haar beslag gaat krijgen.

4.6 Toename leenverkeer Mede omdat het reserveren met ingang van 1 januari 2009 gratis is, neemt het leenverkeer een grote vlucht. Er worden meer dan 100.000 aanvragen en reserveringen geplaatst, een verdubbeling van het aantal uit 2008. In het logistieke proces worden een aantal aanpassingen doorgevoerd waardoor ook de groei van het leenverkeer door de facilitaire dienst opgevangen kan worden. Wel wordt geconstateerd dat de grenzen van het vervoer zijn bereikt, mede door de samenwerkingscollectie.

4.7 Secretariële ondersteuning De afdeling Secretariaat & Receptie wordt verder geprofessionaliseerd. In overleg met de afdelingen Financiën en Leespromotie & Communicatie wordt de procedure rond de jaarstukken (o.a. jaarverslagen en begrotingen) herzien. Gestart wordt met een oriëntatie op digitaal contractbeheer en registratie.

Digitaal archief De archiefstukken van de bibliotheken zijn vanaf 1 januari 2007 tot heden gedigitaliseerd. In het najaar van 2009 wordt het digitaal archief beschikbaar gesteld aan de bibliotheken. Hierdoor is het voor de bibliotheekmanagers mogelijk alle overeenkomsten, bestuursstukken en correspondentie van de afgelopen drie jaar tot heden ter plaatse in te zien.

Hierop is geanticipeerd door een aantal aanpassingen in de routing van beide bevoorradingsrondes. Met het oog op de verhuizing naar De Nieuwe Kolk zal de logistieke situatie aldaar afgestemd moeten zijn op het grotere transportaanbod. Een stagiaire van de Hanzehogeschool gaat dit probleem tot onderwerp van haar afstudeeropdracht maken.

4.9 Drukkerij/repro De afdeling drukkerij wordt om organi satorische redenen ondergebracht bij de afdeling Leespromotie & Communicatie. Met Biblionet Groningen vinden gesprek ken plaats over samenwerking op het gebied van repro en drukwerk.

4.10 Inkoop Om tot een efficiënte en verbeterde inkooporganisatie te komen, wordt in 2009 een start gemaakt met het analyseren van de inkoop. Er wordt een actielijst opgesteld om concrete besparingen te realiseren. Ook wordt een voorstel gedaan voor de aanschaf van een contractbeheersysteem. Met een goed contractbeheer kunnen besparingen en leveranciersprestaties gerealiseerd worden en worden inkoop risico’s verminderd. Daarvoor is een inventarisatie van lopende contracten uitgevoerd. Daarnaast is er een voorstel in ontwikkeling om het inkoopproces te optimaliseren.

4.8 Bevoorrading en logistiek De invoering van het vrij inleveren van geleende materialen in alle Drentse bibliotheken en het gratis reserveren veroorzaakt een forse toename van het aantal te vervoeren kratten en containers. Dit heeft ook zijn weerslag op de werktijden van de bevoorraders die nu beduidend meer tijd kwijt zijn aan laden en lossen. Ook zorgt de extra bevoorrading ten behoeve van het leenverkeer voor grotere volumes.

17


C. Bibliotheken

Beleidscontractgestuurde financiering (BCF)

Projecten Vanzelfsprekend en BoekStart

Aa en Hunze

Bibliotheek Borger-Odoorn heeft in 2009 de primeur in Drenthe van een beleidscontractgestuurde begroting voor 2010. Deze is in samenwerking met de gemeente opgesteld. Het doel van de BCF is de gemeente inzicht te geven in hoe de subsidiegelden worden ingezet.

Loket De Wegwiezer

Bouwtrajecten

De gemeente Coevorden start met de provincie Drenthe en de gemeenten Aa en Hunze, Borger-Odoorn en Emmen een pilot gericht op het signaleren en aanpakken van taalachterstand en laaggeletterdheid bij 0 tot 4 jarigen. Het project krijgt de naam ‘Vanzelfsprekend’. De vier gemeenten werken ook samen om een doorlopende leerlijn van voor- naar vroegschoolse educatie te realiseren. Veel werk is al verricht aan het project BoekStart, waarin de gemeente Coevorden, consultatiebureau en de bibliotheek nauw samenwerken om alle ouders van pasgeborenen in de bibliotheek te ontvangen en te informeren over het belang van taalontwikkeling. De bibliotheken hebben daarvoor speciaal een babyhoek ingericht waar de kinderen en de ouders op hun gemak kunnen zoeken.

Belangrijkste ontwikkelingen bij de bibliotheken die een Overeenkomst van Dienstverlening hebben met Biblionet Drenthe.

In de bibliotheken Annen en Gasselternijveen wordt De Wegwiezer gesitueerd. De Wegwiezer is een informatiepunt (WMOloket) waar burgers terecht kunnen met al hun vragen op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Met dit project wil de gemeente de leefbaarheid vergroten via de mogelijkheid om communicatie op afstand mogelijk te maken en door diensten die zijn verdwenen terug te brengen.

Retail in Rolde De bibliotheken in Aa en Hunze werken hard aan de functionele verbreding in de gemeente. Samenhang, samenwerking en leefbaarheid zijn onderwerpen die nadrukkelijk aan de orde komen in het beleid van zowel de gemeente als de bibliotheek. Om optimaal te kunnen participeren aan deze drie genoemde aspecten is het noodzakelijk dat ook de bibliotheek zich uitnodigender presenteert aan publiek en organisaties. Bibliotheek Rolde zal hierin als pilot fungeren en in 2010 volgens de uitgangspunten van retailmarketing worden ingericht. De andere drie vestigingen volgen in 2011.

