HET IS ZOALS HET IS, HEEL JAMMER

MAGAZINE NR. 18

SEPTEMBER 2012

HET IS ZOALS HET IS, HEEL JAMMER…. Nieuwe Kernprojecten

//Pag. 2 PICASSO voor COPD heeft twee nieuwe wetenschappelijke Kernprojecten toegekend. Waarom deze? Wat gaat er onderzocht worden rond de perceptie bij patiënten op hun ziekte en rond de implementatie van de zorgstandaard COPD in de tweede lijn?

COPD-projecten in ZonMw-programma

//Pag. 4 Welke interventies leiden tot de beste resultaten? Dat was de kernvraag van het ZonMw-programma Disease Management Chronische Ziekten. Wat is er bereikt bij de vier COPD-projecten in dat programma?

Praktijkproject Monnickendam

//Pag. 6 Het ZonMw-praktijkproject in Monnickendam blikt terug op de resultaten en op de hobbels die genomen moesten worden. Maar we kijken ook vooruit: hoe kan de succesvolle benadering en behandeling van COPDpatiënten ingang vinden in andere praktijken in de regio?

Ziektelastmeter

//Pag. 8 De effectiviteit van de Ziektelastmeter, die samen met de Long Alliantie Nederland wordt ontwikkeld, zal binnenkort worden getest. Promovenda Annerika Slok gaat in op de stand van zaken.

www.picassovoorcopd.nl

//Pag. 9 De website www.picassovoorcopd.nl is volledig herschreven en de moeite van het bezoeken meer dan waard. Wat is er nieuw? Wat gaat er in de nabije toekomst nog bijkomen?

Nieuwe Kernteamleden

//Pag. 10 Nadat enkele leden van het Kernteam zich hadden teruggetrokken, zijn drie nieuwe experts bereid gevonden toe te treden. Huisarts en onderzoeker Thys van der Molen, de bedenker van de CCQ, legt uit waarom hij er daar één van is.

Drie congressen

//Pag. 12 Drie congressen over verbetering van de COPD-zorg worden er dit najaar door PICASSO georganiseerd of mede-georganiseerd. Wij lichten vast een tipje van de sluier op...

“Ik heb er lang over nagedacht. Maar na veel wikken en wegen heb ik besloten met PICASSO te stoppen. Het is zoals het is. Heel jammer.” Dat schreef Kernteamlid Joost van den Burgh in een persoonlijk bericht naar Kernteamvoorzitter Onno van Schayck en mij. Mijn keel werd even dicht geknepen en ik moest een aantal keer flink slikken. Joost gaf aan te willen stoppen als kernteamlid van PICASSO, hij die vanaf het begin zo actief en betrokken is geweest. Altijd heel kritisch en met het doel de o zo belangrijke mening van de patiënt onder ieders aandacht te brengen. Een win-win situatie noemde hij zijn bijdrage altijd. Het is zeer bewonderenswaardig dat een ervaringsdeskundige zich zo uitermate goed kon meten met de andere leden van het Kernteam. Een aantal jaren geleden tijdens één van mijn eerste ontmoetingen met Joost vroeg ik hem: wat kunnen we met PICASSO nog gaan betekenen? Het antwoord was voor hem niet moeilijk. PICASSO had volgens hem al veel bewijs opgeleverd over interventies waarmee de COPD-zorg verbetert. Maar de patiënt merkt er eigenlijk nog niet zo veel van omdat de praktijk achterblijft. Toen was voor mij de uitdaging wel weer duidelijk: we moeten blijven werken aan zorgoptimalisatie binnen COPD door het bewijzen van de meerwaarde en het implementeren van innovatieve zorgverbeteringsinterventies. Gelukkig kunnen we met een nieuwe ronde van Kernprojecten hieraan weer een bijdrage leveren. Joost, ik weet dat je het altijd met heel veel plezier hebt gedaan. Ik weet ook dat je iedereen wilt bedanken voor de prettige samenwerking en voor de plezierige persoonlijke contacten. Joost, ik wil ook iets: ik wil ook jou, mede namens het Kernteam, HEEL hartelijk bedanken voor je inzet en bijdrage de afgelopen 10 jaar!

Denise Schuiten Programmamanager PICASSO voor COPD

Twee nieuwe Kernprojecten geselecteerd

FOCUS OP ZELFMANAGEMENT EN MULTIDISCIPLINAIRE SAMENWERKING

Kernproject in het Sint Franciscus Gasthuis

IMPLEMENTATIE ZORGSTANDAARDEN ASTMA EN COPD IN TWEEDE LIJN Veel projecten die streven naar optimali-

Uitgangspunt van het project (en het daaraan gekop-

project beslist worden. Dit niet in de laatste plaats

pelde onderzoek) is dat de focus in het ziekenhuis

vanwege de wens tot afstemming hierover met de

gericht zal zijn op diagnostiek en op een snelle terug-

eerstelijns ketenzorgpartners. Wel is al duidelijk

verwijzing naar de eerste lijn, dan wel een kort ver-

dat er veel aandacht zal zijn voor de adaptatie bij

blijf in de tweede lijn. Het diagnostisch proces in het

patiënten aan hun chronische aandoeningen. In-

Franciscus Gasthuis (SFG) echter betreft

ziekenhuis zal uitgaan van een beoordeling van de

houdelijk is ook al duidelijk dat er veel aandacht

Korte termijn

het ontwerpen van een zorgpad voor de

integrale gezondheidstoestand bij de patiënt, met

zal zijn voor dynamische hyperinflatie, een veel-

De twee goedgekeurde Kernprojecten zullen op korte termijn van start gaan.

complexere patiënt met COPD die (tijdelijk)

inventarisatie van alle belangrijke determinanten

voorkomend probleem en een belangrijke determi-

Niet minder dan vijftien onderzoeksvoorstellen kreeg Stichting PICASSO voor

Guus Asijee: “De hoogleraren Lammers (longziekten) en Schuurmans (verple-

van klachten, beperkingen en kwaliteit van leven.

nant van kortademigheid in het dagelijks leven en

COPD afgelopen voorjaar binnen na de call voor indienen van nieuwe PICASSO

gingswetenschappen) en promovenda Saskia Weldam gaan in het Universitair

tweedelijns zorg nodig heeft. De focus

Het herontwerpen van het poliklinisch zorgproces

van de mate van dagelijkse fysieke activiteit van

Kernprojecten. “Dat is veel meer dan de acht tot tien waar ik op gehoopt had”, blikt

Medisch Centrum Utrecht onderzoeken of ziektepercepties kunnen worden ver-

ligt op het, in nauwe samenwerking met

zal ook leiden tot logistieke veranderingen. Daarbij

COPD patiënten.

