Bewegen is Medicijn. John van Heel EFAA. EFAA

Bewegen is Medicijn™ 1. Inleiding Veel mensen in de westerse maatschappij leven ziekmakend. Obesitas en diabetes nemen epidemische vormen aan. Diabetes en overgewicht onder de jeugd groeit schikbarend. De bijdrage van overgewicht aan de ziektelast is bijna 10%. Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor chronische ziekten zoals diabetes en hart- en vaataandoeningen (Zorg voor Gezondheid RIVM). Overgewicht is wereldwijd een explosief groeiend probleem. Ook in Europa stijgt het aantal mensen (volwassenen en kinderen) dat te zwaar is snel. In 1980 had 1 op de 15 kinderen van 4 tot 14 jaar overgewicht, in 1997 was dit al 1 op de 8 á 9 kinderen. In de zes jaar daarna is dit verder toegenomen tot 1 op de 5 kinderen. In Nederland hebben meer dan 740.000 mensen diabetes (2007), elk jaar komen er ruim 70.000 bij. Het RIVM voorspelt dat het aantal personen met diabetes tussen 2005 en 2025 met een derde toeneemt (32,5 procent). De gezondheidzorg is teveel gericht op symptoom bestrijding en te weinig gericht op preventie. De moderne curatieve zorg is primair opgebouwd uit symptoom bestrijdende maatregelen, waardoor de zorgvraag onacceptabel toe blijft nemen. In 2000 werd er in Nederland rond de 50 miljard uitgegeven aan zorgkosten, in 2005 was dat 68,5 miljard euro, hetgeen overeenkomt met ongeveer 13,5% van het bruto binnenlands product. In 2013 overschreden we de 94 miljard euro! Medicalisatie wordt in de meeste gevallen van chronische aandoeningen als oplossing geboden waardoor veel mensen een leven medicijnen blijven gebruiken. Een diabetes patiënt kost tussen de 2000 en 7000 euro aan zorgkosten per jaar, terwijl de gemiddelde Nederlander ‘slechts’ 4200 euro per jaar aan medische zorg consumeert (RIVM). Gezonde mensen echter consumeren minder dan 1000 euro per jaar. Effectieve primaire preventie lijkt de enige oplossing. Philip Roux van de Europese Commissie sprak op het EHFA symposium in april 2014 in Keulen over een inactiviteitspandemie die de gehele economie raakt en nog veel meer zal raken in de toekomst. ‘De eerste generatie is geboren die een lagere levensverwachting heeft dan de ouders’, aldus Roux. Als we zo door gaan, dan zadelen we de jeugd in de nabije toekomst met een onoplosbaar probleem op. De doelstelling van dit document is een startsein geven aan het project “bewegen is medicijn”. Het project “bewegen is medicijn” biedt een effectief antwoord op de preventie behoefte in de maatschappij. Samen de handen uit de mouwen voor een gezondere toekomst! John van Heel EFAA

EFAA – [email protected] – 0495-533229

3

Bewegen is Medicijn™ 2. Investeren in bewegen is effectief Pedro Videla, professor economie van de IESE Business School gaf tijdens het Europese IHRSA congres inzicht in de stand van zake wat betreft de kosten van de gezondheidzorg, de bedreigingen voor de maatschappij en de kansen voor de fitnessbranche. Hij opent met “De kosten van de gezondheidzorg kunnen er voor zorgen dat meerdere landen rond 2050 failliet gaan. In 1995 had al 53% van de Amerikaanse bevolking overgewicht, in 2005 was dat gegroeid naar 62%. De verwachting is dat dit in 2020 meer dan 90% is. “Elke euro besteed aan meer preventie is het best besteed aan beweging” verteld Videla. “Elke euro besteed aan hart ziekten en depressie levert 7,1 euro op. Elke euro besteed aan beweging levert maar liefst 13,1 euro op (zie afbeelding). “Preventie is de enige oplossing voor dit probleem.” 3. De behoefte aan effectieve preventie groeit door de vergrijzing en betere medische zorg De babyboomers zijn de 50 voorbij en de medische zorg resulteert in een steeds groeiende leeftijd in de westerse maatschappij. De levensverwachting bij geboorte is in de periode 1950-2007 voor mannen toegenomen van 70,4 tot 78,0 jaar en voor vrouwen van 72,7 naar 82,3 jaar. Het CBS verwacht op basis van een analyse van de trends in de sterfte in het verleden dat de levensverwachting verder zal toenemen tot 81,5 jaar voor mannen en tot 84,2 jaar voor vrouwen in 2050 (RIVM). En liefst willen we allemaal gezond en vitaal ouder worden. Omdat het bewustzijn van het belang van beweging ook bij de 50 plusser door begint te dringen vinden ook steeds meer 50 plussers de weg naar meer bewegen en sport. Hier is echter nog maar slechts een klein begin in gemaakt.


