BFSO Magazine 2-2015 Viermaandelijks tijdschrift
Jaargang 2 nr. 2
Magazine quadrimestriel
2ième année no 2
BFSO magazine 2015-2 mei - juni - juli - augustus mai - juin - juillet - août
BFSO Oudebaan 215 B-3000 Leuven
IBAN: BE 70 00017413 6925 BIC: BPOTBEB1 affiliation annuelle / jaarlijks lidmaatschap: € 20
www.bfso.be
[email protected]
INHOUD
Woord van de redactie
3
Algemene vergadering 28/05/2015
4
Bedrijfsbezoek CID Lines
8
Bezoek SeaFood Expo
10
Bureau Veritas
13
GlobalG.A.P.
14
Allergic?
19
Congres over de QSPA, Boulogne-sur-Mer
26
Actualiteit
31
Wist u dat?
32
Toekomstige activiteiten
33
CONTENU
2
3
Mot de la rédaction
5
Assemblée générale 28/05/2015
6
Visite professionnelle CID Lines
11
Visite SeaFood Expo
12
Bureau Veritas
15
GlobalG.A.P.
19
Allergic?
20
Colloque sur la QSPA, Boulogne-sur-Mer
31
Actualité
32
Le saviez-vous?
33
Activités à venir
MOT DE LA RÉDACTION
WOORD VAN DE REDACTIE
Chers membres,
Beste leden,
J’ai eu le plaisir de vous accueillir à Ypres pour
Het was me een groot genoegen jullie te mogen
l‘assemblée générale de la BFSO lancée sous
ontmoeten in Ieper voor de algemene vergade-
l’impulsion de l’ABCA-BVEC il y a bientôt un an.
ring van BFSO, dat al bijna een jaar geleden op-
Durant l’année écoulée la BFSO vous a proposé
gericht werd vanuit ABCA-BVEC. Het afgelopen
un programme intéressant pour vos vies profes-
jaar heef BFSO jullie een interessant programma
sionnelles. J’espère que cela vous a plu et conti-
kunnen aanbieden op professioneel vlak. Ik
nuera à vous plaire.
hoop van harte dat dit jullie bevallen is en dat
Je tiens à nouveau à vous remercier pour avoir fait de notre journée d’étude du 6 novembre un
jullie ons in de toekomst zullen blijven vergezellen.
succès malgré les grèves. Cette journée était
Ik zou jullie ook opnieuw willen bedanken voor
importante pour tous car elle inaugurait notre
jullie deelname aan onze eerste studiedag afge-
nouveau départ en tant que BFSO.
lopen 6 november. Ondanks de stakingen waren jullie opnieuw talrijk aanwezig en konden we
Je tiens aussi à souligner que l’AFSCA continue à
jullie dan ook van op de eerste rij informeren
nous soutenir. Messieurs Diricks et Dochy ap-
over de oprichting van onze nieuwe vzw: BFSO.
prouvent nos projets et nous en sommes fiers. L’AFSCA demande, par ailleurs, la collaboration de la BFSO pour certains projets.
Tot slot kan ik jullie ook nog meegeven dat het FAVV ons blijft steunen. We zijn fier dat mijnheer Diricks en mijnheer Dochy hun goedkeu-
Dans les années à venir, nous collaborerons étroitement avec la BFSO Legal asbl, la BFSO
ring hebben gegeven met betrekking tot onze projecten, maar het FAVV vraagt voor een aantal
pour les praticiens du droit alimentaire, essen-
projecten wel een samenwerking.
tiellement composée de juristes, avocats et aca-
In de toekomst zullen we ook nauw samenwer-
démiques. BFSO Legal s’est créée en parallèle
mais aussi avec l’impulsion de la BFSO. Je suis convaincue que cette initiative ajoute une crédibilité à la BFSO.
ken met BFSO Legal vzw. Dit is de gerechtelijke
tak van BFSO en richt zich tot iedereen die in op professioneel vlak te maken krijgt met levensmiddelenrecht zoals juristen, advocaten en aca-
Pour conclure, je tiens à féliciter toute l’équipe qui s’investit avec cœur pour que notre association se renforce et perdure dans le temps. Que cette assemblée corresponde
à
vos at-
demici. Ik ben ervan overtuigd dat dit initiatief de geloofwaardigheid van BFSO alleen maar ten goede zal komen. Om af te sluiten zou ik ook heel het team willen
bedanken voor al hun inspanningen in onze ver-
tentes.
eniging. Dankzij hun toewijding blijft onze verMartine Fretin, Présidente
eniging bestaan en groeit ze verder uit. Hopelijk lost deze vergadering al jullie verwachtingen in. Martine Fretin, voorzitster
Extrait du mot de la présidente , AG du 28/05/15 Uit het woord van onze voorzitster, AV van 28/05/2015
3
ALGEMENE VERGADERING 28/05/2015
LOCATIE: CID Lines, Oostkaai 38, 8900 Ieper TIJDSTIP: 28/05/2015, 18u15—19u30
DAGORDE: 1.
Verwelkoming door de voorzitster
2.
Goedkeuring van het verslag van de vergadering van 2014
3.
Verslag van de activiteiten van 2014 en eerste maanden van 2015
4.
30/01/2014: Vlevico & distributiecentrum Colruyt 28/04/2014-03/05/2014: Marrakech 22/05/2014: AV (Brussel) 16/09/2014: Westvlees 06/11/2014: congres “Ongewenste gasten en nieuwe voedingsmiddelen” 12/03/2015: Volvo Cars 23/04/2015: SeaFood Expo 28/05/2015: CID Lines
Perspectieven 2015 en 2016
09/2015: poging tot contact met de NATO ivm voedselterrorisme 11-13/09/2015: AV EWFC, Newport (UK) 17/09/2015: Lutosa (verplaatst naar 23/10, nvdr) 10/2015: Auchan Roncq (FR) Najaar 2015: distributiecentrum Delhaize + Puratos Begin 2016: SIAM/SIAL—Rungis (Parijs, FR) 09/06/2016: Congres BFSO & EWFC (25-jarig bestaan) Najaar 2016: Delta Mossel (Zeeland, NL)
5.
Voorstelling nieuwe BFSO magazine
6.
EWFC: vergaderingen in Utrecht (NL) en Bremen (D) Aankondiging Belgisch voorzitterschap van september 2015 tem najaar 2017 => Benoît Meurisse
4
7.
Financieel verslag van 2014 en goedkeuring van het werkingsbudget voor 2015
8.
Voorstelling statuten BFSO vzw
9.
Sponsoring
10.
Website en BFSO op sociale media (Facebook, LinkedIn)
ASSEMBLÉE GÉNÉRALE 28/05/2015
PLACE: CID Lines, Oostkaai 38, 8900 Ieper MOMENT: 28/05/2015, 18h15—19h30
ORDRE DU JOUR: 1.
Allocution de la Présidente
2.
Approbation du rapport de la réunion 2014
3.
Rapport d’activités 2014 et début 2015
4.
30/01/2014: Vlevico & centre de distribution de Colruyt 28/04/2014-03/05/2014: Marrakech 22/05/2014: AG (Bruxelles) 16/09/2014: Westvlees 06/11/2014: congrès “Hôtes indésirables et nouvelles denrées alimentaires” 12/03/2015: Volvo Cars 23/04/2015: SeaFood Expo 28/05/2015: CID Lines
Perspectives 2015 et 2016
09/2015: premier contact avec l’OTAN concernant le terrorisme alimentaire 11-13/09/2015: AG EWFC, Newport (UK) 17/09/2015: Lutosa (renvoyé au 23/10,réd) 10/2015: Auchan Roncq (FR) Fin 2015: centre de distribution de Delhaize + Puratos Début 2016: SIAM/SIAL—Rungis (Paris, FR) 09/06/2016: Congres BFSO & EWFC (25ième anniversaire) Fin 2016: Delta Mossel (Zélande, NL)
5.
Présentation du nouveau magazine BFSO
6.
EWFC: réunions à Utrecht (NL) et Bremen (D) La Belgique est candidate à la présidence de septembre 2015 à septembre 2017 => Benoît Meurisse
7.
Rapport financier 2014 et approbation du budget pour l’exercice social 2015
8.
Présentation des statuts BFSO asbl
9.
Sponsoring
10.
Website et BFSO sur les réseaux sociaux (Facebook, LinkedIn)
5
VISITE PROFESSIONNELLE CID LINES
Organisée ce 28 mai 2015 en
en effet exporter dans plus de
prélude à l’assemblée géné-
85 pays !
rale de la BFSO, la visite de
A cet égard, une exigence a plus
l’entreprise CID Lines à Ypres
particulièrement
a tenu toutes ses promesses,
retenu
notre
attention, celle de la sécurité. On
de formation professionnelle,
peut s’en douter. La fabrication
de curiosité intellectuelle et
de détergents, de désinfectants
de franche convivialité.
ou encore de médicaments à
Mikael Glorieux
Avocat au barreau de Bruxelles Collaborateur scientifique de l’UCL
prise comme CID Lines est confrontée, à savoir notamment la
nécessité d’innover et d’anticiper les demandes dans un secteur
usage vétérinaire suppose la manipulation de produits, qui
seuls ou mélangés à d’autres, peuvent s’avérer dangereux, no-
concurrentiel, d’assurer, à tout moment, la traçabilité de tous les composants entrant dans la chaîne de production, de veiller à la qualité de ces composants comme, bien entendu, à la quali-
té et à la fiabilité des produits finis, de se conformer aux difféRéussite belge, CID Lines est l’un des leaders européens, et même mondiaux, dans la fabrication « de produits de nettoyage et de
désinfectants pour les productions agricoles (production laitière, élevages de porcs et volailles et moutons), pour le transport industriel (lavage de voitures et de camions) et pour l ’ a g r o a l i m e n taire » (www.cidlines.com).
rentes réglementations, européennes ou nationales, concernant, par exemple, la certification ou l’étiquetage des produits chimiques, .... CID Lines indique
cifs ou corrosifs. Leur utilisation requiert dès lors que des mesures et de consignes de sécurité (et de qualité) soient prises et respectées. Il en va de la santé
On comprend dès lors que tous les participants étaient, comme nous l’étions, impatients de découvrir le site de production du groupe, entièrement localisée à Ypres. La visite a permis de mieux comprendre les différents défis et
contraintes auxquels une entre-
6
(Vervolg op pagina 7)
VISITE PROFESSIONNELLE CID LINES
des travailleurs de CID Lines, de
illustre déjà, de belle manière,
ses
visiteurs
les liens entre BFSO et BFSO
comme de celle des utilisateurs
Legal et les activités conjointes
ou des bénéficiaires des pro-
qui pourront être réalisées en-
duits mis sur le marché (une
semble.
fournisseurs
ou
pharmacovigilance est du reste mise en place).
