Beste leerkracht In deze bundel vindt u wat meer achtergrondinformatie over de manier waarop het project ‘dorp gezonken’ werd uitgevoerd in de klassen. Er werd een continue verbinding gemaakt tussen het educatieve uitgangspunt en de artistieke uitwerking. We hopen dat het u inspiratie biedt om zelf mee aan de slag te gaan in de klas.
Info algemeen: ’Dorp gezonken’ is een artistiek project over de impact van het klimaat op het leven vroeger, nu en later. De geschiedenis van de verdronken dorpen in Zeeland en bij uitstek de watersnoodramp van 1953 was de belangrijkste inspiratie voor dit project van MUS‐E Belgium. De meer dan 120 kerkdorpen die ontstonden in de periode 900 – 1500 werden veelal als gevolg van een stormvloed weggevaagd. Op het slik bij Rilland worden er nog dagelijks sporen van deze natuurrampen gevonden. Zestig leerlingen tussen negen en twaalf jaar uit Brugge en Gent graven samen met kunstenaars Marieke De Maré en Anneleen De Causmaecker in de geschiedenis van de verdronken dorpen in Zeeland. De kunstenaars wekken aan de hand van oude topografische
kaarten van Zeeland, Brugge en Gent, opnieuw oude dorpen tot leven. Vooraf werden vragen met de leerlingen besproken:
Wat heeft de Watersnoodramp van 1953 ons geleerd?
Hoe en waar vinden we sporen van de verdronken dorpen?
Hoe kan water een impact hebben op ons leven?
Hoe ontwerpen stadsontwikkelaars, ingenieurs en architecten een bescherming tegen mogelijke rampen?
Kunstenaars Marieke De Maré en Anneleen De Causmaecker vroegen zich samen met kinderen uit bs De Triangel in Gent en bs Het Palet in Brugge af wat er zou gebeuren als het water in de zeeën en rivieren die ons omringen zou stijgen en alles onder water zou komen te staan. Er ontstond een uitwisseling, een co‐creatie in woord en in beeld. De kinderen gaven een nieuwe betekenis aan historische informatie, maakten geluidsopnames voor hun geliefden en beeldend werk zoals gipsen constructies, ze zochten naar waterdichte oplossingen voor het stijgende water en uitten hun bezorgdheid over het klimaat in theatrale performances. Tijdens een bezoek aan Rilland en aan het Watersnoodmuseum in Zeeland maakten deze kinderen kennis met leeftijdsgenootjes uit bs De Reigersberg in Rilland met wie ze naar overblijfselen van de verdwenen dorpen zochten. Dit project werd geïnitieerd door MUS‐E Belgium. MUS‐E Belgium is een platform voor kunstenaars die in co‐creatie en vanuit een sociaal engagement hun kunstpraktijk vertalen in artistieke projecten binnen het onderwijs, de vrije tijd en de welzijnssector. Het MUS‐E programma is in tien landen aanwezig en maakt deel uit van het MUS‐E netwerk van de International Yehudi Menuhin Foundation.
De uitstap naar Zeeland Vanaf de start van het artistieke project ‘dorp gezonken’ in Brugge en in Gent waren de kinderen reuze benieuwd om meer te weten te komen over de geschiedenis van de verdronken dorpen in Zeeland. Zou het echt waar zijn dat er nog steeds een kerktoren te zien is van een verdronken dorp? Waar zijn al die huizen gebleven? En waarom heet “zeeland” eigenlijk “zeeland”? Het klonk allemaal zo mysterieus, zelfs een beetje spookachtig. Toen de kinderen te weten kwamen dat ze op 31 maart naar alle waarschijnlijkheid echte sporen zouden vinden van deze verdronken dorpen, was het enthousiasme niet meer te stuiten. En zo vertrokken er vroeg in de ochtend twee busjes vol kinderen, juffen en enkele kunstenaars richting Zeeland. Na een (alvast spectaculaire) tocht door de Westerscheldetunnel en over de prachtige Zeelandbrug werden we opgewacht in bs De Reigersberg in Rilland door de hartelijke archeologen van AWN. Algauw gingen we de bus weer op richting de slikken voordat het opkomende tij alles zou overspoelen. Laarzen waren geen overdreven luxe want op verschillende plaatsen waren er diepe plassen of zoog het slik aan de kindervoetjes. De archeologen vertelden over hoe deze plek ooit een dorp was geweest en wezen de resten aan van fundamenten, een boomstronk van meer dan 500 jaar oud en vele oude bakstenen.
