1
Bespreeknotitie Winkelopenstelling gemeente Stadskanaal 2015 Sinds de wijziging van de landelijke Winkeltijdenwet in 2013, hebben ons diverse vragen en signalen bereikt over het verruimen dan wel vrijgeven van de koopzondagen. In de gemeente Stadskanaal is het per winkelgebied (Stadskanaal, Musselkanaal en Modecentrum Westen) mogelijk om op maximaal twaalf zon- en/of feestdagen per kalenderjaar de winkel voor het publiek te openen. Dit is in lijn met de wet, zoals die tot 2013 van kracht was. Tevens maakt Stadskanaal gebruik van de (inmiddels verouderde) mogelijkheid om per 15.000 inwoners maximaal twee supermarkten de gelegenheid te geven (loting en ontheffing) om op elke zondag geopend te zijn. Door de wijziging van de Winkeltijdenwet mag de gemeenteraad nu bij lokale verordening meer (of minder) dagen dan de huidige twaalf in aanmerking laten komen voor openstelling. Ook omdat de roep om duidelijkheid omtrent de mogelijkheden/verruiming van zondagopenstelling steeds terugkeert, willen wij de raad vragen hierover een standpunt in te nemen. Dit moet uiteindelijk resulteren in het aanpassen van onze Verordening Winkeltijden Stadskanaal. Een aanpassing van de verordening is sowieso noodzakelijk vanwege de hernummering van een aantal wetsartikelen. Tevens loopt de door uw raad ingevoerde ‘zondag-super’ loting dit jaar af. Het is daarom nu een natuurlijk moment een wijziging van de regelgeving te bespreken en zo spoedig mogelijk te effectueren. Waarom Wijzing koopgedrag consumenten Naast concrete verzoeken is er ook een maatschappelijke ontwikkeling die vraagt om een nieuwe afweging van het college en de raad. De wens van sommige winkeliers ten aanzien van verruimde openingstijden komt voort uit de behoeften van de moderne consument. Daarbij gaat het de consument niet zozeer om méér uren, maar om andere uren. Het gaat erom open te zijn op tijden die de klant het beste uitkomt. Precies om die reden hebben online retailers (webwinkels) de meeste bezoekers juist op de momenten dat fysieke winkels gesloten zijn. De 24-uurs economie wordt niet zo extreem als in Amerika, maar consumenten willen wel steeds meer zelf bepalen wanneer zij kopen. De zondag speelt daarbij een belangrijke rol. Imago, werkgelegenheid en winkelbestand Stadskanaal vervult een belangrijke functie in de koop- en verblijffunctie in onze regio. Steeds meer gemeenten (zie figuur 1.1) hebben recent besloten de ‘oude’ gedachte en werkwijze met maximaal twaalf koopzondagen los te laten en dit aan de ondernemers te laten. Gaat de gemeente Stadskanaal niet mee met deze ontwikkeling, dan kan dit mogelijk gevolgen hebben voor het winkelbezoek en onze positie in de regio. Dit kan vervolgens weer gevolgen hebben voor de werkgelegenheid, de diversiteit en omvang (leegstand) van onze winkelcentra. Ook ons imago als MKB-vriendelijkste gemeente (22 oktober 2013) van de provincie Groningen en regio Noord Nederland (“adel verplicht”) moet in de afweging en het standpunt betrokken worden. (Be)Levendigheid en saamhorigheid Het simpelweg openstellen van alleen de eigen winkel op een zondag zal naar alle waarschijnlijkheid niet leiden tot rijen voor de kassa. De kracht van een koopzondag schuilt in de beleving. Voor de consument biedt het meer mogelijkheden zelf te kiezen wanneer zij boodschappen doen, en wanneer zij sociale of sportieve activiteiten ondernemen. Men kan bijvoorbeeld sporten of andere activiteiten ondernemen op de zaterdag en de wekelijkse boodschappen doen op de zondag. In de huidige regeling zijn winkeliers gebonden aan maximaal twaalf zondagen. Deze twaalf zijn vervolgens over een groot aantal ondernemers verspreid en is er vaak gekozen voor de ‘gulden Bespreeknotitie Verruiming Zondag- en winkelopenstelling gemeente Stadskanaal 2015
2 middenweg’. Hierdoor is er geen flexibiliteit, lokale of ad-hoc inzet van een winkelopenstelling mogelijk, immers, de dagen liggen al in het begin van het jaar vast.