4

Bewegen is Medicijn™ 4. Preventie is de enige duurzame oplossing De overheid streeft een gezonde samenleving na. Om levensbedreigende of chronische ziekten te voorkomen en vroegtijdig op te sporen zijn er vaccinatieprogramma’s en bevolkingsonderzoeken. Maar preventie is méér dan het voorkomen van ziekte door b.v. vaccinaties of een hielprik. Er is enorm veel te bereiken met het bevorderen van een gezonde leefstijl. Van burgers wordt verwacht dat zij zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid. Er is wel aandacht vanuit de overheid voor de stimulering van een gezonde leefstijl, maar die is te beperkt om de groeiende inactiviteit pandemie en de diabetes en overgewicht epidemie te verminderen of zelfs te stabiliseren. Preventie is gericht op het voorkómen van ziekte en het beschermen en bevorderen van de gezondheid. Een veel gebruikte indeling van preventie is die naar primaire, secundaire en tertiaire preventie. Bij tertiaire preventie tracht men na een ziekte de nodige maatregelen te nemen zodat ze niet opnieuw de kop kan opsteken. Bijvoorbeeld de levensstijl en/of eetgewoonten aanpassen na een hartinfarct om een nieuw hartinfarct te vermijden. Secundaire preventie is het vroegtijdig opsporen van afwijkingen, of ziekten in een vroeg stadium ontdekken. Een hielprik bij een pasgeborene brengt mogelijke afwijkingen aan het licht die meteen behandeld kunnen worden. Zonder dit onderzoek zou het gebrek pas later blijken, zodat een afdoende behandeling moeilijker en minder effectief wordt. Primaire preventie is het voorkómen van ziekten, zorgen dat ziekte minder kans krijgen. Gezonde voeding en dagelijks bewegen verlaagt het risico op bijna alle ziekten. Volgens specialisten en economen is meer investeren in primaire preventie de enige duurzame oplossing voor de stijgende kosten van de huidige gezondheidzorg. Modelberekeningen laten zien dat door grootschalige inzet van effectieve leefstijlinterventies tussen 2010 en 2025 de verwachte groei in aantal nieuwe diabetespatiënten met 2% tot 7% teruggebracht kan worden (RIVM). Het aanbod van interventies expliciet gericht op het voorkomen van chronische aandoeningen is volgens het RIVM echter nog zeer beperkt. Er is in Europa een brede consensus dat preventie gericht op leefstijlfactoren als voeding en beweging essentieel is om de groei in aantal chronische aandoeningen terug te dringen. Als voorbeeld, de beweegkuur, welke vanaf 2011 landelijk van start is gegaan, voor mensen met overgewicht en diabetes, is in verschillende internationale studies onderzocht op effectiviteit. De resultaten laten zien dat een beweegkuur na één jaar tot 5 à 7% gewichtsverlies kan leiden (Bemelmans et al., 2008). Internationale studieresultaten laten zien dat een leefstijlinterventie voor jongeren met ernstig overgewicht kan leiden tot gemiddeld 3 kilogram gewichtsafname, na één jaar (Atlantis et al., 2006; Collins et al., 2006; Wifley et al., 2007). Helaas zijn er binnen de beweegkuur te kostbare behandelaars ingezet om deze duurzaam te kunnen continueren. Voor mensen met prediabetes is in de studie ‘SLIM’ (Study on Lifestyle intervention and Impaired glucose tolerance Maastricht) (Mensink et al., 2003) onderzocht in hoeverre een intensieve leefstijlinterventie in de zorgsetting het risico op het krijgen van diabetes kan verminderen. Dit bleek na 6 jaar te zijn verminderd met 31%. Het ‘Diabetes Prevention Program’ (http://diabetes.niddk.nih.gov/dm/pubs/preventionprogram) in de Verenigde Staten (Knowler et al., 2002) en de ‘Diabetes Prevention Study’ in Finland (Lindstrom et al., 2006) laten beide na drie jaar een verlaging van het risico zien van 58%; na zeven jaar is dit in de laatste studie nog 42%. EFAA – [email protected] – 0495-533229