Langs de laagwaterlijn vonden de kinderen uit Rilland, Brugge en Gent prachtige schatten zoals scherven van kruiken en kannen, een stuk van een kaak van een varken, grote oude spijkers. Prachtig om zien hoe dicht die enorme schepen vlakbij ons passeerden, als stille fabrieken op het water. In het Watersnoodmuseum werden we alweer hartelijk onthaald door de gidsen die de kinderen meteen filmbeelden toonden uit 1953. De watersnoodramp kostte aan 1836 mensen het leven en 200.000 hectare grond kwam onder water te staan. De beelden spraken voor zich. Vervolgens kregen de kinderen door de vele verhalen van de gidsen, het belevenisgerichte museum en de prachtige kunstwerken die er te zien zijn, een nieuwe kijk op de impact van het water op het leven van mensen.
De leerinhouden: A. Filosofische insteek o Wat zou jij redden, moest de wereld overstromen? (tastbaar) o Welke herinneringen zou je bij je willen hebben? (ontastbaar) § Stem van mama § Geur van de teddybeer o Wat is er voor jou belangrijk om te redden? Waarom? • Eigenlijk gaat deze vraag over het ‘leven’, over wat kinderen belangrijk achten in hun leven. Mooi aanknopingspunt om wezenlijke of wijsgerige thema’s te verkennen. B. Wereldoriëntatie o Wat is de oorzaak van de zeespiegelstijging? o Wat is de impact van het stijgende water? o Hoe reageert materiaal op zoet water | zout water? • Welk materiaal blijft drijven, wat zinkt? Wat zinkt er na een tijdje? • Het is interessant om allerlei verschillende materialen weken aan een stuk in water te laten zitten (gesloten potten) en elke dag een foto te nemen om de evolutie in beeld te brengen. o Hoe zouden we een drijvend huis kunnen bouwen? § Maquette bouwen en testen. Verschillende technieken en materialen gebruiken. o Hoe wonen | bouwen mensen die heel dicht bij het water leven? § Paalwoningen § Venetië § … C. Levensbeschouwing o Welke verhalen vertellen over stijgend water? § De zondvloed § De ark van noah § Heel veel mythen | sages en legendes. · bv. de Lorelei D. Muzische vorming o Waterpoëzie § gedichten schrijven over water, de kracht van water, de gevaren van water, de veranderingen in de natuur en in het klimaat • Als het water zou stijgen dan…. – alle zinnen van de kinderen bijeen brengen, eventueel opnames maken. • Elk kind krijgt een tekening van een ander kind (bv. oplossing om een boom te redden) en verzint daar enkele tekstregels bij. o Ga op zoek naar verschillende watergeluiden. · Hoe klinkt een druppel als hij valt op …plastiek, metaal, glas.… · Hoe klinkt gemixt water? · Stromend water.
o Opnemen met de computer | een opnameapparaat. Bewerken in audacity (gratis downloaden, eenvoudig in gebruik) Met dit materiaal een soundscape maken dat onder het bovenstaande gedicht past. o Groepsgericht watergeluiden nabootsen § Zachte regen, harde regen, regen op een dakraam, storm. § Aanrollend watergeluid, neemt toe en neemt af. o Beeldend Experimenteren met water § Hoe reageert verf of inkt als je een blad papier eerst helemaal nat maakt met een spons? § Kan je water lamineren? o Theater en expressie • Inlevingsoefeningen m.b.t. dramatische gebeurtenissen (storm, watersnood, stijgend water). • Werken met uitbeelden, met of zonder woorden, jabbertalk (met klanken spelen, geen herkenbare woorden) • Eigen opnames van de kinderen (of een andere klas kinderen) kan ook inspirerend zijn om expressief rond te werken.
Muzisch traject van 5 weken met beeldende en audiovisuele kunstenaar. → Week 1: Ontmoeting, opstart – kennismaking. Tijdens de eerste ontmoeting met de kinderen kwamen de kunstenaars zogezegd aan met een bootje op de Leie en waren volop bezig met metingen te doen naar het stijgende water. De kinderen keken vol belangstelling toe naar deze ‘onderzoekers’ en werden door hen aangesproken met de vraag of zij hen konden helpen. Daarna werden er potten gevuld met water uit de Leie. In de klas werden er hierin allerlei spulletjes gestopt (slijper, krijt, appel, papiertje…). Doel vanuit wero: Hoelang duurt het vooraleer iets 'verdwijnt' in de natuur? Wat gebeurt er als ik een koekverpakking in het water gooi? De leerlingen werden aan het denken gezet. 'Wat als het water stijgt?' → Week 2: Eerste workshop. Teken een boom. Hoe zou je nu die boom kunnen redden als het water blijft stijgen? De kinderen mogen al hun fantasie aanwenden om tot creatieve oplossingen te komen. Doel: muzische vorming: beeld Vertel wat je getekend hebt. Hoe kom je op dit idee? En wat met de mensen en andere spullen? Doel: Nederlands: spreekoefening.
