Overeenkomstig met Navigator nummer VII.A, VII.B, VII.C & VIII.A
Beter van kunst - HagaZiekenhuis In het HagaZiekenhuis was tot nu toe geen aanbod van aanvullende zorg. Vroeger bestond er bezigheidstherapie: een vrijwilliger kwam met een kar langs de bedden en bood patiënten handwerkpakketten aan. Deze vorm van afleiding voor patiënten is door bezuinigingen al jaren geleden afgeschaft. Voormalig Planetree coördinator Coby Kervezee bedacht dit initiatief met het Haagse muziekcentrum Koorenhuis, dat naast muzieklessen ook allerlei andere vormen van kunsteducatie biedt. Om uit te testen of en hoe dit werkt, zette zij een pilot op bij de afdeling Dialyse van de locatie Leyweg van het HagaZiekenhuis: een docente beeldende kunst van het Koorenhuis richtte een kar in met teken- en schildermaterialen en daagde patiënten uit iets moois te creëren tijdens hun opname. De resultaten waren mooi en ontroerend. Patiënten werden geïnspireerd een tekening of schilderij te maken; later werd ook borduren aangeboden. Sommige patiënten pakten hun voormalige hobby weer op en produceerden zelfs zoveel dat er een expositie op de dialyse mee kon worden ingericht. Vervolgens ontstond het idee deze vorm van kunsteducatie in bredere zin aan te bieden aan alle verpleegafdelingen. Samen met het Koorenhuis heeft HagaZiekenhuis een subsidieaanvraag gedaan bij cultuurfondsen (Cultuurparticipatie, Fonds 1818 en Fonds Madurodam) en dat leverde €45.000 op. Voldoende om 6 kunstkarren te kunnen inrichten en dit project voor 2 jaar te realiseren (tot september 2014). Er is een project opgezet met 2 projectleiders, één van het HagaZiekenhuis en één van het Koorenhuis. De uitbreiding bestaat uit een beeldende kunst kar (tekenen, schilderen, borduren), muziekkar (instrument (leren) bespelen of samen zingen) en een schrijfkar (gedichten maken, verhaal of lied schrijven of samen lezen). Bij de inrichting van de karren zijn de kunstdocenten van het Koorenhuis nauw betrokken. Voor het Juliana Kinderziekenhuis, dat onderdeel is van HagaZiekenhuis, is één van de kunstkarren in overleg met de pedagogische zorg ingericht als Beeld- en Mediakar, speciaal voor tieners. Hiermee kunnen ze blogs en animatiefilmpjes leren maken. De HagaAcademie heeft een workshop voor de kunstdocenten verzorgd om hen voor te bereiden op het werken met patiënten op een verpleegafdeling: een verpleegkundige
lichtte haar rol in het zorgproces toe. In het HagaZiekenhuis is geïnventariseerd welke verpleegafdelingen, na de dialyse op de locatie Leyweg, willen deelnemen. De unithoofden van de volgende afdelingen reageerden positief: heelkunde, dialyse locatie Sportlaan, longgeneeskunde, orthopedie, maag/darm-/leverziekten en oncologie. Op deze kunstactiviteiten kenbaar te maken bij de patiënten is een folder gemaakt. Voor afdelingen waar patiënten beschikking hebben over een bedside terminal, de zogenaamde Haga PatiëntenPC, is een keuze knop ‘activiteiten’ ontwikkeld. Begin 2013 vindt de kick off plaats: tijdens de lunch demonstreren de kunstdocenten op beide locaties de kunstkarren en bijbehorende activiteiten aan de zorgmedewerkers. Ook worden de karren op de deelnemende afdelingen zelf gedemonstreerd aan de zorgmedewerkers. Door kennis te hebben van de mogelijkheden van de activiteiten kunnen verpleegkundigen en artsen patiënten stimuleren aan een activiteit aan het bed deel te nemen. Patiënten kunnen zich bij één contactpersoon aanmelden voor de kunstactiviteiten. In de folder en op de PatiëntenPC staat op welke dagen/tijden welke activiteiten beschikbaar zijn. Elke kunstkar/docent is 2 uur per week per locatie beschikbaar. De cultuurfondsen, die de subsidie hebben verstrekt, hebben aangegeven graag te zien dat de patiënt ook een kleine eigen financiële betaalt. Vooralsnog hebben het Koorenhuis en HagaZiekenhuis ervoor gekozen hiervoor sponsoraanvragen bij de Vriendenfondsen (voor volwassenzorg en voor het kinderziekenhuis) in te dienen. Wat is de verbeterde situatie in de praktijk?