5

Bewegen is Medicijn™ Een actieve leefstijl zou een onderdeel moeten zijn van het normale leven. Lichamelijke inspanning heeft dezelfde positieve effecten bij mensen met chronische aandoeningen (Mosterd): - gunstig effect op lichaamsgewicht en vetpercentage - gunstig effect op de bloeddruk - verbetering lipidenprofiel: dalen van concentraties triglyceriden, VLDL- cholesterol en stijgen van HDL-cholesterol - verbetering van de glucosetolerantie en insulinegevoeligheid - gunstig effect op de botdichtheid - vermindering van het risico op hart- en vaatziekten. - verbetering van psychosociaal functioneren Lichamelijke inspanning werkt preventief ten aanzien van de bijkomende complicaties en risicofactoren van chronische ziekten. Aangetoond is dat bij veel chronische aandoeningen er een toename in zelfrespect en gevoel van welbevinden kan ontstaan door regelmatige lichamelijke inspanning (Bouchard, 1994). Zitten is onze grote ziekmaker! Zitten wordt door de EU een pandemie en het ‘nieuwe roken’ genoemd! In de afgelopen jaren wordt een actieve leefstijl veel geassocieerd met regelmatig sporten. De laatste jaren is er echter veel onderzoek gedaan over de effecten van langdurig zitten. Dit heeft geleid tot een belangrijk nieuw inzicht, langdurig zitten is een primaire oorzaam van de ontwikkeling van chronische aandoeningen. Veel en langdurig zitten, een sedentaire leefstijl, is misschien wel de grootste bedreiging voor de mens in de toekomst, de grootste oorzaak van ziekte en de grootste oorzaak van vroegtijdig sterven. Inactiviteit heeft ook een enorme impact op onze leefkwaliteit. Als we de 25 jaar voorbij zijn, begint automatisch een degeneratie proces van het lichaam, iedereen maakt dat mee. Spieren, organen, conditie, enz zal elk jaar een paar procent afnemen. Met name door langdurig zitten, langer dan 1,5 a 2 uur aaneengesloten, wordt dit degeneratie proces enorm versnelt. Dit toont recent onderzoek telkens weer aan. Bioritme stoornis Het circadiane ritme (bioritme) zoals slaap-waakritme, hormoonafscheiding van melatonine, groeihormonen en cortisol), regulatie lichaamstemperatuur, regulatie immuunsysteem, regeling nierfunctie, hartritme, volume van de urineblaas, de behoefte aan eten en drinken en de gevoeligheid voor medicatie wordt door inactiviteit ontregeld en aangetast, waardoor deze processen sneller degenereren dan normaal. Hierdoor wordt tevens de kracht van het immuunsysteem aangetast waardoor we vaker een kou oploopt en andere kleine kwaaltjes krijgen. Spierverklevingen Door langdurig zitten verminderd de toevoer van voedingsstoffen en zuurstof naar de organen en verloopt ook de afvoer van afval producten minder goed. We kunnen verklevingen in onze spieren krijgen en denken vaak “Misschien moet ik wat meer rust nemen”. We realiseren ons echter niet dat dit het probleem alleen maar verergert. EFAA – [email protected] – 0495-533229