Bibliotheek Borger-Odoorn is intensief betrokken bij bouwtrajecten in de gemeente. Zo zullen de komende jaren de bibliotheken van Nieuw-Buinen (2010), Valthermond (2011) en Borger (2013) verhuizen naar multifunctionele accommodaties. In Valthermond verhuist de bibliotheek dit jaar samen met het Dorpshuis eerst naar een tijdelijk onderkomen aan de Vrijheidslaan. De trajecten zijn intensief doordat naast de programma’s van eisen ook inhoudelijke samenwerking vorm moet krijgen.

De Wolden Cursus Drents Erfgoededucatie

Bibliotheek Nieuw-Buinen in aanbouw In alle programma’s van eisen voor nieuwbouw (Borger, Nieuw-Buinen en Valthermond) wordt opgenomen dat de bibliotheek de balie en leestafel gaat delen met de Steunstee. Dit biedt de nieuwe kansen op het terrein van de informatievoorziening naar de inwoners.

Borger-Odoorn

Coevorden

Klantenpanel

Bouwtrajecten

Eind 2009 geeft Bibliotheek BorgerOdoorn in samenwerking met Bibliotheek Emmen opdracht tot het schrijven van een advies met betrekking tot klantenpanels. Dit advies zal begin 2010 opgeleverd worden en wordt daarna ook geïmplementeerd. Insteek is het opzetten van klantenpanels in Odoorn en Valthermond die te zijner tijd ook uitgerold kunnen worden in de andere vestigingen. Doel van een klantenpanel is meer inzicht te krijgen in de wensen en vraag van de gebruikers.

18

De provincie stelt een aanzienlijk bedrag beschikbaar (€ 455.000) als bijdrage voor de vernieuwing van het huidige Arsenaal in Coevorden. Bibliotheek, Historische vereniging en het Stedelijk Museum Coevorden zullen d.m.v. een verregaande vorm van samenwerking een Erfgoedhuis gaan creëren. De vernieuwing past bij het promoten van Coevorden als vestingstad. Het gebied krijgt volgens de gemeente met de verbouw een toeristische impuls, waarbij ook voor de bibliotheek een belangrijke rol is weggelegd.

Twee vestigingsleiders uit De Wolden volgen de cursus ‘Erfgoededucatie in eigen hand’. In samenwerking met het Drents Plateau wordt een erfgoed educatieproduct gemaakt voor het basisonderwijs. Dit product voldoet aan de Kerndoelen van het basisonderwijs en kan door basisscholen worden afgenomen.

Personeelswisselingen In Bibliotheek Ruinerwold komt een nieuwe vestigingsleider, tevens de nieuwe jeugdspecialist van Basisbibliotheek De Wolden. Ook wordt een nieuwe bibliotheekmanager aangesteld, dit in combinatie met Bibliotheek Meppel.

Cultuureducatiecoach in De Wolden Per 1 december begint in De Wolden een cultuureducatiecoach. De cultuureducatiecoach is een zogenaamde combinatiefunctie; de coach is in dienst is bij serviceorganisatie Biblionet Drenthe en van daaruit werkzaam is op de gebieden cultuur en onderwijs. De cultuureducatiecoach is de spin in het web van het lokale cultuureducatienetwerk en coördineert de samenwerking met het onderwijs en de culturele partners in de gemeente.


Emmen Vestigingen De bibliotheek van Nieuw-Amsterdam wordt gerestyled en heringericht volgens de principes van de retailmarketing zoals vastgelegd in het Huisstijlhandboek. Tevens wordt in deze bibliotheek selfservice ingevoerd. Op 23 oktober is de officiële heropening. Het bibliotheekservicepunt in de wijk Emmerhout dat aanvankelijk als een driejarige pilot is opgezet, blijkt succesvol en wordt omgezet een structurele voorziening. De bibliotheek krijgt groen licht om de twee bibliobussen te vervangen. Oplevering van de nieuwe bussen is gepland in het voorjaar van 2010.

Project ‘Kijk eens om je heen’ In dit heemkundeproject maken de leerlingen van groep 7 een stadswandeling rond een thema, dit jaar is dat ‘water’. Het begin en eindpunt liggen in de Bibliotheek Meppel. De leerlingen moeten van deze wandeling een verslag maken in de vorm van een PowerPointpresentatie. Dit project is een samenwerking tussen het Basisonderwijs, het ICTOM, Historie in Perspectief en de Bibliotheek.

Personeelswisselingen Door het vertrek van de bibliotheekmanager/vestigingsleider van Meppel en de vestigingsleider van Bibliotheek Nijeveen is de complete leiding van de bibliotheek gewijzigd. De nieuwe bibliotheekmanager is tevens manager in gemeente De Wolden.

