Betalingsbereidheid gebruikers mountainbikeroutes in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Betalingsbereidheid gebruikers mountainbikeroutes in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Wageningen Universiteit, Februari 2011

Betalingsbereidheid gebruikers mountainbikeroutes in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

ACT groep:

Groep 761

Project:

Betalingsbereidheid onder mountainbikers

Project datum:

Periode 3/4, 2011

Studenten:

Adriaan Prins, 860929-671-030 Linda van Os, 880720-630-010 Harmen Mijnen, 870117-593-020 Rense Strikwerda, 870915-812-130 Rianne van Doorn, 890602-193-130

Opdrachtgever: Expert: Team Coach:

Hugo Hoofwijk , De Wetenschapswinkel Wim Heijman, Wageningen UR Josette Jacobs, Wageningen UR

Inleverdatum:

Vrijdag 25 februari 2011

1

Voorwoord Dit rapport is geschreven door studenten van Wageningen Universiteit in opdracht van de Wetenschapswinkel Wageningen UR. Deze organisatie voert onderzoeken uit die een maatschappelijk belang dienen. De NTFU heeft hier een onderzoek ingediend naar de mogelijkheden voor eventuele uitbreiding van de mountainbikeroutes in het NPUH. Dit onderzoek met als onderwerp ‘betalingsbereidheid onder mountainbikers’ is een onderdeel van dit overkoepelende project. Wij willen graag iedereen bedanken die aan dit onderzoek heeft meegeholpen. Als eerste Hugo Hoofwijk, opdrachtgever, die ons gedurende het project heeft ondersteund en begeleid. Daarnaast Wim Heijman, expert op het gebied van betalingsbereidheid, die ons geholpen heeft met het opstellen van de enquête en de analyse hiervan. Verder Josette Jacobs, onze coach vanuit Wageningen UR, die ons begeleiding in het groepsproces heeft gegeven. Ook Mark Torsius van de NTFU, die een bijdrage aan de enquête heeft geleverd. Tot slot willen wij ook de verschillende mountainbikeverenigingen en alle mountainbikers die aan de enquête hebben meegewerkt bedanken. Het resultaat van de samenwerking met bovenstaande personen kunt u lezen in dit rapport. Wij hopen met dit onderzoek bijgedragen te hebben aan een oplossing voor het beheer en onderhoud van het mountainbikeroutenetwerk in het NPUH. Wellicht kan aan de hand van de uitkomsten van dit onderzoek op de lange termijn een landelijk systeem geïmplementeerd worden. Rianne van Doorn, voorzitter Rense Strikwerda, secretaris Linda van Os, penningmeester Harmen Mijnen Adriaan Prins Wageningen, februari 2011

2

Inhoudsopgave Voorwoord .............................................................................................................................................................. 2 Management samenvatting ................................................................................................................................... 5 1.

Introductie van het probleem......................................................................................................................... 6 1.1 Aanleiding ..................................................................................................................................................... 6 1.2 Doel .............................................................................................................................................................. 6 1.3 Onderzoeksvragen ....................................................................................................................................... 7

2.

Onderzoeksmethoden .................................................................................................................................... 8 2.1 Literatuurstudie ............................................................................................................................................ 8 2.2 Kwalitatieve interviews ................................................................................................................................ 8 2.3 Enquête ........................................................................................................................................................ 8 2.3.1 Enquêtes afgenomen in NPUH .............................................................................................................. 9 2.3.2 Enquêtes afgenomen bij wielertochten ................................................................................................ 9 2.3.3 Enquêtes online afgenomen .................................................................................................................. 9 2.3.4 Verantwoording enquête ...................................................................................................................... 9 2.4 Betalingsbereidheidanalyse ......................................................................................................................... 9 2.5 Reiskostenanalyse ...................................................................................................................................... 10 2.6 Populatie .................................................................................................................................................... 10

3.

Theorieën betalingsbereidheid..................................................................................................................... 12 3.1 Betalingsbereidheidsanalyse ...................................................................................................................... 12 3.1.1 Willingness to pay ................................................................................................................................ 12 3.1.2 Willingness to accept ........................................................................................................................... 13 3.2 Reiskostenanalyse ...................................................................................................................................... 13 3.2.1 Reiskosten ............................................................................................................................................ 13 3.2.2 Zonale reiskostenmethode .................................................................................................................. 13 3.2.3 Vraagfunctie ........................................................................................................................................ 14 3.2.4 Prijselasticiteit...................................................................................................................................... 14 3.3 Relevantie theorie ...................................................................................................................................... 14

4.

Betalingsbereidheidanalyse gebruikers NPUH ............................................................................................. 16 4.1 Betalingsbereidheid per scenario ............................................................................................................... 16 4.2 Betalingsbereidheid per enquêtelocatie .................................................................................................... 21 4.3 Conclusie .................................................................................................................................................... 23 4.4 Verantwoording ......................................................................................................................................... 23

5. Reiskostenanalyse gebruikers NPUH ................................................................................................................ 25 5.1 Zonering ..................................................................................................................................................... 25 5.2 Analyse reiskosten...................................................................................................................................... 25 5.3 Vergelijking reiskostenanalyse met betalingsbereidheid ........................................................................... 27 5.4 Conclusie .................................................................................................................................................... 30 5.5 Verantwoording ......................................................................................................................................... 30 3

6.

Effect Voorzieningen op betalingsbereidheid .............................................................................................. 32 6.1 Waardering per voorziening....................................................................................................................... 32 6.2 Spreiding waardering ................................................................................................................................. 33 6.3 Conclusie .................................................................................................................................................... 34

7.

Mogelijke vormgeving gebruiker-betaalt systeem ....................................................................................... 35 7.1 Bestaande gebruiker-betaalt systemen ..................................................................................................... 35 7.2 Resultaten enquête NPUH ......................................................................................................................... 36 7.2.1 Bekendheid met gebruiker-betaalt systeem ....................................................................................... 36 7.2.2 Voorkeur betaaltermijn ....................................................................................................................... 37 7.2.3 Voorkeur betaalsysteem ...................................................................................................................... 37 7.3 Conclusie .................................................................................................................................................... 37

8.

Conclusie & Aanbevelingen .......................................................................................................................... 39

9.

Discussie ....................................................................................................................................................... 41 9.1 Nul-antwoorden ..................................................................................................................................... 41 9.2 Betalingsbereidheid respondenten ........................................................................................................ 41 9.3 Frequentie enquête ................................................................................................................................ 41 9.4 Willingness to Accept.............................................................................................................................. 41 9.5 Reiskostenmethode ................................................................................................................................ 42 9.6 Verschil uitkomsten tussen steekproeflocaties ...................................................................................... 42 9.7 Waardering voorzieningen ..................................................................................................................... 42

Literatuurlijst ........................................................................................................................................................ 43 Appendix 1: Overzicht Enquêteren ....................................................................................................................... 45 Appendix 2: Verantwoording opbouw enquête ................................................................................................... 46 Appendix 3: Verantwoording analyse enquêtes................................................................................................... 54 Appendix 4: Kaarten zonering reiskostenanalyse ................................................................................................. 56

4

Management samenvatting In het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug zijn enkele mountainbikeroutes aanwezig, waarvan de lengte en het onderhoud beperkt zijn. Er bestaan plannen om deze routes te verbeteren en uit te breiden. Een bijdrage van de routegebruikers maakt dit financieel haalbaar. Om de betalingsbereidheid te onderzoeken is literatuuronderzoek naar reiskosten en betalingsbereidheid gedaan en een enquête over betalingsbereidheid opgesteld die onder gebruikers van de routes in het NPUH is afgenomen. Met de resultaten, afkomstig uit de enquête, is berekend hoeveel bezoekers bereid zijn om te betalen voor verschillende scenario’s en zijn de reiskosten die zij maken om het gebied te bezoeken in kaart gebracht. Ook is onderzocht welke voorzieningen de betalingsbereidheid vergroten en welk betalingssysteem de voorkeur heeft. Uit de betalingsbereidheidanalyse blijkt dat men bereid is gemiddeld €9.97 per jaar en €1.35 per dag te betalen voor het gebruik van het huidige routestelsel in de huidige staat. Wanneer de routes worden uitgebreid en verbeterd stijgt de betalingsbereidheid tot wel €18.48 per jaar en €2.52 per dag. Dit geldt voor het meest luxe scenario. Ondanks deze hogere betalingsbereidheid, worden de voorzieningen uit het laatste scenario laag gewaardeerd en zij vergroten de betalingsbereidheid in beperkte mate. Uit de reiskostenanalyse blijkt dat bij een toegangsprijs van €24.83 per dag geen bezoekers meer naar het NPUH zullen komen. Ook blijkt dat €1.66 een optimale heffing per bezoek is. Er wordt geadviseerd om een ‘gebruiker-betaalt’ systeem in het NPUH in te voeren, waarbij een bijdrage van €10,- per jaar wordt gevraagd aan de mountainbikers. Het systeem waarbij jaarkaarten via het internet aangeschaft kunnen worden heeft de voorkeur. Voor incidentele bezoekers wordt aangeraden dagkaarten beschikbaar te stellen à €1.50 per stuk.

5

1. Introductie van het probleem 1.1 Aanleiding Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH) ligt in het zuidelijk deel van de Utrechtse Heuvelrug en is circa 6000 hectare groot. Het NPUH is een samenwerkingsverband van terreineigenaren, overheden en belangenorganisaties. Het gebied is in eigendom van verschillende particuliere eigenaren, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Het Utrechts Landschap, en gemeenten. In het NPUH zijn verschillende mountainbikeroutes aanwezig. Op dit moment zijn er vier routes; Amerongen (16km), Zuylenstein (7km), Lombok (3km) en Kwintelooijen (1.6km). Er zijn plannen om deze routes te verbinden, uit te breiden en te verbeteren. Onduidelijk is nog of de routes worden verbeterd en waar deze precies zullen gaan lopen. Daarover beslissen de grondeigenaren en terreinbeheerders. Om de routes te onderhouden en om eventuele verbeteringen aan de routes te kunnen realiseren zijn extra inkomsten noodzakelijk. Daarnaast wil de huidige regering 40% op natuurbeheer gaan bezuinigen, wat gevolgen kan hebben voor recreanten, waaronder mountainbikers. In het ergste geval zouden de bestaande mountainbikeroutes in het NPUH wegbezuinigd kunnen worden, waardoor de mogelijkheid tot mountainbiken daar verdwijnt. De aanzet voor het uitvoeren van dit onderzoek was al gegeven door de Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU), voordat de bezuinigingsplannen van het huidige kabinet bekend gemaakt werden. Deze bezuinigingsplannen vergroten de noodzaak van dit onderzoek echter wel. De NTFU is een belangenvereniging voor de sportieve racefietser, de mountainbiker en de recreatieve fietser (NTFU.nl, 2010). Op dit moment is onvoldoende duidelijk welke partij welke financiële verantwoordelijkheid draagt. Zeker als het gaat om de uitbreiding en het onderhoud van het mountainbikeroutenetwerk. De grootste financier van de Nationale Parken is het ,ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I). Daarnaast worden maatregelen en activiteiten gefinancierd door landeigenaren en andere (lokale) partners (Ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie, 2010). De organisatie van het NPUH gaat uit van overeenkomsten op grond van onderlinge afstemming en consensus (Overlegorgaan NPUH, 2003). De relatie tussen mountainbikers en met name particuliere landeigenaren staat onder druk. Er moet tot een oplossing gekomen worden waarmee alle betrokken partijen tevreden zijn.

1.2 Doel Omdat uitbreiding en verbetering van mountainbikeroutes erg duur is zal er een externe bron van inkomsten moeten worden gezocht. Deze inkomsten zouden gecreëerd kunnen worden door een betalingssysteem voor gebruikers in te voeren. In verschillende natuurgebieden is er al sprake van een zo genaamd ‘gebruiker-betaalt’ systeem. Voor mountainbikers heeft Natuurmonumenten een sticker à € 5,- om gebruik te mogen maken van de mountainbikeroutes in drie verschillende gebieden. De NTFU doet nu een onderzoek naar de mogelijke invoer van een dergelijk vergunningensysteem in het NPUH. De vraag is hoe groot de betalingsbereidheid is en wat de verwachtingen omtrent voorzieningen en service van de gebruikers zijn. De aandacht gaat dan onder andere uit naar de noodzakelijkheid van extra voorzieningen om de betalingsbereidheid te vergroten. De uitkomsten van dit onderzoek dragen bij aan de vraag of het financieel haalbaar is de mountainbikeroutes op de Utrechtse Heuvelrug uit te breiden tot een volwaardig mountainbikeroutenetwerk en of er draagvlak is voor het laten meebetalen van mountainbikers. Het toekomstige systeem van het NPUH kan als pilot worden gezien voor mountainbikeroutes door heel Nederland, voor eventuele landelijke invoering. Om het bovenstaande doel te bereiken zijn verschillende deelvragen opgesteld en deze worden behandeld in de volgende paragraaf. Het toekomstige systeem van het NPUH kan als pilot worden gezien voor mountainbikeroutes door heel Nederland, voor eventuele landelijke invoering.

6

1.3 Onderzoeksvragen Om de betalingsbereidheid te onderzoeken is een literatuuronderzoek uitgevoerd, is er een enquête opgesteld en afgenomen en zijn er enkele kwalitatieve interviews gehouden. De enquêtes zijn geanalyseerd met behulp van de uitkomsten van het literatuuronderzoek. De resultaten hiervan zijn weergegeven in dit rapport. Hieronder staan de verschillende onderzoeksvragen die gebruikt zijn voor het onderzoek en de analyse van de enquêtes. Achter elke deelvraag wordt aangegeven in welk hoofdstuk van dit verslag deze beantwoord wordt: 1. 2. 3. 4. 5.

Welke theorieën van betalingsbereidheid zijn toe te passen op het huidige probleem? (Hoofdstuk 3: Theorie Reiskosten- en Betalingsbereidheidanalyse) Wat is de betalingsbereidheid van mountainbikers voor het gebruik van mountainbikeroutes in NPUH? (Hoofdstuk 5: Betalingsbereidheidanalyse gebruikers NPUH) Hoeveel tijd en moeite investeren mountainbikers om gebruik te maken van de routes in NPUH? (Hoofdstuk 4: Reiskostenanalyse gebruikers NPUH) Welke voorzieningen op de mountainbikeroutes kunnen de betalingsbereidheid vergroten? (Hoofdstuk 6: Effect voorzieningen op betalingsbereidheid) Op welke wijze kan een ‘gebruiker-betaalt’ systeem ingezet worden in NPUH? (Hoofdstuk 7: Mogelijke vormgeving ‘gebruiker-betaalt’ systeem)

7

2. Onderzoeksmethoden In dit hoofdstuk worden de opzet en de uitvoering van het onderzoek beschreven. Er zijn verschillende methoden gebruikt. Zo is er een literatuurstudie uitgevoerd, zijn er kwalitatieve interviews gehouden en enquêtes afgenomen. Deze methoden zullen gezamenlijk tot uitkomsten leiden waarmee de deelvragen beantwoord kunnen worden. De verschillende gebruikte methoden en de samenhang daartussen wordt in onderstaande paragrafen toegelicht.

2.1 Literatuurstudie De literatuurstudie is een ondersteuning voor het uitvoeren van de betalingsbereidheiden reiskostenanalyse. Om deze analyses uit te kunnen voeren zijn er vragen over betalingsbereidheid en reiskosten opgenomen in de enquête. Daarvoor is in de literatuur gezocht naar theorieën over en methoden voor de analyses. De reiskostenanalyse dient ter vergelijking voor de betalingsbereidheidanalyse en zal net als deze een indicatie geven van wat mountainbikers over hebben (gemeten in geld, tijd en moeite) om te mountainbiken in het NPUH. De literatuurstudie geeft ook een overzicht van de voortgang in andere gebieden na invoering van een betalingssysteem. Hierin zijn de voor- en tegenargumenten opgenomen. Daarnaast wordt beschreven of het systeem succesvol is. Hieronder wordt kort beschreven wat er in de betalingsbereidheiden reiskostenanalyse beschreven is en waarom deze methoden gebruikt zijn.

2.2 Kwalitatieve interviews Ter ondersteuning van het project zijn er kwalitatieve interviews afgenomen. Reden hiervoor is om informatie in te winnen over de relatie tussen mountainbikers en belanghebbenden en om de huidige visie van stakeholders helder te krijgen. Er is een bijeenkomst van het gebruikersplatform van NPUH bijgewoond. Hier is gesproken met Renske Zwart, secretaris van NPUH, en Mark Torsius, NTFU. Aan de hand hiervan is duidelijker geworden welke gebruikersgroepen er zijn en wat de belangen en verwachtingen zijn van deze betrokkenen. Ook is de NTFU benaderd, omdat zij als overkoepelende organisatie een breed beeld heeft van wat er leeft onder mountainbikers en mountainbikeverenigingen. Tijdens een afspraak met Mark Torsius is een concreter beeld als het gaat om de verwachtingen van de NTFU geschept. Daarnaast is informatie ingewonnen over de onderzoeksmethode. Om antwoord te krijgen op de vraag hoe de vormgeving van een ‘gebruiker-betaalt’ systeem er in andere natuurgebieden uitziet, heeft er na een literatuurstudie een telefonisch interview plaatsgevonden met dhr. D. van Kooi van Natuurmonumenten. Vereniging Natuurmonumenten heeft ervaring met het betaalde gebruik van mountainbikeroutes, en dit zou gebruikt kunnen worden in het NPUH.