health care science manager Guus Asijee van Boehringer-Ingelheim terug. “Het

anderd en zelfmanagement kan worden vergroot door middel van een interventie

de eerste lijn, herontwerpen van het poli-

wordt uitgegaan van patiëntvriendelijkheid (snel,

Om het beweeggedrag in het dagelijks leven te

PICASSO Kernteam, dat bestaat uit vooraanstaande zorgverleners, onderzoekers

gericht op ziekteperceptie. Het gaat concreet om een serie van drie gespreks-

klinisch zorgproces en de implementatie

toegankelijk, zorg op maat) en doelmatigheid (ge-

bepalen, zal in het project gewerkt worden met

en ervaringsdeskundigen op het gebied van COPD, heeft al deze projecten in een

consulten tussen de patiënt en de long- of praktijkverpleegkundige. Dr Hans in ‘t

trapt model, eenvoudig als het kan, complexer als

beweegmonitors. Het Nijmegen Clinical Scree-

eerste ronde beoordeeld en er acht uit geselecteerd”.

en borging van dit model als tweedelijns

Veen gaat in het Sint Franciscus Gasthuis, samen met zorggroepen in Rotterdam-

het moet). De terugrapportage aan de eerste lijn

ning Instrument (NCSI) zal worden gebruikt om de

zou zodanig moeten zijn dat uitvoering van het in-

klachten, beperkingen en de kwaliteit van leven te

Negen jaar geleden keurde PICASSO voor COPD de eerste ronde van

gelegd naar aanleiding van onze analyse van knelpunten in het veld, zijn ver-

satie van de zorg aan COPD-patiënten

wetenschappelijke onderzoeksprojecten goed, de zogeheten Kern-

volgens twee projecten geselecteerd. Er zijn overigens nog twee projecten die

hebben een exclusieve focus op de eerste

projecten. In de loop der jaren heeft PICASSO zestien COPD-onderzoeken ondersteund en meegefinancierd. Deze zomer zijn wederom twee projecten goedgekeurd.

mogelijkerwijs ook goedgekeurd gaan worden. Hiervoor is volgens het Kernteam nadere aanscherping op de uitwerking vereist.”

Noord, het poliklinische zorgproces voor COPD-patiënten herontwerpen. Dit is

lijn. Het PICASSO Kernproject in het Sint

zorgpad. Het is de bedoeling dat uitein-

Nieuwe beoordelingsronde

een stap naar het opzetten van een dynamisch ketenzorgmodel van de eerste en

delijk een belangrijk deel van de tweedelijns

dividueel zorgplan in de eerste lijn mogelijk is. Er

objectiveren én om de patiënt inzage te geven in

De indieners van de acht projecten uit de eerste ronde hebben vervolgens de kans

tweede lijn in de regio Rotterdam Rijnmond. Zelfmanagement, de zorgstandaard

zorg naar de eerste lijn gesubstitueerd

zal nauwe afstemming van de zorg (welke patiënt

zijn gezondheidstoestand en daardoor te activeren

gekregen hun voorstel verder uit te werken. “Daarna volgde een nieuwe beoorde-

COPD en multidisciplinaire samenwerking waren belangrijke focuspunten in de

kan worden. Kernwoorden in het project

is wanneer op welke plaats in de zorgketen en met

om hieraan te werken.

lingsronde in het Kernteam”, stelt Guus Asijee. “Op basis van relevantie, kwaliteit

call. We hebben hoge verwachtingen van deze twee projecten.”

zijn de zorgstandaarden COPD en astma,

van het onderzoek en de inhoudelijke aandachtspunten die PICASSO had vast-

“Ik verwacht - en hoop - dat er door de nieuwe Kernprojecten op het gebied van patiëntenbetrokkenheid en zelfmanagement veel zal verbeteren,” stelt Guus Asijee, health care science manager bij Boehringer-Ingelheim.

Kernproject in UMC Utrecht

DE COPD ILLNESS PERCEPTION INTERVENTIE

welke bedoeling) plaatsvinden tussen de ketenzorgpartners. Op deze wijze kan niet alleen gewerkt

Het is de bedoeling dat dit project een vervolg zal

integrale diagnostiek van de ziektelast en

worden aan klinische effecitiviteit, maar ook aan

krijgen in het samen met de eerste lijn opzetten van

het werken met individuele zorgplannen,

kosteneffectiviteit van het ketenzorgproces bij

een dynamisch ketenzorgmodel in de regio Rotter-

die voor het grootste deel in de eerste lijn

mensen met een chronische aandoening.

dam Rijnmond.

uitgevoerd kunnen worden. Projectleider is longarts Hans in ‘t Veen.

Hoe de diagnostiek in het ziekenhuis er inhoudelijk en qua proces precies gaat uitzien, zal tijdens het

tijdens het reguliere spreekuur in de huisartsen-

ventie. Er wordt gemeten op ziektelast, dagelijks

praktijk. Het bestaat uit drie consultgesprekken van

functioneren en kwaliteit van leven. Ook wordt

elk ongeveer een half uur. Tussen de verschillende

geëvalueerd wat de economische effecten zijn van

Verschillende studies laten zien dat COPD-

gewerkt. Projectleider is drs Saskia Wel-

is de ziekeperceptie van patiënten positief te beïn-

consulten zit een periode van twee tot drie weken.

de interventie in vergelijking met de momenteel ge-

patiënten een betere kwaliteit van leven

dam. Zij wordt begeleid door professor

vloeden, zodat zij hun ziekte en de klachten kunnen

Voorafgaand aan het eerste consult vult de patiënt

bruikelijke zorg voor COPD-patiënten in de eerste

ervaren en beter functioneren in het dage-

Jan-Willem Lammers, longarts en hoofd

beheersen en begrijpen, en dat zij er (meer) van

de Brief Illness Perception Questionnaire in, welke

lijn. De hypothese is dat COPD-patiënten die de IP-

lijks leven als zij enerzijds positievere

van de afdeling longziekten en professor

uitgaan dat de behandeling helpt. Dit vergroot hun

vervolgens wordt besproken tijdens het eerste

interventie ontvangen minder ziektelast zullen rap-

vermogen tot zelfmanagement. Onderzoek heeft

gesprek. In het tweede consult worden percepties

porteren, beter gaan en blijven functioneren in het

gedachten hebben over de invloed van

Marieke Schuurmans, hoogleraar verple-

aangetoond dat mensen met een hogere mate van

die aandacht behoeven besproken en op basis daar-

dagelijks leven en een betere kwaliteit van leven

hun ziekte op hun dagelijks leven en an-

gingswetenschap.

zelfmanagement beter in staat zijn voor zichzelf te

van een individueel zorgplan opgesteld met doelen

zullen ervaren dan mensen die de IP-interventie

zorgen, actiever zijn, minder ziekenhuisopnamen

op de langere en kortere termijn, inclusief de bijbe-

niet ontvangen. Er zullen in 38 huisartsenpraktijken

Aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht is re-

doormaken, minder klachten ervaren en een betere

horende acties. In het derde gesprek wordt dit indi-

380 patiënten worden geworven. De ene helft krijgt

centelijk een op COPD-patiënten afgestemde ziekte-

kwaliteit van leven hebben.

viduele zorgplan besproken en zo nodig bijgesteld.

de gebruikelijke zorg, de andere helft de gebruikelijke

perceptie-interventie ontwikkeld: de COPD Illness

De COPD Illness Perception interventie wordt uit-

Het doel van het PICASSO Kernproject in Utrecht is

zorg plus de COPD IP-interventie.

