Bewegen is goed, goed bewegen is beter!

52 //

VLAAMS TIJDSCHRIFT VOOR SPORTBEHEER / 2013 / N° 236

© Zwembad Nieuwpoort

Bewegen is goed, goed bewegen is beter! In het kader van de aankomende ZWEMBADDAGen op 15, 16 en 17 november, was er in juni een inspirerende infosessie: ‘Personal Coaching in het zwembad en bevorderen van de algemene lichaamshouding’. Hoe kan je in je zwembad mensen blijvend aanzetten tot bewegen? Zwembadprofessional Katrien Lemahieu en onderzoeker Jeroen Meganck namen elk een deel van de sessie voor hun rekening. We laten hen beiden aan het woord.

Wat kan jij als zwembad betekenen voor élke individuele klant?

ZWEMBAD

// 53

Met personal coaching aanzetten tot bewegen in het zwembad Katrien is inmiddels geen onbekende meer in de zwembadwereld. Als gespecialiseerde zwembad-professional met roots in België, kent ze de ins en outs van de branche. Van zowel de praktische kant (lesgeven) als de managerskant (ondersteuning van kwaliteitstrajecten) beseft ze als geen ander dat het zwembad een totaal ander vakgebied is. “Het zwembad is meer dan alleen maar een bak met water. Het is een bron van energie, kent een brede waaier aan mogelijkheden, maar wordt vaak onderschat.”

Meer dan baantjes zwemmen Zowel in België als in Nederland staat zwemmen in de top drie van de meest favoriete vrijetijdsbestedingen, zowel bij jongeren als bij ouderen. Hoe kan het dan dat het zo moeilijk blijft om zwembaden rendabel te krijgen en behouden? Echte duidelijke antwoorden zijn er niet, maar er zijn meerdere mogelijkheden. Het gemeentelijk zwembad heeft nog te vaak een stoffig imago, en is nog sterk gerelateerd aan zwemmen an sich. Recreatieve zwembaden met glijbanen, stroomversnellingen en jacuzzi’s zijn concurrerend, maar bieden nog te weinig aan behalve het ‘vrij zwemmen’ en hier en daar wat aquafitness. Baantjes zwemmen is vaak het enige waar klanten aan denken. Toch zijn er zoveel meer mogelijkheden! De ZWEMBADDAGen zijn de uitgelezen kans om het zwembad in de kijker te zetten, en je klanten te laten zien en ervaren dat er veel meer is dan heen en weer zwemmen in een zwemslag naar keuze. Communicatie is daarbij een grote uitdaging. Niet alleen in woorden op de affiches, maar vooral in daden. Aan de slag dus!

Voldoende bewegen In België is de norm voor voldoende bewegen als volgt geformuleerd:

één uur per dag fysieke activiteit met matige intensiteit en 2 x per week een intensievere oefening, gericht op verbetering of behoud van fysieke fitheid. In Nederland gaan ze een stap verder: er is een Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen. Hierin worden drie pijlers belicht in de ‘Schijf van 3’: • Actiever worden betekent dagelijks minimaal 30 minuten matig intensief bewegen gedurende minimaal 5 dagen per week en vaker tussendoor bewegen. Langdurig zitten moet dus worden onderbroken. • De Fitnorm staat voor 3 x per week minimaal 20 minuten per keer intensief bewegen op verschillende dagen, verdeeld over de week. • De Spiernorm houdt 2 x per week 8 tot 10 spieroefeningen in met 8 tot 12 herhalingen per oefening. In zijn totaliteit vormt dit dus een norm voor actiever, fitter en sterker worden en blijven. Waar ligt de kans voor zwembaden? Op alle drie de pijlers! Actiever worden doe je door bijvoorbeeld dagelijks 3 keer 10 minuten te wandelen, lopen, fietsen, zwemmen, huiselijke activiteiten te doen … Kortom: alles is mogelijk. Fitter worden kan je door te kiezen voor een groepsles. Denk bijvoorbeeld aan AquaRobics, AquaJogging, AquaZumba … of zwemgroepen die voor een trainingsvorm kiezen zoals SwimFit of WalkFit. Sterker worden kan door AquaSculpt, AquaPower of door begeleiding door een personal coach, die verschillende oefeningen biedt die bij de klant passen. Ook conditiezwemmen, zwemtrainingen, begeleid zwemmen kunnen opties zijn. Weg met het suffe imago van AquaGym en saaie ‘baantjes trekken’, welkom in het zwembad van de toekomst! Zo gemakkelijk is het natuurlijk ook niet. Een stukje scholing voor de begeleiders is zeker nodig. Weten

