El Café del Rincón: De flamenco van Barcelona Tekst Ginette Lavell (www.flamencoagenda.nl) De liefde bracht de Nederlandse Anna Horbach naar Barcelona. Ze stichtte daar een gezin en bouwde er aan haar carrière als professioneel flamencodanseres. Zo ontstond er als vanzelf een sterke band tussen haar en de Catalaanse hoofdstad. Een stad die zelf weer een bijzondere relatie heeft met flamenco. Dat gegeven, Barcelona en flamenco, vormt de rode draad in de voorstelling El Café del Rincón (het café op de hoek).
Bailaoras gitanas
Ze had niet verwacht veel flamenco te vinden in Barcelona toen ze zich er vestigde. Horbach leerde haar man Carles Denia in Nederland kennen. De Valenciaan Denia was “Eerlijk gezegd had ik nooit zo de link geal een aantal jaar succesvol flamencozanger legd tussen Barcelona en flamenco. Maar toen ik op zoek ging naar lessen, was ik aanin de Nederlandse flamencoscene. Maar op een zeker moment besloot hij dat het tijd was genaam verrast door het hoge niveau hier. voor hem om terug te keren naar Spanje. In de les trof ik allemaal Spaanse meiden en een enkele jongen, en het niveau deed zeker niet onder voor de lessen die ik in Sevilla en Jerez had gevolgd. Ook was ik verrast door het aantal barretjes en gelegenheden waar flamenco geprogrammeerd werd.” Het fenomeen 'Flamenco in Barcelona' ging Horbach steeds meer interesseren. “Ik begon me meer in de historie te verdiepen. Dan kom je natuurlijk eerst bij flamencodanseres Carmen Amaya (Barcelona, 1913 – 1963 red.) terecht. Zij is echt waanzinnig: haar tijd zo ver vooruit, uniek. Ze is nog steeds een inspiratiebron voor heel veel hedendaagse flamencodansers. Daarnaast is er natuurlijk de gitaristenfamilie Borrull, zij waren van enorme invloed op de ontwikkeling van de flamencogitaar begin vorige eeuw.
“De flamenco van Barcelona is heel gitano”
Anna Horbach ( foto Lluna Juvé)
Als je op zoek gaat naar de grote namen in de flamencowereld valt op dat je vanaf begin vorige eeuw tot de jaren tachtig in de twintigste eeuw vooral bailaoras gitanas (flamencodanseressen van zigeunerafkomst red.) tegenkomt. Dat zijn naast Carmen Amaya ook bijvoorbeeld La Singla, La
Horbach: “Barcelona kende ik niet zo goed, in tegenstelling tot Andalusië waar ik vaker was geweest voor de flamenco. In Barcelona had ik tot dan toe alleen zo af en toe een weekendje doorgebracht. Maar ja, ik was verliefd, hield van Spanje, dus ging mee.” www.latin-emagazine.com
48
Barcelona zoals Miguel Poveda, Chicuelo, Mayte Martín, Montse Cortés en Cañizares die internationale bekendheid genieten. In de stad zelf vind je een soort tweedeling van flamenco: aan de ene kant zie je heel traditionele flamenco, vaak uitgevoerd door zigeuners, maar aan de andere kant zie je juist veel heel vernieuwende fusie-projecten. Het is het één of het ander, lijkt wel.” Al is Barcelona de verbindende factor van de voorstelling, er wordt geen verhaaltje uitgebeeld zegt Horbach: “In de voorstelling is het thema Barcelona op subtiele wijze verweven, niet ontzettend expliciet. Ik heb het vooral gebruikt om de verschillende delen met elkaar te verbinden. Als een soort hints tussen de stukken door.” Carmen Amaya
“Met de cafés cantantes kreeg flamenco een breder publiek”
Chunga, La Chana en iets later La Tolea. Daardoor was de flamenco in Barcelona lang voornamelijk iets van de zigeuners. En dat is interessant, want in Andalusië is flamenco van een veel gevarieerder afkomst. De reden De titel 'El café del Rincón' slaat op de is de grote binnenlandse migratie. Eind ne- begintijd van de flamenco. Het moment dat gentiende, begin twintigste eeuw kwamen de flamenco zich verplaatste van de straat en zigeuners uit het Zuiden naar Barcelona om werk te zoeken en vestigden zich er. En zij namen flamenco mee. Zo werd Barcelonaflamenco dus veel meer 'gitano' dan de stijlen uit de andere regio’s.”