2.3 Enquête Om data te genereren die bruikbaar is voor de genoemde analyses, is ervoor gekozen om enquêtes af te nemen onder gebruikers van mountainbikeroutes in het NPUH. Met kennis uit de literatuur over het gebied en de vereiste data, is een enquête opgesteld die vragen bevat waarmee de betalingsbereidheiden reiskostenanalyses kunnen worden uitgevoerd. Een viertal scenario’s is opgesteld. Scenario 1 is gelijk aan de huidige situatie van de mountainbikeroutes in het NPUH. De daaropvolgende scenario’s betreffen een uitbreiding in routenetwerk en voorzieningen. Aan de mountainbikers is gevraagd wat zij voor deze verschillende situaties bereid zouden zijn te betalen. Aan de hand van de betalingsbereidheid voor de verschillende scenario’s kan worden ingeschat wat de voorkeuren zijn als het gaat om mountainbiken in het NPUH. Hieronder is aangegeven op welke locaties enquêtes zijn afgenomen, met daarbij toelichting. 8

2.3.1 Enquêtes afgenomen in NPUH Allereerst is er in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug op verschillende dagen en tijdstippen geënquêteerd. Er is voor gekozen om ook een aantal keer doordeweeks te enquêteren, hoewel er dan weinig mountainbikers werden aangetroffen. Dit, om ervoor te zorgen dat ook de mensen die alleen doordeweeks komen geënquêteerd werden. Op deze manier is geprobeerd de enquête zo representatief mogelijk te maken Bij de enquêtes die persoonlijk zijn afgenomen werd de respondenten verzocht de enquête alleen in te vullen als zij bekend waren met de situatie in NPUH. Een volledig overzicht van de enquêteermomenten is opgenomen in appendix 1. 2.3.2 Enquêtes afgenomen bij wielertochten Er is gekozen om ook enquêtes af te nemen bij wielertochten in de omgeving van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Dit omdat er op een toertocht vaak enkele honderden mountainbikers afkomen, waardoor er een grote groep potentiele populatie bij elkaar is. Er is aan de deelnemers gevraagd of zij bekend waren met mountainbikeroutes in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug alvorens hen de enquêtes in te laten vullen. Door te enquêteren bij wielertochten hoopten wij de respons te verhogen. Een overzicht van de verschillende verenigingen waar enquêtes zijn afgenomen is ook weergegeven in appendix 1. 2.3.3 Enquêtes online afgenomen Er zijn ook enquêtes via internet verspreid. De enquête is met behulp van www.thesistools.com gemaakt. De links naar deze enquête zijn op www.ntfu.nl, www.forum.mountainbike.nl en op www.singletracks.nl geplaatst. Bij de internetenquête is op het beginscherm verzocht deze alleen in te vullen indien men bekend is met de situatie. Door de enquête ook op internet te plaatsen wordt een grotere en daarmee representatievere doelgroep aangesproken met mogelijk een andere mening dan de gebruikers ter plekke. De kans om gebruikers met een lage gebruikersfrequentie in NPUH te treffen is kleiner dan de kans dat gebruikers met een hoge gebruikersfrequentie daar aangetroffen worden. Door enquêtes ook op internet te plaatsen werd getracht de mountainbikers met een lage gebruikersfrequentie ook te bereiken. 2.3.4 Verantwoording enquête De enquête is kort en helder gemaakt, bestaande uit een dubbelzijdig geprinte A4 met het doel deze laagdrempelig te houden om hiermee de hoeveelheid respons te verhogen. Onbegrip en misinterpretatie is getracht te voorkomen door de vraagstelling eenvoudig en duidelijk te maken en een beperkt aantal antwoordmogelijkheden te geven. Om te testen of de vragen duidelijk waren zijn proefenquêtes afgenomen onder tien respondenten. Aan de hand van hun antwoorden is de enquête aangepast en verbeterd. Een uitgebreide verantwoording van de enquête is opgenomen in appendix 2. Voor het verkrijgen van een hoge respons zijn in overeenkomst met ‘tailored design’ theorie (Dillmann, 1978; Dillmann,2000) bepaalde aanbevelingen meegenomen, namelijk: betrouwbaarheidsgehalte door associatie met Wageningen Universiteit en het voorleggen van een enquête waarbij de respondent het gevoel heeft dat zijn mening direct invloed heeft op de uitkomsten. Bij het verwerken van de ingevulde enquêtes bleken er meerdere mogelijkheden om resultaten te analyseren. Om diverse interpretaties van de data te voorkomen en de objectiviteit te waarborgen is er een duidelijk systeem aangebracht in de verwerking. De verantwoording voor afspraken die gemaakt zijn met betrekking tot deze verwerking is opgenomen in appendix 3.

2.4 Betalingsbereidheidanalyse De betalingsbereidheid is verkregen uit de enquête aan de hand van antwoorden die respondenten hebben gegeven op de vragen naar betalingsbereid. Voor elk scenario is op deze manier een (gemiddelde) waarde per dag en een waarde per jaar verkregen. Vervolgens is voor elk scenario een statistische analyse uitgevoerd voor betalingsbereidheid per dag en per jaar. Hieruit zijn waarden voor de gemiddelden en spreiding onttrokken. Hierna zijn gepaarde t-toetsen uitgevoerd om verschillen tussen de scenariogemiddelden statistisch te kunnen bewijzen. Ook zijn de verklarende variabelen bezoekfrequentie en zonering tegen elkaar uitgezet en geanalyseerd. Verder zijn analyses uitgevoerd met betrekking op frequentie en zonering, uitgezet tegen de 9

betalingsbereidheid. Tot slot zijn met behulp van t-toetsen de verschillen in uitkomsten tussen de diverse enquêtelocaties onderzocht.

2.5 Reiskostenanalyse Aan de hand van 16 cirkelvormige zones, met een breedte van 5 kilometer per zone, kan de vraagfunctie voor de reiskostenanalyse berekend worden. Voor elke zone is de gemiddelde afstand tot het gebied genomen (bijvoorbeeld voor zone 5-10 km, 7.5 km). Deze waarde per zone wordt verdubbeld (in verband met de heenen terugreis) en vervolgens vermenigvuldigd met 1.3 (factor voor het omrekenen van hemelsbreed naar daadwerkelijke afstand). Omdat de totale reiskosten alleen voor de huidige situatie zijn bepaald, is deze gehele analyse als het gaat om betalingsbereidheid gebaseerd op scenario 1. De totale reiskosten zijn samengesteld door te kijken naar directe vervoerskosten (€ 0.19 per kilometer, gebaseerd op gemiddelde reiskostenvergoeding, niet voor mountainbike) en reistijdkosten (‘opportunity costs’), € 0.10 per kilometer voor een auto en € 0.30 voor een mountainbike). De indicatieve kosten van de reistijd zijn gebaseerd op het gemiddelde uurloon. Er worden meerdere analyses uitgevoerd met verschillende uitgangspunten, waaronder met of zonder meerekenen van de kosten die men kwijt is aan de tijd van de reis. Daarnaast is er een vergelijking gemaakt tussen de kosten die men kwijt is voor de reis en de betalingsbereidheid zoals respondenten hadden aangegeven in de enquête. Hiermee kan de verwachting van het aantal bezoeken worden weergegeven bij invoering van een bepaalde toegangsprijs. Dit is gebaseerd op de steekproef van 338 respondenten waarvan 315 respondenten voor de reiskostenanalyse zijn gebruikt. Dit i.v.m. het feit dat niet elke respondent zijn of haar postcode had ingevuld. Om de totale reiskosten goed te analyseren is er een vraagfunctie opgesteld. Het idee achter deze vraagfunctie is dat kan worden geschat hoeveel bezoeken er in de toekomst zullen zijn bij een bepaalde prijs. Dit door middel van het gebruik van de gegevens van de verschillende zones. Om een voorbeeld te geven: stel dat de mensen uit zone 1 indirect €2,- over hebben om naar het NPUH te komen, de mensen in zone 2 €4,- en de mensen uit zone 3 €6,-. Op het moment dat er een toegangsprijs geheven wordt van €2,-, bevinden de mensen uit zone 1 zich nu in dezelfde situatie als de mensen uit zone 2 bij geen toegangsprijs. Hieruit kan worden afgeleid hoeveel bezoeken er zullen gaan plaatsvinden bij een prijsstijging van €2,-. Uiteraard moet er een correctie plaatsvinden voor de populatie die in grootte verschilt per zone. De formule die gebruikt wordt om de vraagzone te bepalen is als volgt: totale populatie zone x fractie steekproefpopulatie van totale populatie zone x gemiddelde bezoekfrequentie zone Aan de hand van deze gegevens kunnen de analyses voor de prijs worden vastgesteld. De prijs kan gebaseerd worden op verschillende aannames, daarom zijn er vier verschillende analyses uitgevoerd onder de volgende voorwaarden: totale reiskosten, dus inclusief de waardering van reistijd (analyse 1); alleen directe vervoerskosten, dus geen reistijdkosten (analyse 2); er wordt aangekomen dat alle respondenten met de auto komen (analyse 3); alle respondenten komen met de auto, maar de reistijdkosten worden niet meegenomen (analyse 4). Voor deze verschillende aannames is gekozen omdat er gezocht werd naar de meest representatieve analyse. Het prijsverschil per zone is bepaald door een regressie (=helling van de grafiek). De waarden zijn ook handmatig berekend, maar er is gekozen voor een regressie omdat dit statistisch beter verantwoord is

2.6 Populatie De populatie van het onderzoek bestaat uit mountainbikers die bekend zijn met de mountainbikeroutes in NPUH. Respondenten dienen bekend te zijn met de routes omdat zij anders het product en daarmee hun betalingsbereidheid niet goed kunnen beoordelen. Daarom is gekozen om alleen mensen die bekend zijn met het gebied als populatie te nemen. Data over de totale recreatiepopulatie in NPUH waren beschikbaar uit de Recreatiemonitor 2009 (Bureau Verten Onderzoek, 2009). In dit rapport wordt het totaal aantal afgelegde bezoeken van onder anderen mountainbikers geschat door een aantal metingen op diverse plaatsen in het Nationaal Park. Hieruit kon met behulp van de in de enquête naar voren gekomen bezoekfrequenties en met een vergelijkbaar onderzoek, ook uitgevoerd in opdracht van de Wetenschapswinkel, een schatting van de 10

populatie worden gedaan. Een aanmerking hierbij is dat de groep huidige gebruikers kan verschillen van de groep toekomstige gebruikers. In het onderzoek is rekening gehouden met eventueel uitwijkgedrag van de gebruikers bij betaling. Er is echter geen rekening gehouden met het ontstaan van mogelijke nieuwe gebruikers bij uitbreiding van de routes. De populatie toekomstige gebruikers is in deze zin gelijk gesteld met de populatie huidige gebruikers.

11

3. Theorieën betalingsbereidheid Er bestaan verschillende methoden om betalingsbereidheid van consumenten te berekenen. Echter, omdat het hier gaat om een publiek goed is het complex om de betalingsbereidheid te berekenen. Om de waarde van publieke goederen toch te kunnen schatten bestaan er twee methoden: de ‘aangegeven voorkeur’ techniek, en de ‘onthulde voorkeur’ techniek. Beide methoden berekenen de betalingsbereidheid van consumenten. Door de som te nemen van de bedragen die consumenten bereid zijn te betalen kan vervolgens de totale waarde van het publieke goed worden bepaald. De betalingsbereidheid wordt ook wel ‘willingness to pay’ (WTP) genoemd. ‘Aangegeven voorkeur’ technieken (contingent valuation) bepalen de bereidheid tot betalen door middel van directe vragen aan de gebruikers. Een standaardvraagstelling daarbij is bijvoorbeeld: ‘Hoeveel zou u willen betalen voor product x?’. ‘Onthulde voorkeur’ technieken achterhalen de betalingsbereidheid niet direct, maar via een omweg. Er wordt gekeken naar verwante kosten of opbrengsten waarmee de waarde van het desbetreffende product kan worden geschat. Op deze manier kan de waarde worden bepaald van een product waarvoor in de huidige situatie geen markt bestaat. Daarom is de ‘onthulde voorkeur’ methode bij uitstek geschikt voor het bepalen van waarde voor publieke goederen. In het geval van recreatie-economie is de reiskostenanalyse een veel gebruikt ‘onthulde voorkeur’ instrument (Ward, 2000). De reiskostenanalyse wordt ook wel ‘travel cost method’ (TCM) genoemd.

3.1 Betalingsbereidheidsanalyse Naast de mogelijkheid om een vraagfunctie af te leiden uit de gemaakte reiskosten (onthulde voorkeur/’revealed preference’), is het ook mogelijk om consumenten direct naar hun betalingsbereidheid te vragen. Dit is een ‘stated preference’ methode voor het schatten van de bereidheid tot betalen voor een product. Daarin verschilt het van de onthulde voorkeur methode, welke gebruikt wordt bij de reiskostenanalyse. ‘Stated preference’, letterlijk ‘aangegeven voorkeur’, gaat uit van verklaringen van de gebruikers over hun betalingsbereidheid. Dit in tegenstelling tot onthulde voorkeur, waar deze wordt afgeleid uit andere factoren. 3.1.1 Willingness to pay Bij WTP wordt de gebruikers een directe vraag voorgelegd over hoeveel zij voor het gebruik van een goed maximaal zouden willen betalen. De gebruikelijke methode hiervoor is het uitvoeren van een enquête (Bateman et al., 2002). Een standaardvraag in een WTP- enquête is: ‘Hoeveel bent u maximaal bereid te betalen voor goed x?’. Bij kosten-baten analyses wordt een poging gedaan de economische voordelen van een bepaald beleid af te zetten tegen de kosten hiervan. In deze context is WTP ook nauw verbonden met de welvaartseconomie. WTP gaat uit van de aanwezigheid van economische efficiëntie, dat wil zeggen dat ieders welvaart verbetert als hij of zij handelt naar zijn eigen voorkeuren, zodat er geen welvaartsverbeteringen meer mogelijk zijn. Nog een belangrijke aanname is dat de gebruikers voor elk goed een gedefinieerde, in de tijd stabiele en coherente voorkeur hebben (Bateman et al., 2002). WTP is de oudste vorm van betalingsbereidheidanalyse en ook de meest eenvoudige. In de loop van de tijd zijn er echter diverse nadelen duidelijk geworden van deze methode. De belangrijkste nadelen van de methode houden verband met het bewust of onbewust verkeerd antwoorden van respondenten. Respondenten kunnen bijvoorbeeld tactisch antwoorden als zij denken dat hun antwoord invloed heeft op de uitkomsten. Ook kan er een verschil bestaan tussen wat een persoon denkt te willen betalen en wat hij of zij uiteindelijk daadwerkelijk wil betalen. Een alternatief voor het stellen van directe vragen is de zogenaamde ‘choice modelling’ methode. Hierin wordt de waarde van het goed bepaald door deze te vergelijken met andere goederen waarvan de waarde wel bekend is. Dit verhelpt sommige problemen van de WTP methode, maar heeft ook weer eigen nadelen. Vanwege de nadelen die kleven aan WTP kan niet met zekerheid gesteld worden dat de uit WTP verkregen betalingsbereidheid gelijk is aan de werkelijke betalingsbereidheid. Daarom kan WTP niet alleen staan in een analyse. WTP moet worden bijgesteld met informatie uit fundamenteel andere methoden (Randall, 1994). Voorbeelden hiervan zijn ‘willingness to accept’ (WTA) of ‘onthulde voorkeur’ methoden, zoals de reiskostenmethode. 12

3.1.2 Willingness to accept Naast de WTP bestaat ook het concept ‘willingness to accept’, ook wel WTA genoemd. WTA is net als WTP een ‘aangegeven voorkeur’ methode. Bij WTA wordt echter gevraagd naar de hoeveelheid geld waarmee een gebruiker gecompenseerd zou willen worden bij het verlies van toegang tot een bepaald product. Of op een andere manier gesteld; er wordt gevraagd naar de vergoeding die nodig is om de gebruiker iets negatiefs te laten accepteren. Op deze manier wordt het verlies in welvaart van de betreffende persoon geschat en daarmee dus, net als bij WTP, de waarde van het product bepaald. WTP en WTA zouden volgens de theorie daarom dus ook niet van elkaar moeten verschillen. Toch komt het in de praktijk regelmatig voor dat WTA en WTP wel van elkaar verschillen. (Haneman, 1991).

3.2 Reiskostenanalyse De reiskostenanalyse schat op een indirecte manier de betalingsbereidheid van de consument. De reiskostenanalyse heeft zijn fundament in de welvaartseconomie en is vaak onderdeel van een kosten-baten analyse. Ook is het een veelgebruikte methode om de waarde van recreatie te schatten. In theorie zullen bezoekers die dichtbij de locatie wonen minder reisafstand en reistijd kwijt zijn dan bezoekers die van ver komen. Daarom ervaren zij meer voordelen en opbrengsten van de aanwezigheid van de locatie (Ward, 2000). 3.2.1 Reiskosten De reiskostenanalyse kijkt naar de kosten die door de consument worden gemaakt om zich toegang te verschaffen tot het product (Ward, 2000). Er bestaan twee vormen van reiskostenanalyse. Als eerste de ‘reisprijsmethode’ welke de reële kosten meet die het vervoer naar het gebied met zich meebrengt. Daarnaast de ‘reiskostenmethode’ welke de prijs schat van het vervoer aan de hand van de totale reiskosten. Onder de totale reiskosten vallen zowel directe vervoerskosten als ‘opportunity costs’. De ‘opportunity cost’ functie van tijd is belangrijk om te bepalen, omdat kosten van een reis niet alleen uit directe vervoerskosten, maar ook uit de tijd die de reis in beslag neemt bestaan. Het toekennen van een waarde aan deze tijd kan door te kijken naar wat een andere activiteit in de gebruikte tijd had opgeleverd, bijvoorbeeld werken. De ‘opportunity costs’ worden dan bepaald aan de hand van het loon. Deze veronderstelling is niet geheel realistisch gezien de moderne arbeidsvoorwaarden. De huidige arbeidsvoorwaarden zijn gebaseerd op een 40-urige werkweek. Er wordt dus vanuit gegaan dat er toch niet gewerkt zou worden in deze tijd. Cesario (1976) en McKonnell en Strand (1981) schatten de ‘opportunity costs’ van reizen op ongeveer de helft van het uurloon. Anderen, zoals Shaw (1992), concluderen dat het loon weinig te maken heeft met de ‘opportunity costs’, maar dat rantsoenering van tijd een grote rol speelt (Ward, 2000). Wanneer de ‘opportunity costs’ niet zouden worden meegenomen in de analyse zou dit leiden tot een onderschatting van de bereidheid tot betalen. ‘ Opportunity costs’ zullen worden aangeduid met reistijdkosten, De directe vervoerskosten die gebruikt worden bij de reiskostenmethode, zijn gemakkelijker te schatten. Vaak wordt hier een vaste prijs per kilometer voor genomen (Ward, 2000). Er bestaan voor beide methoden beperkingen, omdat de kosten die een bezoeker maakt moeilijk te observeren zijn. Zo kan men hebben geïnvesteerd in materialen, of rekening hebben gehouden met recreatievoorkeur bij de aanschaf van een vervoersmiddel. Dit wordt onder de noemer ‘activity production technology’ geschaard. De ‘activity production technology’ functie is een formule waarin meerdere factoren zijn opgenomen, namelijk goederen, tijd en omgevingsfactoren. Tijd is vervolgens een verband tussen werktijd en tijd besteed aan de activiteit. Deze factoren zijn dus de ‘verborgen’ kosten die buiten de directe kosten van vervoer nog worden gemaakt. Zo zijn er veel factoren waardoor totale reiskosten moeilijk te analyseren zijn (Randall, 1994). Toch zijn de totale reiskosten van een bezoeker te berekenen, mits de keuzes in kostensoorten goed onderbouwd zijn. Omdat bij deze analyse ook de kosten van de tijd die men kwijt is aan de activiteit worden meegenomen, wordt gebruik gemaakt van de reiskostenmethode. 3.2.2 Zonale reiskostenmethode De reiskostenmethode kent twee varianten, de zonale reiskostenmethode en de individuele reiskostenmethode. De zonale methode verdeelt de verkregen data in diverse zones. Voor elk van deze zones worden de gemiddelden van de variabelen berekend (bijv. leeftijd, geslacht, reiskosten, bezoekfrequentie etc.). Dit vereist minder data. Verwacht wordt dat er minder mensen uit verafgelegen zones komen, en dat die 13

