De Romantiek
2
Beste lezer, Van 16-12-2014 tot 15-3-2015 vindt in het Museum Jan Cunen in Oss de tentoonstelling Kruseman: Kunstbroeders uit de Romantiek plaats. De kunstenaars Cornelis (1797-1857) en Jan Adam Kruseman (1804-1862) behoren tot Nederlands meest gerenommeerde kunstenaars van de negentiende eeuw. Ze schilderden grootse historiestukken, zowel op het gebied van de Bijbelse als de vaderlandse geschiedenis, en prachtige portretten. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling presenteren de Noord Oost Brabantse Bibliotheken dit verhaaladvies over de Romantiek. Over de Romantiek als stroming zijn veel e boeken geschreven, waarin 19 eeuwse periode wordt belicht vanuit diverse thema’s. De verhalencoaches van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken stelden daarom bijgaand thema advies over de Romantiek samen, om u kennis te laten maken met boeken over deze boeiende tijd uit de geschiedenis. Naast thema-adviezen kunt u bij de verhalencoaches van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken ook een persoonlijk verhaaladvies krijgen. Na een persoonlijk gesprek gaat uw verhalencoach op zoek naar verhalen (in boeken, films, muziek) die bij u passen, maar u ook prikkelen en verrassen. Voor meer informatie kunt u terecht in de bibliotheek. Veel verhalenplezier! Verhalencoaches Noord Oost Brabantse Bibliotheken
[email protected]
Een eerste kennismaking Het Romantiek Boek / Benno Tempel De romantiek is geen eenduidig begrip, ook niet in de beperking tot de beeldende kunst. Na een beknopte introductie op de stroming, 18001850, in Nederland, geeft de auteur de vele aspecten op deskundige wijze weer, met aandacht voor het internationale karakter en toegespitst op de motieven en onderwerpen: van het bizarre en exotische via het bijzondere en geniale naar schoonheid en verval, religie en mystiek, de lach en de traan, om te eindigen met de overgang in het romantisch realisme. De vele korte hoofdstukken worden gevolgd door duidelijke voorbeelden in afbeeldingen in kleur van veel kunstenaars. Hiermee ontstaat een rijk geschakeerd beeld, zonder oordeel of visie, meer als naslagwerk, compleet met biografieën en selectieve bibliografie en register.
Romantiek / Norbert Wolf De romantiek bepaalde de schilderkunst van de eerste helft van de 19e eeuw. Deze stroming bestreek een scala aan ideeën, zoals het goddelijke in de natuur en de harmonie tussen mens en natuur. Dit leidde tot een grote variatie aan stijlen van sereen tot aan spectaculair, met landschappen, historische schilderijen en zelfs genretaferelen. De inleiding geeft inzicht in de idealen en stijlen van deze stroming, met een historische tijdbalk onderaan de pagina's. Daarna volgen meer dan 30 individuele schilderijen, die chronologisch van 1790 tot 1866 zijn geordend. Naast meer bekende namen als Delacroix, Corot, Goya, Friedrich en Turner zijn er ook wat minder bekende, waaronder verschillende Duitsers, zoals Pforr, Runge, Fohr, Schinkel, Overbeck en Spitzweg, Fransen als Gérard, Gros en Prud'hon en later ook Amerikanen als Bingham, Church en Bierstadt. De kleurenafbeeldingen van redelijke tot goede kwaliteit geven een goede indruk van de variatie aan thema's en stijlen van de romantiek.
3
Romantisch denken Romantiek: Een Duitse affaire / Rüdiger Safranski In eerdere boeken over Schiller en Nietzsche heeft de auteur al blijk gegeven van zijn kennis van en betrokkenheid op romantiek en idealisme. Nu heeft hij zich niet op een persoon geconcentreerd, maar op de romantiek als zodanig. Hij doet dit door steeds een persoon centraal te stellen en van daaruit de ontwikkeling van de romantiek te schilderen. Hij begint met Herder en eindigt met Eichendorff en Hoffmann. Goethe wordt in geen hoofdstuk centraal gesteld, maar komt in elk hoofdstuk voor. In een tweede deel vertelt hij over het romantische gevoel dat na het einde van het romantische tijdperk in de Duitse samenleving een bepalende rol heeft gespeeld. Hij betrekt zonder meer de nationalistische gevoelens in de Eerste Wereldoorlog en het nationaal-socialisme op dit romantische levensgevoel. Zo ontstaat een prachtig boek, dat door het vertellende talent van de auteur iedere lezer zal boeien. Safranski schrijft zonder voetnoten, maar toch is dit boek als meer dan populair-wetenschappelijk te typeren. Literatuurlijsten bij elk hoofdstuk onderbouwen de inhoud en tonen ook Safranski's grote belezenheid. Onmisbaar voor iedereen die het tijdperk van de romantiek of het Duitse nationalisme in cultuur en maatschappij wil bestuderen.