Perception Intervention, kortweg COPD IP. Het doel

gevoerd door de long- of praktijkverpleegkundige

het bepalen van het effect van de COPD IP-inter-

derzijds positiever denken over de behandeling. De vraag is dus hoe de ziekteperceptie bij patiënten waar nodig veranderd kan worden. Aan het UMCU wordt daaraan

3

Tussentijdse evaluatie COPD-praktijkprojecten ZonMw

“DE DISEASE MANAGEMENT AANPAK WERKT” Niet minder dan 22 praktijkprojecten zijn in het voorjaar van 2009 van start gegaan in het kader van het ZonMwprogramma Disease Management Chronische Ziekten (DMCZ). Het doel: kijken wat werkt bij de implementatie van zorgvernieuwing. De vier COPD-projecten binnen het programma werden organisatorisch en inhoudelijk begeleid door PICASSO, alle andere door Vilans. Het programma zelf is inmiddels afgerond. Het onderzoek naar de resultaten ervan nog niet. Maar er zijn wel al tussentijdse resultaten.

Zelfmanagement

focus. In Tilburg is sterk ingezet op het ontwikkelen van een Keten Informatie Sys-

De interventies in de vier COPD-projecten hebben geleid tot een andere manier van

teem (KIS). In Arnhem worden patiënten heel intensief gemonitord. In Almere is

zorg verlenen. Anna Nieboer: “Het bevorderen van zelfmanagement is een belang-

voorlichting heel belangrijk. Daar waren ze ook al heel ver in de organisatie van de

rijk onderdeel van alle vier de projecten. Dat vereist een hele andere benadering

zorg, dus dan zijn op dat vlak grote stappen moeilijker te zetten. In Monnickendam

van de professionals. In één van de interviews zei een huisarts dat zijn eigen bij-

was het project erg patiëntgericht en omvatte de patiëntenpopulatie bovendien

drage en de medicijnen die hij voorschrijft maar een klein deel van het resultaat

mensen in de categorieën GOLD III en IV. Kortom, elk project was anders, al baseerden

bepaalden. De echte winst kan volgens hem door de patiënt worden gemaakt. De

ze zich alle vier op de nieuwe zorgstandaard. Maar bij geen van de projecten namen

grote vraag voor deze huisarts was dan ook hóé hij die patiënt kon ondersteunen

de totale zorgkosten toe. Dat is voor het veld goed nieuws in onderhandelingen

om die verantwoordelijkheid daadwerkelijk op te pakken. Daar helpt een training

naar zorgverzekeraars. De projecten hebben overigens alle vier gerealiseerd dat via

motivational interviewing bij, maar het gaat toch vooral om een veranderde atti-

een keten-dbc alle zorg in de eerstelijn én de adviesfunctie van de longartsen in de

tude bij zorgverleners. Uit de vragenlijsten en interviews met zorgprofessionals

tweede lijn vergoed worden.”

blijkt ook dat zij tevreden zijn over de verbeterde communicatie, zowel binnen de praktijk en in de eerstelijn als tussen de eerste en tweede lijn. Zij gaven ook aan

Diabeteszorg

Dikke stapels onderzoeksresultaten en interviewverslagen op de achtergrond. In-

dat ze er bij patiënten vroeger bij waren dan in het verleden, zodat interventies in

In vergelijking met andere projecten binnen het DMCZ-programma doen de COPD-

gewikkelde tabellen en statistieken in het mapje dat wordt klaargelegd voor bij het

een eerder stadium konden worden gestart.”

praktijkprojecten het volgens Anna Nieboer zeker niet slecht. “De diabeteszorg is

interview. Universitair hoofddocent Anna Nieboer van het iBMG komt goed beslagen

over het algemeen beter georganiseerd dan de COPD-zorg, dus de diabetes-projecten

ten ijs. “We hebben met een jaar tussenpauze inmiddels twee keer vragenlijsten

Patiënten

konden ook verder gaan. Maar in vergelijking met bijvoorbeeld cardio-vasculair risi-

afgenomen bij zowel zorgverleners als patiënten bij de vier COPD-projecten. Een

De zorgverleners zelf zagen dus duidelijk dat de door hen geleverde zorg verbeterd

co-management staat de COPD-zorg er, mede dankzij PICASSO, niet slecht voor. Bij

aantal zorgverleners en patiënten zijn daarnaast ook nog uitgebreid geïnterviewd.

was. Bij de patiënten was dit niet het geval. “Nog niet”, stelt Anna Nieboer hoopvol.

de diabetes-projecten zag je dat het moeilijk was om het hoge niveau van zorg

We hebben of krijgen de beschikking over elektronische patiëntengegevens, die

“Misschien is de tijd dat het onderzoek loopt daarvoor nog te kort. In september ko-

vast te houden. Als de gemiddelde huisartsenpraktijk of zorggroep

we kunnen koppelen aan de vragenlijsten. We bekijken welke COPD-projecten wel-

men er nieuwe metingen. We verwachten dat we dan kunnen zien dat de patiënten

in Nederland haar COPD-zorg straks net zo op orde heeft als de vier

ke interventies uitvoeren bij welke patiënten en meten daarnaast de kosten van

merken dat de zorg verbeterd is. Op dit moment zijn we ook bezig om patiënten te

koplopers die wij nu hebben onderzocht, dan denk ik dat dat in de

die zorg. We hebben dus gekozen voor een zo breed mogelijke aanpak, zodat we

interviewen, maar daar hebben we nog geen data van. Het is trouwens best moei-

COPD-zorg de volgende uitdaging gaat worden.”

een zo gefundeerd mogelijk antwoord kunnen geven op de kernvraag: welke inter-

lijk om daar mensen voor te vinden want zorgverleners hebben de neiging hun

venties leiden tot de beste resultaten? Het antwoord op die vraag komt overigens,

patiënten daartegen te beschermen. Het invullen van de uitgebreide vragenlijsten

hopelijk, pas na het afronden van onze evaluatiestudie.”

is al een hele klus.”

Gezondheidsgedrag

Gezondheid afgenomen

Anna Nieboer, universitair hoofddocent aan het iBMG, hoopt antwoord te kunnen gaan geven op de kernvraag: welke interventies leiden tot de beste resultaten?