mensen minder vaak komen dan bezoekers uit de zones dichtbij het doelgebied. Een nadeel hiervan is dat er per zone slechts gemiddeldes beschikbaar zijn en dat hierdoor dus informatie over individuele bezoekers verloren gaat. Hierdoor is de mogelijke variëteit binnen een zone slecht zichtbaar. Bij de individuele reiskostenmethode is het aantal bezoeken naar het recreatiegebied (per periode, per individu) de afhankelijke variabele. Deze methode is goed bruikbaar wanneer er grote verschillen zijn tussen de individuen, bijvoorbeeld in het aantal bezoeken dat zij brengen (Ward, 2000). Bij het analyseren van de gegevens zal gebruik gemaakt worden van de zonale reiskostenmethode. Als de afstand tot het recreatiegebied toeneemt, stijgen de reiskosten om dat gebied te bezoeken. Er komt een punt (in afstand) vanaf waar er geen vraag meer bestaat naar het goed. Het kan voorkomen dat er zones bestaan zonder vraag (waar geen respondenten vandaan komen) die zich bevinden tussen zones ‘met vraag’. Oplossingen zijn om de zones zonder vraag te verwijderen of om de grootte van de zones aan te passen. De beste oplossing voor dit ‘nul-bezoek’ probleem is nog niet gevonden (Ward, 2000). 3.2.3 Vraagfunctie Een vraagfunctie relateert de mate van vraag aan diverse prijzen. De definitie van ‘vraag’ naar een goed is ‘de hoeveelheid goederen die een consument wil kopen voor diverse prijseenheden binnen een bepaalde tijd, wanneer alle andere factoren buiten de prijs constant blijven’ (Ward, 2000). Doorgaans bestaat er een negatieve vraagfunctie, wat betekent dat de hoeveelheid vraag afneemt naarmate de prijs stijgt. De vraag naar een goed is een functie van verschillende factoren, waaronder prijs en uitvoering van het product, aanwezigheid van substituten, voorkeur van de consument, overheidsbesluiten, populatie van potentiële gebruikers etc. Het is duidelijk dat de functie ook vele factoren kent die niet beïnvloedbaar zijn. De negatieve relatie tussen de gevraagde hoeveelheid van een goed en de prijs is gerelateerd aan het statement vanuit de reiskostenmethode dat de hoeveelheid bezoeken daalt naarmate consumenten hogere reiskosten maken. Nadat de vraagfunctie is geschat, kan deze functie omgezet worden in een vraagcurve. Dit is mogelijk door alle factoren, behalve de prijs, constant te houden. Hiervoor moeten bepaalde waarden voor de overige factoren aangenomen worden. Deze factoren krijgen dan een vaste waarde, waardoor er een functie als Q = x – yPx ontstaat (Ward, 2000). 3.2.4 Prijselasticiteit De vraagfunctie van een goed hangt samen met de mate van elasticiteit van het goed. Elasticiteit is het verschil in vraag naar aanleiding van een verandering in een bepaalde factor. De meest voorkomende vorm is prijselasticiteit, wat de verandering in de hoeveelheid vraag naar aanleiding van een verandering in prijs is. Als de elasticiteit een waarde tussen 0-1 heeft, is de vraag inelastisch; de vraag wordt niet beïnvloedt door de prijs. Een elasticiteit van 3 betekent dat 1% verandering in prijs resulteert in een 3% verandering in vraag. De prijselasticiteit van een goed hangt mede af van het aantal beschikbare substituut-goederen. Als er veel alternatieven zijn voor een bepaald goed, is de prijselasticiteit doorgaans erg hoog, omdat consumenten gemakkelijk voor een substituut kunnen kiezen. Prijs heeft dan dus een groot effect op de vraag. Andere invloeden op prijselasticiteit zijn de proportie van de prijs op het budget van gebruikers, het feit of het goed een luxe goed of een noodzakelijk goed is en hoeveel tijd het kost voor een consument om over te stappen naar een ander product. Uit onderzoek is gebleken dat de prijselasticiteit voor buitensporten in recreatiegebieden relatief laag is (Ward, 2000). Een lage prijselasticiteit houdt in dat bij een verandering van de prijs de gevraagde hoeveelheid minder sterk veranderd t.o.v. de prijs. De gevraagde hoeveelheid reageert niet sterk op de prijsverandering.

3.3 Relevantie theorie Op dit moment zijn de routes in het NPUH nog vrij toegankelijk en bovendien ‘non-rival’. Met ‘non-rival‘ (geen rivaliteit) wordt bedoeld dat het gebruik van de paden door de ene mountainbiker niet het gebruik daarvan voor een ander belet. De mountainbikeroutes kunnen daarom worden aangeduid als publiek goed. Dit rechtvaardigt het gebruik van WTP als methode voor het bepalen van de huidige waarde van de routes. Als mensen kosten maken om naar het gebied te komen kan ook de reiskostenmethode (TCM) worden gebruikt als waardebepaling van de huidige routes. De waardebepaling van de routes kan vervolgens worden vertaald naar een bereidheid tot betalen wanneer marktwerking zou worden ingevoerd. 14

Om de validiteit van het onderzoek te vergroten is gekozen voor een vergelijking van beide methoden. Vooral een WTP analyse moet het liefst in combinatie gedaan worden met andere analyses uit fundamenteel andere bronnen (Randall, Land Economics). De resultaten van de ‘onthulde voorkeur’ (ex-post) methode kunnen dan worden vergeleken met de resultaten van de ‘aangegeven voorkeur’ (ex-ante) methode. Echter, aan beide methoden kleven nadelen. Zo zijn bij ‘onthulde voorkeur’ methoden belangrijke interpretaties van de onderzoeker noodzakelijk voor het modelleren van reiskosten en ‘opportunity costs’. Daarentegen zijn bij ‘aangegeven voorkeur’ methoden bijvoorbeeld problemen mogelijk wanneer de verklaarde betalingsbereidheid afwijkt van de daadwerkelijk bereidheid tot betalen. Vanwege deze systematische fout is ook het vergelijken van de twee betalingsbereidheidmethoden geen garantie voor een valide uitkomst van het onderzoek. Desalniettemin bestaat bij goed uitgevoerde onderzoeken een sterke correlatie tussen ‘onthulde voorkeur‘ en ‘aangegeven voorkeur’(Bateman, 2002).

15

4. Betalingsbereidheidanalyse gebruikers NPUH In de enquête is de respondenten gevraagd wat zij bereid zijn te betalen voor vier verschillende scenario’s. De scenario’s die gepresenteerd zijn aan de respondenten zijn gebaseerd op het huidige routenetwerk in NPUH. Zo is scenario 1 gelijk aan de huidige situatie en de daarop volgende scenario’s bevatten uitbreidingen hierop, zowel in routenetwerk als voorzieningen. Een beschrijving van de scenario’s is hieronder weergegeven. Scenario 1: De huidige situatie van de mountainbikeroutes in het NPUH; Er zijn vier losstaande routes van 16, 7, 3 en 1.6 km. Scenario 2: De routes uit scenario 1 zijn met elkaar verbonden tot een groot routenetwerk, via onverharde paden en wegen; route Kwintelooijen wordt uitgebreid tot +/- 5 km; De bereikbaarheid van de routes van en naar de randgemeenten is verbeterd (voor auto en fiets); De routes worden beter onderhouden (verbeteren modderige paden, verwijderen boomstammen etc.). Scenario 3: De routes uit scenario 2 zijn aangevuld met nieuwe mountainbikeroutes (singletracks, meer uitdaging, goed onderhouden) in het noordwestelijke gedeelte van het NPUH; Deze nieuwe routes zijn in totaal 20 km lang, wat resulteert in een totaal routenetwerk van +/- 100 km. (incl. verbindings- en aanrijroutes). Scenario 4: De routes uit scenario 3 worden uitgebreid met extra voorzieningen, zowel op de routes (technische uitdagingen zoals hellingen en obstakels) als buiten de routes (sanitaire voorzieningen, mountainbike afspoelplaats). Op basis van deze omschrijvingen en een begeleidende afbeelding met daarop het routenetwerk hebben respondenten hun betalingsbereidheid per jaar en per dag aangegeven. De gevonden betalingsbereidheid per scenario is weergegeven in tabellen in paragraaf 4.1. Er zijn in totaal 338 respondenten die de enquête hebben ingevuld. Vervolgens is de steekproefpopulatie opgesplitst in drie groepen respondenten; toertocht, NPUH en internet. Dit om mogelijke verschillen tussen de groepen te kunnen analyseren. Bij een aantal analyses zijn toertochten NPUH-respondenten samengevoegd onder de noemer veld-respondenten. Ook is geanalyseerd wat de invloed van de bezoekfrequentie is op de betalingsbereidheid per dag en per jaar. Het zou logisch zijn dat respondenten met een hoge bezoekfrequentie per jaar bereid zijn meer te betalen dan respondenten met een lage bezoekfrequentie. Tot slot is gekeken of de betalingsbereidheid per jaar tussen respondenten uit verschillende zones verschilt. Hiermee wordt onderzocht of de betalingsbereidheid vermindert naarmate de afstand tot het gebied groter wordt.

4.1 Betalingsbereidheid per scenario In de enquête is de respondenten gevraagd wat zij per jaar en per dag bereid zijn te betalen voor de vier verschillende scenario's. De gevonden betalingsbereidheid per jaar is weergegeven in tabel 4.1 en de gevonden betalingsbereidheid per dag is weergegeven in tabel 4.2 Het aantal respondenten per scenario verschilt, omdat niet alle respondenten alle scenario’s hebben ingevuld.

16

Tabel 4.1: Statistieken betalingsbereidheid per jaar Betalingsbereidheid per jaar

Scenario 1

Scenario 2

Scenario 3

Scenario 4

Gemiddelde

€9.97

€12.64

€17.21

€18.48

Mediaan

€5.00

€10.00

€10.00

€12.25

€10.69

€12.50

€15.90

€16.49

€0

€0

€0

€0

Maximum

€75

€100

€100

€100

Aantal respondenten

280

285

289

288

€1.26

€1.46

€1.84

€1.91

Standaardafwijking Minimum

Betrouwbaarheidsinterval (95.0%)

In tabel 4.1 is te zien dat de respondenten hogere bedragen willen betalen voor de opeenvolgende scenario’s. De verschillen tussen de scenario’s zijn ook significant (gepaarde t-toets). Zoals ook duidelijk te zien is in figuur 4.1 zijn de verschillen tussen de scenario’s niet allemaal even groot. Zo is het verschil tussen scenario 3 en 4 slechts € 1.37, terwijl het verschil tussen scenario 2 en 3 €4.57 bedraagt. Verder is het opvallend dat de mediaan (het midden van de alle genoemde bedragen) zich in alle gevallen zich onder het gemiddelde bevind. Het betrouwbaarheidsinterval geeft aan dat het 95% zeker is dat de werkelijke waarde van het populatiegemiddelde in het gebied ligt van de gevonden schatting + of – het betrouwbaarheidsinterval. Bij scenario 1 ‘per jaar’ is het betrouwbaarheidsinterval dus €9.97 + en – €1.26 = ( 8.71 tot 11.23). Hieruit blijkt dat het verschil tussen scenario 3 en 4 (€1.37) binnen het betrouwbaarheidsinterval van scenario 4 ligt (€1.91). Omdat gepaarde t-toetsen echter verantwoordbaar zijn blijkt het verschil toch significant. Tabel 4.2: Statistieken betalingsbereidheid per dag Betalingsbereidheid per dag

Scenario 1

Scenario 2

Scenario 3

Scenario 4

Gemiddelde

€1.35

€1.73

€2.27

€2.52

Mediaan

€1.00

€2.00

€2.00

€2.00

Standaardafwijking

€1.34

€1.49

€1.91

€2.02

Minimum

€0

€0

€0

€0

Maximum

€5

€7.50

€15

€15

223

220

225

222

€0.18

€0.20

€0.25

€0.27

Aantal respondenten Betrouwbaarheidsinterval (95.0%)

In tabel 4.2 is te zien dat de respondenten ook per dag hogere bedragen willen betalen voor de opeenvolgende scenario’s. De verschillen tussen de scenario’s zijn ook hier significant (gepaarde t-toets). Net als bij de per jaar waarden is het verschil tussen scenario 3 en scenario 4 het kleinst (€0.25) en tussen scenario 2 en scenario 3 het grootst (€0.54). het verschil tussen scenario 1 en 2 bedraagt €0.38. De mediaan is bij per dag betalingsbereidheid niet consequent lager dan het gemiddelde.

Betalingsbereidheid (euro)

€20.00 €15.00 Per Jaar

€10.00

Per dag €5.00 €0.00 1

2

Scenario

3

4

Figuur 4.1: Betalingsbereidheid per scenario 17

Om de voorgaande bevindingen in een context te plaatsen wordt in figuur 4.2 getoond hoeveel respondenten aangegeven hebben wel of niet bereid zijn te betalen. De verhouding tussen respondenten die wel of geen betalingsbereidheid tonen wordt per scenario, aangegeven. In het figuur wordt onderscheid gemaakt tussen dagen jaarbedragen. Uit het figuur blijkt dat het aantal respondenten dat niet bereid is te betalen daalt naarmate het scenario wordt uitgebreid. 300 Geen betalingsbereidheid Wel betalingsbereidheid

Aantal respondenten

250

200

150 100

50

0 1

2

3

4

1

2

Per Jaar

3

4

Per Dag

Figuur 4.2: Aanwezige bereidheid tot betalen per scenario Na de hele populatie per scenario geanalyseerd te hebben is de populatie onderverdeeld op basis van frequenties. De frequentie waarmee respondenten het NPUH per maand bezoeken is vervolgens uitgezet tegen hun betalingsbereidheid per scenario. Deze betalingsbereidheid is te zien in tabel 4.3 (per jaar) en tabel 4.4 (per dag). Tabel 4.3: Frequentie uitgezet tegen betalingsbereidheid per jaar scen1scen1scen2scen2scen3Freq. # freq gem freq gem freq <1

141

1-2 3-4

scen3gem

scen4freq

scen4gem

109

€ 7.93

114

€ 9.43

115

€ 12.00

117

€ 13.88

100

85

€ 9.92

85

€ 13.70

87

€ 18.43

85

€ 19.84

67

61

€ 13.32

61

€ 16.64

61

€ 24.47

60

€ 26.25

>4

29

24

€ 10.94

24

€ 14.06

25

€ 19.50

25

€ 17.10

MV

1

59

54

50

51

338

338

338

338

338

Totaal

Met behulp van tabel 4.3 kan gekeken worden naar het verschil in betalingsbereidheid tussen de verschillende frequenties. In deze tabel is een algemene trend te zien, die aangeeft dat de betalingsbereidheid toeneemt als de bezoekfrequentie oploopt. Frequentie > 4 is hierop een uitzondering, deze respondenten zijn bereid meer te betalen dan bij frequentie < 1 en 1-2, maar minder dan frequentie 3-4. Hierbij moet worden opgemerkt dat frequentie > 4 het minste respondenten bevat waardoor deze het minst betrouwbaar is. Dit kan dus een enigszins vertekend beeld geven.

18

Tabel 4.4: Frequentie uitgezet tegen betalingsbereidheid per dag #

scen1freq

<1

141

103

€ 1.59

101

€ 1.99

104

€ 2.35

104

€ 2.75

1-2

100

61

€ 1.18

59

€ 1.65

59

€ 2.43

58

€ 2.66

3-4

67

39

€ 1.16

40

€ 1.44

41

€ 2.06

40

€ 2.12

>4

29

20

€ 0.95

20

€ 1.25

21

€ 1.86

20

€ 1.70

MV

1

115

118

113

116

338

338

338

338

338

Freq.

Totaal

scen1gem

scen2freq

scen2gem

scen3freq

scen3gem

scen4freq

scen4gem

In Tabel 4.4 is de frequentie (per maand) waarmee respondenten het NPUH bezoeken uitgezet tegen hun betalingsbereidheid per dag. De trend is dat als de frequentie toeneemt, de respondenten minder bereid zijn te betalen per dag. De enige uitzondering hierop is dat de betalingsbereidheid bij scenario 3 van frequentie 1-2 hoger is dan frequentie <1. Dit verschil is echter minimaal. Een logische verklaring voor bovenstaande trend is dat mensen die vaker komen, per dag niet bereid zijn om meer te betalen dan mensen die minder vaak komen. Respondenten met een hoge bezoekfrequentie zouden meer dagkaarten moeten kopen. Als zij hetzelfde bedrag betalen voor dagkaarten als mensen met een lage bezoekfrequentie, betalen zij uiteindelijk meer. Als de betalingsbereidheid per dag wordt vermenigvuldigd met de bijbehorende bezoekfrequentie, betalen de mensen met een hoge bezoekfrequentie in totaal meer dan mensen met een lage bezoekfrequentie. Er is tenslotte gekeken of de betalingsbereidheid tussen respondenten uit verschillende zones verschilt. Dit is te zien in de tabellen 4.5 (per jaar) en 4.6 (per dag). Deze tabellen zijn gecreëerd om te onderzoeken of er sprake is van een ‘distance decay’ effect. Het ‘distance decay’ effect is een theorie die inhoud dat mensen die verder weg wonen minder bereid zijn te betalen dan mensen die dichtbij wonen. Dat zou in deze situatie betekenen dat hoe verder de zone is waar respondenten vandaan komen, hoe lager hun betalingsbereidheid is. De respondenten zijn in het onderzoek opgedeeld in achttien verschillende zones, om de tabellen overzichtelijk te houden is er voor gekozen om de zones per drie in een groep in te delen. Tabel 4.5: Distance Decay Analysis per jaar scen1scen1scen2Zone # freq gem freq

scen2gem

scen3freq

scen3gem

scen4freq

scen4gem

1-3

111

94

€ 8.73

99

€ 11.52

99

€ 17.70

96

€ 17.99

4-6

101

90

€ 9.39

90

€ 12.10

92

€ 16.49

92

€ 18.18

7-9

39

31

€ 10.39

31

€ 11.71

33

€ 16.26

33

€ 18.36

10-12

38

28

€ 9.41

28

€ 12.41

27

€ 15.17

29

€ 16.03

13-15

24

18

€ 9.94

17

€ 12.35

18

€ 14.03

18

€ 16.39

16-18

11

7

€ 14.57

7

€ 19.57

7

€ 23.86

7

€ 30.57

MV

14

70

66

62

63

Totaal

338

338

338

338

338

In tabel 4.5 (de betalingsbereidheid per jaar) is geen duidelijke trend te zien waaruit blijkt dat respondenten in een verder gelegen zone bereid zijn meer of minder te betalen dan respondenten uit een nabij gelegen zone. Als zone 1-3 vergeleken worden met zone 16-18 willen de respondenten uit zone 16-18 bij alle vier de scenario’s fors meer betalen dan de respondenten uit zone 1-3. Hierbij moet wel worden vermeld dat er 111 respondenten uit zone 1-3 komen en 11 respondenten uit zone 16-18. De vraag is dan ook hoe betrouwbaar de uitkomsten uit zone 16-18 zijn.