Midden-Drenthe Nieuwe digitale loketten Schrijver en ex-politicus Jan Terlouw opent het digitale seniorenloket www.postbus50plusemmen.nl. Ook wordt de nieuwe muziekwebsite www.muziekindrenthe.nl gelanceerd. Deze vanuit vernieuwingsgelden opgezette site biedt een o.a. agenda en verwijzingen naar de collectie op het gebied van muziek en wordt beheerd door Bibliotheek Emmen.

gemeentehuis van Roden de aftrap plaats van het Drents Internet Platform. Via dit platform komt op de website www. drenthe.nl informatie te staan over recreatie, toerisme, kunst en cultuur in de provincie. Het internetplatform wordt gefinancierd door de provincie Drenthe en uitgevoerd door Marketing Drenthe, het Recreatieschap Drenthe, Biblionet Drenthe en alle Drentse bibliotheken. Noordenveld wordt uitgekozen als pilotgemeente, omdat de ondernemers hier al lange tijd de behoefte hebben aan een gezamenlijke website met een totaalaanbod op het gebied van recreatie, toerisme, kunst en cultuur. De bibliotheek is in gesprek met Recreatie Ondernemers Noordenveld (RON) en Veenhuizen Cultuur en Toerisme (VCT) om te komen tot een op Noordenveld gerichte vorm van informatievoorziening.

Kenniscentrum Beilen In Bibliotheek Beilen wordt door de wethouder een Kenniscentrum geopend. Dit kenniscentrum is gerealiseerd vanuit vernieuwingsgelden en biedt de mogelijkheid om op zes ochtenden in de leeszaal kranten en tijdschriften te lezen. Ook is het mogelijk om digitale bestanden te raadplegen. Naast dit Kenniscentrum is er in elke vestiging een makkelijk Lezen Punt en een Aangepast lezen punt geopend. De bibliotheek wil op deze manier informatie bieden aan iedereen.

Functiewijzigingen De combinatiefunctie bibliotheek manager/vestigingsleider Roden komt te vervallen. De bibliotheekmanager van gemeente Tynaarlo wordt ook manager in Noordenveld. De voormalige manager van Noordenveld wordt bibliotheekmanager van Meppel en De Wolden. In de bibliotheken Roden en Peize worden nieuwe vestigingsleiders benoemd.

Tynaarlo Erfgoedpunt in Zuidlaren Op 26 maart opent wethouder Harm Assies in Zuidlaren het Erfgoedpunt. Een Erfgoedpunt is een speciale plek in de bibliotheek waar de plaatselijke geschiedenis centraal staat. Het Erfgoedpunt in Zuidlaren is gedeeltelijk gefinancierd door de gemeente Tynaarlo en wordt beheerd door de bibliotheek in samenwerking met de Historische Vereniging Zuidlaren, daarbij ondersteund door het Drents Archief en Biblionet Drenthe.

Postbus 50+

Meppel Verbouw Bibliotheek Nijeveen en opening Erfgoedpunt Bibliotheek Nijeveen is grondig verbouwd en aangepast aan de huidige tijd, met meer ruimte, modern meubilair, retailopstelling en een Makkelijk Lezen Plein. Ook is in de bibliotheek een Erfgoedpunt ingericht met exposities en filmmateriaal.

Opening MLP

Opening Borchkwartier Noordenveld Pilot Internetplatform Drenthe.nl Op 28 september vindt in het

In Eelderwolde is op 26 september de officiële opening van de Multifunctionele Accommodatie (MFA) ‘Borchkwartier’. De bibliotheek beheert in deze MFA de

19


schoolbibliotheek voor beide scholen. Tevens is in de MFA een Bestelbieb gevestigd waar inwoners van de nieuwe wijk Ter Borch hun via internet gereserveerde boeken e.d. kunnen ophalen en inleveren.

Functiewijzigingen De bibliotheekmanager van Tynaarlo van wordt ook bibliotheekmanager in Noordenveld. Daarmee komt de combinatiefunctie bibliotheekmanager/ vestigingsleider Vries te vervallen. In Vries wordt een nieuwe vestigingsleider aangesteld.

Westerveld Culturele gemeente 2009 Westerveld is in 2009 culturele gemeente van Drenthe. Onder de noemer Duusternis & Loakeblad zijn talloze activiteiten georganiseerd waaraan veel (culturele) instellingen uit Westerveld meedoen. De bibliotheken dragen i.s.m. Biblionet Drenthe hun steentje bij door de organisatie van het festival ZomerZinnen. Ook is in de bibliotheken een speciaal hoekje ingericht met informatie over Duusternis & Loakeblad, herkenbaar aan de vlag. De bibliotheek krijgt een speciaal door Westerveldse kunstenaars ontworpen en/of verfraaide stoel, een zogenaamde ‘VIP-plaats’. Bibliotheek Dwingeloo is één van de locaties tijdens de Volkorendag. Diverse koren uit Westerveld treden hier op.

Plaats je Plek In het kader van Duusternis & Loakeblad wordt het erfgoedproject ‘Plaats je Plek’ van het Drents Plateau opgenomen in het aanbod naar de basisscholen. ‘Plaats je Plek’ is een website waarop leerlingen uit groep 8 informatie kunnen vinden over verschillende onderwerpen uit hun eigen omgeving. Het doel is om de leerlingen kennis te laten maken met de historie van hun leefomgeving. Dit project kon dankzij extra subsidie van de provincie worden ontwikkeld.

20

Project Samen Lezen In opdracht van de gemeente Wester veld hebben Icare, Stichting Speelpeuter, Stichting Speelwerk, Stichting Welzijn en de Bibliotheek Westerveld alle leesbevorderende activiteiten aan kinderen van 0 tot 4 jaar en de voorlichting aan ouders samengebracht in het project Samen Lezen. In september opent de wethouder hierover een informatiemarkt.