6

Bewegen is Medicijn™ Verminderde spierkracht, lenigheid en uithoudingsvermogen De fysieke fitheid begint rond de 30 jaar behoorlijk achteruit te gaan, vooral als we inactief leven. Onze spierkracht verminderd, we worden steeds minder lenig, onze mobiliteit en coördinatie neemt af. Ook het uithoudingsvermogen daalt 3% tot 6% per decennium tussen ons 20e en 40e levensjaar, met 8-10% tussen ons 40e en 70% levensjaar en met meer dan 20% per decennium na ons 70e. Verlaging metabolisme en toename vet massa Door vaak langdurig te zitten neemt de spiermassa versneld af, waardoor de rust stofwisseling daalt en we gemakkelijker zwaarder en zwaarder worden. We proberen dan af en toe een dieet, maar dat zorgt alleen nog maar voor meer afname van spiermassa, de spieren worden nl gebruikt als energiebron als het lichaam te weinig energie binnen krijgt. Hierdoor doet het jo-jo effect zijn intrede. Hart- en vaat ziekte Door veel te zitten verhoogt het vetpercentage in ons bloed, neemt het slechte (LDL) cholesterol toe en lopen we groter risico op hart- en vaatziekten en sommige vormen van kanker (darm kanker en borstkanker). Ook neemt de kans op atherosclerose, dichtslipping van de bloedvaten enorm toe. Hartritme stoornissen Inactiviteit verhoogd het risico hartritmestoornissen enorm en osteoporose ligt op de loer, de kwaliteit van de botten gaat dus achteruit. Obesitas en diabetes Na verloop van tijd leidt inactiviteit onherroepelijk naar diabetes. In Nederland komen er meer dan 70.000 diabeten bij per jaar. Een bijna logisch vervolg is dan overgewicht en vaak door naar obesitas en hoge bloeddruk. Tezamen spreken we dan van het metabool syndroom. Slaapproblemen en ontstekingen Door veel langdurig te zitten raken we sneller vermoeid en ontstaan er gemakkelijker slaapproblemen. De concentratie van neurotransmitters zoals noradrenaline verlaagd zijn reactievermogen en tast ons geheugen aan. Ook neemt door de chronische inactiviteit de elasticiteit van het centrale zenuwstelsel af, verhoogd het niveau van ontstekingseiwitten zoals cytokines en creactive protein (CRP), waardoor we steeds vaker inflammaties (ontstekingen) krijgen. Cognitief prestatievermogen Onze inactiviteit en het vele zitten zorgt voor een versnelde afname van het cognitief prestatievermogen (reactiesnelheid, geheugen), o.a. ook door de negatieve invloed op de doorbloeding van de frontaalkwab en daarmee op het uitvoeren van executieve functies (het nemen van complexe beslissingen), het concentratievermogen, de snelheid waarmee we informatie verwerken en geheugentaken. Door inactiviteit en langdurig zitten ontwikkelt zich op termijn vaak een depressie en chronische vermoeidheid.


7

Bewegen is Medicijn™ Burnout en afname zelfredzaamheid Overgewicht, diabetes, te hoog cholesterol, hoge bloeddruk, slaapproblemen, depressie, het stapelt bij velen helaas vaak op, met veel gebruik van medicijnen als gevolg. In veel gevallen ontwikkelt zich, zeker als men te veel zit, dan ook nog een burnout, waardoor we nog minder actief worden. Onze mobiliteit gaat nog verder achteruit en we kunnen op den duur steeds slechter voor onszelf zorgen. De kans op vroegtijdig overlijden neemt alleen maar toe. Jaarlijks sterven er in Nederland alleen al meer dan 8000 mensen vroegtijdig aan het Sedentary Death Syndrome (SDeS), het zittende leefstijl syndroom. Het nieuwe ‘Medicijn’ En dan te bedenken dat dit leed voor meer dan 90% te voorkomen is door elk dagdeel 10 tot 20 minuten te bewegen en 2 keer per week te sporten. 5. De rol van de 5 ringen Iedereen weet dat het een complexe materie is en misschien zijn er nog maar weinig mensen überhaupt die erin geloven dat de situatie te keren is. Maar het tij is nog te keren! Allereerst omdat het gewoonweg moet, we kunnen het als volwassenen gewoonweg niet maken om onze jeugd in een ziekmakende toekomst te storten. Maar met name in omdat we op verschillende plekken in Nederland zien dat er een enorme bereidheid is vanuit alle zogenaamde 5 ringen, om echt een verschil te maken.