Une visite d’entreprise qui a donc tenu toutes ses promesses
Par ailleurs, la visite a permis
et ... qui a fait germer quelques
d’apprendre comment CID Lines
idées !
a pu se positionner, dans son
secteur, comme pionnier sur le marché des médicaments vétérinaires, après avoir étudié attentivement la réglementation existante et celle en devenir. Ceci
7
BEDRIJFSBEZOEK CID LINES
vergadering
nemers om aan ons bezoek van
van BFSO vond plaats op 28
de productiesite van deze firma,
De
algemene
mei 2015 en ging gepaard met een bezoek achter de schermen van het bedrijf CID
die trouwens integraal in Ieper
gevestigd is, te kunnen beginnen.
Lines in Ieper. Het bezoek
Dankzij dit bezoek hebben we
loste al onze verwachtingen
een beter inzicht in de verschil-
in; onze intellectuele honger
lende uitdagingen en verplich-
Lines exporteert immers naar
tingen waarmee een bedrijf als
meer dan 85 landen!
werd gestild met een zeer professionele uitleg en dit alles in een heel gemoedelijke sfeer.
CID Lines geconfronteerd wordt.
Zo
moeten
zij
bijvoorbeeld
voortdurend innoveren en voorbereid zijn op de vraag van een
Mikael Glorieux
Advocaat aan de balie van Brussel Wetenschappelijk medewerker aan de UCL
concurrerende sector, op elk ogenblik kunnen
de
traceerbaarheid
garanderen
van
alle
componenten die de productiesite binnenkomen, toezien op de
kwaliteit van deze componenten en op de kwaliteit en betrouwbaarheid van de afgewerkte producten, op de hoogte blijven van de geldende wetgeving, certificering en etikettering van chemische producten, enz. CID Het Belgische bedrijf CID Lines is een van de Europese en zelfs wereldspelers op vlak van het fabriceren van “reinigings- en
ontsmettingsmiddelen die in de landbouwproductie (zoals melkveehouderij, varkenshouderij, pluimveehouderij, schapenteelt, enz…) alsook in de transportsector, de voedingsverwerkende nijverheid en grootkeukens kunnen worden ingezet” (www.cidlines.com). Vol
spanning
en
ongeduld
wachten we op de laatste deel-
8
In dit opzicht is er één eis die wel duidelijk de rode draad vormt in dit bedrijf: deze van “veiligheid”. De productie van detergenten, ontsmettingsmiddelen en zelfs medicatie voor veterinair gebruik heeft onvermijdelijk de manipulatie van de producten tot gevolg, afzonderlijk of vermengd met elkaar, en deze kunnen heel gevaarlijk, schadelijk of bijtend zijn. Het gebruik ervan vraagt dus vanaf het begin strenge maatregelen en veiligheidsvoorschriften. Deze
BEDRIJFSBEZOEK CID LINES
maatregelen gelden niet alleen
toekomstige
voor hun eigen personeel, maar
Met dit bezoek hebben we dus
ook voor de leveranciers en be-
ook al een eerste bewijs gele-
zoekers.
veiligheidsvoor-
verd van de link tussen BFSO en
schriften worden eveneens ver-
BFSO Legal; voedselveiligheid en
meld op de eindverpakking zo-
wetgeving zijn immers onlosma-
dat ook de gebruikers deze pro-
kelijk verbonden met elkaar.
De
reglementering.
ducten in alle veiligheid kunnen gebruiken.
Een bedrijfsbezoek dat dus duidelijk al haar beloftes nagekoAnderzijds heeft dit bezoek ons
men is en … enkele nieuwe idee-
een beter inzicht gegeven in hoe
ën heeft laten opborrelen!
CID Lines zich heeft kunnen positioneren en zo pionier werd op het vlak van reiniging- en ontsmettingsmiddelen voor gebruik in de veehouderij. Hiervoor verdiepen ze zich in de huidige en
9
BEZOEK SEAFOOD EXPO
Om 10:30 afspraak aan de stand Delta-Mossel. De Seafood Expo is de grootste expo van visserij ter wereld en dat is er ook aan te zien. De expo zelf is zeer professioneel georganiseerd en immens groot. Leveranciers, verwerkers en handelaars van over de hele wereld komen er om hun producten te promoten. Zij laten ons genieten van heel veel, zeer lekkere, proevertjes van allerlei vissoorten. Het wordt een walking-diner van zo’n 4 uren om uw vingers van af te likken. Opmerkelijk is het aantal visse-
rijproducten die in europa in aquacultuur (meer bepaald maricultuur) gekweekt worden. Een vertegenwoordiger van ‘Turkish Seafood Promotion Committee’ legt me uit dat zij zeebaars en zeebrasem produceren in maricultuur. Dit zijn 2 producten die in onze wateren opgevist worden met de traditionele vissersvaartuigen. De kabeljauwlever, aangeboden door een sympathisant van het FAVV, verrast ons aangenaam.
Alvorens de terugrit aan te vat-
Tevens is er een hall vol met ma-
ten en ons in de file te gooien,
chines. Van fileer- en snijmachi-
drinken we nog een frisse Ro-
nes tot sorteer- en kistenwasin-
denbach in het “flemish house”.
stallaties. Deze machines worden ook nog eens uitgebreid gedemonstreerd.
Erik, Christophe en Sebastiaan
PCE West-Vlaanderen, sector PRI
10
VISITE SEAFOOD EXPO
10:30, rendez-vous au stand de
Il y a aussi un hall réservé à une
Delta-Mossel.
multitude de machines. Cela va
Cette «Seafood Expo» est le plus grand salon commercial de la pêche au monde et cette qualification
n’est pas démesurée !..
L’expo est organisée de façon ultra professionnelle.. et elle est gigantesque.
teurs et les commerçants du entier
passant par les installations de nettoyage des caissons, etc. Le fonctionnement
de
ces
ma-
chines est expliqué de long en large.. Avant le trajet de retour et sa
Les fournisseurs, les préparamonde
de la trieuse à la trancheuse en
s’y
retrouvent
perspective des files , nous dé-
gustons une
Rodenbach bien
fraîche à la “flemish house”.
pour faire la promotion de leurs produits. Ils nous ont présenté à la dégustation
une infinité de
délicieuses mises en bouches de toutes sortes de poissons crus
Erik, Christophe et Sebastiaan
UPC Flandre-Occidentale secteur PRI
ou préparés. Nous voilà convié à un walking-diner d’ environ 4 heures à s’en lécher les babines . Nous remarquons le nombre de produits de la pêche qui sont produits en aquaculture ( plus précisément en mariculture) en Europe.. Un représentant de « Turkish Seafood
Promotion
Com-
mittee » m’explique qu’ils élèvent le bar et la daurade en eau de mer.. Il s’agit de deux espèces qui chez nous sont pêchées dans nos eaux par des bateaux
de pêche de façon traditionnelle. Le foie de cabillaud, qui nous est présenté par un sympathisant de l’AFSCA , nous surprend agréablement…
11
BUREAU VERITAS
Notre rencontre avec la so-
dards qualité (BRC, IFS, ISO, …)
ciété Bureau Veritas.
qu’au niveau légal via des modules de formation.
Audrey Tonglet
UPC Brabant-Wallon
La collaboration avec les autorités est également une de leurs préoccupations. Par exemple, au
En
marge
Seafood
de
Expo,
l’exposition bon
l’Etat
consulte
nombre
régulièrement le Bureau Veritas
d’intervenants de la chaîne ali-
pour savoir si les nouveautés
mentaire
représentés
paraissant dans les standards
lors de ce salon. L’un d’entre eux
qualités non législatifs (BRC, IFS,
était le Bureau Veritas. Il s’agit
ISO, FSSC, …) n’auraient pas
d’une société privée proposant
d’implication au niveau légale.
étaient
ses services pour l’implémentation et le maintien de systèmes qualité et d’autocontrôle dans l’agro-alimentaire.
La
surveil-
lance et le maintien d’un niveau
élevé de qualité et de sécurité tout au long du processus d’élaboration,
de
production,
de
transformation ou de transport des denrées alimentaires constituent leur « core business ». A
12
Royaume-Uni,
et d’inspection (hygiène et/ou administratif). Ils emploient quelques 65000 personnes dans 144 pays où ils collaborent avec des experts locaux, afin de coller au plus près des exigences de leurs clients et des contraintes techniques du marché.
côté de cela, ils proposent des
Ils offrent également des mises à
services de certification, d’audit
jour tant au niveau des stan-
Le gouvernement peut alors éventuellement adapter sa législation
nationale.