Katrien Lemahieu Kataqua [email protected] Rozemarijn Van Meirvenne medewerker zwempromotie ISB [email protected]

Meer info over de Schijf van 3 vind je op www.schijfvandrie.nl.

ZWEMBAD

waar je aan begint en weten waar je naar toe wilt, is belangrijk. Ook naar deelnemers toe: wat is het doel? Actiever, fitter of sterker? Komen ze enkel voor sociaal contact of komen ze ook met een ander doel? Willen ze misschien afvallen of heeft een huisarts ze doorverwezen? Dit is echter grotendeels onbekend terrein. Veelal zijn de deelnemers of klanten anoniem en weten we niet waarom ze komen. Een klanttevredenheidsonderzoek kan hier inzicht in bieden. Probeer er achter te komen wat de klant motiveert om te komen en speel hierop in. Zorg dat er een divers aanbod is en dat de begeleiding een positieve uitwerking heeft.

beloofde een keer terug te keren. Er werd een weegschaal geplaatst die eenvoudig een aantal dingen kon berekenen: BMI, vetpercentage, waterpercentage, spiermassa. Op basis hiervan kon de personal coach snel bewegingsadvies geven volgens de Schijf van 3. Deelnemers kregen ook een gratis taillelint mee naar huis om zelf hun middelomtrek te meten. Maandelijks mag iedereen eens op de weegschaal om te vergelijken, wat een geweldige motivatie blijkt. Zo kan de coach bijvoorbeeld uitleggen dat het gewicht gelijk is gebleven, maar dat er spiermassa in de plaats is gekomen voor vet.

Meten is weten Wil een klant deelnemen aan een zwemgroep of wil hij individuele begeleiding in het zwemmen? Denk dan aan programma’s als SwimFit of AquaSwim en zorg ervoor dat de begeleider inzicht heeft in technische zaken van het zwemmen, maar ook aandacht heeft voor trainingsprincipes en opbouwen van trainingen. Wil een klant afvallen? Dan kan je hem een pak info en websites doorspelen of je kan hem doorverwijzen naar een voedingsdeskundige. Ook een mental coach kan raad geven en samenwerken met het zwembad als je écht resultaten wil behalen en behouden. Het is niet zomaar iets organiseren, het is geen bezigheidstherapie, het is écht bewust klanten begeleiden in hun vraag! Inzicht in bewegen is een hele sterke factor waar zwembaden nog veel mee kunnen bereiken. Daarom is het goed om met een klant te communiceren en deze te helpen in wat hij of zij zelf wil. ‘Meten is weten’! Bij wijze van experiment werd in een zwembad in Nederland een personal coach bij het zwembad gezet. Die bood de zwembadbezoeker een vrijblijvende meting aan aan de hand van de intelligente weegschaal. 98% van de bezoekers ging erop in. De overige 2% had ‘geen tijd’ voor een meting, maar

Het zwembad is meer dan een bak met water. Het is een bron van energie met zoveel mogelijkheden

Een leuk project voor het zwembad tijdens de ZWEMBADDAGen: probeer het zelf ook eens uit! De reacties zijn fantastisch, iedereen wil wel meedoen. Als je ook de actieve voedingsdriehoek aanhoudt dan merk je dat de klant een positieve start maakt in het veranderingsproces. Daar ligt namelijk een grote valkuil: ze moeten het zelf doen. Het heeft geen zin om mensen te verplichten want de motivatie komt dan niet vanuit henzelf. Kan jij hier als zwembadmedewerker iets aan toevoegen? Zeer zeker! Probeer er in een kort intakegesprek achter te komen wat de drijfveer is van de klant en speel daar als zwembad op in. Wat kan je hen bieden? Welk aanbod is er te vinden in het zwembad? Hoe beter het inzicht, hoe meer je op de vraag kan inspelen. Iedereen kan beweging gebruiken en het zwembad is de ideale plek!