Bijlagen

Afkortingen en begrippen al@din Algemeen Landelijk Dekkend Informatienetwerk; digitaal informatiebureau van de gezamenlijke openbare bibliotheken

DNB Drents Netwerk Bibliotheken; het samen werkingsverband van de twaalf bibliotheek stichtingen in Drenthe

ALP Aangepast Lezen Punt; informatiepunt in de bibliotheek waar mensen met een visueel handicap kennis kunnen maken met diverse vormen van aangepast lezen, o.a. groteletterboeken en daisy-rom’s.

Educat / educatWise Catalogus en uitleensysteem t.b.v. het onderwijs (softwarepakket)

B12 Provinciebreed overleg tussen de managers van negen kleinere basisbibliotheken en door de directie gemandateerde medewerkers van de drie grotere bibliotheken Assen, Emmen en Hoogeveen. Onder voorzitterschap van de directeur Bibliotheken van Biblionet Drenthe. BestelBieb Nieuw ontwikkelde vorm van bibliotheekwerk speciaal voor kleine kernen, bestaande uit een kleine collectie boeken en een naslag/cataloguscomputer in een gemeenschapsvoorzieningen (bijv. een dorpshuis) en de website www.bestelbieb.nl Biblionet Groningen Provinciale serviceorganisatie voor Groningen Biblionet ID Stichting die is ontstaan uit een samenwerkingsverband van Biblionet Groningen en Biblionet Drenthe. Ontwikkelt en beheert digitale informatieloketten en verwante webapplicaties. Bicat/bicatWise Bibliotheek informatie- en catalogussysteem (softwarepakket voor bibliotheken). Op 1 januari 2010 wordt een geheel vernieuwde versie onder de naam bicatWise gepresenteerd. Brede school Een plek in een wijk of dorp waar de maat schappelijke vraag en het aanbod van voorzieningen samenkomen, met het kind (en de ouders) als belangrijkste klant Cultuurpunt Website die als doel heeft culturele informatie in een gemeente te verzamelen en verspreiden ten behoeve van de inwoners van die gemeente.

Erfgoedplein Ruimte in de bibliotheek waar cultuurhistorische informatie over de leefomgeving is te vinden. FB Facilitair Bedrijf, onderdeel van Biblionet Drenthe G!DS Databank met lokale culturele en maatschappelijke informatie HKA Huisman & Kuipers Automatiseringsbureau, leverancier van o.a. Bicat en Educat HRM Human Resources Management; personeelsbeleid dat ernaar streeft de persoonlijke kwaliteiten van medewerkers optimaal te benutten. MFA Multifunctionele accommodatie MLP Makkelijk Lezen Plein, plek in de bibliotheek waar media voor kinderen met leesproblemen en informatie voor de ouders/opvoeders bij elkaar zijn geplaatst. Muziekweb Online service van de Centrale Discotheek Rotterdam waarbij cd’s, muziek-dvd’s en lp’s landelijk beschikbaar worden gesteld voor uitlening aan bibliotheekleden. Naslagcomputers/naslag-pc’s Voor iedereen toegankelijke computers in de bibliotheken waarop databestanden, krantenbanken en geselecteerde internetsites gratis kunnen worden geraadpleegd. NBD/Biblion Landelijke leverancier van uitleenklare media voor bibliotheek- en mediatheekgebruik.

OB Openbare bibliotheek OCW Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap PDO Provinciaal Directie Overleg; deelnemers zijn de directeuren van de bibliotheken Assen, Emmen en Hoogeveen, de directeur bibliotheken namens de negen kleinere basisbibliotheken de voorzitter van de Raad van Bestuur van Biblionet Drenthe. RvB Raad van Bestuur, dagelijkse leiding van Biblionet Drenthe. De RvB bestaat uit de algemeen directeur, de directeur van het facilitair bedrijf en de directeur bibliotheken. RvT Raad van Toezicht van Biblionet Drenthe, bestaande uit zeven leden. SBD Schoolbibliotheekdienst Schoolbieb.nl Website voor scholieren van de bovenbouw van het basisonderwijs en de brugklassen van het voortgezet onderwijs met betrouwbare en eenvoudig toegankelijke informatie voor o.a. spreekbeurten en werkstukken. Gezamenlijk project van de Nederlandse openbare bibliotheken. VOB Vereniging van Openbare Bibliotheken, brancheorganisatie van de bibliotheken, voorheen NBLC VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten WMO-loketten Lokale digitale loketten voor informatie en advies die gemeenten sinds 1 januari 2007 vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) moeten realiseren Zoek&boek Landelijke digitale service waarmee bibliotheekleden via internet bij bibliotheken in Nederland eenvoudig media kunnen opzoeken en aanvragen