19

Tabel 4.6: Distance Decay Analysis per dag scen1scen1scen2Zone # freq gem freq

scen2gem

scen3freq

scen3gem

scen4freq

scen4gem

71

€ 0.97

69

€ 1.21

69

€ 1.82

66

€ 1.88

101

70

€ 1.32

69

€ 1.64

71

€ 2.09

72

€ 2.27

39

27

€ 1.11

28

€ 1.88

28

€ 2.38

28

€ 2.96

10-12

38

23

€ 2.02

23

€ 2.46

23

€ 2.89

22

€ 3.27

13-15

24

19

€ 2.24

18

€ 2.75

19

€ 3.03

19

€ 3.47

16-18 MV

11 14

6 122

€ 1.17

6 125

€ 1.33

6 122

€ 1.83

6 125

€ 2.33

Totaal

338

338

1-3

111

4-6 7-9

338

338

338

Bij de betalingsbereidheid per dag (tabel 4.6) lijkt wel een duidelijke trend zichtbaar te zijn waarbij respondenten uit verder gelegen zones per dag bereid zijn meer te betalen dan respondenten uit nabij gelegen zones. Er zijn enkele uitzonderingen op deze trend, zoals zone 7-9 in scenario 1 en zone 16-18 bij alle scenario’s. Hierbij moet worden opgemerkt dat zone 16-18 uit zes respondenten bestaat en hierdoor een vertekend en niet representatief beeld voor deze groep geschetst kan zijn. De bezoekfrequentie van de respondenten (tabel 4.7) kan de resultaten die zijn gevonden in tabellen 4.5 en 4.6 deels verklaren. Er is al gebleken dat respondenten met een hoge bezoekfrequentie van het NPUH minder per dag, maar meer per jaar willen betalen. Respondenten met een lage bezoekfrequentie willen juist meer per dag maar minder per jaar betalen. Uit tabel 4.7 blijkt dat respondenten uit nabij gelegen zones een hogere bezoekfrequentie hebben dan respondenten uit ver gelegen zones. Respondenten uit nabije zones zouden door hun bezoekfrequentie dus minder per dag maar meer per jaar willen betalen. Respondenten uit verre zones zouden door hun bezoekfrequentie meer per dag en minder per jaar moeten willen betalen.

Bezoekfrequentei (per maand)

7 6 5 4 3 2 1 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 >85 Zones (km) Figuur 4.3: Zonering vergeleken met bezoekfrequentie NPUH Respondenten uit nabije zones lijken inderdaad minder per dag te willen betalen dan respondenten uit verre zones, maar zij lijken niet meer per jaar te willen betalen dan respondenten uit verre zones. Respondenten uit verre zones lijken meer per dag te willen betalen, maar niet minder per jaar.

20

4.2 Betalingsbereidheid per enquêtelocatie Na de betalingsbereidheid van de populatie als geheel te hebben geanalyseerd zijn de respondenten in drie subgroepen verdeeld. Enquêtes uit het NPUH, toertochten en internet zijn als aparte groepen geanalyseerd. Ook is de groep ‘veld’ meegenomen in de analyses, deze groep bestaat uit de groepen NPUH en toertocht. Deze verdeling is gemaakt om mogelijke verschillen tussen de enquêtelocaties te ondervangen. Hiermee kan gekeken worden of deze steekproeven representatief zijn voor de populatie en kan de validiteit van de verkregen resultaten worden beoordeeld. De locatie veld is gemaakt om te kijken naar eventuele verschillen tussen persoonlijk afgenomen enquêtes en enquêtes verkregen via het internet.

65 NPUH Toertocht

172

Internet

101

Figuur 4.4: Respondenten per enquête-locatie In tabel 4.3 zijn de waarderingen te zien die respondenten per groep hebben gegeven aan de verschillende scenario’s, zowel per jaar als per dag. Daarbij zijn ook mogelijke verklarende factoren voor groepsverschillen weergegeven, zoals bezoekfrequentie en afstand tot het NPUH. Om te zien of deze verschillen significant zijn, zijn t-toetsen uitgevoerd op de verschillen tussen de locaties: per scenario, per jaar, per dag, per afstand etc. Tabel 4.3: Vergelijking betalingsbereidheid verschillende enquêtelocaties Enquêtelocaties Aantal Respondenten

NPUH

Toertocht

Veld

Internet

65

101

166

Scen1/€ per jaar

16.75

7.77

11.43

8.52

Scen2/€ per jaar

19.70

9.70

13.64

11.57

Scen3/€ per jaar

25.30

12.16

17.21

17.21

Scen4/€ per jaar

25.40

13.35

17.82

19.21

Scen1/€ per dag

1.82

1.47

1.61

1.10

Scen2/€ per dag

2.06

1.95

2.00

1.47

scen3/€ per dag

2.27

2.62

2.49

2.06

scen4/€ per dag

2.40

2.81

2.66

2.38

23.11

33.60

29.45

32.06

Frequentie per maand

3.65

1.27

2.22

1.93

Leeftijd in categorie 1-5*

3.44

3.96

3.75

3.61

Afstand in km

172

*Categorieën leeftijd: 1=<21 2=21/30 3=31/40 4= 41/50 5=51>

NPUH vs. Toertocht Bij tabel 4.3 valt op dat NPUH voor betalingsbereidheid per jaar bij elk scenario hogere waarden aangeeft dan de locatie toertocht. Uitgevoerde t-toetsen geven aan dat deze verschillen significant zijn. Er mag worden aangenomen dat deze verschillen ook bestaan in de doelpopulatie. De resultaten berusten dus waarschijnlijk 21

niet op toeval. Een verklaring voor de verschillen in betalingsbereidheid tussen NPUH en toertochtrespondenten kan gevonden worden in de bezoekfrequentie zoals beschreven in paragraaf 4.1. Deze is significant lager bij toertochtrespondenten waardoor het logisch is dat zij per jaar minder wensen te betalen. Dit wordt bevestigd door de gevonden waarden bij betalingsbereidheid per dag. Deze blijken tussen NPUH en toertochtrespondenten niet significant te verschillen. Wel loopt bij NPUH-respondenten de hoogte van de betalingsbereidheid per dag duidelijk minder snel op per scenario dan bij toertochtrespondenten. Dit is een indicatie dat toertochtrespondenten blijkbaar meer bereid zijn te betalen voor uitbreidingen dan de respondenten in het NPUH. Er is al geconstateerd dat de locaties NPUH en toertocht significant verschillen voor betalingsbereidheid per jaar en per bezoekfrequentie. Bovendien lijken toertochtrespondenten uitbreidingen meer te waarderen. Als gekeken wordt naar andere factoren die kunnen verschillen dan blijkt dat ook de woonafstand van respondenten tot het NPUH significant verschilt. Zoals verwacht blijken NPUH-respondenten dichterbij te wonen dan toertochtrespondenten. Ook blijkt de leeftijd van beide locaties significant te verschillen. Toertochtrespondenten zijn duidelijk ouder dan respondenten uit het NPUH. Gezien al deze verschillen tussen de beide enquêtelocaties kan worden gesteld dat beide steekproeven waarschijnlijk uit een andere steekproefpopulatie zijn genomen. Daarmee wordt door beide locaties een andere doelgroep bereikt. Veld vs. Internet Uit tabel 4.3 komt een algemene trend naar voren dat internetrespondenten lagere betalingsbereidheidswaarden aangeven dan respondenten uit het veld (NPUH + toertocht). Echter, deze verschillen zijn bij de waarden per jaar volledig terug te voeren op de relatief hoge betalingsbereidheid bij NPUH-respondenten. Omdat veld de som is van NPUH en toertochten kunnen extreme verschillen tussen NPUH en internet ook verschillen tussen veld en Internet veroorzaken. Dit resulteert in een hogere gemiddelde betalingsbereidheid per jaar voor veld, zelfs al is de betalingsbereidheid voor toertocht voor elk scenario lager dan internet. Opvallend is dat bij de locatie internet de bedragen per dag lager zijn ten opzichte van zowel toertocht als NPUH. Dit ondanks het feit dat internetrespondenten bijvoorbeeld minder vaak komen dan NPUHrespondenten. Hiervoor kan uit de data geen duidelijke verklaring gevonden worden. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat internetrespondenten puur door het medium internet geneigd zijn lagere waarden aan te geven. Of andersom, dat veldrespondenten sociaal wenselijk antwoorden vanwege de aanwezigheid van de onderzoekers. Afgezien van scenario’s 1 en 2 per dag en het eerste scenario per jaar zijn er geen significante verschillen gevonden tussen veld en internet. Andere variabelen zoals frequentie en afstand verschilden ook niet tussen deze locaties. NPUH vs. Internet De respondenten uit het NPUH blijken behoorlijk te verschillen van de internetrespondenten. Ten eerste wonen internetrespondenten verder weg en bezoeken zij de routes ook minder vaak. Daarbij is ook gevonden dat voor alle scenario’s (per jaar) NPUH-respondenten significant meer willen betalen dan internetrespondenten. Dit kan opnieuw (deels) worden verklaard door de hogere bezoekfrequentie van NPUHrespondenten. Voor de waarden per dag geldt ook dat alle gemiddelden bij NPUH hoger uitkomen, al zijn deze alleen significant hoger voor scenario’s 1 en 2. De enige variabele die niet verschilt tussen internet en NPUH is leeftijd. Daarmee verschilt de groep NPUH zeker net zo van internet als van toertochten. Toertocht vs. Internet De locaties toertocht en internet blijken het minst te verschillen als gekeken wordt naar de drie enquêtelocaties. Bij de betalingsbereidheid wordt alleen voor scenario 2 per dag een significant verschil gevonden. Desalniettemin kan uit de tabel worden afgeleid dat toertochtrespondenten voor alle scenario’s minder per jaar en meer per dag lijken te willen betalen. Dit is opnieuw (deels) te verklaren aan de hand van bezoekfrequentie. Toertochtrespondenten bezoeken de routes minder vaak en hebben daarom minder over voor een jaarkaart. Zij hebben echter wel meer over voor een dagkaart omdat zij minder komen, en wellicht omdat zij meer bekend zijn met het betalen voor mountainbiken. Misschien dat leeftijd in deze ook nog een rol speelt gezien het feit dat toertochtrespondenten significant ouder zijn dan internetrespondenten.

22

4.3 Conclusie De respondenten zijn over het algemeen zowel per jaar als per dag bereid significant meer te betalen voor de opeenvolgende scenario’s. Voor de betalingsbereidheid zijn bij de vier scenario’s de volgende waarden gevonden: Betalingsbereidheid scenario 1: €9.97 per jaar en €1.35 per dag Betalingsbereidheid scenario 2: €12.64 per jaar en €1.73 per dag Betalingsbereidheid scenario 3: €17.21 per jaar en €2.27 per dag Betalingsbereidheid scenario 4: €18.48 per jaar en €2.52 per dag. Uit de betalingsbereidheidanalyse blijkt dat men bereid is gemiddeld €9.97 per jaar en €1.35 per dag te betalen voor het gebruik van het huidige routestelsel in de huidige staat (scenario 1). Wanneer de routes worden uitgebreid en verbeterd stijgt de betalingsbereidheid significant, tot wel €18.48 per jaar en €2.52 per dag. Dit geldt voor het meest luxe scenario, wat een uitbreiding van het routenetwerk met 70 km en toevoeging van diverse voorzieningen inhoudt. De uitbreiding die het meest gewaardeerd wordt is de uitbreiding van scenario 2 naar scenario 3. Zowel de per jaar als per dag waarde stijgen hier het meest. De minst gewaardeerde uitbreiding is scenario 4, het toevoegen van extra voorzieningen. De stijging bij scenario 4 is weliswaar significant maar zo klein dat deze nog binnen de normale betrouwbaarheidsinterval valt. Opvallend is verder dat de mediaan bij per jaar waarden bij elk scenario onder het gemiddelde ligt. Dit geeft aan dat het merendeel van de gebruikers aangeeft minder te willen betalen dan het gemiddelde. Dit kan een aanwijzing zijn dat de werkelijke betalingsbereidheid lager is dan hier geschat. Als de frequentie (per maand) waarmee respondenten het NPUH bezoeken uitgezet wordt tegen hun betalingsbereidheid per dag, is hier een duidelijke trend te zien. Deze trend laat zien dat hoe hoger de frequentie is, hoe minder de respondenten bereid zijn te betalen per dag. Wanneer de frequentie (per maand) waarmee respondenten het NPUH bezoeken uitgezet wordt tegen hun betalingsbereidheid per jaar is ook een trend te zien. Deze is echter minder duidelijk dan bij de betalingsbereidheid per dag. Hier valt te zien dat hoe hoger de frequentie per jaar is waarmee men naar het NPUH komt, hoe hoger ook de betalingsbereidheid. Frequentie >4 is hierop echter een uitzondering. Er is tenslotte gekeken of de betalingsbereidheid tussen respondenten uit verschillende zones verschilt. In de betalingsbereidheid per jaar is er geen duidelijke trend te zien waaruit blijkt dat respondenten in een verder gelegen zone bereid zijn meer of minder te betalen dan respondenten uit een nabij gelegen zone. Bij de betalingsbereidheid per dag is wel een duidelijke trend zichtbaar waarbij respondenten uit verder gelegen zones per dag bereid zijn meer te betalen dan respondenten uit nabij gelegen zones. Dit kan (deels) verklaard worden doordat respondenten uit nabij gelegen zones een hogere bezoekfrequentie hebben dan respondenten uit verre zones. De betalingsbereidheid per jaar van respondenten uit het NPUH is hoger dan die bij respondenten van toertochten. Wel hebben beide groepen ongeveer evenveel over voor een dagkaart. De betalingsbereidheid per jaar van NPUH-respondenten is ook hoger dan die van internetrespondenten, dit komt waarschijnlijk deels omdat NPUH-respondenten een hogere bezoekfrequentie hebben. Toertochtrespondenten hebben minder over voor een jaarkaart dan internetrespondenten, maar meer voor een dagkaart. De verschillen in resultaten tussen de enquêtelocaties duiden erop dat deze steekproeven genomen zijn uit verschillende populaties. Dit kan gevolgen hebben voor de representativiteit van de steekproef. Deze verschillen bestaan vooral tussen NPUH en toertochten en tussen NPUH en internet. Er zijn weinig significante verschillen gevonden tussen de locaties veld en internet. Het lijkt daarom aannemelijk dat ook de steekproefpopulaties van veld en internet niet veel van elkaar verschillen.

4.4 Verantwoording Voor de analyse van betalingsbereidheid van de verschillende scenario’s zijn gepaarde t-toetsen uitgevoerd om de verschillen tussen de scenario’s vast te stellen. Het uitvoeren van gepaarde t-toetsen was 23

gerechtvaardigd omdat elke respondent een waarde aangaf voor elk scenario. Respondenten waarbij een te analyseren scenario niet was ingevuld zijn uit de analyse verwijderd. De Anova analyses zijn uitgevoerd om de gevonden resultaten te bevestigen. Verder is er op een globale manier gekeken naar de invloed van frequentie en afstand op de betalingsbereidheid omdat deze variabelen het meest relevant leken voor het verklaren van verschillen in betalingsbereidheid tussen respondenten. Voor de analyse van de verschillen tussen enquêtelocaties is gebruik gemaakt van t-toetsen om de significantie van de verschillen te bepalen. In deze t-toetsen werden ongelijke varianties aangenomen omdat niet duidelijk was of de steekproeven uit dezelfde populatie genomen waren. Tot slot is gekozen om te kijken naar de verklarende variabelen frequentie, leeftijd en afstand omdat deze het meest relevant leken.

24

5. Reiskostenanalyse gebruikers NPUH Zoals aangegeven in hoofdstuk drie is de reiskostenmethode een vorm van onthulde voorkeur (‘revealed preference’) en wordt er gebruik gemaakt van de zonale reiskostenmethode.

5.1 Zonering Voor de zonale reiskostenmethode zijn de respondenten onderverdeeld in zones, van 5 km breed. Het resultaat is weergegeven op de kaarten in bijlage 4. Van de groepen die dezelfde kleurcode hebben gekregen, zijn verschillende gemiddelden berekend (reiskosten, bezoekfrequentie, etc.). Dat zijn de zonegemiddelden waarmee in het vervolg verder is gerekend. In de onderstaande figuur is het verband tussen de gemiddelde reiskosten per bezoek per zone weergegeven, afgezet tegen de zone waar de bezoekers vandaan komen.

Gemiddelde totale reiskosten per zone van en naar het NPUH 40.00 35.00

Kosten (€)

30.00 25.00 Directe vervoerskosten met reistijdkosten

20.00 15.00

Directe vervoerskosten

10.00 5.00 0.00 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Zone Figuur 5.1: In deze grafiek worden de reiskosten met en zonder reistijdkosten weergegeven. In de grafiek van figuur 5.1 is te zien dat de totale reiskosten, dus inclusief reistijdkosten, hoger liggen dan alleen de directe vervoerskosten van de reis. Er zijn twee uitschieters te zien, met name in de grafiek van de directe vervoerskosten: in zone 12 en zone 15. De reden hiervoor is dat in zone 12 gemiddeld minder personen in de auto zitten dan in de omliggende zones. Dit geldt ook voor zone 15, daarnaast is de uitkomst van deze zone gebaseerd op slechts drie respondenten. De uitschieters zouden op deze manier verklaard kunnen worden.

5.2 Analyse reiskosten Uit de grafieken in figuur 5.1 wordt een gemiddelde toename per zone berekend, omdat er vanuit gegaan kan worden dat de totale reiskosten per zone gelijk toenemen. Daarom is er een regressie uitgevoerd voor een viertal situaties, gebaseerd op verschillende vooronderstellingen. De uitkomsten van de regressie worden hieronder weergegeven in tabel 5.1.

25

Tabel 5.1: Uitkomsten lineaire regressie Analyse Analyse 1 (directe vervoerskosten incl. reistijdkosten) Analyse 2 (directe vervoerskosten excl. reistijdkosten) Analyse 3 (alle respondenten in de auto, incl. reistijdkosten) Analyse 4 (alle respondenten in de auto, excl. reistijdkosten)

Helling 2.13 1.66 2.22 1.40

R-Square 0.98 0.97 0.94 0.98

Significantie F 4.69E-13 1.8E-12 1E-09 3.68E-13

Uitgaande van de verschillende prijstoenames per zone, zien de analyses er uit zoals hieronder is weergegeven in figuur 5.2.