→ Week 3-4: Tweede workshop en derde workshop Bouw van een stad: alle kindern hebben kleine doosjes verzameld en bouwen hiermee een stad die bescherm moet worden tegen het stijgende water. Andere beeldend opdrachten: het bouwen van een zeppeliin om een stad te kunnen meenemen in de lucht. Animatiefilm: huizen schilderen/tekenen, deze overschilderen met water, stop-motion maken van foto’s en het proces filmen. Doel: muzische vorming: beeld en media Gedichten schrijven over de gevoelens die in je opkomen als je denkt aan een stad die overspoeld wordt met water. Doel: Nederlands: schrijven Een klankspel: hoe klinkt regen, storm, stijgend water? De kinderen zoeken naar materialen en hun gebruiken hun eigen lichamen om deze klanken na te bootsen. Doel: muzische vorming: muziek → Week 5: Afwerken Teken je eigen huis. Vertel hoe je denkt je familie te redden. … Bespreken. Wat hebben we geleerd? Waarom leren we dit? Wat kunnen wij doen? Doel: wero – mens en maatschappij
Bibliotheekbezoek → Rondleiding op de jeugdafdeling in de Stedelijke bibliotheek van Gent, waar ook de expo doorgaat. De rondleiding was vooral gericht op het aanbod van boeken over het klimaat. → De leerlingen kozen elk een boek uit, gelinkt aan het thema 'Dorp gezonken'. Deze boeken namen we mee naar de klas en konden de kinderen gedurende enkele weken inkijken. → Aan de hand van de boeken maakte de leerkracht een vragenlijst. Ze moesten gericht zoeken in de boeken naar de juiste antwoorden. Doel: - Leren opzoeken in boeken, gebruik maken van de inhoudstafel, … - Inhoud van de boeken doornemen en linken aan het thema.
Vertelproject → Enkele leerlingen werkten gedurende enkele weken samen met Tom, de verteller. Ze leerden improviseren, hun lichaam en stem te gebruiken. → Zowel de vertellertjes als de andere leerlingen genoten enorm van de voorstelling(en). De vertellertjes waren heel enthousiast over deze ervaring en genoten er elke keer opnieuw van om samen met Tom op het podium te staan. Bereikte doelen: muzische vorming (drama), spreken (Nederlands), attitudes (verantwoordelijkheid, stiptheid, zelfvertrouwen, respect, …), ...
Uitstap naar Zeeland → Bezoek aan de slikken: Tijd: Wanneer gebeurde de ramp? Hoe oud zijn de scherven die we vinden? ... → Situeren op de tijdslijn, vergelijking vroeger – nu Natuur: Schelpen verzamelen en determineren, vogels observeren, … + 'Hoe komt het dat dit dorp en vele andere 'gezonken' zijn?' → bespreking natuurrampen, natuurverschijnselen. Ruimte: Verandering van het landschap, de ligging van het dorp (oud/nieuw), besteding van de ruimte: haven, natuurgebied, … Ook rekening houdend met de afgebakende zone, waar het 'gezonken dorp' ligt. Archeologie: Verzamelen van ‘sporen uit het verleden’, scherven, tanden van dieren van meer dan 500 jaar oud. → Kennismaking met het beroep van ‘archeoloog’ die bijvoorbeeld scherven in de tijd kunnen situeren en kunnen aanwijzen waar de oorspronkelijke gebruiksvoorwerpen werden gemaakt. Meenemen van erfgoed naar de school en daar ook mee aan de slag mogen gaan was zeer boeiend. → Bezoek aan het Watersnoodmuseum: Wanneer gebeurde deze grote waterramp? Oorzaak – gevolg? → De gids vertelde aan de hand van verhalen hoe de mensen probeerden te overleven, hoe de hulpdiensten de mensen probeerden te redden, hoeveel mensen er overleden, … → Contact met andere scholen: Mens en maatschappij: Opmerken en bespreekbaar maken van de verschillen: Nederlandse taal, het schoolgebouw vergelijken, het wel/niet sorteren (milieu), … En het opmerken en bespreekbaar maken van de gelijkenissen. → Verplaatsing/ busritten: Ruimte: Situering Rilland, Zeeland, Nederland op de kaart. Duiden van het nut van tunnels en bruggen (bv. Zeelandbrug). Kaartlezen (wegen en snelwegen
aanduiden op de kaart tijdens het rijden). → Verwerking in de klas: De kinderen maakten per twee een kort fotoverslag. (Schrijven) De verzamelde spullen (botten, scherven, schelpen, …) liggen in de klas tentoon.
Veel informatie kun je vinden op: http://www.scez.nl/ http://www.historischebronnenbrugge.be/ www.museuminzicht.be www.kikirpa.be