Figuur 1.1 Status zondagopenstelling gemeenten N-O Groningen
De hoop en verwachting is, dat door de mogelijkheden te verruimen of vrij te geven, er meer lokaal maatwerk zal komen en ondernemers elkaar zullen stimuleren om bijvoorbeeld zelf activiteiten te organiseren of aan te haken bij andere evenementen en activiteiten. We weten dat dit kan, kijk bijvoorbeeld naar het grote succes van “Moonlight Shopping” in Stadskanaal. Dit biedt levendigheid en gezelligheid en geeft een hele andere kijk op een winkelcentrum. Voor activiteiten zoals ‘Moonlight Shopping, willen wij ook een ontheffingsmogelijkheid invoeren, die het mogelijk maakt winkels na 22.00 uur geopend te houden. Dit in relatie tot te organiseren evenementen (zoals Moonlight Shopping) en beperkt tot een maximum aantal keer per jaar (bijvoorbeeld vier keer). Bespreeknotitie Verruiming Zondag- en winkelopenstelling gemeente Stadskanaal 2015
3
Door te verruimen nodigen wij ondernemers uit om wanneer zij willen, gebruik te maken van de openstellingsmogelijkheden in onze gemeente. Dit geheel op basis van vrijwilligheid. Draagvlak Dat de meningen verdeeld zijn over de zondagopenstelling behoeft geen nadere uitleg. Op 7 april 2014 heeft de gemeenteraad ook over dit onderwerp gesproken in een opiniërende vergadering. Toen is aangegeven dat nader onderzocht dient te worden hoe andere omliggende gemeenten hiermee omgaan, wat dit voor de werkgelegenheid betekent en of er nog een nader onderzoek naar de wensen uitgevoerd kan worden. De eerste vraag is inmiddels beantwoord (zie figuur 1.1). Het antwoord op de tweede vraag en derde vraag is middels een online onderzoek verkregen. Online onderzoek In de periode 20 oktober 2014 tot en met 22 november 2014 konden alle winkeliers/ondernemers meedoen aan een online onderzoek. Het doel was om inzicht te verkrijgen in de mening en ervaring van ondernemers en personeel bij openstellen van de winkel op zondagen, en de behoefte en wens tot verruiming te inventariseren. De enquête is zo breed mogelijk gecommuniceerd om een zo groot mogelijke respons te verkrijgen. Dit is gegaan middels (herhaalde) oproepen op onze website en via social media. Daarnaast is er een oproep geplaatst in de ‘Kanaalstreek’. Tevens zijn alle handels- en ondernemersverenigingen gevraagd om hun leden op het onderzoek te attenderen. Uitgaande van (circa) 200 ondernemers als potentiële respondent, is de uiteindelijke respons van 57 enigszins teleurstellend. Gelet op het geringe aantal respondenten moet vooraf gezegd worden dat de validiteit en dus vervolgens betrouwbaarheid van het onderzoek niet steekhoudend is. Het geeft een indicatie van de mening van een aantal ondernemers, maar hier kunnen verder geen vergaande conclusies uit getrokken worden. Van de degene die aan het onderzoek hebben deelgenomen stellen 49 ondernemers genoeg te hebben aan twaalf koopzondagen. Tevens wordt aangegeven dat 37 ondernemers nooit de huidige twaalf koopzondagen gebruiken, tegen 20 ondernemers die deels/volledig de twaalf zondagen gebruiken. Volgens een kwart van de respondenten hebben klanten wel eens aangegeven behoefte te hebben aan (extra) koopzondagen en geven zij aan dat zij merken dat andere ondernemers in andere omliggende gemeenten wel open zijn op meer zondagen. De laatste vraag van de enquête bestond uit het slepen van stellingen op volgorde van meest mee eens naar minst mee eens. Op basis van de gegeven antwoorden (cumulatief) is dit de verdeling: 1. Twaalf koopzondagen is voldoende, er hoeft geen verruiming plaats te vinden. 2. Ik vindt twaalf koopzondagen voldoende, maar als er branches zijn die vaker open willen zijn, vind ik dat geen probleem. 3. Alle winkels mogen (als zij dat willen) op alle zon- en feestdagen open in de gemeente Stadskanaal. 4. Het verruimen van de openstelling op zon- en feestdagen mag wat mij betreft wel, maar dan wel tot een maximum aantal. Ten aanzien van het werken op zondag geeft 85% van de ondernemers die personeel in dienst hebben aan geen problemen te hebben (gehad) met het plannen van personeel.