De uiteindelijke resultaten worden volgens onderzoekster Anna Nieboer vooral

Uit de vragenlijsten die de patiënten hebben ingevuld, is al wel te zien dat de

gemeten op het gebied van gezondheid en kwaliteit van leven. “Het gaat er bij

fysieke en mentale gezondheid van de patiënten is afgenomen. “Op de conferentie

interventies door zorgverleners natuurlijk om dat die invloed hebben op het ge-

die Vilans organiseerde ter afsluiting van het DMCZ-programma beschreef ik dat

Al eerder in PICASSO Magazine

zondheidsgedrag van hun chronische patiënten. Ik denk dan in eerste instantie

ook in mijn presentatie”, blikt Anna Nieboer terug. “Daar was toen best discussie

In PICASSO Magazine is al eerder aandacht besteed aan de vier COPD-praktijkpro-

aan stoppen met roken en meer beweging. Als we kijken naar de COPD-patiënten in

over: helpen de interventies dan wel genoeg? Omdat het onderzoek zich vooral

jecten binnen het ZonMw-programma Disease Management Chronische Ziekten.

ons evaluatie-onderzoek, dan zien we daar duidelijk resultaten. Het aantal rokers

richt op het monitoren van de implementatie van zorgvernieuwing hebben we

Bij de start van het programma in april 2009 zijn de projecten in Midden-Brabant/

neemt door de interventies af van 37% naar 30%. Dat is een veel grotere afname

geen COPD-patiënten waar helemaal geen sprake is van een disease management

Tilburg, Arnhem, Monnickendam en Almere kort samengevat (PM

dan de landelijke trend. Het aantal dagen dat patiënten meer dan dertig minuten

aanpak. We kunnen dus niet zien of patiënten die geen interventies aangeboden

14). In het daarop volgende nummer stond een tussentijdse rap-

bewegen is toegenomen van 4,8 naar 5,2 per week. Dat is niet veel, maar toch een

kregen nog meer achteruit gingen. Zelf denk ik dat een lichte daling van de gezond-

portage over het Arnhemse project Living well with COPD. In het

verbetering. Meer in het algemeen kunnen we concluderen dat ook dit onderzoek

heidstoestand in veel gevallen onvermijdelijk is bij chronische patiënten.”

vorige nummer (PM 17) stond een rapportage over de bereikte re-

bevestigt dat de disease management aanpak werkt bij het verbeteren van gezond gedrag bij chronisch zieken.”

MAART 2012

TIEN JAAR PICASSO, TIJD VOOR EEN NIEUWE FASE! Knelpuntanalyse afgerond

sultaten in Almere en in dit nummer wordt uiteengezet wat er door

Kosten

MAGAZINE NR. 17

het praktijkproject in Monnickendam allemaal is bereikt.

//Pag. 2 Tien jaar geleden vroeg PICASSO aan COPDzorgverleners wat zij de grootste knelpunten in de COPDzorg vonden. Inmiddels is er al veel bereikt en verbeterd. Tijd voor een nieuwe Knelpuntanalyse: wat moeten de prioriteiten van PICASSO de komende jaren zijn?

Ziektelastmeter

//Pag. 4 Sommige GOLD II-patiënten hebben heel veel last van hun ziekte. Maar er zijn ook GOLD III-patiënten die nauwelijks problemen ervaren. Wat bepaalt nu eigenlijk de ziektelast bij mensen met COPD? PICASSO draagt bij aan de LAN-werkgroep die het uitzoekt.

Congres COPD ketenzorg

//Pag 6 Het belang van voeding en beweging, nieuwe medicijnen, tien jaar PICASSO, exacerbaties opsporen met de CCQ, het nut van monitoring, e-health en e-consult, anderhalfstelijns zorg, zorgstandaarden, zorgplannen en ketenfinanciering. Al deze onderwerpen kwamen voorbij op het drukbezochte vijfde nationale congres COPD-ketenzorg, dat afgelopen oktober werd georganiseerd door het Julius Centrum.

Het kan altijd beter

//Pag 10 Een praktijkproject. Wat heeft de Zorggroep Almere de afgelopen jaren bereikt met haar COPD-zorgprogramma, waar voorlichtingsbijeenkomsten een belangrijke rol spelen? Soms waren er stoelen tekort in het gezondheidscentrum. Inmiddels is er ook een cursus Omgaan met COPD.

Nieuwe Kernprojecten

//Pag 12 Zelfmanagement, comorbiditeit bij COPD, multidisciplinaire samenwerking en/of implementatie van de zorgstandaard. Dat zijn de inhoudelijke prioriteiten voor de nieuwe ronde Kernprojecten die Stichting PICASSO voor COPD heeft uitgeschreven. Naar verwachting kunnen drie projecten gehonoreerd worden.

‘‘De medicijnen tegen de symptomen van COPD werkten vaak onvoldoende, veel patiënten waren niet correct gediagnosticeerd, COPD werd ook door zorgverleners vaak gezien als een selfinflicted disease waarbij niet veel resultaat te boeken viel, en in verreweg de meeste huisartsenpraktijken was er maar weinig aandacht voor COPD.’ Professor Onno van Schayck, tevens voorzitter van het PICASSO Kernteam, schetste tijdens zijn presentatie op het vijfde congres COPD-ketenzorg van het Julius Centrum geen positief beeld van de COPD-zorg tien jaar geleden. Gelukkig is de COPD-zorg de afgelopen tien jaar behoorlijk veranderd. Desalniettemin is er nog steeds ruimte voor verbetering. Tijd voor PICASSO om een nieuwe fase in te gaan! Om net als in de afgelopen periode te blijven werken aan het optimaliseren van de COPDzorg en hierbij een nog volwaardigere partner te kunnen zijn, is PICASSO op 31 oktober 2011 overgegaan in de stichting PICASSO voor COPD. Als stichting willen we nog meer het onafhankelijke karakter van de activiteiten van PICASSO benadrukken en gaan we bijvoorbeeld ook op zoek naar derden om de krachten inhoudelijk en financieel te bundelen en de zorg verder te optimaliseren. De nieuwe status van PICASSO vraagt ook om een duidelijke visualisatie. Om die reden hebben we het logo aangescherpt in PICASSO: COPD-zorgoptimalisatie. Het nieuwe ‘longenmens’-beeld benadrukt de visie om krachten te bundelen voor de COPD-zorg. Wij hopen dat u ook dit PICASSO Magazine weer met plezier zult lezen.

Denise Schuiten Programmamanager PICASSO voor COPD

De onderzoekers onder leiding van Anna Nieboer hebben ook gekeken naar de kosten van de nieuwe manier van zorgverlenen. “De vier projecten verschilden in

5

ZonMw-praktijkproject in Monnickendam

VAN LEGE KAMER NAAR INDIVIDUEEL ZORGPLAN De COPD-zorg in de huisartsengroepspraktijk in Monnickendam is goed georganiseerd. Nu is de rest van het Waterland aan de beurt ...