Cette
dé-
marche est (de loin) comparable avec le système de fonctionne-
ment du comité consultatif de l’AFSCA chez nous. Peut-être une source d’inspiration pour encore améliorer notre collaboration avec les opérateurs du secteur alimentaire ?
BUREAU VERITAS
Onze ontmoeting met het
Het bedrijf stelt 65000 mensen
legislatieve
bedrijf Bureau Veritas.
te werk in 144 landen, waar ze
(BRC, IFS, ISO, FSSC, …). De im-
samenwerken met lokale experts
plementatie van deze normen
om aan de verwachtingen van
kan immers ook gevolgen heb-
de plaatselijke klanten te vol-
ben op de geldende nationale
doen en op de hoogte te zijn
wetgeving. Deze benaderings-
van de technische eisen van de
wijze is (enigszins) vergelijkbaar
lokale markt.
met de methode van het Raad-
Audrey Tonglet
PCE Waals-Brabant Tijdens Seafood Expo waren er heel wat operatoren uit de voedingsmiddelenindustrie en hun vertegenwoordigers
aanwezig.
Een van hen was “Bureau Veri-
tas”, een privébedrijf dat haar diensten aanbiedt voor de implementering en het onderhouden van kwaliteit- en autocontrolesystemen in de voedingsmiddelenindustrie. Hun hoofdtaak is het streng toezicht houden op en het onderhouden van
de kwaliteit en veiligheid van levensmiddelen en dit zowel tijdens de productie, de verwerking als het transport.
U kunt
hen echter ook contacteren voor certificering, audits of controles (hygiëne en/of administratief).
Via opleidingen die het bedrijf aanbiedt kunnen belanghebben-
den op de hoogte zijn en blijven van de nieuwste ontwikkelingen op vlak van kwaliteitsnormen (BRC, IFS, ISO, …) en op vlak van
kwaliteitsnormen
gevend Comité van het FAVV bij ons. Misschien is dit wel een inspiratiebron
voor
een
nog
nauwere samenwerking met de operatoren van de voedingsindustrie?
wetgeving. En om een optimale dienstverlening te garanderen, werken ze nauw samen met de lokale autoriteiten. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld doet de overheid geregeld beroep op het Bureau Veritas om op de hoogte te blijven van de laatste nieuwigheden op vlak van niet-
13
GLOBALG.A.P.
Tijdens ons bezoek met het team van BFSO aan Seafood
Londen 2010 Zo’n 500 afgevaardigden uit
Expo op 23 april, kwamen we
meer dan 50 landen komen sa-
geregeld
van
men voor de “GLOBALG.A.P TOP
Martine
2010” in London. De sectorcom-
vroeg zich af wat dit logo bete-
missies stellen Versie 4 van de
kent en aangezien onze organi-
Standaard voor als de meest
satie voor controles en certifice-
geraadpleegde en meest inno-
het
“GlobalGap”
logo
tegen.
ring onlangs dit type certifice-
drijven op het vlak van voedsel-
verende. Bovendien is deze top
ring voor groenten en fruit in-
veiligheid,
een belangrijke mijlpaal in de
voerde, kon ik niet anders dan
kwaliteit.
geschiedenis van GLOBALG.A.P.
Tien jaar later wordt EurepGAP IFA
Madrid 2012 Het onderwerp van de 11e Con-
(Integrated Farm Assurance) en
ferentie van GLOBALG.A.P wordt
omvat verschillende takken van
een ware referentie voor de toe-
de landbouw (groenten en fruit,
komst: hoe kunnen we veilig en
gewassen,...), veeteelt (runderen,
duurzaam voedsel aanbieden?
haar te woord te staan. Emilie Gorloo
Inspection Manager Quality Partner
Wat is GlobalGap? EurepGAP (“Good Agricultural
Practice –
Goede
Agrarische
Praktijk”) is een norm die in 1997 wordt ingevoerd op initiatief van de grote distributeurs om aan de wensen en eisen van de consument naar meer voedselveilige land- en tuinbouwproducten tegemoet te komen. Met deze norm worden de voorwaar-
officieel
duurzaamheid
Global
G.A.P.
en
schapen, varkens,…) en aquacul-
tuur (zalm, forel, garnalen,...).
GlobalGap tijdlijn Barcelona 2000 EurepGAP voert het partnerschap tussen detailhandel en producent in.
den die zij hun leveranciers van
Bologne 2001 EurepGAP ontvangt de eerste
verse producten opleggen, op
ISO 65 accreditatie voor groen-
elkaar afgestemd.
ten en fruit en reikt haar eerste
Dit
protocol
omvat
alle
(wereldwijd) voorwaarden opgelegd aan land- en tuinbouwbe-
lijk over duurzaamheid, traceerbaarheid, voedselveiligheid, dierenwelzijn en sociale en ecologische verantwoordelijkheid. Grote Europese supermarktketens willen met behulp van deze
norm het vertrouwen van de consument op vlak van voedselveiligheid en -kwaliteit vergroten. Zo willen ze onder andere
certificaten aan landbouwers uit.
aantonen dat er bij het vervaar-
Bangkok 2007 EurepGAP kondigt haar naams-
ning werd gehouden met het
verandering aan: GLOBALG.A.P.
mers, met het milieu, met na-
Keulen 2008 GLOBALG.A.P start activiteiten om de implementatie bij de kleinhandel te ondersteunen en verstevigt de dialoog tussen overheid- en private organisa-
ties.
14
Abu Dhabi 2014 In 2014 gaat de top hoofdzake-
digen van hun producten rekesociaal welzijn van hun werknetuurlijke bronnen, met fauna en flora. Zoals elke kwaliteitsnorm heeft ook Global Gap als doel om een hele reeks criteria te respecteren (zie lijst hierboven). Het voordeel
van dit systeem is de transpa-
GLOBALG.A.P.
rantie. Het gaat hier immers niet over een Belgische maar over een internationale norm, wat de geloofwaardigheid
ten
goede
komt. Naast deze internationale bekendheid, heeft Global Gap nog een troef: het richt zich tot een ruime categorie van voedingsmiddelen (groenten en fruit, aquacultuur, veeteelt (rund, varken) en gevogelte, koffie, melkproducten, bloemen en decoratie, thee,…).
En Quality-Partner in heel dit verhaal? Quality-Partner heeft sinds kort de nodige stappen gezet om audits volgens dit kwaliteitssysteem te kunnen uitvoeren bij operatoren. Het werk dat hierin kruipt is niet te onderschatten, maar ruim een jaar later hebben we de eerste audits volgens deze norm uitgevoerd. In eerste instantie
richt
Quality-Partner
zich vooral tot de groente- en fruitteelt, marktleider in België. Nu volgt nog de laatste stap: de accreditatie door onze nationale accreditatie-instelling BELAC.
Bronnen : website REO Veiling, Roeselare www.globalgap.org
15
GLOBALG.A.P.
Lors du salon Seafood Expo, visi-
modules en agriculture (fruits et
té avec l’équipe BFSO le 23 avril
légumes,
2015, nous avons rencontré à de
élevage (bovins et ovins, porcins,
nombreuses reprises le logo
...) et aquaculture (saumon et
« Global Gap » . Martine s’inter-
truite, crevettes,...).
grandes
cultures,...),
rogeât sur la signification de ce logo. Ayant mis en place très récemment ce type de certification dans notre organisme d’inspection et de certification pour
dates
une étape importante dans l'his-
la catégorie fruits et légumes, je
Barcelone 2000 EurepGAP établit le principe de
me devais d’éclairer Martine sur
partenariat entre les détaillants
ses questions.
et les producteurs. Emilie Gorloo
Inspection Manager Quality Partner
Qu’est ce que Global-Gap ?
s’avère être très important dans
accréditation ISO 65 pour les
comment offrir des aliments al-
fruits et légumes et commence à
liant sécurité alimentaire et la
accorder ses premiers certificats
durabilité.
en 1997 à l´initiative de la
Bangkok 2007 EurepGAP annonce son change-
gences des consommateurs en ce qui concerne la sécurité alimentaire des produits agricoles et horticoles et afin d'harmoniser les conditions qu'elles appliquent à leurs fournisseurs de produits frais. Ce
référentiel
ment de nom en GLOBALG.A.P. Cologne 2008 GLOBALG.A.P introduit des activités visant à soutenir les petits
l'en-
semble des exigences imposées, au niveau mondial, aux entreprises agricoles et horticoles en
matière de sécurité alimentaire, de durabilité et de qualité.
du sommet ont été la durabilité, la traçabilité, la sécurité alimentaire, le bien-être des animaux et la responsabilité sociale et environnementale.
logue avec les organisations
grandes surfaces européennes
gouvernementales
veulent amplifier la confiance
et
non-
Londres 2010 Près de 500 délégués de plus de 50 pays se réunissent pour le Sommet de GLOBALG.A.P 2010. Les comités sectoriels y présentent la version 4 du Standard comme étant la version la plus
devenu
Global
largement consultée et la plus
G.A.P. IFA (Integrated Farm As-
innovante. Ce sommet marque
surance) comprenant différents
Abu Dhabi 2014 En 2014, les thèmes principaux
Grâce
Dix ans plus tard, EurepGAP est officiellement
la philosophie du référentiel:
exploitants et intensifie le dia-
gouvernementales. reprend
Madrid 2012 La 11e Conférence GLOBALG.A.P
Bologne 2001 EurepGAP reçoit la première
aux agriculteurs.
pondre aux souhaits et exi-
toire de GLOBALG.A.P.
est marquée par un thème qui
EurepGAP, est un référentiel créé grande distribution afin de ré-
16
Global Gap en quelques
à
ce
référentiel,
les
des consommateurs en la qualité et la sécurité des aliments. Elles veulent en outre démontrer que les produits qu'elles vendent sont produits dans le respect des intérêts des salariés, de l'environnement, des ressources naturelles, ainsi que de la faune et la flore. Dans ce but, comme tout référentiel de qualité, Global Gap
GLOBALG.A.P.
exige le respect d’une série très complète de critères dans divers domaines
cités
ci-dessus.