21


Bijlage 1a

Uitleningen per lid en per openingsuur 2009 Bibliotheken Uitleningen (1) Verlengingen Uitl. + verl. Leden (2) Openingsuren Uitleningen* Uitleningen per per week (3) per lid (4) openingsuur (5) AA EN HUNZE 157.202 53.581 210.783 5.739 52,5 27 60 Annen 39.931 11.492 51.423 1.403 13,5 28 59 Gasselternijveen 16.313 5.259 21.572 647 10,0 25 33 Gieten 56.325 21.299 77.624 2.096 15,5 27 73 Rolde 44.633 15.531 60.164 1.593 13,5 28 66 ASSEN 460.445 140.227 600.672 22.861 83 20 111 BORGER-ODOORN 165.167 69.533 234.700 5.997 75,5 28 44 Borger 61.743 22.623 84.366 2.192 20,0 28 62 Nieuw-Buinen 21.362 7.323 28.685 858 13,0 25 33 Odoorn 45.398 20.597 65.995 1.576 16,0 29 57 Tweede Exloërmond 16.856 8.685 25.541 508 13,5 33 25 Valthermond 19.808 10.305 30.113 863 13,0 23 30 COEVORDEN 262.589 99.093 361.682 9.630 85,5 27 61 Aalden 30.440 9.457 39.897 827 13,0 37 47 Coevorden 105.675 35.233 140.908 4.298 23,5 25 90 Dalen 41.702 23.821 65.523 1.730 13,0 24 64 Oosterhesselen 29.801 11.137 40.938 945 10,0 32 60 Schoonoord 22.568 7.895 30.463 694 10,0 33 45 Sleen 32.403 11.550 43.953 1.136 16,0 29 41 DE WOLDEN 177.286 59.562 236.848 6.391 57,0 28 62 Alteveer 4.531 1.427 5.958 302 5,0 15 18 De Wijk 42.833 13.915 56.748 1.409 13,0 30 66 Ruinen 34.323 11.508 45.831 1.227 13,0 28 53 Ruinerwold 33.047 12.880 45.927 1.204 10,0 27 66 Zuidwolde 62.552 19.832 82.384 2.249 16,0 28 78 EMMEN 639.073 207.870 846.943 21.416 134,5 30 95 Centrale 342.098 117.344 459.442 10.896 41,5 31 165 Emmercompascuum 38.206 11.056 49.262 1.491 15,0 26 51 Emmerhout¹ 7.900 2.419 10.319 330 6,0 24 26 Erica 37.907 12.099 50.006 1.360 11,0 28 69 Klazienaveen 103.573 33.099 136.672 3.506 25,0 30 83 Nieuw-Amsterdam 46.085 13.908 59.993 1.836 14,0 25 66 Nieuw-Schoonebeek 20.953 4.422 25.375 466 7,0 45 60 Schoonebeek 42.351 13.523 55.874 1.531 15,0 28 56 HOOGEVEEN 447.082 141.057 588.139 16.178 76 28 118 MEPPEL 259.000 95.934 354.934 9.981 43,5 26 119 Meppel 222.926 82.097 305.023 8.762 28,0 25 159 Nijeveen 36.074 13.837 49.911 1.219 15,5 30 47 MIDDEN-DRENTHE 255.752 79.422 335.174 9.171 61,0 28 84 Beilen 112.902 34.970 147.872 4.145 20,0 27 113 Bovensmilde 28.214 8.497 36.711 973 10,0 29 56 Smilde 57.403 17.397 74.800 1.962 15,0 29 77 Westerbork 57.233 18.558 75.791 2.091 16,0 27 72 NOORDENVELD 228.272 84.356 312.628 9.142 55,5 25 82 Norg 45.158 16.515 61.673 1.649 15,0 27 60 Peize 42.718 15.246 57.964 1.658 15,0 26 57 Roden 140.396 52.595 192.991 5.835 25,5 24 110 TYNAARLO 247.845 77.005 324.850 10.568 59,0 23 84 Eelde 92.012 31.755 123.767 4.150 18,5 22 99 Vries 55.072 15.001 70.073 2.056 18,0 27 61 Zuidlaren 100.761 30.249 131.010 4.362 22,5 23 90 WESTERVELD 165.607 54.999 220.606 5.395 52,0 31 64 Diever 34.768 10.837 45.605 1.192 13,0 29 53 Dwingeloo 39.804 12.669 52.473 1.362 13,0 29 61 Havelte 54.900 18.826 73.726 1.702 13,0 32 84 Vledder 36.135 12.667 48.802 1.139 13,0 32 56 Totaal 3.465.320 1.162.639 4.627.959 132.469 835 26 83 ¹ servicepunt *Exclusief verlengingen (4) = (1) : (2) (5) = (1) : {(3)*50}