oproepen, nam ik een uitgebreide anamnese af en

zagen dit als een stimulans om ons nog verder te

moesten doen bij een exacerbatie en anderzijds

normaal: je wilt COPD-patiënten toch in alle fasen

deed longfunctieonderzoek. Via nascholingen hoorde

optimaliseren”, stelt Kees van der Plas, toen huis-

de persoonlijke streefdoelen waaraan de patiënt

van hun ziekte zo goed mogelijk begeleiden? In het

ik wat er allemaal nog meer mogelijk was en zo

arts, inmiddels gepensioneerd en projectleider van

wilde werken. Inmiddels is dat uitgewerkt tot een

kader van het netwerk worden uiteraard scholingen

hebben we toegewerkt naar het huidige multidisci-

Netwerkzorg COPD Waterland. “Dankzij dat project

individueel zorgplan van 36 pagina’s, dat we nu, in

georganiseerd, patiënten besproken en kunnen

plinaire behandelprotocol, waarin aan de hand van

konden we echt alle COPD-patiënten in kaart bren-

samenwerking met de patiëntenorganisatie Zorgbe-

zorgverleners meelopen in een praktijk waar de zorg

duidelijke criteria precies staat welke zorgverlener

gen. Paradoxaal genoeg bleken overigens sommige

lang Noord-Holland, in de praktijk aan het uittesten

al beter is georganiseerd. We zijn nu anderhalf jaar

“Zet maar wat op voor de patiënten met astma en

welke zorg verleent bij welke categorie patiënten en

patiënten door de verbeterde diagnostiek en door

zijn. Het zorgplan bevat algemene informatie over

bezig en steeds meer praktijken en zorgverleners

COPD.” Dat was de opdracht die Carla Hol in 2005

wanneer moet worden doorverwezen naar andere

de ingestelde (medicamenteuze) behandeling niet

COPD, stoppen met roken en leefstijlverandering,

sluiten zich aan. Van de negentig huisartsen in de

kreeg in haar huisartsenpraktijk in Monnickendam

zorgverleners.”

meer aan de criteria voor COPD te voldoen (FEV1/

met verwijzingen naar websites voor verdere infor-

regio doet nu al meer dan een derde mee. Een deel-

FVC >70%).”

matie. Het bevat ook basisinfo over de patiënt, zijn

name van 100% is vooralsnog niet realistisch, maar

zorgverleners en de behandeling. Er staan tips in

we streven naar een deelname van meer dan 70%. Het lijkt erop dat we dat gaan halen...”

na afronding van haar opleiding tot praktijkondersteuner. “En daar zat ik dan in mijn lege kamer”,

ZonMw-praktijkproject

blikt ze lachend terug. “Ik ben begonnen met het

In 2009 kreeg de huisartsengroepspraktijk sa-

Zelfmanagement

over het behalen van gezondheidsdoelstellingen, in-

uitdraaien van lijsten van mogelijke astma- en

men met de lokale apotheek en een aantal fysio-

Een belangrijk onderdeel van het praktijkproject was

formatie over het herkennen van klachten. Er wordt

COPD-patiënten. De ICPC-codes werden door de

therapeuten de kans om deel te nemen aan een

het stimuleren van zelfmanagement. “Dat begon

uitleg gegeven over het gebruik van medicatie, en

huisartsen toen nog niet zo consequent ingevuld,

ZonMw-praktijkproject in het kader van het pro-

met één A4-tje dat ik had opgesteld voor patiënten”,

dan met name de vraag welke medicijnen wanneer

de GGZ. De twee POH-ers die de vier huisartsen in

dus ik keek vooral naar de medicatie die patiënten

gramma Disease Management Chronische Ziekten.

stelt praktijkondersteuner Carla Hol. “De kern daar-

moeten worden ingezet. Plus een lijst met mogelijke

onze praktijk ondersteunen op het gebied van long-

gebruikten. Vervolgens zijn we de mensen gaan

“Onze COPD-zorg was toen al niet slecht, maar we

van was enerzijds informatie over wat patiënten

vragen, waarmee patiënten hun bezoek aan een

ziekten, spelen bij dit alles een coördinerende rol. Zij

zorgverlener goed kunnen voorbereiden. De prak-

doen dat zo goed dat de huisartsen zelf teveel op de

tijkondersteuner kan er ook allerlei meetwaarden

achtergrond raakten.” Carla Hol knikt instemmend.

Meer weten?

in opschrijven, zodat de patiënt en eventueel an-

“Om die reden hebben we het ‘scharnierconsult’ in-

Meer weten over het Netwerk COPD Waterland? Op

dere zorgverleners een overzicht hebben over hoe

gevoerd, waardoor elke COPD-patiënt minimaal één

de website van de huisartsengroep Monnickendam

het met de patiënt gaat. Het is de bedoeling dat de

keer per jaar wordt gezien door de huisarts zelf. Het

(http://huisartsenmonnickendam.praktijkinfo.nl)

patiënt zijn individuele zorgplan bij elke afspraak

is daarbij ook een beetje de bedoeling om de auto-

staat nadere informatie. Er kan bovendien doorge-

met een zorgverlener meeneemt. Dit alles heeft

riteit van de arts te gebruiken om patiënten ertoe te

klikt worden naar de website van het ZonMw-

als achterliggend idee dat de patiënt in staat wordt

brengen hun leefstijl aan te passen.”

programma Op één lijn, waar het Netwerk COPD Waterland onderdeel van uitmaakt en waar ook in-

gesteld het heft in eigen hand te nemen. Dat vereist een behoorlijke cultuuromslag, niet alleen bij de

Regionaal netwerk

patiënt zelf, maar zeker ook bij de zorgverleners.”

Het praktijkproject had ook als doel om een betere

formatie over het project te vinden is.

behandeling van COPD in de regio te stimuleren en fa-

Het COPD-team van de huisartsengroepspraktijk in Monnickendam: gepensioneerd huisarts en projectleider van Netwerk COPD Waterland Kees van der Plas, praktijkondersteuner Jikke Voorneman, praktijkondersteuner Carla Hol en huisarts Tony den Hollander.

Multidisciplinair

ciliteren. “Daartoe hebben wij het initiatief genomen

De COPD-zorg in Monnickendam is in de loop van

tot de oprichting van het Netwerk COPD Waterland”,

de tijd steeds meer multidisciplinair geworden.

stelt Kees van der Plas. “De bedoeling is overal in

“We hadden al goed contact met de apotheek die

de regio een echt netwerk van zorgverleners rond

bij ons in het pand zit”, somt Kees van der Plas op.

de patiënt op te bouwen. We doen dat zo multidisci-

“Zij besteden veel aandacht aan inhalatie instructie.

plinair mogelijk: ook de thuiszorg, ergotherapeuten

Daarnaast werken we heel goed samen met fysio-

en verpleeghuisartsen zijn erbij betrokken. Dat laat-

therapeuten en diëtisten. Met hen proberen we elke

ste omdat één van de deelprojecten in het Netwerk

vier maanden over de patiënten te overleggen. De

palliatieve zorg is. Als specialisten op het gebied van

band met de longartsen en longverpleegkundigen

ouderengeneeskunde hebben verpleeghuisartsen

in het Waterlandziekenhuis in Purmerend is prima

daar veel verstand van. Dat het netwerk zich ook

en de lijnen zijn kort. Bij een (dreigende) depressie

op palliatieve zorg richt, schijnt in Nederland overi-

of moeizaam coping-gedrag verwijzen we door naar

gens tamelijk bijzonder te zijn. Ik vind het eigenlijk

7

ZIEKTELASTMETER STAP DICHTERBIJ 21 vragen telt de Ziektelastmeter die de

mee te hebben dat hun vragenlijsten gebruikt

lijkt niet zoveel, maar het schijnt dat dat, met name

Werkgroep Ziektelastmeter COPD van de

zouden worden om te komen tot een nieuwe uit-

bij huisartsen, nog best moeilijk is in de praktijk, zo

gebreidere vragenlijst. “Daarnaast zijn er natuurlijk

is mij van meerdere kanten verteld.”