Et
Quality-Partner
dans
toute cette histoire ? Depuis peu, Quality-Partner a
sa visibilité. Il ne s’agit pas en
entamé
effet d’un référentiel Belge mais
pouvoir certifier les opérateurs
bien mondial, ce qui lui procure
selon ce référentiel. Ceci de-
une crédibilité certaine.
mande un travail considérable et
En plus de sa visibilité internationale, Global Gap a pour avantage de viser une large catégorie de produits alimentaires. Par exemple:
Fruits
Aquaculture,
et
légumes,
Elevage
(bovins,
volaille, porc), Café, Produits laitiers, thé,…
Fleurs
et
ornements,
démarches
par
notre
organisme d’accréditation national: Belac.
L’avantage de ce référentiel est
les
l’accréditation
pour
après plus d’une année de démarches, les premiers audits ont pu être réalisés. Dans un premier temps, Quality-Partner s’est focalisé sur la certification de cultures de fruits et légumes, un marché porteur en Belgique. La dernière étape en cours est maintenant
l’obtention
de
Sources: site web REO Veiling de Roulers www.globalgap.org
17
18
ALLERGIC?
Comment nos pays voisins informentils les consommateurs dans l’horeca ?
Hoe informeren onze buurlanden de consumenten in de horecasector? Germany
The Netherlands
UK
19
COLLOQUE SUR LA QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
Le jeudi 23 avril 2015, quelques-
de tous les horizons. Nous en
des processus de régénération
uns des membres BFSO se ren-
profitions
des eaux sales. Par ailleurs, nous
dirent au Heysel pour visiter le
pour
quelques
avons également rendu visite au
plus grand salon au monde des
produits de bouche parfois très
stand du bureau Veritas Group,
produits de la mer, le SEAFOOD
surprenants.
était
organisme certificateur mondial.
Expo. Cet événement annuel
trop belle pour faire découvrir à
Notre collègue Emilie Gorloo de
rassemble producteurs et négo-
nos papilles gustatives des sa-
chez Quality Partner y trouvait
ciants liés au commerce de la
veurs encore inconnues. Ce sa-
source d’échanges fructueux. La
pêche. Il est impressionnant de
lon, de par sa représentativité
visite du plus grand salon au
voir simultanément réunis sous
géographique sans frontière, est
monde des produits de la mer
le même toit, des poissons issus
également riche en valeurs cul-
nous a permis également de
du monde entier. Dans les allées
turelles diverses.
nous rendre compte que le label
du salon, en plus de nos marins pêcheurs voisins, on pouvait croiser aussi bien des représentants indiens, irlandais, japonais ou des Etats-Unis d’Amérique ; chacun immortalisant leur événement 2015 à l’entrée du salon devant notre monument national, l’Atomium.
bien
évidemment
expérimenter
L’occasion
En plus des chefs s’attelant à cuisiner de la meilleure des façons les produits issus de leur pays, nous avons pu assister à des conférences, des expositions d’outils
technologiques
d’équipements
optimisant
et
les
conditions de conservation et de présentation des poissons, crus-
A l’intérieur, les exposants nous
tacés ou autres produits de la
présentent chacun à leur tour les
mer transformés. Nous avons
garanties du meilleur produit de
également été attentifs aux ex-
leur catégorie. Il y en avait pour
posants
tous les goûts, tous les âges et
tance de la qualité de l’eau et
développant
l’impor-
rouge délivré en France n’était pas uniquement réservé au milieu
volailler
mais
aussi
au
monde marin. Le label rouge est cette reconnaissance française qui garantit une qualité supérieure à des produits courants de même nature habituellement commercialisés. Ce logo atteste que les denrées alimentaires ainsi labélisées possèdent des spécificités garantissant un niveau de qualité supérieure conformément à leur cahier des charges. Fort de cette expérience piscicole, je décidais de participer au colloque sur la qualité et sécurité des produits aquatiques (QSPA) organisé par l’Agence nationale française de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail (ANSES) à Boulogne-sur-Mer les 17,18 et 19 juin dernier. Arriver à bon port ne fut pas une mince affaire tant les accidents, files et travaux rendirent les conditions du voyage difficiles. Ces mêmes routes, infernales pour
20
COLLOQUE SUR LA QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
moi, étaient pourtant celles de
rcn/32023_fr.html) a permis de
nières années ont montré un
l’espoir pour les nombreux mi-
démontrer que 25 % du poisson
effort considérable en matière
grants longeant les routes de la
vendu comme Cabillaud n’en
d’identification génétique des
région du Nord Pas-de-Calais.
était pas et a posé la question
poissons commerciaux. Toute-
Bref, ce n’est pas sans soulage-
de savoir si ces systèmes impré-
fois, la standardisation des mé-
ment que j’arrivais sur les lieux
cis d’étiquetage ne constituaient
thodologies au sein des labora-
du colloque. Le site choisi re-
pas une pratique volontairement
toires de contrôle européens et
groupe à la fois un campus uni-
répandue dans le monde. Ces
l’actualisation des bases de don-
versitaire, l’ANSES,
un
laboratoire
de
des
producteurs
et
transformateurs des produits de
la pêche et bien évidemment d’innombrables pêcheurs. Il ne faut pas longtemps pour se
25 % du poisson
vendu comme
tent perfectibles. C’est dans cet esprit que le projet « Labelfish »
a permis de tisser un réseau de
Cabillaud n’en
laboratoires permettant de dé-
était pas
rentes méthodes d’ hallioau-
rendre compte que la ville de Boulogne-sur-Mer vit de sa pêche et ses produits dérivés.
nées des profils génétiques res-
velopper et valider les difféthenticité ainsi que la mise en place d’une base de données
travaux d’identification des es-
des
La première après-midi basée
pèces ont utilisé la technique du
d’ADN issus d’analyses de multi-
sur
mit
code-barre ADN et ont permis
plication sélective de séquences
d’abord l’accent sur l’impor-
de démontrer qu’en France, en
d’ADN cibles (techniques PCR
tance des échanges commerciaux existant dans le domaine des produits marins et les moyens mis en œuvre en matière d’innovation technique de conservabilité des poissons puisque la grande majorité des
2014, le ratio de substitution
pour Polymérase Chain Reac-
d’espèces était relativement ré-
tion) existantes, dénommée Fish
duit puisque mesuré à 3,5 % des
Barcode. Sept pays européens
cas, principalement sur du thon
ont participé à ce projet Fish
rouge.
Trace. En France, il s’agit de l’Ins-
échanges concerne les produits
à hauteur de 65 % par le Fonds
de la mer transformés. Afin de
Européen
pouvoir
ces
Régional (FEDER), s’intéresse à la
échanges, les différents interve-
traçabilité et à l’étiquetage des
nants ont démontré l’impor-
poissons et produits de la mer,
tance de la traçabilité et des mé-
obligatoires en Europe depuis
thodes
matière
2005. L’application des régle-
d’identification. Les différents
mentations nécessite une ges-
développements et recherches ont permis de mettre en avant les pratiques illégales du monde de la pêche. Ainsi
tion appropriée des informa-
l’étude de Mariani menée en
pouvoir identifier et authentifier
Irlande
(http://
les différentes espèces biolo-
cordis.europa.eu/news/
giques commercialisées. Les der-
l’hallioauthenticité
suivre
tous
d’analyse en
en
2010
Le projet « Labelfish » financé
tions
de
de
Développement
traçabilité
et
des
moyens analytiques adéquats. A cette fin, il est important de
différents
séquençage
titut français de recherche pour l’exploitation de la mer (Ifremer) et du laboratoire de Marseille du service commun des laboratoires (SCL) de la direction générale de la concurrence, de la consommation et de la répression des fraudes (DGCCRF). Le projet « Labelfish » a également fixé de manière claire les informations d’étiquetage minimales disponibles pour le consommateur. C’est ainsi que pour le poisson frais, le consommateur retrouve les mentions de zone de pêche,
le nom com-
mercial et scientifique du pois-
21
COLLOQUE SUR LA QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
son, la méthode de production
des rapports isotopiques. Ces
sons boucanés issus de ce pays
(poisson issu de l’aquaculture ou
résultats sont également très
étant donné leur haute contami-
non), la méthode de pêche, les
intéressants en matière viticole.
nation en hydrocarbure aroma-
conditions
de
En effet, il existe une grande
tique polycyclique (HAP). Par la
(temps
température),
les
demande des producteurs de
suite, Madame Charlotte Grastil-
aller-
grands crus qui n’hésitent pas à
leur, chef du bureau des pro-
gènes et la mention de poisson
financer ces études en vue de
duits de la mer et d’eau douce
décongelé si tel est le cas.
lutter contre les vins contrefaits.