22


Bijlage 1b

Uitleningen per lid en per openingsuur 2008 Bibliotheken Uitleningen (1) Verlengingen Uitl. + verl. Leden (2) Openingsuren Uitleningen* Uitleningen per per week (3) per lid (4) openingsuur (5) AA EN HUNZE 168.621 56.281 224.902 5.662 52,5 30 64 Annen 40.288 12.941 53.229 1.437 13,5 28 60 Gasselternijveen 15.617 5.360 20.977 629 10,0 25 31 Gieten 61.720 23.075 84.795 2.029 15,5 30 80 Rolde 50.996 14.905 65.901 1.567 13,5 33 76 ASSEN 408.200 134.521 542.721 22.334 81 18 101 BORGER-ODOORN 169.505 78.574 248.079 5.798 71,5 29 47 Borger 61.643 24.663 86.306 2.129 20,0 29 62 Nieuw-Buinen 22.381 9.056 31.437 829 11,0 27 41 Odoorn 47.625 24.218 71.843 1.557 16,0 31 60 Tweede Exloërmond 17.189 10.135 27.324 486 13,5 35 25 Valthermond 20.667 10.502 31.169 797 11,0 26 38 COEVORDEN 259.591 106.968 366.559 9.523 83,5 27 62 Aalden 31.305 10.982 42.287 864 13,0 36 48 Coevorden 101.825 36.350 138.175 4.167 23,5 24 87 Dalen 40.600 24.895 65.495 1.749 13,0 23 62 Oosterhesselen 31.245 11.307 42.552 952 10,0 33 62 Schoonoord 22.842 9.223 32.065 681 10,0 34 46 Sleen 31.774 14.211 45.985 1.110 14,0 29 45 DE WOLDEN 185.560 65.456 251.016 6.425 62,0 29 60 Alteveer 6.480 537 7.017 349 5,0 19 26 De Wijk 41.029 15.690 56.719 1.379 13,0 30 63 Ruinen 35.276 13.352 48.628 1.225 13,0 29 54 Ruinerwold 36.434 13.323 49.757 1.178 10,0 31 73 Zuidwolde 66.341 22.554 88.895 2.294 21,0 29 63 EMMEN 637.365 227.974 865.339 21.219 134,5 30 95 Centrale 338.638 130.135 468.773 11.197 41,5 30 163 Emmercompascuum 40.103 13.071 53.174 1.406 15,0 29 53 Emmerhout¹ 5.991 1.310 7.301 256 6,0 23 20 Erica 39.857 14.005 53.862 1.318 11,0 30 72 Klazienaveen 100.505 36.414 136.919 3.314 25,0 30 80 Nieuw-Amsterdam 50.678 15.553 66.231 1.789 14,0 28 72 Nieuw-Schoonebeek 22.366 4.568 26.934 459 7,0 49 64 Schoonebeek 39.227 12.918 52.145 1.480 15,0 27 52 HOOGEVEEN 413.070 119.538 532.608 16.149 116 26 71 MEPPEL 265.712 103.243 368.955 9.758 43,5 27 122 Meppel 226.746 88.463 315.209 8.606 28,0 26 162 Nijeveen 38.966 14.780 53.746 1.152 15,5 34 50 MIDDEN-DRENTHE 255.896 87.060 342.956 8.982 61,0 28 84 Beilen 111.143 36.249 147.392 4.013 20,0 28 111 Bovensmilde 28.970 9.657 38.627 940 10,0 31 58 Smilde 58.371 20.537 78.908 1.971 15,0 30 78 Westerbork 57.412 20.617 78.029 2.058 16,0 28 72 NOORDENVELD 225.851 86.659 312.510 9.070 55,5 25 81 Norg 44.173 16.843 61.016 1.670 15,0 26 59 Peize 40.189 14.145 54.334 1.611 15,0 25 54 Roden 141.489 55.671 197.160 5.789 25,5 24 111 TYNAARLO 251.592 80.184 331.776 10.554 59,0 24 85 Eelde 90.213 30.349 120.562 4.057 18,5 22 98 Vries 57.347 16.352 73.699 2.020 18,0 28 64 Zuidlaren 104.032 33.483 137.515 4.477 22,5 23 92 WESTERVELD 170.141 58.798 228.939 5.317 52,0 32 65 Diever 36.602 11.956 48.558 1.159 13,0 32 56 Dwingeloo 40.644 13.323 53.967 1.349 13,0 30 63 Havelte 56.988 20.038 77.026 1.695 13,0 34 88 Vledder 35.907 13.481 49.388 1.114 13,0 32 55 Totaal 3.411.104 1.205.256 4.616.360 130.791 872 26 78 ¹ servicepunt *Exclusief verlengingen (4) = (1) : (2) (5) = (1) : {(3)*50}

23


Bijlage 2

Uitleningen / leden bibliobussen per gemeente per 31-12-2009. Gemeente Uitleningen¹ Leden 2009 2008 2009 2008

Busstops 2009

Aa en Hunze 38.684 41.222 1.365 1.296 15 Borger-Odoorn 15.687 15.548 751 740 8 Coevorden 27.149 26.962 960 933 14 De Wolden 25.270 25.206 782 757 10 Emmen 163.892 169.878 6.263 7.161 64 Hoogeveen 48.964 46.238 1.747 1.699 16 Midden-Drenthe 32.944 35.048 1.275 1.346 14 Noordenveld 15.285 17.043 714 658 7 Tynaarlo 17.570 19.327 705 756 8 Westerveld 20.895 22.423 588 567 6 Totaal 406.340 418.895 15.150 15.913 162 1. Exclusief verlengingen

24

2008 15 8 14 10 63 15 15 7 8 6 161


Bijlage 3

Gebruikers bibliotheken en bibliobussen 2009.

Totaal:

147.619 60.000

leden OB 0 t/m 11 12 t/m 18 volw. groot abon. instellingen totaal

aantallen 36.539 35.672 53.001 4.610 2.647 132.469

in % 27,6 26,9 40,0 3,5 2,0 100

50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 Reeks1

0 t/m 11

12 t/m 18

volw.

groot abon.

instellingen

36.539

35.672

53.001

4.610

2.647

0 t/m 11

12 t/m 18

volw.

groot abon.