Bespreeknotitie Verruiming Zondag- en winkelopenstelling gemeente Stadskanaal 2015
4
Supermarkten en grootwinkelbedrijven Met name de grootwinkelbedrijven (hieronder verstaan wij zowel de ‘landelijke’ ketens zoals Gamma, Leen Bakker etc. maar ook Modecentrum Westen) en de supermarkten hebben aangegeven graag gebruik te willen maken van een algehele vrijstelling van het verbod om op zondag geopend te zijn. Dit beeld wordt bevestigd door de gehouden enquête. Uit de evaluatie met de ‘zondagsupers’ blijkt dat er veel animo en belangstelling is voor alle (koop)zondagen. De gegenereerde omzet is extra omzet en gaat niet ten koste van de normale weekomzet. Personeel/Werkgelegenheid Ook vanuit het personeel (primair supermarkten) zijn er positieve geluiden te horen. Met name jongeren die op bijvoorbeeld zaterdag verplichtingen hebben, vinden de mogelijkheid om op zondagmiddag te werken een uitkomst. Tevens is de extra toeslag voor werknemers o.b.v. de cao een mooie bijkomstigheid. Extra winkelopstelling kan leiden tot extra arbeidsplaatsen en werkgelegenheid (uitbreiding bestaande uren) . Voorstanders van verruiming in onze gemeente vrezen dat als onze gemeente nu achterblijft met verruiming ten opzichte van omliggende gemeenten, dit juist negatieve gevolgen voor de werkgelegenheid heeft. Zowel de wetgeving (Arbeidstijdenwet) als veel cao’s bieden de mogelijkheid tot het werken op zondag. Aan het werken op zondag zijn echter wel voorwaarden verbonden. Het is, vanuit het beginsel van goed werkgeverschap, belangrijk dat hierover goede afspraken worden gemaakt tussen werkgever en werknemers. De bescherming van werknemers voor het werken op zondag is in de Arbeidstijdenwet geregeld. Werknemers die onder druk worden gezet om op zondag te werken, kunnen zich op deze wet beroepen. Bovendien is in artikel 7:670, negende lid, Burgerlijk Wetboek opgenomen dat de werknemer niet ontslagen mag worden vanwege het enkele feit dat hij weigert op zondag arbeid te verrichten in geval bedrijfsomstandigheden hiertoe nopen. Handelsverenigingen De handelsverenigingen zijn al eerder in het proces gevraagd naar hun mening. Deze zijn verwoord in raadsstuk R 7012, vergadering 7 april 2014. Deze is als bijlage toegevoegd. Scenario’s Om richting te geven aan de discussie/het debat, stellen wij een aantal scenario’s voor. 1. Algehele vrijstelling, m.u.v. Goede Vrijdag, 4 mei, 24 december waarop winkels om 19.00 uur gesloten moeten zijn. Biedt de meeste flexibiliteit en het is niet langer meer nodig een aanvraag in te dienen. Er worden vooraf geen zondagen vastgesteld, waardoor elke ondernemer zelf de afweging kan maken om en wanneer- wel of niet open te gaan. Het tijdvak van de opening (bijvoorbeeld van 08.00 uur tot 22.00 uur of van 13.00 uur tot 20.00 uur) kan bij verordening worden vastgesteld. Ook kan dit in goed overleg met de handelsverenigingen qua afstemming besproken worden. 