chargée de la sécurité sanitaire
mentions
et
relatives
conservation aux
Le professeur Olivier Donard de l’université de Pau a quant à lui
présenté dans un premier temps les intérêts des contaminants en plomb et mercure comme marqueur de traçabilité du thon rouge, prédateur terminal dans le milieu marin et, dans un second temps, les enregistrements des rapports isotopiques
du Strontium au cœur des otolithes (agglomérat minéral présent dans la membrane de l’oreille interne chez les poissons) du saumon. Cette étude spécifique a permis de démontrer la grande précision de géo -localisation de ces poissons puisque 7% seulement des saumons étudiés ne retrouvent pas leur rivière d’origine lorsqu’ils remontent les courants. Cette étude démontre que les saumons sont ainsi constitués d’un éblouissant GPS naturel marin. Les rapports isotopiques
du plomb mesurés
dans les huîtres, animal à haut pouvoir de filtration et intéressant par son déplacement quasiment nul, permet de fixer des paramètres d’identification spécifiques des milieux. Le potentiel de stabilité des métaux
lourds établit une cartographie
22
Le port de Bou-
logne-sur-Mer est
des aliments de la direction générale de l’alimentation (DGAL) abordera les questions sanitaires
en parcourant la règlementation
le premier port de
française et européenne, plus
pêche de France
en matière de produits de la
Le professeur Thierry Grard de l’université du littoral de la Côte
d’Opal (ULCO) nous présentera par la suite une étude en cours depuis
2013
dans
la
lutte
contre la fraude sur l’authentification et la quantification d’espèces de thon dans les produits appertisés. Madame Aina Randrianantoandro du bu-
reau de Rome de la FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) nous explique les activités exercées sur
particulièrement celle légiférant pêche. Elle a mis en avant la nécessité de développer les règlements européens vu l’avancée permanente des outils technologiques, l’évolution des techniques
de
comme
chilling
le
conservation ou
sur-
réfrigération et le raidissage, éléments essentiels pour la découpe du poisson. Elle a également mis l’accent sur les plans de maîtrise sanitaire au sein des entreprises agroalimentaires et sur les réformes en cours en matière d’épidémiosurveillance éla-
mentaire et favoriser l’agricul-
borées en collaboration avec l’Institut Français de Recherche pour l'Exploitation de la Mer (Ifremer) à propos de l’impor-
ture durable dans les pays en
tance de la qualité des eaux lit-
développement. En vue de dis-
torales. Ces eaux sont classées
séminer les bonnes pratiques de
en zone A, B ou C en fonction du dosage du paramètre bactérien E. Coli.
base
d’objectifs
stratégiques
comme éliminer l’insécurité ali-
fabrication, la FAO a aidé à développer en Côte d’Ivoire la technique FTT (ou système de transformation du poisson basé sur un procédé indirect de fumage) suite à l’embargo européen des exportations de pois-
La journée se clôturait par une réception à la Mairie de Boulogne-sur-Mer où le verre de l’amitié fût partagé au cœur de
COLLOQUE SUR LA QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
la vieille ville fortifiée. Dans la
comme traceurs trophiques et
cytogenès dans la filière des cre-
salle des gouverneurs, nous as-
leurs effets sur l’oligotrophie
vettes. Sandrine Baron (ANSES)
sistions au protocole de remer-
(capacité de certains êtres vi-
abordait la problématique de
ciements à la française. Madame
vants à se développer dans des
la première assistante du Maire
milieux
pauvres
l’usage d’antibiotiques en pisciculture et des études menées
nous briefa sur l’importance de
d’un point de vue nutritif) afin
en France en 2014 afin de pou-
l’activité de pêche d’un point de
de démontrer le reflet du niveau
voir évaluer la prévalence de
vue économique pour la ville de
de contamination chimique par
l’antibiorésistance dans les fi-
Boulogne-sur-Mer.
port
rapport au niveau de contami-
lières aquacoles. Monsieur Nadir
dans la ville, premier port de
nation environnementale. Frédé-
Dergal de l’université d’Oran
pêche de France et leader euro-
ric Hommet (ANSES) précisera la
nous présentait son étude réali-
péen au niveau transformation
contribution du laboratoire na-
sée conjointement avec le labo-
et distribution des produits de la
tional de référence pour les pes-
ratoire des denrées alimentaires
mer avec plus de 140 entreprises
ticides dans les denrées alimen-
d’origine animale de médecine
regroupées, est dominé sur les
taires d’origine animale en vue
vétérinaire de l’université de
hauteurs par la ville fortifiée da-
de la surveillance du diflubenzu-
Liège au sujet d’une nouvelle
ron dans les saumons d’élevage
stratégie analytique pour le con-
Beffroi, son monument le plus
importés en France.
Madame
trôle des résidus d’acide oxoli-
ancien qui depuis 2005 est ins-
Céline Nobah présentait une
nique dans la chair du tilapia.
crit au patrimoine mondial de l’UNESCO. Greffé autour du
étude sur l’accumulation des
Maryse Bonin (ULCO) abordait
métaux lourds dans l’eau et les
les méthodes de détection de
Beffroi, l’hôtel de ville où nous
sédiments réalisée dans la baie
Vibrios dans les produits de la
sommes accueillis a été édifié
ouest africaine hyper polluée de
mer. Mélanie Gay (ANSES) pré-
sous Louis XV en 1734 place
Biettrue en Côte d’Ivoire. Mon-
sentait son action fish-parasites
Godefroy de Bouillon, qui selon
sieur Mamadou Diop expliquait
basée sur la prévalence et l’iden-
la légende, aurait vendu son
son étude des teneurs en conta-
tification d’Anisakidae dans les
château de Bouillon au profit du
minants métalliques dans les
produits
prince-évêque de Liège pour
mollusques des zones côtières
Guillier (ANSES) nous faisait état
financer ses croisades à la con-
sénégalaises.
Mademoiselle
de son modèle de l’effet de la
quête de Jérusalem.
Morgane Danion (ANSES) pré-
température et de l’atmosphère
sentait les effets de la pollution
protectrice sur la croissance et la
chronique d’un herbicide sur le
formation d’histamine par deux
système immunitaire de la truite
espèces de Morganella et Pho-
arc-en-ciel. Madame Dominique
tobacterium
Hervio-Heath (Ifremer) nous fai-
Bire (ANSES) nous faisait parta-
sait partager ses recherches de
ger ses recherches sur l’utilisa-
bactéries potentiellement patho-
tion des approches ciblées et
gènes et de norovirus dans des
non ciblées pour l’investigation
zones conchylicoles de Bretagne
de
et de Normandie. Madame Gra-
collective liées à la consomma-
ziella Bourdin (ANSES) présentait
tion de violets du genre Micro-
son programme de recherche et
cosmus. Marina Nicolas (ANSES)
caractérisation de Listéria mono-
étudiait la répartition des toxines
ème
tant du XIII
Son
siècle encadrant le
La deuxième journée du colloque accueillera des présentations de thèse sur des sujets relatifs aux contaminants chimiques comme l’emploi de glace portant des acides lactique et citrique pendant l’entreposage du Merlu et de la Cardine et ses effets sur différents paramètres
sensoriels.
Monsieur
Pierre Cresson de l’Ifremer nous présentera une approche bio-
indicateur des métaux lourds
extrêmement
aquatiques.
damselae.
toxi-infection
Laurent
Ronel
alimentaire
23
COLLOQUE SUR LA QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
dans les coquillages liée à l’effi-
bien
res-
de ces maladies réglementées
cacité du décorticage sanitaire
sources, en particulier à l’eau. Le
ou non, des outils de diagnostic
des coquilles Saint-Jacques. Ju-
principal avantage des fermes
et des méthodes validées sont
lien Schaeffer (Ifremer) nous ex-
d’élevage en circuits fermés par
nécessaires pour la mise en
pliquait l’impact sur la contami-
rapport aux circuits ouverts, c’est
place d’un plan de surveillance
nation virale des coquillages lors
que tous les paramètres entrants
lui-même essentiel pour la certi-
de la rénovation d’une station
(eau, air, alimentation) sont pa-
fication sanitaire et le suivi des
d’épuration.
ramétrés, calibrés et font l’objet
géniteurs par exemple. L’émer-
de contrôles rigoureux. Un des
gence des matières virales en-
exemples de ferme d’élevage
gendre un développement con-
présenté produit 5,3 millions de
tinu des méthodes d’analyse en
smolt annuellement, consomme
perpétuelle évolution. Les labo-
10 tonnes d’alimentation par
ratoires de l’ANSES comptent
jour, fait circuler 9600 m³ d’eau
jusqu’à présent une soucho-
par heure et rejette quotidienne-
thèque
ment 2,5 tonnes de boue, plus
soixante espèces constituée sur
tard valorisée en compost, bio-
les quarante dernières années
gaz ou via la production agri-
de recherche. Monsieur Sami
cole. Pas étonnant que le mar-
Souissi de l’université de Lille
ché du saumon représente en
clôturait ces trois jours de ses-
Norvège la troisième ressource
sion par des exposés d’avenir
économique du pays, après les
comme le projet pilote Copefish,
produits du pétrole et le gaz.
une initiative innovante pour
Cette longue journée riche en projets
et
résultats
d’études
scientifiques dans le milieu marin se clôtura par un cocktail dinatoire
dans
l’aquarium
géant de Boulogne-sur-Mer, plus grand site européen dédié à la connaissance et à la relation entre l’homme et la mer appelé Nausicaa. Cet univers regroupe plus de mille espèces, 36 mille animaux marins, d’eau douce et terrestres dont plus de 140 requins et permet à ses visiteurs de comprendre le milieu marin de l’intérieur. Le troisième jour fut marqué par l’intervention de Monsieur Frédéric Gaumet de la firme norvégienne Kruger Kaldnes,. Cette société est spécialisée dans la
aux
Ensuite, Monsieur Thierry Morin (ANSES) nous exposait le challenge que représente la santé du
poisson pour le développement durable de la filière piscicole. A l’heure actuelle, environ 600 es-
virale
de
plus
de
développer une aquaculture durable ainsi que le potentiel que représentent
les
copépodes
(petits crustacés qui forment le plancton) pour l’aquaculture de demain.