Verschillende analyses van de reiskosten 35.00 30.00

€ / bezoek

25.00 20.00

Analyse 1 Analyse 2

15.00

Analyse 3 10.00

Analyse 4

5.00 0.00 0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

700.0

# bezoeken Figuur 5.2: Vraagcurves van de reiskostenanalyses 1 t/m 4. Elke analyse is gebaseerd op verschillende aannames. De verschillen tussen de analyses zijn niet heel groot. Zoals op grond van tabel 5.1 te verwachten is, komen de analyses 1 en 3, waarin ook aan de reistijd kosten zijn toegekend, het hoogste uit. Een dalende prijs resulteert in een hoger aantal bezoeken. Omdat mensen die op de fiets komen alleen een reistijd hebben, zijn die in de tweede analyse niet meegenomen. Als correctie daarop zijn analyses 3 en 4 toegevoegd. Hierin wordt voor elke bezoeker de reiskosten vastgesteld, met en zonder de reistijd. Uit de steekproef kwamen 182 respondenten met de auto en 133 met de mountainbike naar het NPUH. Voor de respondenten die met de auto kwamen is een correctie uitgevoerd op het aantal personen dat in de auto zat. In dat geval wordt ervan uitgegaan dat de reiskosten worden gedeeld. Het verschil tussen analyse 1 en 2 bedraagt per zone €0.47, tussen analyse 3 en 4 is dat €0.82. Dit verschil is de waarde die aan de reistijd tussen de zones (5 km) is toegekend. Analyse 1 geeft dus een beschrijving van de uitgangssituatie. Zowel directe reiskosten als reistijdkosten worden in deze analyse meegenomen. Voor de prijs van tijd is een waarde genomen die in de verantwoording in paragraaf 5.5 wordt onderbouwd. Het is de vraag of bij recreatieve activiteiten de reistijd om op locatie te komen mee kan worden genomen in de reiskosten. Daarom is het belangrijk om te kijken naar de kosten van het reizen, zonder de reistijdkosten. Dan zijn de reiskosten alleen gebaseerd op de respondenten die met de auto komen. Hier worden respondenten die per mountainbike komen bij betrokken door te simuleren dat zij ook met de auto zijn gekomen. Dit is niet conform de realiteit, maar dient als correctie op de andere analyses. De reiskosten exclusief reistijdkosten zijn lager dan die inclusief de reistijdkosten. 26

Omdat het de vraag is of de reistijd echte kosten zijn voor mensen die gaan mountainbiken (zeker voor de mensen die met de mountainbike naar het gebied komen), lijkt de prijs van analyse 2 een reëlere weergave van de werkelijkheid. Uitgaande van deze analyse neemt de prijs om in het NPUH te komen per zone met €1.66 toe. Ook dat is aan de hoge kant. Analyse 4, die lager uitkomt, zou als correctie kunnen dienen, maar kan nooit de plaats van analyse 2 innemen. De aannames die ten grondslag liggen aan analyse 4 zijn immers zeer onrealistisch. Het ideale scenario zou analyse 2 zijn die in de richting van de waarden van analyse 4 omlaag geschoven is. Bij een toegangsprijs van €0,- bezoekt de totale populatie van 315 respondenten waarvan de postcode bekend is, het NPUH 661 keer per maand. Bij een oplopende prijs neemt deze frequentie af. Door de prijs per bezoek te vermenigvuldigen met het aantal bezoeken per maand, wordt de opbrengst van elke toegangsprijs berekend. Het optimum hiervan ligt bij een toegangsprijs van €4.97 per bezoek. Het aantal bezoeken dat dan wordt afgelegd is bij benadering 169 per maand, wat in relatie met de steekproef gezien een halvering betekent . De totaalopbrengst komt dan uit op €837.75 per maand.

5.3 Vergelijking reiskostenanalyse met betalingsbereidheid Omdat de reiskostenanalyse een indicatie is van de onthulde voorkeur van mountainbikers, is ook de betalingsbereidheid (‘stated preference’), per analyse weergegeven. Hierdoor is het mogelijk om de kosten die nu worden gemaakt af te zetten tegen wat de bezoekers aangeven te willen betalen. De grafieken in figuren 5.3 tot en met 5.6 geven het aantal verwachte bezoeken per reiskostenanalyse weer. Zowel op basis van de kosten uit de reiskostenanalyse als op basis van de aangegeven betalingsbereidheid.

Vergelijking # bezoeken tussen betalingsbereidheidVergelijking van betalingsbereidheid

t.o.v. reiskostenanalyse(Analyse (Analyse en reiskostenanalyse 1) 1) 100 90

# bezoeken (in %)

80 Reiskosten

70 60

Betalingsbereidheid (jaarbedrag)

50 40

Betalingsbereidheid (dagbedrag)

30 20 10 31.98

29.84

27.71

25.58

23.45

21.32

19.19

17.05

14.92

12.79

10.66

8.53

6.40

4.26

2.13

0.00

0

Bedrag (in €) Figuur 5.3: In deze grafiek staan de reiskosten uitgezet tegen de betalingsbereidheid, gebaseerd op ingevuld jaarbedrag (280 respondenten) of dagbedrag (223 respondenten). De curves zijn gebaseerd op het bedrag van €2.13 uit analyse 1.

27

Vergelijking # bezoeken tussen betalingsbereidheiden reiskostenanalyse (Analyse 2) 100 90

# bezoeken (in %)

80 Reiskosten

70 60


50 40


30 20 10 24.83

23.17

21.52

19.86

18.21

16.55

14.90

13.24

11.59

9.93

8.28

6.62

4.97

3.31

1.66

0.00

0

Bedrag (in €) Figuur 5.4: In deze grafiek staan de reiskosten uitgezet tegen de betalingsbereidheid, gebaseerd op ingevuld jaarbedrag (280 respondenten) of dagbedrag (223 respondenten). De curves zijn gebaseerd op het bedrag van €1.66 uit analyse 2.

Vergelijking # bezoeken tussen betalingsbereidheiden reiskostenanalyse (Analyse 3) 100 90

# bezoeken (in %)

80 70

Reiskosten

60 Betalingsbereidheid (jaarbedrag)

50 40


30 20 10 0

Bedrag (in €) Figuur 5.5: In deze grafiek staan de reiskosten uitgezet tegen de betalingsbereidheid, gebaseerd op ingevuld jaarbedrag (280 respondenten) of dagbedrag (223 respondenten). De curves zijn gebaseerd op het bedrag van € 2.22 uit analyse 3.

28

Vergelijking # bezoeken tussen betalingsbereidheiden reiskostenanalyse (Analyse 4) 100 90 # bezoeken (in %)

80 Reiskosten

70 60


50 40


30 20 10 0

Bedrag (in €) Figuur 5.6: In deze grafiek staan de reiskosten uitgezet tegen de betalingsbereidheid, gebaseerd op ingevuld jaarbedrag (280 respondenten) of dagbedrag (223 respondenten). De curves zijn gebaseerd op het bedrag van € 1.40 uit analyse 4. Het is duidelijk dat de grafieken van de betalingsbereidheid veel steiler lopen dan de grafiek van de reiskosten. Kennelijk wordt er vrij snel een maximum bereikt als de aangegeven betalingsbereidheid van mountainbikers wordt onderzocht. Ook hier wordt ervan uitgegaan dat analyse 2 het beste overeenkomt met de realiteit. Als gekeken wordt naar de betalingsbereidheid, gebaseerd op het dagbedrag, dan is te zien dat niemand bereid is een bedrag van €8.28 te betalen. Bij de optimumprijs (waarbij de totaalopbrengst maximaal is), die €4.97 in de reiskostenanalyse is, worden er op basis van de aangegeven betalingsbereidheid (per dag) nog 21 bezoeken per maand gebracht (ten opzichte van 169 bezoeken uit de reiskostenanalyse). De optimumprijs van de betalingsbereidheidanalyse (per dag) ligt bij €3.31. Er zijn dan nog 151 bezoeken te verwachten. Als de betalingsbereidheid, gebaseerd op het jaarbedrag (hier: de betalingsbereidheid per dag afgeleid van het jaarbedrag en de bijbehorende frequentie), als norm genomen wordt, dan blijkt dat er niemand meer komt bij een toegangsprijs van €11.59. Dit getal is enigszins vertekend, want vanaf €6.62 wordt er nog maar één bezoek aan het NPUH gebracht. Bij het optimum uit de reiskostenanalyse worden er nog maar acht bezoeken per maand gebracht. De optimumprijs van deze analyse komt uit op €1.66 per dag. Dan worden er nog 481 bezoeken verwacht. Het vergelijken van de methoden levert samengevat de gegevens uit tabel 5.2 op. Tabel 5.2: Vergelijking uitkomsten reiskosten- en betalingsbereidheidanalyse Methode Optimumprijs # Bezoeken / maand Reiskosten € 4.97 169 Betalingsbereidheid (dag) € 3.31 151 Betalingsbereidheid (jaar) € 1.66 481 Hierbij moet worden opgemerkt dat de optima mogelijk niet geheel exact zijn omdat de intervallen tussen de bedragen (reiskosten en betalingsbereidheid) betrekkelijk groot zijn. Op grond van de verkregen gegevens van deze steekproef zijn deze intervallen niet te verkleinen. Het dagbedrag is de betere uitgangspositie bij deze berekeningen, omdat dit werkelijk is wat mensen hebben aangegeven te willen betalen per bezoek. De betalingsbereidheid per dag afgeleid van het jaarbedrag, is te optimistisch. Het jaarbedrag is bij de respondenten die hun betalingsbereidheid voor zowel een dag- als 29

jaarkaart hebben opgegeven geen veelvoud van de dagprijs en de frequentie. Mensen verwachten waarschijnlijk een korting voor een jaarvergunning.

5.4 Conclusie De vraag waarop in dit hoofdstuk een antwoord is gezocht luidt als volgt: Hoeveel tijd en moeite investeren mountainbikers om gebruik te maken van de routes in het NPUH? Als gekeken wordt naar de verschillende grafieken dan kan geconcludeerd worden dat van alle analyses die uitgevoerd zijn op de reiskosten, analyse 2 de meest betrouwbare is. Dit aangezien deze op het minste aantal aannamen gebaseerd. Indien uitgegaan wordt van analyse 2,houdt dit in dat de gemiddelde totale reiskosten van een persoon uit zone 1 €1.66 bedragen. Per zone nemen de kosten gemiddeld met ditzelfde bedrag toe. Deze bedragen geven aan hoeveel tijd en moeite, in kosten, mountainbikers op dit moment per zone investeren om gebruik te maken van de routes. Zo is de schatting dat bezoekers uit zone 5 €8.28 investeren. De twee grafieken die de meest betrouwbare weergave hebben zijn dus die van de reiskostenanalyse en de betalingsbereidheidanalyse, gebaseerd op de dagbedragen, van analyse 2. Zonder een toegangsprijs te heffen komen er, op grond van de steekproefpopulatie, 315 personen die per maand in totaal 661 bezoeken brengen. Als gekeken wordt naar analyse 2 dan blijkt dat bij een toegangsprijs van €24.83 er geen mensen meer zullen komen naar het NPUH, gebaseerd op hun reiskosten. Als de prijs met een bepaald bedrag omhoog gaat, blijken respondenten volgens de reiskostenanalyse (onthulde voorkeur), veel langer bereid om het gebied te blijven bezoeken dan wanneer wordt uitgegaan van de betalingsbereidheidanalyse (aangegeven voorkeur). Het verschil tussen de grafieken gebaseerd op dagbedragen en jaarbedragen is te verklaren, doordat mensen naar verhouding meer invullen voor een dagkaart dan voor een jaarkaart. Het aantal bezoeken gebaseerd op de dagbedragen loopt dus minder steil af dan het aantal bezoeken gebaseerd op de jaarbedragen. Er bestaat dus een onderscheid tussen wat mensen op dit moment over hebben om gebruik te maken van de routes (reiskostenanalyse) en wat ze zeggen er voor over te hebben (betalingsbereidheid). Uit de grafieken 5.3, 5.4, 5.5 en 5.6 is af te lezen hoeveel bezoekers er verwacht kunnen worden bij een bepaalde toegangsprijs. De grafiek van de reiskosten van analyse 2 (figuur 5.4) geeft weer hoe vaak bezoekers nu komen en wat hen dat kost per bezoek.

5.5 Verantwoording In de enquête is alle respondenten gevraagd hun postcode in te vullen. Vervolgens zijn deze postcodes ingevoerd in Google Maps en ingedeeld in zones van elk 5 km breed. Als middelpunt van de zones is de parkeerplaats bij de Bergweg in Amerongen genomen. Van hieruit zijn in totaal 16 zones gecreëerd, waardoor een gebied met een straal van 80 kilometer is ontstaan. De totale reiskosten zijn hierbij per zone berekend omdat een analyse per gebruiker omslachtig en tijdrovend zou zijn. Per zone is de gemiddelde hemelsbrede afstand tot het middelpunt genomen. Aangezien deze afstand hemelsbreed is gemeten, is deze afstand met een factor van 1.3 vermenigvuldigd om de werkelijk afgelegde afstand te schatten. Deze factor is gebaseerd op bevindingen van Rietveld et.al., die stellen dat uit eerder onderzoek ‘detour factors’ van 1.20-1.25 en uit eigen onderzoek van 1.40-1.50 bleken. Op aanraden van de expert en op basis van de literatuur hebben wij een gemiddelde factor van 1.3 gekozen. Vervolgens is deze afstand vermenigvuldigd met 2 in verband met de heenen terugreis. Hiermee is nu de gemiddelde afstand tot het NPUH per zone bepaald. De volgende stap is om voor elke afstand de totale reiskosten te bepalen. De totale reiskosten bestaan uit directe vervoerskosten, kosten voor het eigenlijke transport, en uit reistijdkosten, de kosten die men maakt door tijd aan de reis te besteden. Voor de directe vervoerskosten is €0.19 per kilometer gerekend. Dit is de gemiddelde reiskostenvergoeding (www.gemiddeld-inkomen.nl). Voor de reistijdkosten is gekeken naar het gemiddelde uurloon van Nederlanders en dit is per afgelegde kilometer berekend. De keuze om tijd te besteden aan recreatie is over het algemeen een bewuste keuze. Er kan dus niet gesteld worden dat men altijd in diezelfde tijd een gemiddeld uurloon had kunnen verdienen. Hierdoor wordt het gemiddeld uurloon gedeeld door twee (Cesario, 1976 en McConnell & Strand, 1981). 30

De berekening wordt dan als volgt: Het modaal inkomen in Nederland voor 2011 is geschat op €33.000 bruto per jaar. Per maand is dit €33.000 / 12 = €2750. Voor dit bruto bedrag bestaat een gemiddelde fractie van 0.70 waarmee het nettoloon berekend kan worden (www.gemiddeld-inkomen.nl, 2011). Het gemiddelde nettoloon is dan €2750 * 0.70 = €1925. Per week is dit €1925 / 4 = €481.25 waardoor het gemiddelde uurloon op €481.25 / 40 = €12.03 uitkomt, dit uurloon gedeeld door 2 = €6.02/uur. Vervolgens kan aan de hand van de gemiddelde snelheid waarmee iemand reist bepaald worden wat de reistijdkosten per kilometer zijn. De gemiddelde snelheid met de auto is vastgesteld op 60km/uur. Dit is gebaseerd op een geschatte gemiddelde reistijd vanuit diverse zones, waaronder Rotterdam - Amerongen (80 km/u), Arnhem/Utrecht - Amerongen (60 km/u), Amersfoort/Woudenberg - Amerongen (40 km/u). Het gemiddelde van deze snelheden is 60 km/uur. Wanneer men met de auto reist, zijn de reiskosten voor 1 kilometer €6.02 / 60 = € 0.10. Voor reizen met het openbaar vervoer zijn gelijke reiskosten aangehouden. Het is ook mogelijk dat respondenten per mountainbike reizen. Daarvoor is de gemiddelde snelheid op 20 km/uur gesteld, waardoor de reistijdkosten uitkomen op €6.02 / 20 = €0.30/km. Ter illustratie: de gemiddelde totale reiskosten voor bezoekers die met de auto komen uit zone 3 (10-15 km) zijn dus 12.5km x 1.3 x 2 = 32.5km x (0.19+0.10) = €9.43. Deze berekening is voor iedere zone gedaan en geeft de onthulde voorkeur aan, oftewel wat de respondenten per zone gemiddeld al betalen om het gebied te bezoeken. Dit bedrag is gebaseerd op de huidige situatie, waar bezoekers geen entree hoeven te betalen en kan het startpunt genoemd worden. Het aantal bezoekers bij €0,- wordt ook wel de ‘observed value for visitors’ genoemd (Ward, 2000). Door deze berekening uit te breiden door middel van het toevoegen van entreeprijzen kan een vraagfunctie geschat worden. Het invoeren van een entreeprijs zal de reiskosten verhogen en de vraag doen afnemen. De vraagcurve is daarom dus dalend. In figuur 5.2 is een aflopende kromme te zien voor de verschillende analyses. De vorm wekt de indruk van een logaritmische functie. Om de significantie te testen van de data en de R-Square te berekenen (welke de betrouwbaarheid van de in dit geval logaritmische functie weergeeft), wordt de natuurlijke logaritme (LN) van de data genomen. De uitkomsten van tabel 5.3 zijn op deze waarden gebaseerd door een lineaire regressie: Tabel 5.3: Uitkomsten regressie van de logaritmische waarden Analyse Analyse 1 (reiskosten incl. reistijdkosten) Analyse 2 (reiskosten excl. reistijdkosten) Analyse 3 (alle respondenten in de auto, incl. reistijdkosten) Analyse 4 (alle respondenten in de auto, excl. reistijdkosten)

R-Square 0.78 0.78 0.78 0.78

Significantie F 1.3E-05 1.3E-05 1.3E-05 1.3E-05

Uit de tabel blijkt dat de R-Square en de significantie voor alle analyses gelijk zijn. Dit komt omdat het verschil van de natuurlijk logaritme tussen de analyses constant is. Hieruit blijkt dat de data significant is en dat een logaritmische functie de data verklaart.

31

6. Effect Voorzieningen op betalingsbereidheid In de enquête is aan mountainbikers gevraagd hoe zij diverse voorzieningen waarderen. Hierbij zijn zowel voorzieningen ‘buiten de route’ als voorzieningen ‘op de route’ voorgesteld. Deze voorzieningen zijn nog niet aanwezig. Respondenten hebben dus geen concrete uitvoering van een voorziening beoordeeld, maar een afbeelding van de voorziening met daarbij de vraag: ‘ hoe zou u het waarderen als deze voorziening aanwezig zou zijn’. Men kon de voorzieningen waarderen op een schaal van 1 (zeer lage waardering) tot 7 (zeer hoge waardering).

6.1 Waardering per voorziening In onderstaande grafiek (figuur 6.1) is weergegeven wat de gemiddelde waardering is per voorziening. Door de voorzieningen naast elkaar te plaatsen worden de verschillen in waardering duidelijk. De eerste vier voorzieningen bevinden zich ‘buiten de route’ en de rechter zes voorzieningen zijn ‘op de route’ aanwezig. Zoals te zien is in de grafiek zijn de gemiddelde waarderingen voor de voorzieningen niet erg hoog. Alle gemiddelden liggen onder de 4, wat het middelpunt is (neutraal). Alles wat daaronder valt kan gezien worden als een lage waardering. De voorzieningen die relatief het hoogst gewaardeerd worden zijn drop offs en sprongen. Sanitaire voorzieningen worden het laagst gewaardeerd.

Gemiddelde waardering per voorziening 7

Waardering

6 5 3.7

4 3

3.3

2.9

3.8 3.5

3.1

3.3

3.3

3.3

2.4

2 1

Voorzieningen Figuur 6.1: Gemiddelde waardering per voorziening In sommige gevallen zegt het gemiddelde niet veel, de spreiding van de daadwerkelijke waardering is hier namelijk niet zichtbaar. Om een goed beeld te krijgen van hoe mountainbikers de voorzieningen waarderen, is naast de gemiddelde waardering ook gekeken naar de spreiding in waardering. Deze spreidingen zijn weergegeven in figuren 6.2 en 6.3 in de volgende paragraaf.