Long Alliantie Nederland (LAN) aan het ontwikkelen is. De schone taak om te

ook nog dingen die de zorgverlener voor een goede

Website www.picassovoorcopd.nl volledig vernieuwd

ZORGVERBETERING DOOR KENNISDELING De website www.picassovoorcopd.nl was vorig jaar toe aan ‘groot onderhoud’. Er is van de gelegenheid gebruik gemaakt om de website helemaal opnieuw op te zetten, uiteraard volledig in lijn met de nieuwe PICASSO-huisstijl. Het is de bedoeling dat de website uitgroeit tot een online platform waar alle betrokkenen bij de COPDzorg in Nederland kennis kunnen delen en vinden. PICASSO is ervan overtuigd dat het multidisciplinair delen van kennis over COPD-zorgverbetering één van de sleutels is om die zorgverbetering daadwerkelijk tot stand te brengen.

behandeling moet weten en noteren, zoals rooksta-

Vragenlijst

onderzoeken of dit meetinstrument meer-

tus, MRC-score, BMI en FEV1”, stelt Annerika Slok.

De effectiviteit van de Ziektelastmeter (en daarmee

waarde heeft bij de behandeling van COPD,

“Die hebben we ook verwerkt in ons speciaal ontwik-

van de geleverde COPD-zorg) zal uiteindelijk primair

ligt in handen van promovenda Annerika

kelde Ziektelastmetercomputerprogramma. Op ter-

worden afgemeten aan de SGRQ, een ziektespeci-

mijn is het natuurlijk de bedoeling dat dit computer-

fieke kwaliteit van leven vragenlijst, die de deelne-

programma geïntegreerd wordt in de ziekenhuis en

mende patiënten tijdens het onderzoek meerdere

Bent u nooit, zelden, af en toe, regelmatig, heel

huisarts informatie systemen, maar dat is voor deze

malen moeten invullen. “Naast de SGRQ gebruiken

vaak, meestal of altijd kortademig in rust? Dat is

testfase te veel werk en te duur.” Als een zorgver-

we ook nog andere vragenlijsten en kijken we naar

de eerste vraag van de recent ontwikkelde Ziekte-

lener de ziektelast-antwoorden van de patiënt en

para-meters als de zorgconsumptie, exacerbaties

lastmeter. Het is ook de eerste vraag van de veel-

de overige benodigde gegevens in het programma

en de FEV1. Ik ga ervan uit dat het onderzoek zal la-

gebruikte Clinical COPD Questionnaire (CCQ). “Dat

invoert, dan verschijnt er een visueel heel duidelijk

ten zien dat de kwaliteit van de geleverde zorg echt

is geen toeval”, stelt Annerika Slok, onderzoekster

veld met ballonnen. Annerika Slok: “Deze ballonnen

verbetert als zorgverleners met de Ziektelastmeter

bij CAPHRI van het Maastricht Universitair Medisch

staan voor onderwerpen als roken, exacerbaties,

werken. Als ik met zorgverleners over de Ziektelast-

Centrum. “Ik heb, samen met de leden van de LAN

functionele status, vermoeidheid en mentale status.

meter spreek, zijn die ook heel enthousiast. Niet al-

Werkgroep Ziektelastmeter COPD en patiënten,

Op punten waar de patiënt slecht scoort, is de bal-

leen zorgverleners trouwens. Ik was dit voorjaar op

eerst bepaald wat er allemaal onder het begrip

lon rood en staat hij dicht bij de X-as. Waar patiënten

de Longdagen in Utrecht. Patiënten mochten daar

ziektelast zou moeten vallen en vervolgens via een

goed scoren, zijn de ballonnen groen en staan ze

een blauwe sticker plakken bij de poster over het

literatuurstudie alle bestaande COPD-vragenlijsten

juist hoog. Het is de bedoeling dat de huisarts, long-

onderzoek, waarvan zíj dachten dat ze er echt iets

op een rij gezet, twintig in totaal. De werkgroep had

arts of praktijkondersteuner samen met de patiënt

aan zouden gaan hebben. Ik had net twee stickers

een aantal randvoorwaarden opgesteld waar de

tijdens het consult de onderwerpen doorneemt en

te kort om de eerste plaats te krijgen. Veel patiën-

Ziektelastmeter aan moet voldoen. Hij moest door

op de nodige punten een behandelplan afspreekt,

ten gaven aan het fijn te vinden als er verder wordt

De openingspagina

Projectenoverzicht

Kernprojecten

de patiënt in korte tijd in te vullen zijn, je moest

inclusief een persoonlijke streefdoel. Als de zorgver-

gekeken dan alleen maar de fysieke aandoening. Ze

Met de mogelijkheid door te klikken naar, onder

Op dit moment wordt er gewerkt aan een projec-

Een overzicht van alle lopende en afgeronde Kern-

er de patiënt goed mee kunnen monitoren, de ver-

lener op een ballon klikt, dan krijgt hij een veld met

waarderen het als zij een eigen inbreng kunnen heb-

andere, het overzicht van alle Kernprojecten, infor-

tenoverzicht, waarop zorgverleners en beleidsmakers

projecten, met doorklikmogelijkheid naar pdf’s van

schillende aspecten en ‘domeinen’ van de ziektelast

concrete behandeladviezen. De patiënt zelf krijgt

ben en dat daarnaar geluisterd wordt door zorgver-

matie over het komende PICASSO-symposium en

in heel Nederland informatie over hun COPD-

artikelen over die projecten in PICASSO Magazine.

moesten inhoudelijk aan bod komen, enzovoorts. Ik

een print mee en een inlogcode om het thuis digi-

leners. Ik denk dat de Ziektelastmeter niet alleen

stukken over COPD-zorgverbeteringsprojecten in

zorgverbeteringproject kunnen delen. PICASSO gaat

heb die twaalf randvoorwaarden vervolgens afgezet

taal nog eens allemaal rustig te kunnen bekijken.

een heel handig hulpmiddel voor zorgverleners gaat

den lande.

er actief aan bijdragen dat dit overzicht actueel blijft.

tegen alle bestaande vragenlijsten. De CCQ kwam

Voor die website ga ik trouwens ook nog aanvullend

worden, maar ook in een behoefte gaat voorzien bij

daar het beste uit, maar daarin stonden geen vragen

(voorlichtings)materiaal ontwikkelen.”

COPD-patiënten.”