pèces de poissons sont produits
Ce colloque scientifique a analy-
en captivité. Le poisson d’éle-
sé de très près les recherches en
vage est en constante augmen-
cours en matière d’authenticité
tation ; en cinq années, son vo-
des espèces marines. Les partici-
lume de production a augmenté
pants ont eu droit à un éventail
présentant nous expliquait le développement des circuits fermés et la nécessité de recyclage des eaux pour faire croître les jeunes saumons pendant leur phase de développement en eau
de 35% et représente aujour-
varié des études réalisées pour
d’hui un marché de 90 millions
répondre aux normes de traça-
de tonnes chaque année. Mon-
bilité imposées par les règle-
sieur Morin mettait l’accent sur
ments européens et ainsi fixer
l’influence des agents infectieux
des
sur la santé du poisson mais
fiables et essentielles pour le
douce avant le transfert en mer,
aussi sur son environnement
développement économique du
appelés « smolt production ». Le
ainsi
secteur piscicole cher à nos amis
gros challenge de l’industrie est
l’homme. Pour suivre l’évolution
construction de systèmes innovants de traitement de l'eau pour l'aquaculture, notamment les fermes d’élevage de saumon en Norvège. Son re-
24
l’accessibilité
que
sur
la
santé
de
conditions
boulonnais.
commerciales
Participants et orateurs du colloque
Deelnemers en sprekers van het congres
Benoît Meurisse
Président EWFC Personne de contact UPC Bruxelles
25
CONGRES OVER DE QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
Op donderdag 23 april 2015
sende, smaken. Dankzij deze
er zeer goede contacten kunnen
kwamen enkele leden van BFSO
“wereldbeurs”, konden we im-
leggen. Tijdens ons bezoek aan
samen in de Heizel om een be-
mers ongeremd kennis maken
deze wereldwijde visserijbeurs
zoek te brengen aan grootste
met nieuwe culturen en ge-
konden we ook zien dat het
visserijbeurs
woonten.
Franse “label Rouge” zich niet
van
de
wereld:
SEAFOOD Expo. Deze jaarlijkse beurs brengt producenten en onderhandelaars uit de visserijsector samen. Het zien van al die vis, afkomstig uit alle uithoeken van de wereld, is echt indruk-
wekkend. In de wandelgangen kwamen we naast onze eigen Noordzeevissers ook vertegenwoordigers tegen uit India, Ierland, Japan en de Verenigde Staten van Amerika.
We hebben natuurlijk veel meer kunnen beleven dan alleen maar het proeven van de creaties van de plaatselijke keuken van de chefs. Er waren ook seminaries
en standen met hoog technologisch materiaal en scheepsuitrusting om vis, schaaldieren en andere visserijproducten onder ideale omstandigheden te kunnen verpakken en bewaren op
enkel beperkt tot gevogelte, maar ook gebruikt wordt in de visserijsector.
Producten
met
een Label Rouge staan garant voor een superieure kwaliteit in vergelijking met de soortgelijke
commerciële
producten.
Het
logo wordt immers alleen toegekend aan producten waarvoor, tijdens de productie, een strikt lastenboek gevolgd werd.
zee. Er ging uiteraard ook een
Het is naar aanleiding van deze
Op de standen zelf werden we
bijzondere aandacht uit naar de
beurs dat ik besloten had om
telkens opnieuw door de expo-
exposanten die de nadruk leg-
deel te nemen aan het congres
santen verzekerd van de beste
gen op de kwaliteit van het zee-
garanties in hun categorie. Er
water. Bovendien konden we
was écht voor elk wat wils. We
ook een bezoek brengen aan de
konden het dan ook niet laten
stand van Bureau Veritas Group,
om van de gelegenheid gebruik
een wereldwijde certificeringin-
te maken om kennis te maken
stelling. Onze collega van Quali-
met nieuwe, soms zeer verras-
ty Partner, Emilie Gorloo, heeft
over kwaliteit en veiligheid van visserijproducten (QSPA), georganiseerd door het Franse nationale agentschap voor de veiligheid van de voedselketen, het milieu en werk (ANSES) in Boulogne-sur-Mer van 17 tot en met 19 juni. Het was een hele opgave om me tot aan de correcte haven te begeven want het verkeer verliep er door ongevallen, files en wegenwerken erg moeizaam. Eenmaal aangekomen op de bestemming bleek de keuze van deze locatie een heel bewuste keuze; naast een universitaire campus en een laboratorium van ANSES, komen hier ook producenten en fabrikanten van visserijproducten samen om zaken te doen met de talloze vissers. Het duurt bijgevolg niet lang vooral-
26
CONGRES OVER DE QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
eer ik besef dat de bewoners
van de gevallen waarvan voor-
kunnen worden op de “Fish Bar-
van het dorp Boulogne-surMer leven van de lokale visvangst.
namelijk blauwvintonijn).
code”. Dit “Fish Trace”project
Tijdens de eerste namiddagses-
door het Europees Fonds voor
sie werd de nadruk gelegd op
Regionale Ontwikkeling (FEDER),
het belang van het behoud van een goed evenwicht tussen de visserijproducten enerzijds en de beschikbare technologische innovaties om de vis zo goed mogelijk te kunnen bewaren anderzijds aange-
legt zich toe op de tracering en
zien het grootste deel van de visvangst gebruikt wordt om later te verwerken. Om de handel goed op te kunnen volgen, werd het belang van een goede traceerbaarheid en analysemethodes inzake identificatie ook nog eens extra toegelicht. Nieuwe ontwikkelingen en onderzoeken hebben ervoor gezorgd dat ook de illegale vispraktijken en fraude goed opgespoord kunnen worden. Zo heeft de Ierse studie van Mariani in 2010 (http://cordis.europa.eu/ news/rcn/32023_en.html) aangetoond dat zo’n 25% van de vis die verkocht werd als kabeljauw, eigenlijk geen kabeljauw was wat doet vermoeden dat de vis door de fabrikant zelf bewust foutief geëtiketteerd werd. Naar aanleiding van dit soort studies, werd de aard van het product opgenomen
in
een
ADN-
barcode. Dankzij deze techniek heeft men in 2014 kunnen aantonen dat het foutief etiketteren in Frankrijk bijna niet meer voorkomt (nog bij ongeveer 3,5%
Het project “Labelfish”, dat voor 65% gefinancierd wordt
wordt gesteund door zeven Eu-
ropese landen. In Frankrijk zijn het Franse onderzoeksinstituut voor de exploitatie van de zee (Ifremer) en het laboratorium van Marseille van de openbare
25 % van de vis
dienst van laboratoria (SCL) van
verkocht als kabel-
currentiebeding, consumptie en
jauw bleek een
deelnamen aan het project. La-
andere vissoort etikettering van vis en visserijproducten (binnen Europa ver-
plicht sinds 2005). Het correct toepassen van de wetgeving vraagt een aangepaste analysemethode en verwerking van de traceringsgegevens. Het is immers niet alleen belangrijk om de soorten te kunnen identificeren maar ook de commerciële
subcategorieën te authenticeren. De laatste jaren heeft de genetische identificatie van commerciële vissoorten een opvallende vooruitgang geboekt, maar de standaardisering van de methodes die in Europese laboratoria gebruikt worde is wel voor verbetering vatbaar. Labelfish is vanuit dit standpunt vertrokken
de generale directie voor con-
fraudebestrijding (DGCCRF) die belfish heeft ook bijgedragen tot het vaststellen van minimale etiketteringeisen voor de consument. Zo zal de consument bij verse vis steeds kunnen terugvinden uit welke zone de
vis afkomstig is, naast de commerciële naam zal ook de wetenschappelijke benaming vermeld worde en worden de visen productiemethodes vermeld (al dan niet uit aquacultuur). Daarnaast zijn ook de algemene etiketteringnormen van toepassing op voorverpakte vis zoals de bewaartemperatuur en de uiterste verbruiksdatum, allergeneninformatie en eventueel de vermelding dat de aangeboden vis een ontdooid product betreft.
Olivier Donard, professor aan de universiteit van Pau, gaf een le-
om een netwerk van labo’s uit te
zing over het belang van lood
bouwen om niet alleen nieuwe
en kwik als leidraad voor de traceerbaarheid van blauwvintonijn. Deze zware metalen zijn
standaardmethodes ontwikkelen en valideren, maar ook om een databank met DNA-sequenties aan te leggen waarvan de gegevens uiteindelijk overgenomen
de grootste vijanden voor het leven in de onderwaterwereld.
Anderzijds is er ook een niet te
27
CONGRES OVER DE QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
verwaarlozen verband tussen de
(Food and Agriculture Organi-
betreffende visserijproducten. Ze
aanwezigheid van bepaalde iso-
zation of the United Nations) in
heeft ook nog eens het belang
topen van strontium en hun ne-
Rome legde ons uit dat hun acti-
gatieve werking op otolieten
viteiten bepaald worden aan de
(stuctuur in het binnenoor van
hand van strategische doelstel-
vissen) bij zalm. Deze specifieke
lingen zoals voedselveiligheid en
studie heeft aangetoond dat zalm beschikt over een zeer nauwkeurige geolocalisator. Slechts 7% van de bestudeerde vissen konden hun herkomstrivier niet terugvinden bij het stroomopwaarts zwemmen. Dankzij de gemeten isoto-
het ondersteunen van duurzame
van nieuwe Europese wetten aangehaald gezien de gevorderde en permanente vooruitgang op vlak van technologische ontwikkeling van ma-
pen van lood in oesters kunnen er specifieke parameters opge-
landbouw in ontwikkelingslan-
chines, materiaal en bewaring
De haven van
koeling. Er werd eveneens inge-
Boulogne-sur-Mer is de eerste
filtratievermogen.