Checklist intake personal coaching • Stel geen diagnose maar zet aan tot bewegen. • Gebruik het invulformulier: ‘anamnese en beweegvoorkeur analyse’ (zie www.isbvzw.be > zwembaden > zwempromotie > ZWEMBADDAGen). • Gebruik een intelligente personenweegschaal (meet gewicht, vetmassa en magere massa, BMI; kostprijs vanaf € 30 bij Tefal, Salter e.a.). • Laat de zwemmer een doel formuleren. • Bepaal de juiste methode om doel te halen. • Win eventueel extra kennis in of verwijs door. • Voer het plan uit met een groep deelnemers. • Evalueer en motiveer voor een verder bewegingsplan. • Begeleid groepen.

// 55

56 //

VLAAMS TIJDSCHRIFT VOOR SPORTBEHEER / 2013 / N° 236

Klantenbinding Het grootste gedeelte van zwembadklanten komt om baantjes te zwemmen. Elke week diezelfde 40 baantjes kan demotiverend werken en na een tijdje houden ze er mee op. Alleen de intrinsiek gemotiveerde deelnemer blijft komen. Maar de niet-vaste klant, hoe kunnen we die aan het zwembad verbinden zodat hij of zij gemotiveerd blijft om terug te komen? Geef ze een doel, laat hen ervaren hoe prettig zwemmen kan zijn. Begeleid ze in het beter zwemmen (velen zijn onvaardig) of help ze langer aan een stuk te zwemmen. Misschien zal je een enkeling vinden die het prettig vindt om sneller te leren zwemmen. Via Start to Swim kan je trainingsschema’s aanreiken. Er zijn meerdere zwemschema’s die bruikbaar zijn. Kijk welke het beste bij jullie past als begeleider en wat het zwembad aankan qua bezetting. De meerwaarde kan er ook in liggen dat je je klanten inzicht verschaft in hoe ze nu juist gezond kunnen leven en bewegen. Organiseer bijvoorbeeld een praktijkgerichte

workshop in de vergaderzaal of cafetaria rond gezondheid in samenwerking met een gezondheids- of bewegingscoach. Er zijn ook een pak gratis folders en info hierover te verkrijgen via onder andere het Voedingscentrum (voorleesboekjes en minizines). We mogen ook de doelgroepen niet vergeten: activiteiten zoals Aquavitaal en AquaFitness zijn niet meer weg te denken. Iedereen vindt zijn plaatsje in het zwembad: AquaPret voor baby’s en peuters, AquaSpet voor kleuters, zwemlessen, initiatielessen in snorkelen, survival en verdere zwemvaardigheid, maar ook AquaZumba, AquaSteps, lessen voor zwangeren, AquaSlank, AquaFun … Kortom: wat zie jij aan mogelijkheden? Wat kan jij als zwembad betekenen voor élke individuele klant? Een laatste advies: doe niet eender wat. De klant wil waar voor zijn geld: zorg dat er gepaste scholing aan voorafgaat. Zo weet je wat je doet en waarom je het doet. Dan pas heeft het ook écht kans op slagen!

Promotie van gezondheid en welzijn in Vlaamse sportinfrastructuur: een onderbenut potentieel Jeroen Meganck, Jeroen Scheerder, Jan Seghers Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen, KU Leuven [email protected]

De sportsector krijgt steeds meer aandacht als belangrijke partner voor gezondheidspromotie. Sport en beweging werden al lang erkend als doel op zich, maar recent worden ze ook des te meer gezien als middel om andere gezondheidsdoelen na te streven. Aangezien de omgeving een grote impact heeft op het gezondheidsgedrag van mensen in die omgeving, onderzoekt het Departement Bewegingswetenschappen van de KU Leuven ook de rol van de Vlaamse sportinfrastructuur. Hier

presenteren we kort de resultaten van een recente bevraging van de beheerders van 86 gemeentelijke sportinfrastructuren.

motie een prioriteit vindt, willen twee op drie hun accommodatie profileren als een gezonde sportinfrastructuur.