We zijn nog nooit zo romantisch geweest / Hans Kennepohl De auteur (1967), artistiek leider van een debatcentrum, heeft door zijn studie en oud-voorzitterschap van het filosofisch café Felix & Sofie een ruime ervaring met filosofische onderwerpen. In dit eerste boek laat hij op journalistieke wijze zien hoe de Romantiek, de 'tegenhanger' van de Verlichting, als culturele stroming een toenemende invloed op ons heeft. Na een korte schets van wat onder romantiek verstaan kan worden, schetst hij in veertien hoofdstukken hoe de romantiek op zeer uiteenlopende terreinen tot gemeengoed geworden is in ons leven. Het idee van de 'goede mens', de 'goede natuur', maar ook van 'je-zelf-zijn' en van 'echt-zijn' zijn typisch romantisch. De grote verdienste van dit boek is dat het laat zien hoe achter onze dagelijkse gewoonten en opvattingen ideeën schuil gaan. En daarmee heeft de schrijver niet alleen een plezierig leesbaar boek geschreven, maar ook een boek dat voor een groot publiek filosofisch interessant is. Met illustraties in zwart-wit, een lijst van romantische denkers en literatuurverwijzingen in eindnoten.
4
Schilderkunst Meesters van de Romantiek: Nederlandse kunstenaars 1800-1850 / Ronald de Leeuw (red.) Overzicht van de schilder-, teken- en prentkunst in Nederland in het tijdperk van de Romantiek, de eerste helft van de 19de eeuw, bij de tentoonstelling in de Kunsthal Rotterdam, samengesteld door Ronald de Leeuw, hoofddirecteur van het Rijksmuseum Amsterdam. Met voorwoord, beschouwing over de Romantiek - meer een levenshouding dan een stijl - en verkenning van het Nederlandse karakter ervan, verschillende thematische artikelen en confrontatie van de tegenstellingen: het vreemde en het eigene, het eeuwige en het tijdelijke, het moderne en het verleden, het zuivere en het onbeheerste. Hierbij aandacht voor kunstenaars als Van Troostwijk, Humbert de Superville, Koekkoek, Nuyen, Tavenraat, Schelfhout, Kruseman en Bosboom. Rijk geïllustreerd met goede (vele grote en paginagrote) foto's in kleur (schilderijen, tekeningen) en enkele in zwart-wit (prenten). Met noten, bibliografie, lijst van (301) tentoongestelde werken en register. Fraaie, verzorgd uitgevoerde, informatieve uitgave die voor het eerst uitgebreid deze veronachtzaamde periode uit de Nederlandse kunstgeschiedenis belicht.
Een romantische kijk: De Rademakers collectie / Peter Carpreau Publicatie verschenen naar aanleiding van de gelijknamige internationale tentoonstelling, die tussen 2010 en 2013 achtereenvolgens Sint-Petersburg, Den Haag*, Leuven, Kleef en Helsinki aandoet. De expositie is afkomstig uit de Rademakers Collectie, een privéverzameling van voormalig televisiemaker Jef Rademakers. Deze bestaat uit Romantische schilderijen en is thematisch opgebouwd rond vijf onderwerpen: genrestuk (huiselijke taferelen), architectuurstuk (gebouwen), landschap, marine (zeelandschappen) en nocturne (nachtschilderijen). Het betreft honderd Hoogromantische schilderijen van Nederlandse en Belgische meesters uit 1800-1870, met het zwaartepunt op 1840-1855. Een selectie van zeventig meesterwerken vormt de reizende expositie. Het beeldwerk bestaat uit paginagrote platen en details van de schilderijen. Samen met vijf uitstekende contextartikelen over de vijf thema's van de expositie en een viertal inleidende teksten is dit een mooie uitgave over de Romantische schilderkunst in het algemeen en de expositie in het bijzonder.