Frankrijk
wordt geklasseerd volgens zone A, B of C al naargelang de aanwezigheid van E. Coli bacteriën.
den. Om de kennis over goede
Als afsluiter werden we verwacht
brengen heeft de FAO geholpen
op een receptie in het stadhuis
bij de ontwikkeling van de FTT-
van Boulogne-sur-Mer. De eer-
techniek (indirect roken van vis )
ste assistente van de burge-
in Ivoorkust. De nood aan deze
meester nam er het woord en
ontwikkeling kwam er naar aan-
begon aan een typisch Franse
leiding van het exportverbod
toespraak van dankbetuigingen.
van wilde vis gevangen in deze
Ze haalde nogmaals het belang
regio omdat ze een te hoog ge-
van de visvangst aan voor de
halte aan polycyclische aromati-
economie van de stad. De haven
sche
(PAK’s)
heeft een centrale ligging en
bevatten. De laatste spreekster
wordt overschaduwd door de
van de dag was mevrouw Char-
grote stadsmuren die in de XIIIe
De volgende spreker van de eer-
lotte Grastilleur, hoofd van het
eeuw opgetrokken werden. Het
ste dag was Thierry Grard, pro-
bureau van (zee)waterproducten
Belfort is het oudste monument
fessor aan universiteit Littoral de
en bevoegd voor de voedselvei-
van Boulogne en werd in 2005
la Côte d’Opal (ULCO). In 2013
ligheid van de generale directie
startte hij een onderzoek naar
voor voeding (DGAL). Ze gaf een
uitgeroepen tot UNESCO werelderfgoed. De haven zelf is de
fraude op vlak van authentificatie en kwalificatie van tonijnsoorten in conserven. Me-
samenvatting van de knelpunten
belangrijkste van Frankrijk en
op vlak van hygiëne aan de
Europees marktleider op vlak
hand van de Franse en Europese
van transformatie en distributie
vrouw Aina Randrianantoandro
regelgeving en meer bijzonder
van visserijproducten. Er zijn
van het kantoor van de FAO
met betrekking tot de wetgeving
meer dan 140 bedrijven geves-
en hierdoor kunnen de verschillende isotopen vrij gemakkelijk in kaart gebracht worden. Er wordt van deze resultaten trouwens ook gebruik gemaakt in de
wijnbouw.
Wijnbouwers
die
grands crus produceren hebben immers veel baat bij deze studies aangezien een slechte productie kan leiden tot grote verliezen.
productietechnieken
over
de kustwaterkwaliteit. Dit water
te
Zware metalen zijn zeer stabiel
28
in samenwerking het “Institut Français de Recherche pour l'Ex-
plaatsen zich immers zo goed groot
gen op vlak van epidemiologie
ploitation de la Mer” (Ifremer) en
te identificeren. Oesters ver-
zeer
gaan op de huidige hervormin-
vissershaven van
steld worden om de omgeving
als niet en beschikken over een
van vis zoals “chilling” en diepte-
koolwaterstoffen
CONGRES OVER DE QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
tigd. Ons hotel werd in 1734
pelen van zware metalen in wa-
vibriobacteriën in zeeproducten.
gebouwd rond het Belfort onder
ter en de afzetting in de zwaar
Mélanie Gay (ANSES) stelt haar
Louis XV aan het Godfried van
vervuilde westelijke baai van het
actie “fish-parasites” voor die
Bouillonplein. Volgens de legen-
Afrikaanse Ivoorkust: Biettrue.
gebaseerd is op de prevalentie
de zou Godfried zijn kasteel in
Mijnheer Mamadou Diop kwam
en de identificatie van Ani-
Bouillon verkocht hebben om de
zijn studie toelichten over conta-
sakidae in waterproducten. Lau-
kruistochten voor de verovering
minatie met metalen in weekdie-
rent Guillier (ANSES) stelde ons
van Jeruzalem onder de prins-
ren aan de Senegaleense kust-
zijn schema voor waarop duide-
bisschop van Luik te financieren.
streek en mevrouw Morgane
lijk geïllustreerd werd welk effect
Danion (ANSES) had het over
de temperatuur en een bescher-
het effect van de chronische ver-
mende atmosfeer hebben op de
ontreiniging door herbiciden op
groei en histamineproductie bij
het immuunsysteem van de re-
Morganella en Photobacterium
genboogforel. Mevrouw Domi-
damselae. Ronel Bire (ANSES)
nique
(Ifremer)
stelde ons zijn onderzoek voor
bracht ons zijn onderzoek op
op het gebruik van een al dan
potentieel schadelijke bacteriën
niet gerichte benadering voor
en het norovirus in schelpdieren
het onderzoek van collectieve
aan de kusten van Bretagne en
voedseltoxi-infecties die te ma-
Normandië. Mevrouw Graziella
ken hebben met de consumptie
Bourdin (ANSES) stelde ons haar
van zeevijgen van het geslacht
programma voor over het on-
Microcosmus.
derzoek en de typering van Lis-
(ANSES) bestudeerde de ver-
teria monocytogenes in garna-
spreiding van toxines bij schelp-
len. Sandrine Baron (ANSES)
dieren die een rechtstreeks ver-
haalde het gebruik van antibiotica bij de visteelt aan en de Franse studies uit 2014 voor het bepalen van de antibioticaresistentie bij vis. Mijnheer
band hebben met het efficiënt
Nadir Dergal van de universiteit
contaminatie door virussen op
De tweede dag van het congres ging over onderwerpen die iets te maken hebben met chemische contaminatie zoals het gebruik van ijs, dat melkzuur of citroenzuur bevat, om schelvis en tongschar te stapelen en het effect hiervan op de verschillende zintuiglijke parameters. De
heer Pierre Cresson van Ifremer heeft het over hoe zware metalen gebruikt kunnen worden als bioindicator. Zo kunnen zware metalen bijvoorbeeld gebruikt worden
als
voedingsindicator
omwille van hun effect op de oligotrofie (het vermogen van
bepaalde levende organismen om te overleven in zeer voedselarme omstandigheden). Uiteindelijk kan op deze manier het verband tussen chemische contaminatie
en
aangetoond
milieuvervuiling worden.
Frédéric
Hommet (ANSES) gaat dieper in
op het belang van het nationale referentielabo bij de analyse op pesticiden
in
levensmiddelen
van dierlijke oorsprong zoals het toezicht op de aanwezigheid van diflubenzuron in kweekzalm die geïmporteerd werd in Frankrijk. Nadien ging mevrouw Céline Nobah dieper in op het opsta-
Hervio-Heath
van Oran presenteert ons zijn studie over een nieuwe analysemethode voor controle van de residuen van oxolinezuur in tila-
Marina
Nicolas
en hygiënisch schoonmaken van sint-jakobsschelpen.
Tot
illustreerde
Schaeffer
Julien
slot
(Ifremer) ons de impact van de schelpdieren tijdens het herstel van een waterzuiveringsinstallatie.
piavlees. Deze studie werd gere-
Deze lange maar leerzame dag
aliseerd in samenwerking met
werd afgerond met een galadi-
het laboratorium voor levensmiddelen
van
dierlijke
oor-
sprong, faculteit diergeneeskunde van de universiteit van Luik. Maryse Bonin (ULCO) had het over detectiemethodes van de
ner in het gigantische aquarium van
Boulogne-sur-Mer. Nau-
sicaa is de grootste aquarium van Europa dat zich volledig toespitst op de kennis en relatie tussen mens en zee. Het telt meer dan duizend soorten en 36
29
CONGRES OVER DE QSPA, BOULOGNE-SUR-MER
000 dieren afkomstig uit de zee,
de zalmproductie een van de
projecten zoals het pilootproject
zoet water en het land waarvan
belangrijkste bronnen is van de
“Copefish”. Dit innoverend initia-
meer dan 140 haaien.
Noorse economie, enkel petro-
tief werd op poten gezet om
leum en gas zijn nog belangrij-
een duurzame aquacultuur te
ker.
ontwikkelen en om voor de
De derde dag werd ingezet door mijnheer Frédéric Gaumet van het Noorse Kruger Kaldnes. Dit
De tweede spreker van de dag
bedrijf is gespecialiseerd in de
was Thierry Morin (ANSES). Hij
bouw van innoverende waterzuiveringsinstallaties die gebruikt worden in de aquacultuur zoals bij het kweken van Noorse zalm. De afgevaardigde
had het over de uitdaging om te
gaf ons meer uitleg over de ontwikkeling van gesloten systemen en de noodzaak van waterrecuperatie bij de groei van jonge zalm in zoet water vooraleer ze zich verplaatsen naar zee. Deze fase wordt “smolt production” genoemd. De grootste uitdaging voor deze industrie is de beschikbaarheid aan grondstoffen, in dit geval is dat voornamelijk water. Het grootste voordeel van dit gesloten systeem ten opzichte van een open systeem is dat
alle
aanwezige
parameters
(water, lucht, voedsel) strikt geparametreerd, gekalibreerd en gecontroleerd kunnen worden. In het voorbeeld van een gesloten systeem dat ons uitgelicht wordt, wordt een bedrijf voorgesteld dat 5,3 miljoen smolt per
jaar produceert en hiervoor 10 ton voedsel verbruikt per dag. In dit bedrijf circuleert 9600 m3 water per uur en wordt dagelijks 2,5 ton slib afgevoerd dat nadien verwerkt wordt als compost of biogas of in de landbouwproductie verwerkt wordt. Het is
dan ook niet verwonderlijk dat
30
blijven streven naar een duurzame visvangst en hierbij de ge-
aquacultuur van de toekomst het potentieel van roeipootkreeftjes (kleine kreeftjes die plakton
vormen)
te
onder-
zoeken.