Tijdlijn

Publicaties

De ‘tijdlijn’ van PICASSO, van het heden tot het prille

Een overzicht van alles wat PICASSO de afgelopen

begin eind 2001. Wanneer was dat congres ‘Begrij-

tien jaar heeft gepubliceerd. Van PICASSO Magazine

brieven waarin we, via de LAN, alle longartsen en

pen we elkaar?’ ook alweer? En wat werd er over

via de Routeplanner en de twee Knelpuntanalyses

huisartsen gaan vragen om mee te werken aan het

geschreven in PICASSO Magazine? In de tijdlijn vind

tot het boekje Kwaliteitsindicatoren bij COPD. Alles

onderzoek liggen al klaar. We hebben 40 huisartsen

je het moeiteloos. Als er over een onderwerp in de

downloadbaar.

en 20 longartsen nodig, als we er vanuit gaan dat

tijdlijn een artikel in PICASSO Magazine verschenen

elke zorgverlener zes patiënten kan aanleveren. Dat

is, kan daar naartoe doorgeklikt worden.

Slok. “Het onderzoeksprotocol is af.”

over vermoeidheid en emotionele ervaringen (zoals je overstuur, lusteloos of down voelen). Het was een

RCT

randvoorwaarde van de werkgroep dat patiënten

De studie naar de effectiviteit en toepasbaarheid

daarnaar gevraagd zou worden. In de ook veel ge-

van de Ziektelastmeter is een klassieke Ran-

bruikte Chronic Respiratory Questionnaire (CRQ)

domised Controlled Trial (RCT) met een interven-

was echter wel aandacht voor deze twee domeinen.”

tiegroep, waarbij de Ziektelastmeter ingezet wordt, en een controlegroep, die reguliere zorg krijgt. “Het

Computerprogramma

onderzoeksprotocol is af. Ik heb daarbij veel steun

De opstellers van de CCQ en de CRQ, Thys van der

gehad van de leden van de werkgroep. Het proto-

Molen en Gordon Guyatt, bleken er geen probleem

col ligt nu bij de medisch-ethische commissie. De

Het ‘ballonveld’ in het computerprogramma van de Ziektelastmeter, waarop makkelijk te zien is op welke onderwerpen de patiënt goed en slecht scoort.

”Ik ga ervan uit dat het onderzoek zal laten zien dat de kwaliteit van de geleverde zorg echt verbetert als zorgverleners met de Ziektelastmeter werken”, stelt onderzoekster Annerika Slok.

9

Drie nieuwe leden PICASSO Kernteam

“MET EEN GOEDE VRAGENLIJST ZIJN JE VR AGEN VEEL DUIDELIJKER” Vanwege gezondheidsredenen en/of andere verplichtingen hebben ervaringsdeskundige Joost van der Burgh en de huisartsen/onderzoekers Theo Verheij en Alfred Sachs het Kernteam onlangs verlaten. Hun plaats wordt sinds kort ingenomen door drie nieuwe leden: huisarts Frans Blessing uit Eindhoven, hoogleraar huisartsgeneeskunde (UMCG) Thys van der Molen en ervaringsdeskundige Jos Donkers. In dit nummer van PICASSO Magazine stellen wij als eerste van de drie Thys van der Molen voor.

maximaal tien, en doet in die tijd ook nog wat klinische testen. En dan denkt hij

en geeft de huisarts vervolgens een behandeladvies. Een paar jaar later kun je

het beter te weten dan de patiënt zelf. Dat is toch op zijn minst opmerkelijk. Een

daar bij twijfel altijd weer naar teruggaan om te bekijken wat ervoor zorgde dat de

gesprek tussen dokter en patiënt wordt altijd gekleurd door de persoon van de

longarts toen dat advies gaf. Met andere woorden, je kan uitzoeken of de eerste

dokter, door de omgeving van de behandelkamer, door de tijd van de dag, door de

diagnose juist was. Daar kun je van leren en vervolgens kun je een kwaliteitsslag

toevallige stemming van de patiënt, enzovoorts.”

maken.”

Kernvraag

Kernteam

De kernvraag is volgens professor Van der Molen: welke vragen moet je hoe aan de

Dat laatste is ook de reden dat professor Van der Molen zitting heeft genomen

patiënt stellen? Als je dat weet, kun je dat samenvatten in een vragenlijst. Dat heb-

in het PICASSO Kernteam. “Er zijn in Nederland een aantal organisaties die zich

ben we geprobeerd te doen toen we de CCQ ontwikkelden: korte vragen, zinvolle

met COPD bezighouden. In grote lijnen zijn die het wel heel erg eens over de vraag

informatie voor het arts-patiënt contact en scores die het effect van de behande-

welke kant het op moet qua onderzoek. Het mooie van PICASSO vind ik dat het lijn

ling in de tijd kunnen weergeven. Blijkbaar hebben we dat niet slecht gedaan, want

probeert te brengen in de vele initiatieven die er zijn, zonder dat het een deel van

bij vergelijkingen komt onze vragenlijst er wereldwijd steeds als de beste uit.”

die initiatieven daardoor juist in de praktijk de nek omdraait. Nederland kent best veel zorgverleners met een goed idee, die dingen doen die veel meerwaarde heb-

Oh nee

ben voor hun COPD-patiënten. Dat moeten we ondersteunen. We moeten tevens

De afgelopen tien jaar is er bij zorgverleners volgens Thys van der Molen veel ver-

proberen te bewijzen of die dingen ook werken in een grotere context. Ik hoop er in

beterd rond het werken met vragenlijsten. “Toch zijn er nog steeds huisartsen en

het Kernteam aan te kunnen bijdragen dat er exploratief onderzoek wordt gedaan

specialisten die denken: Oh, nee, moeten we dat ook nog laten doen... Ik zeg: jíj

naar nieuwe ideeën die zich elders nog niet bewezen hebben.”

hoeft helemaal niks te doen. De patiënt vult het in en de doktersassistente voert het in. En je krijgt als arts aan het begin van het consult meer duidelijkheid over de symptomen en het verloop van de ziekte dan dat je zelf met jouw vragen uit de

Achtergrond

patiënt zou krijgen. Een typische doktersvraag is: ‘Hoe gaat het?’. Als een patiënt net duizend euro heeft gewonnen in de loterij, antwoordt hij dat het uitstekend gaat, ook al is hij zo benauwd als een tor.”

❱❱ Thys van der Molen studeert tot 1983 geneeskunde in Groningen. Het jaar daarna volgt hij de huisartsenopleiding, waarna hij zich in Hoogezand vestigt. Na gewerkt te hebben als huisarts-opleider wordt hij in 1990 docent aan de

Duidelijker

opleiding huisartsgeneeskunde in Groningen.