Alleen als alle ringen van het voorkomen van langdurig zitten en van het stimuleren van een actieve en gezonde leefstijl een hoge prioriteit maken is er significant resultaat te bereiken. Elke schakel is van cruciaal belang Elke levensfase reikt ons informatie en motivatie aan om actief te leven, of juist niet. Dat wat we meekrijgen en onze omgeving heeft een enorme invloed op hoe we als volwassenen en senioren in het leven staan. Jongeren van 7/8 jaar met overgewicht hebben meer dan 80% kans om dat overgewicht een leven lang vast te houden. EFAA – [email protected] – 0495-533229

8

Bewegen is Medicijn™

Jongeren met een ouder die overgewicht heeft, heeft 40% kans om zelf overgewicht te krijgen, hebben beide ouders overgewicht, dan is de kans dat het kind overgewicht krijgt ook meer dan 80%. De oorzaak ligt hier niet in de genen, maar in de leefgewoonten die worden overgenomen. Als de enige sport die pa bedrijft Studio Sport is, op de bank, dan is er ook onvoldoende prikkel voor de jeugd om deel te nemen aan een verenigingssport. Elke levensfase hebben we de kans om een actieve en gezonde leefstijl mee te geven en te stimuleren. Verzaken we bij de kleuters en peuters, dan wordt het al lastiger om de tiener actief te krijgen. Is iemand de gehele jeugd inactief, dan is het ombuigen naar een actieve- en gezonde leefstijl als volwassenen bijna ondoenlijk. Actiever en gezonder in elke leeftijdsgroep dus, vandaar dat samenwerking met elke van de 5 ringen ook van groot belang is. - Jeugd: onderwijs en sportsector - Volwassenen: bedrijven, begeleiding- en ondersteuningsorganisaties en sportsector - Senioren en mensen met een beperking: Zorg- en welzijn sector - Alle doelgroepen: lokale overheid en media Door betere verbindingen en samenwerking tot stand te brengen tussen beweeg- en sport sector, zorg-, onderwijs-, bedrijven-, welzijn aanbieders en lokale overheid en gezamenlijk van een actieve leefstijl en het beperken van langdurig zitten een hoge prioriteit te maken, kunnen we samen een positieve impuls geven aan de gezondheid en leef kwaliteit van de bevolking, nu en voor de toekomst. 6. Het Bewegen is Medicijn steunpunt Er wordt over het algemeen flink op de overheid en zorg geleund als het gaat om oplossingen voor het gezondheidsprobleem. De overheid kan zeker invloed hebben met b.v. regelgeving en stimuleringsprojecten, echter oplossingen zullen primair uit de leefomgeving zelf moeten komen, vanuit elke partij die er bewust van is en die mensen kan bereiken. Iedere organisatie met een achterban, hoe klein dan ook, kan een steentje bijdragen om de kanteling naar een actievere leefstijl te maken. Alleen samen kunnen we een beweging in gang zetten die significante impact heeft op de leef kwaliteit en gezondheid van de bevolking. Daarom start Bewegen is Medicijn in 2014 met het Bewegen is Medicijn steunpunten netwerk. Iedere partij, bedrijf, adviseur, huisarts, sportclub, apotheek, gemeente, trainer, enz. kan Bewegen is Medicijn steunpunt worden en de achterban structureel informeren en inspireren naar een actievere leefstijl met de materialen die Bewegen is Medicijn elke maand aanreikt.


9

Bewegen is Medicijn. John van Heel EFAA. EFAA

Recommend Documents