Gezondheid in het zwembad

Minder dan een op vijf sportinfrastructuren beschikt over een (niet uitgeschreven) gezondheidsbeleid maar in een groot deel van de sportinfrastructuren worden toch acties ondernomen rond gezondheidspromotie. Dat percentage blijkt wel erg afhankelijk van het gezondheidsthema: slechts 10 van de 29 onderzochte thema’s komen aan bod in

Algemeen genomen blijken onze respondenten positief te staan tegenover gezondheidspromotie. Zo zijn negen op tien van de beheerders eerder tot helemaal akkoord dat ze willen bijdragen tot de gezondheid van de bevolking. Hoewel iets minder dan een derde gezondheidspro-

zwembad

meer dan de helft van de sportinfrastructuren (fysieke activiteit: 79%, EHBO: 74%, gezond sporten: 73%, fair play: 71%, rechten van het kind in de sport: 63%, tabak: 61%, blessurepreventie: 58% en -behandeling: 55%, evenwichtige voeding: 52% en misbruik, geweld en kindermishandeling: 52%). Andere gezondheidsthema’s komen beduidend minder aan bod (valpreventie: 45%, hygiene: 40%, sportdrank en -voeding: 39%, warming up en cooling down: 33%, gevaren van ziek of gekwetst sporten: 12% ...). Wat het soort actie betreft, worden vooral sensibiliserende posters en flyers gebruikt, gevolgd door educatief materiaal. Infosessies en opleidingen zijn zeldzamer. Prijskorting voor organisaties die gezondheidsgerelateerde initiatieven opzetten worden bijna nooit toegekend. Sportinfrastructuren beïnvloeden echter ook los van deze acties het gezondheidsgedrag van hun bezoekers. In vele sportaccommodaties (cafetaria’s niet meegerekend) zijn bijvoorbeeld verdeelautomaten terug te vinden, vooral van snoep (14%) en koude dranken (36%); waterfonteintjes zijn aanwezig in een op vijf sportinfrastructuren. Ook in de cafetaria’s zijn er vaak verdeelautomaten, vooral voor snoep (33%), tabakswaren (28%) en koude dranken (24%). Ook reclame kan het gedrag van de bezoekers sturen. Zo hangt reclame voor suikerhoudende frisdranken in ongeveer een op vier van de sportinfrastructuren, reclame voor alcoholische dranken in meer dan een op zes. Zelfs reclame voor tabakswaren is nog aanwezig in meer dan 7% van de sportaccommodaties.

tie van fysieke activiteit. Minimaal kan plaats gemaakt worden voor posters en brochures over andere gezondheidsthema’s, bijvoorbeeld een educatieve poster over het gepast gebruik van sportdranken in de buurt van de drankautomaat. Maar ook andere initiatieven zijn mogelijk. Een condoomautomaat ophangen in de toiletten, bijvoorbeeld, kan meer impact hebben dan een brochure over veilig vrijen in de inkomhal. Een waterfonteintje kan weerwerk bieden tegen de verleiding van suikerrijke dranken in de automaat ernaast.

Een waterfonteintje in de inkomhal van het zwembad kan weerwerk bieden tegen de verleiding van suikerrijke dranken in de automaat ernaast Natuurlijk wordt dit beleid best afgestemd op het gebruikersprofiel van de sportinfrastructuur: een workshop rond valpreventie hoort eerder bij senioren dan bij schoolgroepen. Tot slot is samenwerking met externe partners aangeraden, zowel binnen de gezondheidssector (dienst Welzijn, Logo’s...), als daarbuiten (bijvoorbeeld de leverancier die de automaten vult om het aanbod bij te sturen).

Een eigen gezondheidsbeleid Bij deze onderzoeksresultaten sluiten aanbevelingen aan voor beheerders die via hun sportinfrastructuur willen bijdragen tot de bevordering van de gezondheid. Zo lijkt het aangeraden om een eigen gezondheidsbeleid uit te werken. Dat gaat het best breder dan louter promo-

// 57

KENN i n f o r m e r e n d

•

ANK

i n s p i r e r e n d

meer lezen over dit onderwerp? zoek in de ISb-Kennisbank met de trefwoorden zwempromotie, zwembaddagen, gezondheid, onderzoek