Café cantante Van alle grote namen staat Carmen Amaya natuurlijk aan de top, zegt Horbach. “Zij heeft echt een erfenis nagelaten: flamencodans uit Barcelona wordt gekenmerkt door heftig voetenwerk, virtuositeit en felheid, net zoals Carmen Amaya zelf danste.” Waren het voorheen de danseressen die internationale faam verkregen (Amaya danste zelfs voor de Amerikaanse president Roosevelt), tegenwoordig zijn het de gitaristen en zangers uit Barcelona die het bekendst zijn. “Nu zijn het juist de zangers en gitaristen uit 49
José Manuel Álvarez ( foto Lluna Juvé)
Anna Horbach & José Manuel Álvarez (foto Lluna Juvé)
familiefeesten naar de podia van buurtcafé's (de 'cafe cantante'), zo midden en eind negentiende eeuw, wordt door historici gezien als een bepalend moment. Flamenco kreeg hiermee namelijk een nieuw publiek buiten de kring waarin het gemaakt werd. El Café del Rincón was de naam van een van deze ‘cafés cantantes’, gelegen aan de beroemde Ramblas in Barcelona. Het gezelschap, bestaande uit twee dansers, twee zangers en een gitarist, ontmoet elkaar in dit café en gaat de dialoog aan in zang, dans en muziek. www.latin-emagazine.com
50
El Café del Rincón
Anna Colom (1985) – zang Colom studeerde flamencozang en –gitaar in Granada bij grootmeesters als Emilio Maya en Antonio Gómez “el Colorao”, en in Cádiz bij o.a. Ezequiel Benítez en Encarna Anillo. Ze vervolgde haar studie flamencozang in Barcelona aan het ESMUC bij Chiqui de la Línea. Nu woont ze in Sevilla waar ze studeert aan de academie Fundación Cristina Heeren.
Jóse Manuel Álvarez (1985) – dans Álvarez staat bekend om zijn muzikale en loepzuivere voetenwerk. Met een ijzersterke basis in de traditionele flamenco, is hij niet bang om nieuwe wegen te bewandelen en staat hij open voor het experiment.
El Café del Rincón
José Manuel Álvarez begon zijn studie flamencodans op achtjarige leeftijd in de flamencowijk Cornellá in Barcelona. Op zijn zestiende debuteerde hij als professioneel danser op toonaangevende podia in Barcelona als El Cordobés, El Palacio del Flamenco en El tablao de Carmen.
Manuel Castilla (1967) – gitaar Castilla, zoon van een flamencozanger, raakt op jonge leeftijd in de ban van de flamencogitaar. Al gauw speelt hij op de belangrijkste festivals, peñas en tablaos in Barcelona. Hij speelt als eerste gitarist in het gerenommeerde Tablao Cordobés Barceloan, waar hij o.a. werkt met Rocío Molina, Rafaela Carrasco en Israel Galván.
Anna Horbach (1976) – dans Horbach is flamencodanseres en -docent in Barcelona waar ze haar eigen school runt. Ze trad op in Spanje en daarbuiten met traditionele flamencovoorstellingen, maar ook met cross-overprojecten. Haar studie flamencodans volgde ze in Nederland, Sevilla en Barcelona bij dansers als La Tani, Yolanda Cortés, Rocío Molina en Marco Flores. Carles Denia (1971) – zang Carles Denia is zanger, gitarist en componist. Cum laude afgestudeerd als jazzgitarist, richt hij zich als zanger hoofdzakelijk op flamenco en cant d´estil valencià. Voor zijn laatste twee cd´s "Tan alta com va la lluna" en "El paradís de les paraules" ontving hij verschillende prestigieuze prijzen en onderscheidingen. 51
El Café del Rincón
Carmen Amaya
De revolutie van Carmen Amaya Vóór Carmen Amaya was voetenwerk voor vrouwen in flamenco eigenlijk 'not done'. Vrouwen dansten vooral met sierlijke armbewegingen en lieten het zo kenmerkende ritmische 'gestamp' over aan de mannen. Maar Amaya bracht hier verandering in. Geboren in 1913 in de krottenwijk El Sommorostro, bleek Amaya al gauw een uitzonderlijk talent en groeide uit tot een wereldfenomeen. Ze danste voor de Spaanse koning en de Amerikaanse president en stond op de cover van Life magazine. Behalve dat ze voetenwerk in de vrouwendans bracht, was ze ook de eerste danseres die in broek danste. Amaya zong ook en trad ook op in verschillende Hollywoodfilms. Amaya overleed op 50-jarige leeftijd. www.latin-emagazine.com
52
El Café del Rincón (foto Jan Stege)
El Cafe del Rincon Vrijdag 8 mei 20.30 uur, Lux Marienburg, Nijmegen Zaterdag 9 mei 20.30 uur, Korzo, Den Haag Zondag 10 mei 20.30 uur, Paradiso, Amsterdam Kijk op www.flamencoagenda.nl voor alle details. 53