instellingen

9.497

3.977

1.113

41

522

10.000 8.000 6.000

leden BBB* 0 t/m 11 12 t/m 18 volw. groot abon. instellingen totaal

aantallen 9.497 3.977 1.113 41 522 15.150

in % 62,7 26,3 7,3 0,3 3,4 100

4.000 2.000 0 Reeks1

25


Bijlage 4

Deelnemerspercentage per gemeente per 31-12-2008 Gemeente Leden ob’en en bussen

Inwoners¹

Deelnemerspercentage

Aa en Hunze 6.958 25.671 27,1 Assen 21.876 66.358 33,0 Borger-Odoorn 6.538 26.162 25,0 Coevorden 10.456 35.894 29,1 De Wolden 7.182 23.546 30,5 Emmen 28.392 109.430 25,9 Hoogeveen 15.956 54.702 29,2 Meppel 9.760 32.024 30,5 Midden-Drenthe 10.328 33.613 30,7 Noordenveld 9.728 31.079 31,3 Tynaarlo 11.310 31.727 35,6 Westerveld 5.884 19.302 30,5 Totaal 144.368 489.508 29,5 ¹ opgave door gemeenten verstrekt in februari 2008

Deelnemerspercentage per gemeente per 31-12-2009 Gemeente Leden ob’en en bussen Inwoners¹

Deelnemerspercentage

Aa en Hunze 7.104 25.593 27,8 Assen 22.861 66.874 34,2 Borger-Odoorn 6.748 26.075 25,9 Coevorden 10.590 36.146 29,3 De Wolden 7.173 23.549 30,5 Emmen 27.679 109.510 25,3 Hoogeveen 17.925 54.787 32,7 Meppel 9.981 32.399 30,8 Midden-Drenthe 10.446 33.586 31,1 Noordenveld 9.856 30.804 32,0 Tynaarlo 11.273 32.364 34,8 Westerveld 5.983 19.332 30,9 Totaal 147.619 491.019 30,1 ¹ Gebaseerd op gegevens die in februari 2010 door de provincie zijn verstrekt

26


Bijlage 5

Kengetallen Biblionet Drenthe

2009 2008 Toelichting Omvang werkgebied: - gemeenten 10 10 - bibliotheken 52 52 OB Alteveer is per 03-03-2008 overgegaan in een bestelbieb - servicepunten 2 2 Emmerhout en Kloosterveen - uitleenposten 3 3 - Bestelbiebs 3 3 - leeszalen bij bibliobus 1 1 - aantal bibliobussen 5 5 Openingstijden: - openingsuren bibliotheken per week 835,0 872,0 Per april 09: Elim, H’ veld, Krakeel en Wolfsbos gesloten - stopplaatsen bibliobussen 162 161 Uitleningen: - bibliotheken 3.465.320 3.411.104 exclusief verlengingen - bibliobussen 406.340 441.872 exclusief verlengingen Totaal 3.871.660 3.852.976 exclusief verlengingen Aantal verlengingen: - bibliotheken 1.327.226 1.205.256 - bibliobussen 87.615 79.551 Totaal 1.414.841 1.284.807 Leden: - bibliotheken 132.469 130.140 - bibliobussen 15.150 15.913 Totaal 147.619 146.053 Uitleningen per lid 26,2 26,4 excl.verlengingen (incl. resp. 36 en 36,5) Percentage van inwoners uit het werkgebied dat lid is van bibliotheek of bibliobus 30,1% 29,0% Bezit (boeken en andere media): - bibliotheken 970.113 1.101.950 excl.coll.voor bijz. dienstverlening bij ASN, EMN, HGV - collecties Biblionet Drenthe 110.049 104.620 - collecties andere organisaties 330.084 236.439 Drents museum, Drents archief, enz - totale omvang Drentse databank 1.410.246 1.443.009 Literatuurclubleden: 2.412 2.458 Schoolbibliotheekwerk (basisonderwijs): excl. Assen en Hoogeveen - aantal scholen 265 266 - lidscholen schoolbibliotheekdienst (SBD) 249 250 In Emmen 5 voorschoolse lid van de SBD - scholen met Educat B 137 139 - uitgeleende collecties 2.697 2.516 Biblionet Drenthe: - uitgezette media in wisselcollecties 10.705 24.159 excl. ASN/HGV. A.g.v. het PCP zijn veel wisselcoll.opgeheven - aanvragen interbibliothecair leenverkeer 100.991 52.301 - uitleningen interbibliothecair leenverkeer 95.916 54.100 honoreringspercentage aanvragen intern 91,6% 96,2% - aantal externe aanvragen (WSF) 1.815 2.063 - Al@dinvragen 794 1.176 Plus 762 vragen in 2009 via chat beantwoord Personeel Biblionet Drenthe: - mannen 64 52 - vrouwen 201 194 Totaal 265¹ 246 fte 149 154 - vrijwillige medewerkers bibliotheken 696 677 - bestuursleden 67 71 excl. Assen en Hoogeveen Overig: - internetaanvragen 75.743 33.996 totaal Drenthe - bezoekers website 789.614 649.523 - raadplegingen online bestanden 197.332 122.009 ¹ Inclusief stagiairs en projectmedewerker (eenmalig)

27


Bijlage 6

Aanvragen: geleverde materialen

2009

2008

Totaal aantal aanvragen¹

100.991

52.301

Geleverde materialen: 95.916 54.100 - bladmuziek 420 145 - cd-roms 1.121 892 - cd’s 7.312 2.747 - dvd’s/video 12.328 4.762 - romans 24.363 14.386 - verhalende jeugdboeken 11.687 8.757 - informatieve boeken (V/J) 36.573 20.637 - tijdschriften 356 109 - overige 1.756 1.665 ¹ Ter toelichting: - 7% van de aanvragen is in 2009 teruggetrokken (in 2008: 6%) - 1% kon in 2009 niet worden gehonoreerd (in 2008: 1%) - exclusief Zoek & Boek: 775 (in 2008: 1.360) - exclusief Leendirect: 2.931 (in 2008: 4.235)