5
Romantische liefde? Romantische liefde: een droombeeld vereeuwigd / Marjan Rinkleff Tot in de 18de eeuw lag liefde niet zo voor op de tong als het om het huwelijk ging. Men trouwde om bezit of stand veilig te stellen of om samen in de dagelijkse levensbehoeften te voorzien. Pas in de loop van de 18de eeuw wordt het op zuivere en eeuwige liefde gebaseerde huwelijk het ideaalbeeld. Een liefde die de echtelieden duurzaam met elkaar verbindt en de vrouw bindt aan haar natuurlijke bestemming: gezin en moederschap. Tal van kunstenaars hebben in de loop van de 18de en 19de eeuw aan het uitdragen van dit ideaalbeeld hun bijdrage geleverd. Schrijvers als Feith en Bilderdijk bezongen de onwankelbare liefde binnen het huwelijk. Gevierde schilders als Kruseman en Bles hebben het beeld van affectie en eeuwige trouw neergelegd in familieportretten, in scenes uit het dagelijks leven, in historie-stukken en bijbeltaferelen. In moderne variant wordt dit droombeeld ons door de massamedia dagelijks ingeprent. Dit boek geeft een schat aan illustraties van dit 'eeuwige' droombeeld.
Het romantisch misverstand: anders denken over liefde / Jan Drost Dit boek is te zien als een tegenhanger van het boek 'Liefde' (2010) van Mark Mieras. Beide boeken ontmaskeren ons denken over liefde. Volgens Mieras maakt niet ik, maar mijn brein de dienst uit, volgens Drost is de cultuur veelal de baas. Bij Mieras zou het daarbij om feiten gaan, daar is niets aan te doen; maar bij Drost gaat het om meningen, om misverstanden, en dan kan een denker je helpen om dat denken beter te doen. Centraal in het boek van Drost staat dan ook een misverstand: het misverstand van de Romantische Liefde, die donderslag bij heldere hemel, waarna het leven nog lang is en gelukkig. En aan dat misverstand wil hij iets doen. Aan de hand van denkers als Schopenhauer en Nietzsche, Rousseau en Stendhal, onderzoekt Drost de rol van seks en macht, van inbeelding en projectie. Levinas en Finkielkraut, Kopland en Kundera en vele anderen uit de wereld van filosofie en film, van leven en literatuur, verfijnen en verhelderen vervolgens het beeld. Het resultaat is soms wat breedsprakig, maar altijd boeiend: volop stof om over na te denken en vooral meer over te lezen.
6
Binnen en buiten 7
Romantische huizen in Nederland / Barbara & Rene Stoeltie Dit fotoboek over bijzondere, vaak nostalgische, interieurs in Nederland laat ons land van een romantische kant zien. Na een korte inleiding volgen aan de hand van kleurenfoto's en korte beschrijvingen de interieurs van vierentwintig huizen, verspreid over Nederland. Ze varieren van museumwoningen (Czaar Peterhuisje, visserswoning in Volendam, museum Betje Wolff, Nederlands Openluchtmuseum), particulier bewoonde kastelen en buitenplaatsen (Midachten, Twickel, Slot Zuylen) tot interieurs van de woonhuizern van interieurarchitecten (Jan des Bouvrie, Han Adriaanse) en kunstenaars (de auteurs/fotografen, Cornelis Le Mair). Met ruim 230 grote, fraaie, sfeervolle kleurenfoto's van interieurs, kunstzinnige details daarvan, stillevens, enkele exterieurs en een aantal typerende landschappen. Bovendien afgewisseld met grote kleurenfoto's van zeventiendeeeuwse schilderijen door Hollandse meesters, vaak van binnenhuizen. Met opgevulde kaft. Aantrekkelijke uitgave, voor veel kijkplezier en woon-ideeen.
Romantische tuinen : inspirerende ideeën voor een sfeervolle tuin / Roy Strong Een tuin bestaat niet alleen uit planten, struiken en bomen. Het karakter van een tuin wordt in grote mate bepaald door het gebruik van allerlei elementen die in combinatie met de beplanting kunnen zorgen voor een intieme sfeer, verrassende doorkijkjes en gezellige hoekjes. Al eeuwenlang worden in de tuinarchitectuur bogen en heggen, ornamenten en trellis toegepast om een speciale, veelal romantische sfeer te scheppen. In dit prachtig geïllustreerde boek (een groot deel van de foto’s is van Marijke Heuff) wordt beschreven hoe deze tuinelementen kunnen worden gebruikt, in relatie tot de gehele tuin en in combinatie met de beplanting. Naast de genoemde creaties komen paden, terrassen, trappen, muren, hekwerk en meubilair aan de orde. Ook wordt aandacht besteed aan vijvers en fonteinen, snoeivormen en de toepassing van klim- en leiplanten. Romantische Tuinen geeft zoveel inspirerende ideeën, dat iedereen daarmee de eigen tuin, klein of groot van oppervlak, tot een sfeervolle tuin kan omtoveren.