zondheid van de vis niet in ge-
Dit wetenschappelijke congres
drang te brengen. Momenteel
heeft de huidige onderzoeken
worden zo’n 600 soorten vis ge-
op vlak van authenticiteit van
kweekt in gevangenschap en dit
zeedieren van heel dichtbij ge-
getal blijft stijgen. Afgelopen 5
analyseerd. De deelnemers wer-
jaren is het volume van de pro-
den getrakteerd op een variabe-
ductie gestegen met 35 procent
le reeks van studies om tege-
en bedraagt deze ondertussen
moet te komen aan de Europese
90 miljoen ton per jaar. Mijnheer
eisen op vlak van traceerbaar-
Morin legde de nadruk op de
heid en zo ook betrouwbare
invloed van infectiefactoren en
maar noodzakelijke commerciële
het milieu op de gezondheid
eisen op te stellen ten gunste
van de vis en bijgevolg ook de
van de economische ontwikke-
mens. Om de evolutie van deze
ling van de kostbare vissector
al dan niet gereglementeerde
van onze vrienden uit Boulogne-
ziekten op te volgen, zijn di-
sur-Mer.
agnostische middelen en gevalideerde methodes noodzakelijk om een gecertificeerd bewa-
Benoît Meurisse
kingssysteem op punt te stellen.
Voorzitter EWFC Contactpersoon PCE Brussel
De aanwezigheid en evolutie van viraal materiaal zorgt ervoor dat er voortdurend nieuwe analysemethodes ontwikkeld worden. 40 jaar geleden startten de laboratoria van ANSES met het aanleggen van een souchotheek die ondertussen meer dan 60 virussoorten telt. De heer Sami Souissi van de universiteit van Lille mocht dit driedaags congres afsluiten. Hij gaf ons een tipje van sluier van de toekomstige
ACTUALITEIT
ACTUALITÉ
Record interventions of the Rapid Alert System for Food and Feed to fight health risks The 2014 Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) Annual Report, published on 30 June, reveals that in 2014, 3157 notifications of food or feed risks were reported to the European Commission via this EU-wide alert system, representing a 25% increase compared to 2013. Europe is more than ever reliant on RASFF to ensure that our food meets some of the highest food safety standards in the world. The RASFF annual
report 2014 demonstrates that the RASFF increasingly focuses on better collaboration between Member States to deal with serious health risks. For more information: http://ec.europa.eu/food/safety/rasff/docs/ rasff_annual_report_2014.pdf
The Monterey Bay Aquarium and Stanford University in Palo Alto, Calif., which are partners in the Tuna Research and Conservation Center, will host a Bluefin Futures Symposium from 18-20 January 2016. See more at: http://www.seafoodsource.com/news/environment-sustainability/aquarium-stanforduniversity-to-host-bluefin-tuna-symposium#sthash.wfPDgoKB.dpuf
31
LE SAVIEZ-VOUS?
WIST U DAT?
Le jambon d’Ardenne est une IGP (indications géographiques protégées) . La production n’est pas 100% locale. Le jambon de Parme est une AOP (appellation d’origine protégée) . La production est 100% locale. Le jambon espagnol Serrano est une STG (spécialité traditionnelle garantie). La France est célèbre pour ses MOF (meilleurs ouvriers de France) : mise en avant du savoir-faire dans diverses disciplines. Duroc d’olive Le cochon de la race Duroc, une race d'origine d’Amérique du Nord plus rustique, est nourri avec du froment, de
l'orge, du maïs et du soja. L'huile d'olive est utilisée comme source complémentaire de matières grasses. Cette viande est réputée dans le monde entier pour sa chair tendre et juteuse. Sa saveur s'explique par une teneur en graisse intramusculaire plus élevée que dans les autres races. Les porcs Duroc d’Olives sont produits en fonction d'un cahier des charges sévère, qui définit toutes les conditions de production. Il ne convient pas du tout pour la salaison.
Origine: Amérique du Nord Couleur de la robe: rousse brune uniforme Morphologie: corps allongé, membres forts et oreilles tombantes Particularité: son apparence rustique
Origine: Noord-Amerika Vacht: egaal bruinrood Kenmerken: lang lichaam, sterke
poten, hangende oren Specifieke
eigenschap:
uiterlijk
Ardeense ham heeft het statuut van BGI (beschermde geografisch indicatie). De productie is niet 100% lokaal.
Parmaham heeft het statuut van BOB (beschermde oorsprongsbenaming). De productie is 100% lokaal. Spaanse Serranoham heeft het statuut van GTS (gegarandeerde traditionele specialiteit). Frankrijk is gekend voor haar MOF (”meilleurs ouvriers de France” ofwel beste Franse arbeiders): een onderscheiding voor kennis in verschillende disciplines. Duroc d’olive Duroc is een landelijk varkensras van Noord-Amerikaanse origine dat gevoederd wordt met tarwe, gerst, maïs en soja. Als vetbron in het varkensvoeder wordt gebruik gemaakt van olijfolie. Het vlees wordt wereld-
wijd geapprecieerd omdat het zeer mals en sappig is en heeft meer smaak omdat het intramusculaire vetgehalte hoger is dan bij andere rassen. De varkenskwekers zijn onderworpen aan een heel streng lastenboek waarin alle productievoorwaarden opgenomen zijn. Het vlees is echter niet geschikt om te pekelen. Sources/bronnen: http://www.abattoir.be/fr/nouvelles/la-d-licieuse-viande-de-porc-duroc-dolives-maintenant-chez-abattoir http://www.leporc.com
32
rustiek
TOEKOMSTIGE ACTIVITEITEN
ACTIVITÉS À VENIR
23 / 10 / 2015 — Bedrijfsbezoek Lutosa (Leuze-en-Hainaut) Visite professionnelle Lutosa (Leuze-en-Hainaut)
?08/10/2015? — Internationale uitwisseling (Noord-Frankrijk waaronder Auchan, Roncq) Échanges internationales (nord de France dont Auchan, Roncq) 19 / 11 / 2015 — Distributiecentrum Delhaize (Zellik) & Puratos (Groot-Bijgaarden) Centre de distribution Delhaize (Zellik) & Puratos (Grand-Bigard) 12 / 12 / 2015 — Eindejaarsdiner (Bergen) Dîner de fin d’année (Mons)
AANGEKONDIGD/ANNONCÉ Voorjaar 2016 — Internationale uitwisseling (regio Parijs waaronder Rungis & de Internationale Landbouwbeurs) Début 2016
— Échanges internationales (région de Paris dont Rungis & le Salon International de l’Agriculture)
09 / 06 / 2016 — studiedag BFSO & EWFC (25-jarig bestaan) jounée d’étude BFSO & EWFC (25ième anniversaire) Najaar 2016
— Delta Mossel (Zeeland)
Automne 2016 — Delta Mossel (Zélande)
33
PERSONNES DE CONTACT / CONTACTPERSONEN
Flandre-Occidentale/West-Vlaanderen: Els Cardinael
Flandre-Orientale/Oost-vlaanderen: Katrien Vekeman
Anvers/Antwerpen: Ingrid Vansumere
Limbourg/Limburg: Michaël Gielen
Brabant flamand/Vlaams-Brabant: De Lathouwers Caroline
Bruxelles/Brussel: Carine Verbestel & Benoît Meurisse
Brabant walon/Waals-Brabant: Vincianne Charlier
Hainaut/Henegouwen: Benoit Delbart
Liège/Luik: Yves Simar
Namur/Namen: Cathline Ogiers
Luxembourg/Luxemburg: Bosman Christophe 34
LIDMAATSCHAP
Waarom lid worden van BFSO? Enkele voordelen:
Op de hoogte blijven van alles wat met veilig voedsel te maken heeft Deelname aan gespecialiseerde opleidingen Ervaringen uitwisselen met collega’s in binnen- en buitenland Geïnformeerd worden dankzij ons magazine Toegang tot het gedeelte « Leden » op bfso.be … Lid worden is een meerwaarde, zowel professioneel als privé. De veiligheid van onze voedselketen laat niemand onverschillig! Gelieve uw persoonlijke en professionele gegevens in te vullen alsook een gebruikersnaam te kiezen. Na goedkeuring van de aanvraag, krijgt u een ontvangstbevestiging met een paswoord. Het lidgeld voor 2015 bedraagt 20€. Ga snel naar www.bfso.be en schrijf je nu in!
AFFILIATION
Pourquoi devenir membre de la BFSO? Quelques avantages:
Être tenu informé de l’actualité alimentaire Participer à des formations spécialisées Échanger vos expériences avec des collègues sur le plan national et international Être informé grâce au magazine d’information Accéder à l’espace membre sur bfso.be … Devenir membre est une plus-value dans votre vie, tant professionnelle que privée. La sécurité de la chaîne alimentaire ne laisse personne indifférent! Veuillez remplir vos informations personnelles et professionnelles ainsi qu'un nom d'utilisateur de votre choix. Après acceptation de votre demande, vous recevrez un message de confirmation avec votre mot de passe. La cotisation "2015" s'élève à 20€. Inscrivez-vous vite sur www.bfso.be!
35
Supported by
Grafisch ontwerp / graphisme:
Gert Van Kerckhove Lay-out:
Sylvia Palais Vertalingen / traductions
Christiane Borgo Sylvia Palais Verantwoordelijke uitgever / éditeur responsable Martine Fretin
36
Avec tous nos remerciements aux dirigeants de l’AFSCA Met dank aan het hoofdbestuur van het FAVV