32

6.2 Spreiding waardering De spreiding van de waardering voor voorzieningen is in de onderstaande grafieken weergegeven. De eerste grafiek bevat de vier optionele voorzieningen voor ‘buiten de route’ en de tweede grafiek bevat de zes optionele voorzieningen voor ‘op de route’. Op de y-as staan de voorzieningen benoemd, met voor elke voorziening de waarderingswaarden van 1 tot en met 7.. Op de x-as wordt de frequentie weergegeven, waardoor zichtbaar wordt hoe vaak een bepaalde waardering gegeven is. De totalen van het aantal respondenten dat de voorziening gewaardeerd heeft verschillen onderling iets, deze liggen tussen de 280 en 288 respondenten.

Sanitair

1 2

Horeca

3 4

Servicepunt

5 6

Afspuitmogelijkheden

7 0

20

40

60

80

100

120

140

Figuur 6.2: Spreiding waardering van voorzieningen buiten de route Bovenstaande grafiek laat zien dat de spreiding niet gelijk verdeeld is over de verschillende waarderingen. Bij alle voorzieningen komt 1, ‘heel lage waardering’, het meest voor. De trend is dat de frequentie daalt, naar mate de waardering van laag (1) naar hoog (7) loopt, op enkele uitschieters na. Bij onderstaande grafiek, over voorzieningen op de route, is de spreiding gelijkmatiger verdeeld over de waarderingen en ligt de hoogste frequentie vaker bij de hogere waarderingen. Sprongen

Drop offs

1 2

Keien/Rotstuin

3 4

Wasbord

5 6

(Ladder)bruggen/steigers

7 Balanselementen 0

10

20

30

40

50

60

70

Figuur 6.3: Spreiding waardering van voorzieningen op de route Bij de voorzieningen ‘buiten de route’ komen lage waarderingen relatief veel voor terwijl bij de voorzieningen ‘op de route’ meer hoge waarderingen voorkomen. Daarbij is bij voorzieningen buiten de route de spreiding ook gelijkmatiger verdeeld. 33

Respondenten hadden ook de mogelijkheid om zelf een voorziening aan te dragen en deze te waarderen, via de optie ‘Anders, namelijk..’. Bij deze optie zijn de volgende voorzieningen genoemd. Tabel 6.1: Waardering voorzieningen aangedragen door respondenten Voorziening Gemiddelde waardering Frequentie Heuvels/Klimmen 5.7 3 Singletracks 7 3 Kuipbochten (canyon) 6.5 2 Modder 6 1 Het is logisch dat andere voorzieningen naar verhouding hoog zijn gewaardeerd. De mensen die een andere voorziening aangeven zullen dit alleen doen voor voorzieningen die zij hoog waarderen. Het gemiddelde betreft alleen de beoordeling van de mensen die deze optie hebben aangedragen.

6.3 Conclusie De gemiddelde waardering van voorzieningen op en buiten de routes is laag. De gemiddelde waardering is in alle gevallen minder dan vier, wat een lage waardering betekent. De spreiding van de waarderingen zegt meer over de samenstelling van de gemiddelden. De waarderingen van voorzieningen ‘buiten de route’ zijn niet gelijk verdeeld en lage waarderingen komen erg vaak voor. Er is een duidelijke trend zichtbaar dat de frequentie daalt naar mate de waardering hoger worden. De waarderingen van voorzieningen ‘op de route’ zijn in vergelijking hiermee gelijkmatiger verdeeld en hebben een hoger gemiddelde. Suggesties van respondenten voor voorzieningen zijn heuvels, klimmen, singletracks, kuipbochten en modder. Sanitaire voorzieningen worden relatief het laagst gewaardeerd en sprongen en drop offs het hoogst. Deze laatste twee voorzieningen komen dus het meest in aanmerking om de betalingsbereidheid te verhogen. De betalingsbereidheidanalyse laat zien dat respondenten significant bereid zijn meer te betalen voor voorzieningen op en buiten de route. Echter, de lage waarderingen doen vermoeden dat voorzieningen niet gewenst zijn. Hieruit kan geconcludeerd worden dat er vanuit gebruikers geen behoefte is aan voorzieningen, maar de mountainbikers zijn er ook niet op tegen.

34

7. Mogelijke vormgeving gebruiker-betaalt systeem Het plan om mountainbikers te laten betalen voor het gebruik van mountainbikeroutes is niet nieuw. In diverse natuurgebieden zijn in het verleden vergunningen ingesteld, waarbij de gedachte centraal staat dat gebruikers betalen voor hun eigen voorziening. Daarom wordt in dit hoofdstuk stilgestaan bij bestaande ‘gebruiker-betaalt’ systemen. Na een beknopte beschrijving hiervan volgt een overzicht van de meningen van de gebruikers van mountainbikeroutes op Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug over bestaande vergunningensystemen.

7.1 Bestaande gebruiker-betaalt systemen Natuurmonumenten Voor het Nationaal Park Veluwezoom (GL), de Loonse en Drunense Duinen (NB) en het Montferland (GL) is een vergunning nodig om gebruik te mogen maken van de mountainbikeroutes. In deze gebieden, die grotendeels eigendom zijn van Vereniging Natuurmonumenten, moet €5,- worden betaald voor een vergunning die een jaar geldig is in alle drie de gebieden (Vereniging Natuurmonumenten). Men krijgt dan een sticker die getoond moet kunnen worden bij eventuele controles. De hoogte van dit bedrag is betrekkelijk willekeurig tot stand gekomen. Gekeken is naar de kosten van de vergunningen voor ruiters en menners (€ 10,- voor 100 kilometer), en besloten is voor de 50 kilometer mountainbikeroutes de helft van dit bedrag te vragen. Deze vergunning heeft een verplicht karakter, maar er zijn geen juridische middelen om niet-betalende mountainbikers te dwingen alsnog te betalen. Volgens de heer Van Kooi van Natuurmonumenten zou dit mogelijk gemaakt kunnen worden door dit op te nemen in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV), maar is er juist voor gekozen om het vanuit een positieve invalshoek te communiceren naar mountainbikers. Er worden controleacties gehouden, maar deze hebben vooral het doel om mountainbikers te adviseren dat het wijs is om de financiële bijdrage te leveren. Omdat de vergunning op veel plaatsen in het gebied verkrijgbaar is, wordt deze vaak alsnog aangeschaft. Overigens bestaat er ook een mogelijkheid om de vergunning via internet te bestellen. Onderhoud kost geld en met de opbrengst van de vergunningen kan dat onderhoud (deels) worden gefinancierd. Het geld dat wordt verkregen via dit systeem gaat helemaal op aan het onderhoud van de paden en de bewegwijzering. De verplichting tot het garanderen van de veiligheid op de paden dwingt Natuurmonumenten tot het houden van systematische boomcontroles langs de paden. Dit betekent dat de bomen die langs de paden staan met regelmaat gecontroleerd moeten worden. En gekeken moet worden of ze een bedreiging vormen voor de veiligheid op de paden. Het uitvoeren van de controles en het daaruit volgende onderhoud is een grote kostenpost. De totaalopbrengst van de vergunningen is mede daardoor niet kostendekkend en vraagt ook een investering van Natuurmonumenten zelf. Er zijn afspraken gemaakt met de andere landeigenaren dat Natuurmonumenten geheel verantwoordelijk is voor het onderhoud van de routes op ieders terrein. Hier staat tegenover dat de opbrengst van de vergunningen ten goede komt aan Natuurmonumenten, er wordt geen compensatie of schadevergoeding betaalt aan de andere landeigenaren. PWN Waterleidingbedrijf (NH) In het Noord-Hollands Duinreservaat is een betalingsverplichting ingesteld voor alle recreanten. Hier is keuze uit een dag-, week- of jaarkaart. Ruiters betalen hier meer dan andere bezoekers. De kaarten zijn via internet te bestellen en verkrijgbaar bij lokale verkooppunten. Dagkaarten zijn ook bij de officiële ingangen verkrijgbaar. Een dagkaart kost € 1,50 (voor ruiters € 4,50), een weekkaart kost €4,50 (voor ruiters wordt deze mogelijkheid niet genoemd) en een jaarkaart € 10,- (voor ruiters € 35,-). De vergunning om toegang te krijgen tot het gebied is hier wel bindend, wie geen entreekaart heeft kan een boete van € 60,- krijgen. (PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, 2011) Naast de betaling voor toegang tot het gebied door iedereen, zijn er nog aparte toegangsregels opgesteld voor fietsers/mountainbikers. Zij mogen alleen tussen zonsopgang en 10.30u gebruik maken van de opengestelde, onverharde paden. Na dat tijdstip zijn deze paden niet meer voor mountainbikers toegankelijk, om te voorkomen dat er sociale conflicten ontstaan tussen mountainbikers en andere gebruikers. Er zijn dus geen aparte mountainbikeroutes, maar er is een begrensd gebied waar mountainbikers gedurende een deel van de ochtend welkom zijn. 35

7.2 Resultaten enquête NPUH 7.2.1 Bekendheid met gebruiker-betaalt systeem In de enquête is gevraagd of de gebruikers van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug bekend zijn met het betalen voor mountainbiken in natuurgebieden, en zo ja, waar ze deze ervaring hebben opgedaan en hoe ze deze waardeerden. Van alle respondenten hebben 121 personen aangegeven geen ervaring te hebben met betalen voor mountainbiken in natuurgebieden, tegenover 176 die dat wel hebben. Van 41 respondenten is onbekend of ze ervaring hebben met betaald mountainbiken. De respondenten die aangeven bekend te zijn met betalen voor het mountainbiken zijn overwegend positief. 75% (#132) van hen geeft aan dat deze ervaring positief was, 8.5% (#15) spreekt van een negatieve ervaring, 16.5% (#29) antwoordt neutraal of neemt in het geheel geen stelling in. Het grootste deel van de mountainbikers met betaalervaring noemt de gebieden Veluwezoom (#73), Loonse en Drunense Duinen (#39), Montferland (#19) en het Noord-Hollands Duinreservaat (#7). Daarnaast is er nog een aantal gebieden genoemd die onvoldoende duidelijk zijn om aan een bestaande situatie te relateren, zoals ‘Noord-Brabant’, ‘Veluwe’ en ‘Ardennen’. Veel respondenten noemen meerdere gebieden en een aantal noemt geen gebied, maar geeft wel aan of de betaalervaring positief, negatief of neutraal was. Daarnaast is er een groep die geen waardering toekent aan de ervaring. Tenslotte is er een groep (#10) die wel aangeeft ervaring te hebben met betalen, maar verder geen gegevens levert met betrekking tot het gebied of een waardering van die ervaring. In tabel 7.1 worden de verschillende waarderingen per gebied weergegeven. Tabel 7.1: Indicatie van de waardering van genoemde gebieden Drunense Duinen (39) Veluwezoom (73) Waardering

#

%

Waardering

#

%

Positief

52

71%

Positief

31

79%

Negatief

9

12%

Negatief

4

10%

Geen

12

16%

Geen

4

10%

Montferland (19)

NH-Duinreservaat (7)

Waardering

#

%

Waardering

#

%

Positief

15

79%

Positief

7

100%

Negatief

2

11%

Negatief

0

0%

Geen

2

11%

Geen

0

0%

De resultaten in tabel 7.1 geven aan hoe vaak een gebied in verband wordt gebracht met een bepaalde waardering. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat er soms meerdere gebieden worden genoemd door één respondent, met dus maar één beoordeling. Deze beoordeling keert dus bij meerdere gebieden terug, en de nuance tussen de waardering van de gebieden afzonderlijk ontbreekt. Daarom kunnen deze cijfers enkel indicatief worden gebruikt. Wanneer deze cijfers met het bovenstaande worden gecombineerd, kan gesteld worden dat tussen de 70% en de 80% van de respondenten positieve ervaringen heeft met het betalen voor mountainbiken in natuurgebieden en dat ongeveer 10% hier negatief tegenover staat. De positieve ervaring is in veel gevallen te danken aan een goede route (#21) en aan goed onderhoud daarvan (#36). Zes van de respondenten noemen beide. Daarnaast wordt bij de gebieden van Natuurmonumenten meermalen opgemerkt dat het ‘niet duur/maar € 5,-’ is en ‘gewoon goed’. Twee respondenten noemen een negatieve ervaring omdat de routes slecht onderhouden zijn.

36

7.2.2 Voorkeur betaaltermijn In de enquête is ook ingegaan op de voorkeur voor het soort betaalsysteem. Op de vraag wat voor een betaalsysteem de voorkeur heeft, is als volgt gereageerd (tabel 7.2): Tabel 7.2: Betalingstermijn Dag

Maand

Jaar

33 9.8%

12 3.6%

228 67.5%

Niet betalen 19 5.6%

Geen respons 46 13.6%

In tabel 7.2 is te zien dat de nadruk duidelijk ligt op een systeem waarin per jaar kan worden betaald. Voor een dagen maandkaart is duidelijk minder interesse. Dat komt omdat alleen is gevraagd naar wat de bezoekers voor zichzelf graag zouden zien. Deze waarde geeft dus alleen de individuele voorkeuren aan. Hiermee is niet gezegd wat wel of niet noodzakelijk zou zijn – een jaarkaart sluit een dagkaart immers niet uit. De respondenten die alleen een dagkaart willen, doen dat waarschijnlijk omdat zij niet het hele jaar door het gebied bezoeken. Om naast de recreanten die het hele jaar door gebruik maken van het gebied ook de dagrecreanten een bijdrage te laten leveren, is een dagkaart waarschijnlijk ook gewenst. 7.2.3 Voorkeur betaalsysteem Op de vraag naar welk betalingssysteem de voorkeur van de mountainbikers heeft, is verschillend gereageerd. Het merendeel heeft een keuze gemaakt uit de suggesties die achter de vraag weergegeven waren, waaronder: internet, sms, servicepunt, horeca, vereniging. De reacties zijn als volgt verdeeld: Tabel 7.3: Betaalsystemen # Internet 178 SMS 17 Contant 9 Bank/Incasso 6 Automaat 4

Servicepunt Horeca Sticker Vereniging NTFU

# 43 38 30 20 7

Daarbij zijn nog enkele andere suggesties gedaan, over andere manieren van betalen op andere plaatsen. Een sticker, zoals die van Natuurmonumenten, is meerdere malen genoemd. Naast deze cijfers reageert nog een aantal mensen met ‘vergunning’ of ‘nationaal’. De voorkeur ligt duidelijk op ‘internet’, een aantal mensen heeft direct gedoeld op betalen via internet door bijvoorbeeld iDEAL te noemen, van de andere respondenten is het niet met zekerheid te zeggen of ze bestellen via internet bedoelen of ook willen betalen via internet. Aangenomen mag worden dat wie wil betalen via internet, ook wil bestellen via internet. Ook het betalen in de regio bij een horecagelegenheid, servicepunt of automaat scoort substantieel. In de opmerkingen onderaan de enquête zijn meerdere suggesties gedaan met betrekking tot de vormgeving van een betaalsysteem. Hierin wordt verwezen naar het bestaande stickersysteem van Natuurmonumenten. Daarnaast wordt meerdere malen aangegeven dat men alleen wil betalen als andere gebruikers ook mee betalen. Tenslotte komt het idee voor een landelijke vergunning in plaats van meerdere lokale vergunningen meermalen terug.

7.3 Conclusie Er zijn in Nederland meerdere gebieden waar mountainbikers moeten betalen voor het gebruik van mountainbikeroutes. In die gebieden zijn mountainbikers niet de enigen die betalen voor hun voorzieningen, minstens één andere gebruikersgroep betaalt ook voor de (eigen) voorzieningen, zoals wandelaar of ruiters. De mountainbikers in het NPUH zijn voor het merendeel bekend met het betalen voor mountainbiken in natuurgebieden. Een groot deel van hen is hierover positief. In veel gevallen is deze positieve ervaring te 37

danken aan een goede route en aan goed onderhoud daarvan. Dit wordt wel in verband gebracht met het betalen. Natuurmonumenten heeft aparte routes voor mountainbikers, de opbrengst van de mountainbikevergunningen wordt ook besteed aan de mountainbikevoorzieningen. De bijdrage in het gebied van PWN is minder gerelateerd aan het type gebruiker. Er is hier ook geen sprake van aparte voorzieningen voor mountainbikers, alleen een strikter toegangsbeleid. Wat dit betreft is de situatie in het NPUH meer vergelijkbaar met de gebieden van Natuurmonumenten dan met die van PWN, aangezien er in het NPUH al wel aparte routes voor mountainbikers liggen. De handhaving is in de gebieden van PWN strikter dan in die van Natuurmonumenten. Bij laatstgenoemde staat, in het geval van overtreding, de communicatie richting de mountainbiker centraal. Op die manier hoopt men naast de opbrengsten van de vergunningen ook bewustwording bij mountainbikers te creëren over de natuur en het onderhoud van de route. Wat opvalt in de besproken gebieden is dat het beheer van de routes plaatsvindt door één organisatie. Dit terwijl er in de gebieden van Natuurmonumenten sprake is van meerdere terreineigenaren. Hoewel de versnippering op dit gebied in het NPUH groter lijkt dan in de gebieden van Natuurmonumenten, is dit een punt van aandacht voor de beheerorganisaties in het NPUH. In de genoemde gebieden is de vergunning zowel via internet als lokaal verkrijgbaar. De uitkomsten van de enquête geven ook deze voorkeur aan. Daarin krijgt een jaarkaart de grote voorkeur van de meeste respondenten. Tegelijk lijkt een dagkaart onontkoombaar voor de incidentele bezoekers. Een effectief ‘gebruiker-betaalt’ systeem voor NPUH zou dus een systeem zijn waarbij gebruikers een jaarkaart kunnen kopen via het internet. Daarbij moet het mogelijk zijn voor incidentele bezoekers om een dagkaart te kopen.