Verbeteringen: a. Invulling van de wens van HagaZiekenhuis om patiënten een vorm van aanvullende zorg aan te kunnen bieden b. De kunstactiviteiten worden op een professionele manier begeleid c. Het is veel meer dan activiteitenbegeleiding, namelijk kunsteducatie d. Binnen HagaZiekenhuis kunnen een aantal plekken/muren worden bekleed met kunst van patiënten, als resultaat van deelname aan de beeldende kunst activiteiten. Uiteraard kunnen patiënten hun kunst ook mee naar huis nemen.
Het effect van de kunstactiviteit op het welzijn van de patiënt wordt in het eerste kwartaal 2013 gemeten (eerst een nulmeting bij nieuwe patiënten en vervolgens onderzoek naar het effect op de beleving van de patiënt na deelname). Wat is uniek aan dit initiatief? Het aanbod van professionele kunsteducatie aan het bed, waarbij variatie van het aanbod mogelijk is; De samenwerking tussen een ziekenhuis en een muziekcentrum in Den Haag; Het structureel aanbieden van verschillende vormen van kunst/creativiteit als aanvullende zorg, waar de patiënt keuze heeft; De speciale kunstkar voor tieners, nl. ‘Beeld en Media’, de mogelijkheid stop motion animatiefilms en blogs te leren maken aan het bed. De patiënt wordt met de kunstkar naar zijn eigen keuze weer eigen regie teruggegeven tijdens opname, ook kortdurende opnames, in HagaZiekenhuis. Het belang van de mens achter de patiënt wordt gehonoreerd. Daar waar de patiënt hobby’s, interesses en activiteiten mist, biedt het ziekenhuis een alternatief. De patiënt wordt er blij van. Ook de medewerker wordt er door geïnspireerd en geraakt. De samenwerking met het Koorenhuis uit de stad zelf en het feit dat er subsidie voor gegeven wordt in deze moeilijke tijd voor cultuur geeft aan dat ook andere instellingen dit een belangrijk project vinden. Verslag van kunstdocent en gedicht gemaakt tijdens proefmaand samen met patiënte van afdeling heelkunde: ‘Ik heb een prachtig gesprek gehad met patiënte van de heelkunde; die eigenlijk niets met de kunstkar wilde, maar wel even wilde praten. Ze is al twee weken daar, na een erg zware operatie, tumor in de blaas. Die is weggehaald, net als haar baarmoeder en eierstokken’. ‘Ze is constant misselijk, kan niet zelf eten. Heftig allemaal. Ze vertelde dat ze altijd maar doorging, zorgen voor haar dochter en man. Het hele huis altijd spic en span en dat ze zichzelf nooit iets gunde. Haar man zei al heel lang dat er wel iets groots moest gebeuren om haar te laten stoppen of te doen veranderen. Afgelopen zomer begon dat dus opeens met een onschuldige blaasontsteking en toen ging het heel hard. Van een vrouw die altijd alles zelf deed en nooit hulp van anderen vroeg ligt ze nu in een bed aan slangetjes en is ze afhankelijk van anderen en moet ze vooral ontzettend veel geduld hebben! Ze vertelde over haar leven, haar dochter en hun band, maar ook dat ze zichzelf altijd wegcijferde. Ze zei me dat ze ging veranderen. Dat maakte indruk, ze was zo stellig. Ze zei dat ze het nooit meer zo zou doen als eerst. Dat vond ik zo mooi en sterk dat ik dit voor haar wilde opschrijven zodat het voorgoed bij haar zou blijven. Ze heeft het mooi uitgeschreven van mij gekregen en was er heel blij mee. ‘Het gaat in een lijstje’, zei ze, en dat haar man dit ook geweldig zou vinden’.
Het gedicht: VERANDERING VAN LEVEN -voor WilEr is geen Nieuwjaar voor nodig Om een goed voornemen te hebben Gedwongen te stoppen met rennen Groeit er langzaam maar zeker een besef “Zo ga ik niet meer verder, Ik zal het anders doen” Genieten, er op uit trekken Tijd voor mijzelf en samen met anderen Weg met de dagelijkse beslommeringen Het huishouden en wat maar belangrijk lijkt; Dit wordt mijn tijd Deze tijd is voor mij! DIANN VAN FAASSEN dichter schrijfdocent