2. Alleen algehele vrijstelling voor supermarkten en grootwinkelbedrijven en bedrijven met een bovenregionale functie1, de rest van de ondernemers kan door middel van een aanvraag via de desbetreffende Handelsvereniging maximaal twaalf (of tot een bepaald nader vast te stellen maximum) collectieve koopzondagen per kalenderjaar aanvragen welke vervolgens door de gemeente worden vastgesteld. Biedt voor bepaalde ondernemers meer mogelijkheden maar biedt geen algemene flexibiliteit. 1
Bijvoorbeeld, Praxis, Leen Bakker, Gamma en Modecentrum Westen
Bespreeknotitie Verruiming Zondag- en winkelopenstelling gemeente Stadskanaal 2015
5 N.B. dit scenario kan ook worden uitgebreid qua dagen, bijvoorbeeld 18 of 24 i.p.v. 12. 3. Elke ondernemer in de gemeente Stadskanaal kan op eigen houtje en alleen voor zijn bedrijf, maximaal twaalf (of tot een nader bepaald vast te stellen maximum) koopzondagen per kalenderjaar aanvragen. Biedt voor een individuele ondernemer flexibiliteit en kan wanneer nodig (mits een redelijke aanvraagtermijn wordt aangehouden) worden aangevraagd. Nadeel hiervan is dat zowel ondernemer als gemeente wordt opgezadeld met extra administratieve lasten. Tevens kan dit leiden tot ‘versnippering’ van geopende winkels wat weer van invloed is op het centrum-imago. 4. Voor alle ondernemers geldt; maximaal twaalf koopzondagen per kalenderjaar, via een aanvraag door de desbetreffende handelsvereniging worden deze door de gemeente vastgesteld. Met andere woorden, we laten het zoals het nu (2014-2015) is (inclusief regeling zondagsupers). 5. Het uitbreiden van de twaalf koopzondagen naar maximaal […] per kalenderjaar,via een aanvraag door de desbetreffende handelsvereniging worden deze door de gemeente vastgesteld. Idem als bij scenario 4, maar dan met een verruiming op het aantal dagen. Dit biedt meer mogelijkheden (men kan immers op meer dagen open) maar is niet flexibel inzetbaar. Zoals ook al aangeven bij ‘(Be)Levendigheid en saamhorigheid’ is er tevens de wens om thema-avonden (zoals “Moonlight Shopping”) te organiseren. Hiervoor dient een ontheffingsmogelijkheid geboden te worden, om winkels na 22.00 uur geopend te houden. Dit kan beperkt worden tot bijvoorbeeld vier of acht keer per jaar. In de discussie kunt u de volgende aspecten laten meewegen: - werkgelegenheid; - verandering koopgedrag; - levendig houden van winkelstraten; - combinatie van zondag en evenementen; - imago-/regiofunctie; - deregulering en regeldruk (faciliteren van ondernemers, de ‘ja, tenzij…’ benadering). Deze notitie zal in een opiniërende commissievergadering besproken worden.
Met vriendelijke groet, burgemeester en wethouders
de heer G.J. van der Zanden secretaris
mevrouw B.A.H. Galama burgemeester
Bespreeknotitie Verruiming Zondag- en winkelopenstelling gemeente Stadskanaal 2015