38

8. Conclusie & Aanbevelingen De betalingsbereidheid van mountainbikers is op twee manieren onderzocht, met behulp van een reiskostenanalyse en een betalingsbereidheidanalyse. De conclusies van beide methoden volgen hieronder. Uit de conclusies volgen aanbevelingen die bruikbaar zijn voor het oplossen van de probleemstelling. Respondenten zijn bereid zowel per jaar als per dag significant meer te betalen voor de opeenvolgende scenario’s. De gemiddelde betalingsbereidheid is: Scenario 1: €9.97 per jaar en €1.35 per dag; Scenario 2: €12.64 per jaar en €1.73 per dag; Scenario 3: €17.21 per jaar en €2.27 per dag; Scenario 4: €18.48 per jaar en €2.52 per dag. Trends die naar voren kwamen uit de betalingsbereidheidanalyses zijn de volgende: Hoe hoger de bezoekfrequentie van de respondenten is, hoe hoger de betalingsbereidheid per jaar en hoe lager de betalingsbereidheid per dag. Respondenten uit verder gelegen zones zijn per dag, maar niet per jaar, bereid meer te betalen dan respondenten uit nabij gelegen zones. Dit zou verklaard kunnen worden doordat respondenten uit nabij gelegen zones een hogere bezoekfrequentie hebben dan respondenten uit verder weg gelegen zones. Uit de reiskostenanalyse blijkt dat de totale reiskosten per zone toenemen, zoals voorspeld door de theorie. Er zijn vier analyses uitgevoerd, waaruit bleek dat analyse 2 (reiskosten zonder reistijdkosten) de meest betrouwbare is. Volgens deze analyse bedragen de gemiddelde totale reiskosten van een bezoeker uit zone 1 €1.66. Per zone nemen de kosten gemiddeld met ditzelfde bedrag toe. Bij een toegangsprijs van €24.83 zullen er geen bezoekers meer komen naar het NPUH, op grond van de reiskostenanalyse. Een analyse met de betalingsbereidheid per dag komt uit op een bedrag van €8.28. Deze bedragen geven aan hoeveel tijd en moeite, in kosten, mountainbikers op dit moment per zone investeren om gebruik te maken van de routes. De prijs die zorgt voor de grootste opbrengsten komt uit op €1.66 per dag, dit verlaagt het verwachte bezoekersaantal tot 72% van het oorspronkelijke bezoekersaantal (zonder entreeheffing). Zowel voorzieningen ’op de route’ als ‘buiten de route’ worden gemiddeld laag gewaardeerd. Sprongen en drop offs worden relatief het hoogst gewaardeerd en sanitaire voorzieningen het laagst. Over het algemeen blijkt dat de aanwezigheid van voorzieningen weinig extra betalingsbereidheid genereert. Huidige ‘gebruiker-betaalt’ systemen in Nederland laten zien dat het mogelijk is om mountainbikers te laten betalen voor het gebruik van mountainbikeroutes. Het beheer van de routes ligt daar in handen van één organisatie, dit is bij NPUH niet het geval. Veel respondenten gaven aan bekend te zijn met deze ‘gebruikerbetaalt’ systemen en deze positief te ervaren. In de gebieden van Natuurmonumenten zijn vergunningen lokaal en via internet verkrijgbaar, uit de enquêteresultaten blijkt een voorkeur voor betaling via internet. De voorkeur voor de betaaltermijn is jaarlijks. Aanbevelingen Een concreet advies over welk scenario gerealiseerd dient te worden kunnen wij aan de hand van de gedane analyses niet geven. Voor dit advies zijn de kosten van de verschillende scenario’s noodzakelijk. Met behulp van de kosten zou een kosten-baten analyse uitgevoerd kunnen worden en aan de hand hiervan kan een voorkeur voor een scenario uitgesproken worden. Omdat extra voorzieningen laag worden gewaardeerd, wordt een uitbreiding van het mountainbikeroutenetwerk in de vorm van scenario 4 niet aanbevolen. Dit omdat respondenten slechts een relatief kleine hoeveelheid geld extra over hebben voor scenario 4 ten opzichte van scenario 3. Een mogelijkheid om de extra voorzieningen te realiseren, zou het aanleggen van een apart bikepark met een eigen toegangsprijs kunnen zijn. Deze mogelijkheid is ook genoemd door enkele respondenten. Wij adviseren, op basis van scenario 1, om een jaarlijkse bijdrage van €10,- te vragen aan mountainbikers. De gemiddelde betalingsbereidheid is €9.97. De mediaan van €5,- duidt op een grote groep respondenten die minder dan €10,- willen betalen. De jaarkaart is echter niet bedoeld voor bezoekers met een lage 39

bezoekfrequentie, onder de bezoekers met een hogere bezoekfrequentie is de betalingsbereidheid groter. Een bijdrage van €10,- zal waarschijnlijk door een ruime meerderheid geaccepteerd worden. Een andere rechtvaardiging voor dit bedrag is het feit dat uit het gesprek met Natuurmonumenten blijkt dat de €5,- die door hun gevraagd wordt niet kostendekkend is. Een effectief ‘gebruiker-betaalt’ systeem voor NPUH zou een systeem zijn waarbij gebruikers een jaarkaart kunnen kopen via het internet. Een systeem van jaarkaarten heeft relatief weinig overheadkosten en is eenvoudig in gebruik. Wij adviseren echter om ook dagkaarten te hanteren, omdat een derde van de bezoekers van het NPUH bestaat uit mountainbikers die minder dan een keer per maand naar het NPUH komen. Voor dagkaarten wordt een bijdrage van €1.50 geadviseerd. Dit is gebaseerd op het gegeven dat respondenten gemiddeld €1.35 bereid zijn te betalen. Bezoekers met een lage frequentie (minder dan 1 keer per maand), waarvoor de kaarten bedoeld zijn, hebben €1.59 over voor een dagkaart. Uit de betalingsbereidheidsanalyse gecombineerd met de reiskostenanalyse blijkt een optimaal bedrag van €1.66 per bezoek. Met een bedrag van €1.50 wordt een gemiddelde van bovengenoemde bedragen geheven. Zoals is aangegeven ligt het beheer van de routes in andere gebieden waar wordt betaald voor het gebruik van de routes in handen van één organisatie, dit is bij NPUH niet het geval. Dit is wellicht wel een aanbeveling. In de opmerkingen merkten een aanzienlijk aantal respondenten op de voorkeur te hebben voor een landelijk systeem. Het advies is dan ook om het invoeren van een betalingssysteem voor mountainbikeroutes in het NPUH te zien als een pilot en te streven naar het invoeren van een landelijk systeem.

40

9. Discussie Tijdens het onderzoek kwamen diverse punten naar voren die ter discussie gesteld kunnen worden. Dikwijls moesten keuzes worden gemaakt of waren aannames noodzakelijk om tot zinvolle resultaten en conclusies te komen. Bijvoorbeeld bij de enquêteopzet of de verwerking van de resultaten. In dit hoofdstuk wordt een deel van de gemaakte keuzes en aannames bediscussieerd. 9.1 Nul-antwoorden Bij de analyse van de enquête kwamen regelmatig nul-antwoorden naar voren. Deze nul-antwoorden komen niet overeen met de theorie dat elk goed een bepaalde waarde vertegenwoordigt voor de gebruiker. Daarbij was er wel sprake van een bereidheid tot betalen als gekeken werd naar de reiskosten van de respondent. Het is aannemelijk dat deze nul-antwoorden deels bestaan uit protestantwoorden. Dit vermoeden wordt ondersteund door opmerkingen gemaakt in en tijdens het afnemen van de enquête. Men gaf aan dat het om diverse redenen onrechtvaardig was dat mountainbikers zouden moeten betalen. Nog een reden om nulantwoorden niet mee te nemen zou zijn dat het volgens standaard markteconomische theorieën onmogelijk is om geen betalingsbereidheid te hebben voor een goed dat men gebruikt. Echter, er is toch voor gekozen om de nul-antwoorden wel mee te nemen in de verwerking van de enquête. Dit ten eerste omdat een nul-antwoord onmogelijk geïnterpreteerd kan worden als een andere waarde. Ten tweede omdat een nul-antwoord een bedrag zeer dichtbij nul zou kunnen representeren. Daarnaast wordt zo ook de weerstand van sommige mountainbikers tegen een betaalsysteem meegenomen in de betalingsbereidheid. Ontbrekende antwoorden zijn niet meegenomen in de analyse. Er is dus aangenomen dat zij de vraag niet wensten te beantwoorden, dat zij protestrespondenten waren of dat zij simpelweg de vraag over het hoofd hebben gezien. 9.2 Betalingsbereidheid respondenten Bij de betalingsbereidheid die respondenten bij de scenario’s in de enquête aangaven zijn bij de verwerking een aantal aannames gedaan. In de verantwoording zijn deze keuzes benoemd en onderbouwd. De opzet van de enquête was dat de scenario’s steeds uitgebreider werden. Logischerwijs zou dit de betalingsbereidheid vergroten of op zijn minst gelijk houden. In enkele gevallen werd de betalingsbereidheid echter minder. Op dat moment moesten de (ontbrekende) waarden geïnterpreteerd worden. Bijvoorbeeld als een respondent bij scenario 1 aangaf €20,- te willen betalen op jaarbasis en bij scenario 2 €0,- is er voor gekozen om deze €0,daar ook als €20,- te interpreteren. Een verklaring voor het niet of lager invullen kan zijn dat respondenten een bepaald scenario niet nodig achten en dus aangeven er niet voor te willen betalen zodat het scenario er niet komt. Echter, het is reëel als de betalingsbereidheid dan gelijk is aan het genoemde bedrag op het voorgaande scenario. Deze aannames kunnen zorgen voor een verkeerd beeld van de betalingsbereidheid, omdat deze interpretatie van het aangeven van een lager bedrag onterecht kan zijn. 9.3 Frequentie enquête In de enquête is respondenten gevraagd naar hoe vaak zij mountainbiken, zowel in het algemeen als in het NPUH. Hierbij konden zij kiezen uit vier antwoordopties, namelijk: minder dan 1x per maand, 1-2x per maand, 3-4x per maand en meer dan 4x per maand. Doordat deze vraag als multiple choice was opgesteld, was het onmogelijk om berekeningen te maken aan de hand van de uitkomsten. Als een respondent aangaf ‘minder dan 1x per maand’ te mountainbiken, kwam hier geen concreet getal uit. Bij het analyseren van de enquête is daarom gekozen om bij ‘minder dan 1x per maand’ 0,5 te gebruiken en ‘meer dan 4x per maand’ 5 te gebruiken, zodat berekeningen wel mogelijk waren. Deze aannames zouden de resultaten vertekend kunnen hebben. 9.4 Willingness to Accept In de opzet van de enquête was ook een vraag meegenomen die betrekking had op de ‘willingness to accept’. Helaas bleek de respons op deze vraag ondermaats, waarschijnlijk omdat de vraag niet goed begrepen werd. Daarbij vertoonden de wel ingevulde antwoorden een zeer grote spreiding, met grote uitschieters, waardoor 41

interpretatie van de data praktisch onmogelijk werd. Er is dan ook besloten ‘willingness to accept’ niet in de analyses te betrekken. 9.5 Reiskostenmethode Bij de reiskostenmethode is gebruik gemaakt van de ‘zonale reiskostenmethode’. Bij het berekenen van reiskosten van de respondenten is per zone een gemiddelde afstand gekozen. Zone 1 (0-5 km) heeft bijvoorbeeld een gemiddelde reisafstand van 2.5km en ook gemiddelde reiskosten voor die zone. In realiteit is er natuurlijk meer variatie in reiskosten binnen een zone, omdat van elke respondent de postcode bekend is. Dit heeft geleid tot informatieverlies wat de nauwkeurigheid van deze methode mogelijk heeft verlaagd. Er is voor gekozen om de reiskosten van de respondenten die met de auto naar het NPUH kwamen, te delen door het aantal personen in de auto. Hierbij zijn de totale reiskosten door het aantal inzittenden gedeeld, en niet alleen de directe reiskosten. De reistijdkosten zijn persoonsgebonden, en dus niet te delen. Te bediscussiëren valt of analyse 2, zonder de reistijdkosten, de beste voorstelling geeft van de werkelijkheid. Het is namelijk redelijk om de waarde van tijd mee te nemen in de reiskostenanalyse. Echter, de waarde van tijd is moeilijk vast te stellen en op veel aannames gebaseerd. Daarom is de keus gemaakt om analyse 2 te gebruiken, als het meest representatief zijnde scenario. 9.6 Verschil uitkomsten tussen steekproeflocaties Bij het analyseren van de betalingsbereidheid kwam naar voren dat er voor sommige variabelen significante verschillen bestaan tussen de enquêtelocaties. Met de drie locaties wordt bedoeld: enquêtes afgenomen in NPUH, tijdens toertochten en via het internet. Er is bewust gekozen voor deze drie locaties om zo de respons te verhogen en om verschillende typen respondenten te krijgen. Om te kijken of deze drie locaties steekproeven uit dezelfde steekproefpopulatie zijn geweest is de data van de locaties vergeleken. Dat er verschillen blijken te bestaan tussen de steekproeflocaties hoeft dus geen probleem te zijn. Dit zolang de combinatie van verschillende locaties maar een correcte steekproef is van de bedoelde steekproefpopulatie. Of dit daadwerkelijk het geval is kan niet met zekerheid gezegd worden. Concluderend kan worden gesteld dat het afnemen van enquêtes op verschillende locaties waarschijnlijk een goede keuze was gezien de bestaande verschillen tussen de locaties. De keuze voor internetenquêtes is vooral gemaakt om in korte tijd een hoge respons te krijgen. Daarbij werd gedoeld op het bereiken van een groep mountainbikers die de representativiteit van de steekproef zouden vergroten. Echter, resultaten verkregen uit het medium internet moeten altijd met voorzichtigheid behandeld worden omdat hun betrouwbaarheid onzeker is. Het feit dat de internetenquêtes niet significant blijken af te wijken van veldenquêtes is genoeg reden om een redelijke betrouwbaarheid van de internetenquêtes te veronderstellen. 9.7 Waardering voorzieningen Bij vraag 11 in de enquête werd respondenten gevraagd naar hun waardering voor een aantal voorzieningen. Het doel van deze vraag was om te onderzoeken welke voorzieningen hoog gewaardeerd worden. Samen met de betalingsbereidheid van scenario 4 kon dan geconcludeerd worden of voorzieningen de betalingsbereidheid vergroten en zo ja, welke. Deze voorzieningen zijn nog niet aanwezig in het gebied. Tijdens het enquêteren werd meerdere malen gevraagd door respondenten ‘of die voorzieningen dan wel aanwezig waren?’ of ‘hoe men voorzieningen kon beoordelen die er niet waren’. De respondenten konden de voorzieningen ook laag waarderen, omdat deze er niet zijn. Zij hebben dan dus niet de voorziening op zich beoordeeld. Als dit het geval is zijn de waarderingen van de voorzieningen mogelijk lager dan de werkelijke waardering.

42

Literatuurlijst Bateman, I.J., Carson, R.T., Day,B.,Hanemann, M., Hanley, N., Hett, T., Jones-Lee, 2., Loomes, G., Susana Mourato, Ozdemirogly, E., Prearce, D.W., Sugden, R., Swanson, J., (2002) Economic Valuation with Stated Preference Techniques, Department for Transport, Edward Elgar Publishing. Bureau Verten Onderzoek (2009) Monitor recreatiegebruik Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug - Rapportage herhalingsonderzoek 2009, Leiden; in opdracht van Overlegorgaan Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Cesario, F. (1976) Value of time in recreation benefit studies, Land economics, vol. 51, pp. 32-41 Dillmann, D.A. (1978) Mail and Telephone surveys - The total design method, Wiley, New York Dillmann, D.A. (2000) Mail and Internet surveys: The tailored design method, Wiley, New York Haneman, W. (1991) Willingness to pay and willingness to accept, how much do they differ? The American Economic Review, vol. 81, no. 3, pp. 635-647 McConnell, K. and Strand, I. (1983) Measuring the cost of time in recreation demand analysis, American journal of agricultural economics, vol. 65, pp. 172-174 Ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie (2010), http://www.nationaalpark.nl/documents/nationale-parken/nederlands-natuurbeleid.xml?lang=nl, geconsulteerd: 19 januari 2011 Overlegorgaan NPUH (2003), Beheer- en Inrichtingsplan Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, Buro Hemmen, Randwijk Randall, A. (1994) Difficulty with TCM, Land Economics, vol. 70, no. 1, pp. 88-96 Rietveld, P., Zwart, B., van Wee, B., van den Hoorn, T., (1993) On the relationship between travel time and travel distance of commuters, Annals of Regional Science, vol. 33, pp. 269-287 Ward, F. (2000) Valuing nature with travel cost models Websites www.forum.mountainbike.nl www.gemiddeld-inkomen.nl www.np-utrechtseheuvelrug.nl www.ntfu.nl www.singletracks.nl Referenties Dhr. D. van Kooi, Vereniging Natuurmonumenten, telefonisch interview op 09-02-2011 Dhr. M. Torsius, Nederlandse Toer Fiets Unie, interview op 27-01-2011 PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Beheerbijdragen, https://www.pwn.nl/PuurNatuur/ErOpUit/Toegang/Pages/Beheerbijdragen.aspx (laatst geconsulteerd: 10-022011) PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Mountainbiken in het NHD, https://www.pwn.nl/PuurNatuur/ErOpUit/Fietsen/Pages/MountainbikeninhetNHD.aspx (laatst geconsulteerd: 10-02-2011)

43

PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, Toegangskaarten, https://www.pwn.nl/PUURNATUUR/EROPUIT/TOEGANG/Pages/Toegangskaarten.aspx (laatst geconsulteerd: 10-02-2011) Vereniging Natuurmonumenten, http://www.natuurmonumenten.nl/content/355-afwisselendenatuurgebieden (laatst geconsulteerd: 10-02-2011) Vereniging Natuurmonumenten, MTB-vergunning, http://www.natuurmonumenten.nl/content/mtbvergunning (laatst geconsulteerd: 09-02-2011)

44

Appendix 1: Overzicht Enquêteren Datum

Waar

Aantal enquêtes

Wo 26 januari

Trial

3 enquêtes pp. laten invullen

Za 29 januari

NPUH

21 enquêtes afgenomen (1-21)

13.00 – 15.00

Groene entree Tabaksschuur

Zo 30 januari

ATB tocht Driebergen

8.30 – 11.30

Driebergse Toerclub

Woe 2 februari

NPUH


Wageningen Winter Trio 3



13.00 - 15.30 Za 5 februari

TC Wageningen Do 10 februari

NPUH


Arnhem Bostoertocht


9.00 – 11.00 Za 12 februari

WV Reto Zo 13 februari

NPUH

32 enquêtes afgenomen (135-166 )

8.30 – 11.30

45

Appendix 2: Verantwoording opbouw enquête Hieronder zijn in de kaders de introducties en vragen weergegeven, met daaronder een toelichting en verantwoording waar dat nodig is. Introductietekst In Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH) zijn verschillende mountainbikeroutes aanwezig. Op dit moment zijn er 4 routes; Amerongen (16km), Lombok (3km), Zuylenstein (7km) en Kwintelooijen (1.6km). Er zijn plannen om deze routes te verbinden, uit te breiden en te verbeteren. Onduidelijk is nog óf de mountainbikeroutes worden verbeterd en waar deze precies zullen lopen. Daarover beslissen de grondeigenaren en terreinbeheerders. De huidige regering wil 40% op natuurbeheer gaan bezuinigen, wat gevolgen kan hebben voor recreanten, waaronder mountainbikers. Om verbeteringen aan de routes te kunnen realiseren zijn dus extra inkomsten noodzakelijk. Een oplossing is om betaling door gebruikers in te voeren. Daarom willen wij, studenten van Wageningen Universiteit, u graag een aantal vragen stellen over uw betalingsbereidheid voor het gebruik van de mountainbikeroutes. Het invullen van deze enquête neemt 5 à 10 minuten in beslag. In de introductietekst wordt de huidige situatie geschetst, zodat deze voor iedereen duidelijk is. Er wordt genoemd dat er bezuinigd zal moeten worden binnen natuurbeheer, maar er wordt met opzet vermeden te zeggen dat dit concrete gevolgen heeft voor de mountainbikepaden. Als er in de inleiding gesteld wordt dat de mountainbikepaden zullen verdwijnen als er geen geld vanuit de mountainbikers komt, zou dit invloed kunnen hebben op de antwoorden van de respondenten. Respondenten zouden het gevoel kunnen krijgen dat zij moeten betalen om gebruik te kunnen blijven maken van de paden. Hierdoor kunnen zij neigen naar sociaal wenselijke antwoorden en dus aangeven dat ze willen betalen, terwijl zij hier in werkelijkheid niet toe bereid zijn. Een tweede argument waarom dit niet in de inleiding is komen te staan is omdat een woordvoerder van de NTFU meldde dat de bezuinigingen van de huidige regering niet de aanleiding voor dit project waren. De enquête begint met twee inleidende vragen, welke niet noodzakelijk waren voor dit onderzoek. Deze vragen dienen echter om de respondent in te leiden in de enquête, bovendien maken zij de enquête iets breder, waardoor deze ook voor andere doeleinden gebruikt kan worden. Vraag 1 Leeftijd: □ < 21

□ 21-30

□ 31-40 □ 41-50

□ > 51

Leeftijd is opgedeeld in clusters, dit omdat de exacte leeftijd niet interessant is in dit type onderzoek. Vraag 2 Geslacht:

□ Man

Vraag 3 Postcode:

……………………..