Bijlage 7

Projecten Innovatiecentrum 2009 status Virtuele leesclub lopend Infozuil (gepersonaliseerde bibliotheek en evenementen informatie) lopend Delicious Library (ondersteuningsproject voor historische verenigingen) afgerond Senioren Infopunt Emmen afgerond Drents Internetplatform lopend Bereik onder scholieren te starten PlanH; activiteitenkalender (pilot cultuurproject cultuur en jongeren in Hoogeveen) lopend Personalisering diensten (onywerp en bouw nieuwe website voor bibliotheken) lopend Informatieloketten (Widgets Drents Internet Platform) lopend ImplementatiePrivinciaal Collectie Plan lopend WSF (uitvoering wetenschappelijke steunfunctie in Drenthe) te starten Organisatieontwikkeling (training retailtechnieken) afgerond Themadag vrijwilligers afgerond Project Laaggeletterheid Westerveld afgerond Zomerzinnen Dwingeloo (literair festival) afgerond Kunst van het lezen (project leesbevordering) afgerond Aangepast Lezen (3e ronde) lopend Aangepast Lezen (4e ronde) te starten

28


Bijlage 8

Cijfers Leespromotie & communicatie Aantal scholen basisonderwijs Aantal Lidscholen SBD Aantal Educat-B scholen Drenthe (totaal) Aantal Educat-B scholen buitenland Aantal scholen Boekenpret Aantal speelzalen Boekenpret Aantal uitgeleende collecties totaal Uitgeleende BO projecten thema collecties Uitgeleende BO voorleescollecties Uitgeleende BO vertelkoffers Uitgeleende Voorschools voorleescollecties Uitgeleende Voorschools themacollecties Uitgeleende Voorschools vertelkoffers Uitgeleende Boekenpretcollecties Schrijverstournee BO Schrijverstournee VO Nationale Voorleeswedstrijd (hele provincie)

2008 191 177 135 15 57 34 960 651 102 31 28 12 14 122 31 auteurs 160 uren - 156 scholen

2009 191 177 112 17 57 34 1048 695 111 33 22 31 15 141 37 auteurs 181 uren - 154

29


Bijlage 9

Medewerkers facilitair bedrijf per 31 december 2009 Raad van Bestuur J.P.A. van Prooijen (voorzitter/algemeen directeur) H.G. van der Werf (lid, directeur bibliotheken) P.N. Swieringa (lid, directeur facilitair bedrijf)

Bibliobussen & Algemene zaken J. Kuipers (afdelingsmanager)

HR-manager A. Brouwer

Bibliobussen M.W.F Loos L.M. Weggen S.P. Delies E.L. Emmens T.J. Haar M.C.L Poels E. Room W.H. Verbrugge M. Bosma J. Grolleman M. Hartlief A. Smit Emmen: E.A.J. van Gerwen J. A. Aarssen P.A. Oosting L. Baas E.Q. Burghardt F. Kemper R.S. Hoff H.H. Mensen I.W. Smedema J.W. Stawecki

Marketingmanager P.K. Schaub Beleidsmedewerkers H. Sikkema A. van der Wal H.H. van der Horst Bibliotheekadviseur G. Spiekman Bestuurssecretariaat W. de Lange Innovatiecentrum L.M. den Heijer (manager IC) G.J. Meijer G. Elzenga L. van der Tuuk E. Wildervanck A. van der Wal J. Bult R. ten Caat J. Bredeveld Financiën & P&O E.M. Poortenga (afdelingsmanager) Financiën H. J. P. Lefeber H. de Groot A. Nieborg N. Könings R. Hoving B. Duinkerken M.E. Klaassen P&O J. Scheerstra K.L. Haack Y.M. Bouman J.R. Oosting

30

Algemene zaken A.L. Penninga H. de Groot A.H. de Roos J. Grolleman T. Mohammadi

Media P. Schreuder (afdelingsmanager) L. Mannaputty B. Londo G. van der Aa J.P. Spandaw T. Nijmeijer T. Wekema M.C. Brons A.J. Ebbinge N.J.A. Tanasale J. Hulst J. Epping W.S. Knol E.G. de Boer L.M. Weggen L. van Dijk J.R. Ubels

ICT H.J.B. Bergman (afdelingsmanager) J. Westendiep J.R. Ubels L.E.G. Beck G. Elzenga W. T. Hagendoorn R. Matien P. Kleine J.R. Rijs G. Westra Communicatie & Leespromotie A.M.C. Krol (afdelingsmanager) E. Rouwenhorst M.G. Galama J. Oliemans E.A. Huizinga C.G. van Kuik H.F. Miedema W. S. Knol J.W. van Amerongen J.J. ten Hoor K.L. de Bos M.W.F Loos G.A. Mug Emmen: J.A. Aarssen T. Luchies G.J. van der Veen Digitale Bibliotheek F.A.J. Harleman (afdelingsmanager) C. Dijkstra E.Q. Burghardt J. Roosma M.T.T.N. Veeningen V.J. Rotermundt R. ten Caat H. Schadenberg M.A Ekkebus Secretariaat & Receptie W. de Lange (afdelingsmanager) A.W. Oldenkamp G.M. de Geest S.C. Brons J.W. van Amerongen


31


Biblionet Drenthe. Jaarverslag Jaarverslag 2009 Biblionet Drenthe

Recommend Documents