Met een goede vragenlijst zijn vragen veel duidelijker, meent professor Van der Molen. “Als je schriftelijk vraagt ‘Hoe gaat het met het hoesten?’, krijg je een veel

❱❱ In 1996 promoveert Thys van der Molen op de behandeling van astma in de

specifieker antwoord dan bij de mondelinge vraag ‘Hoe gaat het?’. En als je alle

huisartsenpraktijk. Vier jaar later wordt hij parttime hoogleraar primary care

antwoorden op dit soort relevante vragen op je scherm hebt nog voor het consult

and respiratory medicine aan de University of Aberdeen.

begint, dan kun je als arts in dat consult een stap verder gaan. Werken met vragenlijsten betekent dus niet dat er werk bijkomt, het bespaart je als zorgverlener juist tijd. En verbetert de zorg die je aan de patiënt kunt leveren.” Vragenlijsten. Ze lopen als een rode draad door de wetenschappelijke carrière van

Troepen

professor Thys van der Molen. “Toen ik begin jaren ‘90 mijn promotie-onderzoek

Dat viel overigens nog niet mee. Thys van der Molen: “Ik liep bij het werken met

Black box

deed, was ik al bezig met het vergelijken van de uitkomsten van vragenlijsten die

vragenlijsten redelijk voor de troepen uit. Het meten van het welbevinden van

Een consult bij een dokter is vanouds een soort ‘black box’, stelt professor Van

patiënten invulden over de kwaliteit van hun leven. In goed Nederlands: patient

patiënten werd in die tijd door artsen vaak met dédain bekeken. Veel te subjectief,

der Molen. “Wat daar plaatsvindt, is geheim en weinig transparant. Het werken met

reported outcomes inzake de health status. Op dat pad ben ik na mijn promotie

zo vonden veel dokters en onderzoekers. Uiteindelijk is mijn artikel over de CCQ

vragenlijsten kan consulten transparanter en

in ‘96 doorgegaan en zeven jaar later heb ik de Clinical COPD Questionnaire (CCQ)

geplaatst in een online journal. Het is nu hun meest geciteerde artikel. Het mijne

daardoor beter maken, “In de regio Groningen

gepubliceerd.”

trouwens ook.”

is er een astma/COPD-dienst. Alle patiënten

❱❱ Thys van der Molen wordt in 2006 benoemd tot hoogleraar astma en COPD in de huisartsenpraktijk aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. Vier jaar later stopt hij als parttime huisarts (wat hij inmiddels in loondienstverband deed). ❱❱ Professor Van der Molen was onder andere - founding president van de International Primary Care Respiratory Group (IPCRG) en lid van het bestuur van de GOLD guidelines committee.

vullen vragenlijsten in. De longfuncties kunnen

Discrepantie

worden afgenomen door gespecialiseerde

Zelf is Thys van der Molen altijd nieuwsgierig geweest naar wat hij noemt ‘de dis-

medewerkers van labNoord. Een longarts

crepantie in de behandelkamer’. “Een huisarts spreekt een patiënt zeven minuten,

checkt alle longfuncties en andere metingen

11

MAGAZINE NR. 18

Uitnodiging: MAAR LIEFST DRIE CONGRESSEN Niet minder dan drie congressen over COPD-zorg worden dit najaar door PICASSO georganiseerd of medegeorganiseerd. We stellen ze graag aan u voor.

Rotterdams COPD-zorgsymposium 9/10

Nationaal congres COPD-ketenzorg 12/10

COPD en stoppen met roken22/11

Huisartsen en hun praktijkondersteuners uit

Samen met de LAN en PICASSO organiseert het

PICASSO, haar ‘tweeling-organisatie’ MIRO, die

de regio Rotterdam zijn de doelgroep van het

Julius Centrum voor Gezondheidswetenschap-

zich richt op stoppen met roken, en het onder-

tweede Rotterdamse COPD-zorgsymposium ‘Van

pen en Eerstelijns Geneeskunde (UMCU) op

zoeksinstituut Caphri (MUMC) organiseren op

preventie tot palliatie’. Op 9 oktober krijgen de

12 oktober in Ede het zesde nationale congres

22 november een bijeenkomst over COPD-zorg-

deelnemers presentaties over onder andere

COPD-ketenzorg. De doelgroep: iedereen die be-

optimalisatie en roken. De focus is uiteraard:

nieuwe inzichten rond de behandeling van

trokken is bij COPD-zorg als hulpverlener, patiën-

stoppen met roken. En samenwerken. Doel-

COPD, de ziektelastmeter en een best practice

tenorganisatie, manager, beleidsmaker, zorgver-

groep van de bijeenkomst: betrokken hulpver-

voorbeeld in Rotterdam-Noord. Daarnaast zijn

zekeraar, onderzoeker, enzovoorts. Onder het

leners, onderzoekers, beleidsmakers (VWS),

er workshops over exacerbatiemanagement,

toepasselijke motto ‘Alone we can do so little,

en patiënten/belangenorganisaties. Na twee

palliatieve zorg, de ziektelast in de praktijk en

together we can do so much’, zullen de deelne-

inleidingen over de kosteneffectiviteit van stop-

het organiseren van lifestyle verandering. Een

mers zich van 9.00 tot 17.00 uur buigen over

pen met roken interventies bij COPD (door pro-

gevarieerd programma van 14.00 tot 20.30 uur.

een veelheid van onderwerpen als ziektepro-

fessor Maureen Rutten-van Mölken, Erasmus

- Aanmelden kan via de website van PICASSO.

gressie en predictiemodellen, de zorgstandaard

Universiteit ) en zorginnovatie en over institu-

COPD, het beste moment voor revalidatie in de

tionalisering in relatie tot betaalbaarheid (door

eerstelijn, de meest effectieve rookstopinter-

professor Ab Klink, Vrije Universiteit) is het

ventie, COPD en e-health, zelfmanagement, de

woord aan de zaal. Aan u dus...

bekostiging van de COPD-zorg en valkuilen bij

- Aanmelden kan via [email protected] of

het opzetten van ketenzorg.

[email protected].

- Aanmelden kan via www.juliusacademy.nl/event/ congres-copd-ketenzorg.

Colofon Abonnement PICASSO Magazine wil zorgverleners, beleidsmedewerkers, managers en andere betrokkenen bij de COPD-zorg informeren over ontwikkelingen binnen en rondom PICASSO voor COPD. Het magazine wordt drie keer per jaar verstuurd naar de leden van de Kern- en Supportprojecten, het Kernteam en andere geïnteresseerden.

Redactie Eindredactie: Denise Schuiten en Elwin Lammers Tekst: Elwin Lammers Fotografie: Elwin Lammers, PICASSO-archief Vormgeving: Rob de Bruijn.nl Redactie advies: Onno van Schayck, Guus Asijee en Denise Schuiten

Voor een (kosteloos) abonnement kunt u contact opnemen met PICASSO. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van PICASSO. Aan de artikelen en rubrieken in het magazine wordt veel zorg en aandacht besteed. Er kan echter geen verantwoordelijkheid worden aanvaard voor eventuele onvoorziene gevolgen die zijn ontstaan door onjuistheden in de artikelen of de rubrieken.

SPI-121411

Stichting PICASSO voor COPD t.a.v. Denise Schuiten Comeniusstraat 6 1817 MS Alkmaar [email protected]