Literatuur en romantiek Marita Mathijsen / Nederlandse literatuur in de romantiek 1820-1880 Professor Marita Mathijsen (UvA) is een enthousiast pleitbezorger van de 19de-eeuwse literatuur. Ze doet dat met grote deskundigheid, met passie en een sterk didactisch vermogen. Over de Romantiek in de negentiende-eeuw is veel onzin geschreven, of op zijn minst is er geen recht gedaan aan de kwaliteit van de literatoren en deze stroming in ons land. Mathijsen slaagt erin de lezer geheel te overtuigen van de noodzaak een andere visie op de 19de eeuw te ontwikkelen. Ze hanteert diverse invalshoeken, waarbij de productie en de perceptie van literaire teksten centraal staan, naast veel aandacht voor biografische aspecten en culturele omstandigheden. Ook een aantal door haar belichte auteurs (o.a. Bilderdijk, Tollens, Kneppelhout, de Schoolmeester, HaverSchmidt) worden in een nieuw licht gezet. Dit wetenschappelijk goed verantwoorde boek is een feest om te lezen; het is meeslepend geschreven, inzichtverruimend, en het levert een belangrijke bijdrage aan onze nationale identiteit. Geschikt voor een groot publiek, van leken tot scholieren, studenten en Neerlandici.
Het donkere hart: Romantische obsessies in de moderne Nederlandstalige literatuur / Ton Anbeek De Leidse hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde zoekt in dit vergelijkende essay naar het voortleven van allerlei typisch romantische thema's in de moderne Nederlandse en Vlaamse literatuur. Zo blijkt onder veel ogenschijnlijk cynisch proza een romantische hunkering naar het onbereikbare schuil te gaan. Als inleiding geeft Anbeek een compilatie van de belangrijkste uitkomsten uit binnen- en buitenlandse standaardwerken over de historische romantiek. Van de Nederlandse en Vlaamse romantiek wil hij niet zozeer een compleet overzicht geven, maar enkele specifieke kenmerken toetsen aan (citaten uit) bepaalde werken: de Onschuld bij o.a. Multatuli, Van der Leeuw, de Vijftigers, Van Dis, Walschap, Teirlinck, Geeraerts; de Nachtzijde bij Hermans, Reve, Mulisch, J.I. de Haan, Slauerhoff, Brouwers en Teirlinck; Religie, kunst en lijden bij de Tachtigers, Reve, Wolkers, Zwagerman e.a.. Uitgebreider gaat hij in op de ideeën en schrijfprocedé's van Reve als meest romantische schrijver. Verhelderend is het ook om in het licht van de romantiek overeenkomsten tussen Hermans, Reve en Mulisch geformuleerd te zien, evenals de sterk romantische inslag van de kunst-avantgardes uit het begin van deze eeuw.
8
Romantische muziek 9
Romantische muziek: Van Schubert tot Sibelius / Arnold Whittall De muziek die zo dicht bij ons Westers levensgevoel staat ontrafelen is een moeilijker opgave, dan bv. een studie beginnen over 'Oude Muziek'. Te meer, waar de term 'romantisch' zo'n veelkleurige lading heeft. De auteur, docent aan de Britse Universiteit King's College in Londen, graaft daarom dieper dan een loutere opsomming van feiten, jaartallen en opusnummers. Hij plaatst de componisten heel knap in een eigen kader, waarin zij de muziek voelden groeien naar een nieuw idioom. De Weense klassieken hadden hún taal gesproken, de achttiende eeuw dwong naar een nieuwe toonspraak. Concrete gegevens uit de natuur, uit de directe omgeving en ervaringswereld gaven stof voor een ander genre klankweelde. Voor de muziektheoreticus is deze periode juist interessant, nu de beheersing van vrijere compositievormen de strakke vormdwang der klassieken liet doorbreken. Daarom geeft dit boek niet de zoveelste herhaling van anekdotes maar biedt inzichten aan, verbetert zo bij musici, studenten, concertgangers en cd-luisteraars een gedegen begrip van de achttiende-eeuwse componeertrant op weg naar het klankidioom van onze eeuw. Met enkele zwart-wit illustraties
Symphonie No. 4 “Romantische” / Anton Bruckner Cd met de vierde symfonie van Anton Bruckner, die de naam de Romantische symfonie draagt.