□ Vrouw

Er wordt naar de postcode gevraagd om op deze manier te achterhalen waar mensen vandaan komen. Dit is nodig voor de reiskostenmethode. Vraag 4 Met welk vervoersmiddel gaat u doorgaans naar Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug? □ Auto, gemiddeld aantal personen in de auto is……… □ Mountainbike □ Openbaar vervoer □ Anders, namelijk ……………………………………………………………………………………………………………………………… Het type vervoersmiddel en het aantal passagiers in de auto is van belang voor de reiskostenmethode.

46

Vraag 5 en 6 Hoe vaak gaat u mountainbiken? Minder dan 1 keer per maand 1 tot 2 keer per maand 3 tot 4 keer per maand Meer dan 4 keer per maand, namelijk …………. keer per maand Hoe vaak gaat u mountainbiken in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug? Minder dan 1 keer per maand 1 tot 2 keer per maand 3 tot 4 keer per maand Meer dan 4 keer per maand, namelijk …………. keer per maand Er wordt gevraagd naar de totale mountainbikefrequentie van de respondent en ook naar de frequentie waarmee zij NPUH bezoeken. Op deze manier kunnen wij profielen maken van mountainbikers die relatief vaak en respondenten die relatief weinig in NPUH komen, maar ook profielen met respondenten die procentueel vaak het NPUH zoeken en respondenten die procentueel gezien weinig in NPUH komen. Scenario’s Introductietekst De huidige mountainbikeroutes op Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug zijn beperkt in aantal kilometers, missen onderlinge verbindingen en er wordt weinig onderhoud gepleegd. Om uw betalingsbereidheid te toetsen worden hieronder vier scenario’s geschetst. Ieder scenario biedt een ander routenetwerk, gebaseerd op de bestaande routes. De vraag is welk bedrag u over heeft om gebruik te maken van deze mountainbikeroutes. De omschrijvingen zijn zoveel mogelijk neutraal gehouden. De termen ‘beperkt aantal kilometers’ en ‘weinig onderhoud’ proberen de respondent zo min mogelijk te beïnvloeden. Vraag 7 Scenario 1 - Zie kaart 1 De huidige situatie van de mountainbikeroutes in het NPUH. Er zijn vier losstaande routes van 16, 7, 3 en 1.6 km. Om gebruik te maken van deze routes: 7a. Wat bent u bereid per jaar te betalen? ……………. (€ voor jaarkaart) 7b. Wat bent u bereid per dag te betalen? ……………. (€ voor dagkaart) Vraag 8 Scenario 2 - Zie kaart 2 De routes uit scenario 1 zijn met elkaar verbonden tot een groot routenetwerk, via onverharde paden en wegen. Route Kwintelooijen wordt uitgebreid tot +/- 5 km. De bereikbaarheid van de routes van en naar de randgemeenten is verbeterd (voor auto en fiets). De routes worden beter onderhouden (verbeteren modderige paden, verwijderen boomstammen etc.). Om gebruik te maken van deze routes: 8a. Wat bent u bereid per jaar te betalen? ……………. (€ voor jaarkaart) 8b. Wat bent u bereid per dag te betalen? ……………. (€ voor dagkaart) Vraag 9 Scenario 3 – Zie kaart 3 De routes uit scenario 2 zijn aangevuld met nieuwe mountainbikeroutes (singletracks, meer uitdaging, goed onderhouden) in het noordwestelijke gedeelte van het NPUH. Deze nieuwe routes zijn in totaal 20 km lang, wat resulteert in een totaal routenetwerk van +/- 100 km. (incl. 47

verbindings- en aanrijroutes). Om gebruik te maken van deze routes: 9a. Wat bent u bereid per jaar te betalen? ………………. (€ voor jaarkaart) 9b. Wat bent u bereid per dag te betalen? ………………. (€ voor dagkaart) Vraag 10 Scenario 4 De routes uit scenario 3 worden uitgebreid met extra voorzieningen, zowel op de route (technische uitdagingen zoals hellingen en obstakels) als buiten de routes (sanitaire voorzieningen, mountainbike afspoelplaats) Om gebruik te maken van deze routes: 10a. Wat bent u bereid per jaar te betalen? …………….. (€ voor jaarkaart) 10b. Wat bent u bereid per dag te betalen? …………….. (€ voor dagkaart) Er is besloten te vragen wat respondenten bereid zijn te betalen per dag en wat zij per jaar bereid zijn te betalen, betalingsbereidheid wordt op deze manier op 2 niveaus gemeten. Ten eerste is er gekozen om te vragen wat respondenten bereid zijn per jaar te betalen, omdat daarmee het systeem zo eenvoudig mogelijk gehouden kan worden. De NTFU had hiervoor ook haar voorkeur uitgesproken omdat zij van mening is dat dit het makkelijkste systeem met de minste overheadkosten is. Door dit systeem worden zomer- en wintergebruikers niet van elkaar onderscheiden. Een eerste reden om te kiezen voor een per-dag en een per-jaar vraag is om tegemoet te komen aan de incidentele bezoeker. Als alleen een systeem van jaarkaarten ingevoerd zou worden, zou dit incidentele bezoekers kunnen afschrikken. Zij zouden dan immers evenveel moeten betalen als bezoekers die regelmatig gebruik maken van de mountainbikeroutes in NPUH. Om de optie open te houden om ook een dagkaartensysteem in te voeren is de respondenten daarom ook de mogelijkheid gegeven een dagkaartwaarde aan te geven. Nog een reden om naar zowel jaarbedrag als dagbedrag te vragen is dat hierdoor ook rekening gehouden wordt met het fenomeen ‘temporal embedding’. ‘Temporal embedding’ houdt in dat respondenten in totaal meer bereid zijn uit te geven wanneer de tijdschaal kleiner is. Dus als dagwaardes worden geaggregeerd over een jaar, dan is dit een groter bedrag dan de per jaar waarde die mensen bereid zijn te betalen (IJ, Bateman, 2002 uit Hanley, Alvarez-farigo and Bell, 2000). Om dit probleem te vermijden is in de enquête naar zowel naar een per jaar als een per dag betaling gevraagd. (Bateman,2002). Tot slot, zijn de betalingsbereidsvragen ‘open-ended’, ofwel open vragen. Voordeel hiervan is dat er geen ‘anchoring bias’ bestaat, men geeft respondenten geen indicatie van het bedrag. Hierdoor wordt beïnvloeding van de respondent vermeden, door de keuzes voor hem/haar te bepalen. Problemen van open vragen kunnen zijn: een grotere non-respons, nul-antwoorden, ‘outliers’ en een onbetrouwbare respons. (Bateman,2002) Vraag 11 Geef bij onderstaande voorzieningen aan hoe u deze waardeert op een schaal van 1 tot 7. (1 = zeer lage waardering en 7 = zeer hoge waardering) Voorzieningen buiten de route Sanitaire voorzieningen (toilet/douche) Horecagelegenheden Servicepunt (fietspomp, routekaarten) Afspuitmogelijkheden voor de mountainbike

(laag) 1 (laag) 1 (laag) 1 (laag) 1

-

2 2 2 2

-

3 3 3 3

-

4 4 4 4

-

5 5 5 5

-

6 6 6 6

-

7 (hoog) 7 (hoog) 7 (hoog) 7 (hoog)

Voorzieningen op de route, technische uitdagingen Sprongen (laag) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 (hoog) Drop offs (laag) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 (hoog) Keien / rotstuin (laag) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 (hoog) 48

Wasbord (laag) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 (hoog) (Ladder)bruggen/steigers (laag) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 (hoog) Balanselementen (laag) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 (hoog) Anders, namelijk: ………………..………………….………..(laag) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 (hoog) De voorzieningen zijn gekozen in overleg met Mark Torsius (NTFU). Dit zijn bekende technische uitdagingen in de mountainbikewereld. Vraag 12 Heeft u ervaring met het betalen voor mountainbiken in natuurgebieden? Nee Ja, in ……………………..…………… dit was een positieve / negatieve* ervaring want ………………………………………………………………………………………………………… (*Haal door wat niet van toepassing is)

Vraag 13 Als u zou moeten betalen voor het gebruik van de mountainbikeroutes in het NPUH, hoe zou u willen betalen? □ per dag

□ per maand

□ per jaar

□ ik wil niet betalen

Vraag 14 Als u zou moeten betalen voor het gebruik van de mountainbikeroutes in het NPUH, welk betalingssysteem heeft dan uw voorkeur? (Denk aan betaling via internet, sms, servicepunt, horeca, vereniging etc.) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Vraag 15 Zou u uitwijken naar andere gebieden als u moet betalen voor toegang tot het NPUH? Nee Ja soms, naar………………………………………………………………………………………………………………………….. Ja altijd, naar………………………………………………………………………………………………………………………….. Bovenstaande vragen (12 t/m 15) zijn bedoeld om de deelvraag: Wat is een geschikte vormgeving van een ‘gebruiker-betaalt’ systeem voor het gebruik van mountainbikeroutes in NPUH te beantwoorden. Vraag 16 Stel u zou geen gebruik meer mogen maken van mountainbikeroutes in het NPUH. Met welk bedrag zou u dan gecompenseerd willen worden op bijvoorbeeld uw jaarlijkse (gemeentelijke) belasting? € …………………. ‘Willingness-to-accept’ is een indicatie voor de schade die mensen ervaren als ze de toegang tot een goed wordt ontzegd. Daarom is WTA een goede check bij het gebruik van een WTP-analyse, de waarheid zal vaak in het midden liggen. De vraag was eerst erg direct geformuleerd (met hoeveel wilt u gecompenseerd worden), nu is gekozen van deze vorm (teruggave via gemeentelijke belasting) om het concreet te maken en mensen een idee te geven hoe deze compensatie in de praktijk gestalte kan krijgen. Opmerkingen: ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… Hartelijk dank voor uw medewerking! Hier kunnen respondenten opmerkingen plaatsen als zij iets in de enquête niet begrepen hebben of nader willen toelichten. Ook kunnen zij hier overig commentaar plaatsen.

49

Scenario 1 (Huidige routes)

Scenario 2 (Huidige routes verbonden + Kwintelooijen uitgebreid)

50

Scenario 3 ( Scenario 2 + Uitbreiding Noordwest)

Op de kaart van scenario 1 is het huidige routenetwerkstelsel weergegeven zoals deze gesitueerd is in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De kaart is simplistisch weergegeven dit om de kaart duidelijk en overzichtelijk te houden. Daarnaast hadden wij helaas niet de beschikking over het juiste kaartmateriaal waarop steden en dorpen stonden weergegeven. Voor scenario’s 2 (Kwintelooijen) en 3 (Noord-West UH) zijn kaders in de kaarten gebruikt om de ligging van nieuwe routestelsels aan te geven. Dit omdat de exacte locatie van de toekomstige routenetwerkstelsels op het moment van het maken van de kaarten nog niet bekend was. Bovendien moet de exacte ligging van deze routenetwerkstelsels nader besproken worden met terreineigenaren. De plaatsing van deze routes ligt echter erg gevoelig bij deze terreineigenaren en om de relatie met particuliere landeigenaren niet te verstoren is het gebied dan ook heel abstract weergegeven.

51

Scenario 4 / Technische uitdagingen

Sprongen

Drop offs

Steigers / Ladderbruggen

52

Scenario 4 / Technische uitdagingen

Keien / Rotstuin

Wasbord

Balanselement

Omdat niet voor iedereen duidelijk zal zijn wat de verschillende technische uitdagingen precies inhouden, is er in de enquête beeldmateriaal van de verschillende technische uitdagingen toegevoegd om deze te verduidelijken. Referenties Bureau Verten Onderzoek (2009), Monitor recreatiegebruik Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug – rapportage herhalingsonderzoek 2009, Leiden; in opdracht van Overlegorgaan Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. 53

Appendix 3: Verantwoording analyse enquêtes Het doel van de enquête is om tot een kwantitatieve analyse te komen, omdat hiermee een statistisch verantwoorde uitspraak over de onderzoeksgroep gedaan kan worden. Hierbij is het belangrijk om de vergaarde data op een juiste manier te verwerken en analyseren. Bij het verwerken van de ingevulde enquêtes bleek dat antwoorden niet altijd op de juiste wijze gegeven zijn of op diverse manier geïnterpreteerd konden worden. Dit kan een resultaat zijn van het verkeerd begrijpen van de vraag of van het feit dat respondenten bij gebrek aan tijd of motivatie vragen hebben overgeslagen. In deze bijlage wordt per enquêtevraag aangegeven welke problemen zich voordeden bij het verwerken van de antwoorden en op welke wijze dit is aangepakt.

Leeftijd (1), Geslacht (2), Postcode (3) Missende gegevens zijn bij de analyse ingevoerd als 0, een bekende term voor ‘missing value’. Deze respondenten zijn dus niet meegenomen in het berekenen van verhouding tussen leeftijden, geslacht en bij de reiskostenmethode, omdat daarvoor de postcode essentieel was. Vervoersmiddel (4) Als respondenten de optie ‘auto’ aangekruist hebben maar geen gemiddeld aantal personen in de auto heeft genoemd, is 1 persoon gerekend. Frequentie mountainbiken (5+6) Om te kunnen rekenen met de frequentie zijn absolute getallen nodig. Bij de eerste optie (< 1 keer per maand) is dit erg lastig. Achteraf had dit niet zo als optie geplaatst moeten worden. Om er toch mee te kunnen rekenen is er voor gekozen om daar ‘0.5 keer per maand’ te hanteren. Bij 1 tot 2 keer per maand is 1.5 gebruikt en bij 3 tot 4 keer per maand 3.5. Soms was ‘meer dan 4x per maand’ aangekruist, maar vervolgens geen aantal ingevuld. Daar hebben wij dan 5 ingevuld. In enkele gevallen gaf een respondent aan enkel in de wintermaanden te mountainbiken, dit wordt vaak door wielrenners gedaan. Dan hebben wij de frequentie gedeeld door twee, om zo de frequentie op jaarbasis te schatten. Scenario’s (7-10) Het aangeven van de betalingsbereidheid per scenario is vaak anders gebeurd dan hoe wij het verwacht hadden. Veel respondenten hebben velden leeg gelaten, soms is alleen voor een jaarkaart de betalingsbereidheid aangegeven of alleen de bereidheid bij twee scenario’s. Hiervoor zijn de volgende regels aangehouden: -Als alleen een bedrag bij jaarkaart is ingevuld en bij dagkaart niets, is de dagkaart een ‘missing value’. -Als alleen een bedrag is ingevuld bij scenario 1 en niet bij opvolgende scenario’s wordt dit bedrag ook daar ingevuld (bijv. bij scenario 1 staat €10,- voor een jaarkaart en scenario 2 is blanco, dan wordt dit ook €10,-, want het gaat om een uitbreiding van dat product) Dit geldt voor alle opvolgende scenario’s. -Als bij scenario 1 een keer €0,- ingevuld staat (bijv. bij dagkaart) en bij de opvolgende scenario’s staat niets, dan wordt hier ook €0,- ingevuld. Voorzieningen (11) Als er geen waardering is ingevuld, wordt er 0 ingevuld, oftewel een ‘missing value’. Ervaring betalingssysteem (12) Een aantal respondenten gaf aan wel ervaring te hebben met betalen voor mountainbiken in natuurgebieden, noemde vervolgens waar dit was, hun waardering (positief of negatief) en waarom deze waardering gegeven werd. Als er meerdere plaatsen aangegeven waren, is het een aanname om ervan uit te gaan dat de waardering en reden voor al die plaatsen geldt. Toch is dit wel aangenomen bij de analyse. Voorkeur betalingssysteem (14) Respondenten gaven vaak een voorkeur aan, bestaande uit een van de suggesties voor betalingssystemen die in de vraag opgenomen waren. Meerdere malen gaven respondenten meerdere voorkeuren aan. Bij het verwerken zijn alle voorkeuren geteld, waardoor het respondentaantal dat de vraag beantwoord heeft niet meer volledig in relatie stond tot het aantal genoemde voorkeuren. 54

Compensatie (16) Deze vraag is door veel respondenten niet goed begrepen en daarom niet ingevuld. Er is een aantal keer genoemd dat de vraag niet helder was, er werd bijvoorbeeld een vraagteken bij geplaatst of het stond bij de opmerkingen. Ook waren er een aantal respondenten die erg hoge bedragen ingevuld hebben, die niet realistisch zijn. Bij de analyse van deze vraag zijn berekeningen gemaakt met en zonder deze onrealistische hoge bedragen om te kijken wat het verschil is in gewenste compensatie. Het is lastig te bepalen vanaf welk bedrag dit wel realistisch is, daarom is voor diverse verwerkingsmethoden gekozen. De uiteindelijke gemiddelde compensatie kan slechts als indicatie gebruikt worden, hier kan niets uit geconcludeerd worden in verband met de weinige respons en de onduidelijkheid die de vraag bij respondenten opriep.

55

Appendix 4: Kaarten zonering reiskostenanalyse

Legenda Zone 1 2 3 4 5 6

Afstand 0 - 5 km 0 - 10 km 0 - 15 km 0 - 20 km 0 - 25 km 0 - 30 km

Kleur

Zone 7 8 9 10 11 12

Afstand 0 - 35 km 0 - 40 km 0 - 45 km 0 - 50 km 0 - 55 km 0 - 60 km

Kleur punt punt punt punt punt punt

Zone 13 14 15 16 17 18

Afstand 0 - 65 km 0 - 70 km 0 - 75 km 0 - 80 km 0 - 85 km Overig

Kleur punaise punaise punaise punaise punaise punaise 56

57

Betalingsbereidheid gebruikers mountainbikeroutes in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Recommend Documents