Beperken schenktijden paracommerciële instellingen in de regio Zuid-Holland Zuid Notitie over de huidige stand van zaken in sportkantines met betrekking tot vergunningen, schenktijden en alcoholreclame Maart 2012
Auteurs: Fieke Franken en Joost Mulder
Voorwoord In deze notitie wordt beschreven hoe het huidige contact is met sportverenigingen, en wat de bekendheid en staat is van vergunningen en schenktijden. Daarnaast wordt ingegaan op de alcoholreclame rondom sportterreinen. De notitie is een plan van aanpak dat uiteindelijk kan leiden tot beperkte schenktijden. De notitie is verschenen in het kader van het alcoholmatigingsproject Verzuip jij je toekomst?!. Zestien gemeenten in de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid willen het alcoholgebruik onder jongeren regionaal aanpakken in het programma Verzuip jij je toekomst?!. Samen met de politie, het openbaar ministerie en de GGD wil men het alcoholgebruik door jongeren onder de zestien jaar terugdringen en het overmatig alcoholgebruik van uitgaanders terugbrengen. Deze notitie is gemaakt in opdracht van het programma Verzuip jij je toekomst?!, specifiek voor de werkgroep ‘beleid en regelgeving’. Vragenlijsten zijn naar de OOV’ers van de deelnemende gemeenten gestuurd en met de uitkomsten daarvan is deze notitie mede tot stand gekomen. In de notitie zijn alle regiogemeenten vertegenwoordigd. Het advies is om te voldoen aan een aantal randvoorwaarden voordat de regio met de schenktijden aan de slag kan gaan, deze worden in de notitie beschreven. Deze notitie richt zich specifiek op sportverenigingen. Er wordt daarom ook ingegaan op het verminderen van alcoholreclame rondom sportterreinen, een aspect waar de regio zich op kan richten. We hopen dat deze notitie handvatten biedt om een duidelijk en effectief alcoholbeleid vorm te geven in sportverenigingen met als uiteindelijke doel het beperken van de schenktijden in de paracommercie. De gemeenten hebben nu voldoende handvaten om actief aan de slag te gaan.
Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid - maart 2012
2
Inhoudsopgave
1. Inleiding
4
1.1 Verzuip jij je toekomst?! 1.2 Beleid en regelgeving 1.3 Leeswijzer 2. Methoden
5
2.1 Achtergrond 2.2 Respondenten 2.3 Vragenlijsten
3. Resultaten en adviezen
6
3.1 In kaart brengen paracommercie 3.2 Contact met sportverenigingen 3.3 Vergunningen 3.4 Schenktijden 3.5 Alcoholreclame
4. Slotadvies
12
4.1 Samenvatting plan van aanpak 4.2 Mogelijkheden beperken schenktijden Bijlage: Collegevoorstel gemeente Barneveld
14
3
1
Inleiding
1.1 Verzuip jij je toekomst?! Jongeren uit de regio Zuid-Holland Zuid drinken te veel, te vroeg en te vaak alcohol. Hierdoor dreigt een probleem voor de jeugdgezondheid en openbare orde en veiligheid in deze regio1. Met het project Verzuip jij je toekomst?! wil de regio het alcoholgebruik onder jongeren terugdringen en het kenmerkt zich door een geïntegreerde aanpak (zie box 1). Box 1: Aanpak Verzuip jij je toekomst?! ‘Verzuip jij je toekomst?!’ kenmerkt zich door een geïntegreerde aanpak. Interventies worden op meerdere fronten tegelijk ingezet. Pas dan, zo is wetenschappelijk aangetoond, is alcoholpreventie effectief. Dit betekent dat vanuit ‘Verzuip jij je toekomst?!’ wordt ingezet op zowel beleid en regelgeving, handhaving en preventie & educatie. Daarnaast is kenmerkend voor de aanpak van ‘Verzuip jij je toekomst?!’ dat zij zich in eerste instantie richt op de omgeving van de jongeren en niet op de jongeren zelf. Belangrijke reden hiervoor is dat jongeren in veel gevallen minder ontvankelijk zijn voor voorlichtingsboodschappen2. 1.2 Beleid & Regelgeving Beleid & Regelgeving is een van de drie pijlers waar het project Verzuip jij je toekomst?! zich op richt. Het programma wil de verkopers van alcohol op hun verantwoordelijkheid wijzen en hen ondersteunen bij het naleven van de regels. Het aanpakken van de verstrekking van alcohol is een belangrijk uitgangspunt. Naast het beperken van de schenktijden in de paracommercie richt beleid en regelgeving zich ook op het beperken van alcoholreclame in de openbare ruimte en het invoeren van restrictiever evenementenbeleid met betrekking tot alcoholverstrekking. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de methoden voor de totstandkoming van deze notitie. Er wordt ingegaan op de wetenschappelijke achtergrond, de respondenten en vragenlijsten. In hoofdstuk 3 wordt de huidige stand van zaken in de regio Zuid-Holland Zuid geschetst met de daarbij behorende adviezen. De thema’s: ‘contact met sportverenigingen’, ‘vergunningen’, ‘schenktijden’ en ‘alcoholreclame’ worden besproken. Tot slot worden in hoofdstuk 4 de aanbevelingen samengevat tot een eindadvies. Wanneer alle aanbevelingen worden uitgevoerd staan in hoofdstuk 4 enkele mogelijke scenario’s voor het beperken van schenktijden. Deze notitie moet worden gelezen als een stappenplan voor gemeenten: wanneer het contact met de verenigingen, de vergunningen en huidige schenktijden bekend en in orde zijn, kan de regio aan de slag gaan met het beperken van de schenktijden.
1 2
www.verzuipjijjetoekomstzhz.nl. Professionals: een regionale aanpak. Zie voetnoot 1.
4
2
Methoden
2.1 Achtergrond Er zijn meerdere effectieve maatregelen bekend die kunnen bijdragen aan het terugdringen van alcoholgerelateerde schade3,4. Het beperken van de beschikbaarheid van alcohol is een van de aangetoonde effectieve maatregelen5. Het verhogen van de minimumleeftijd van de verkoop van alcohol of het beperken van verkooppunten zijn hier voorbeelden van. Het beperken van schenktijden (in paracommercie) is een effectief bewezen maatregel om excessief alcoholgebruik van jongeren te verminderen6. De laatste maatregel is de focus van deze notitie. Omdat deze notitie is gericht op de paracommercie, specifiek sportverenigingen, wordt ook ingegaan op het beperken van alcoholreclame rondom sportvelden. 2.2 Respondenten In de regio Zuid-Holland Zuid zijn 16 gemeenten actief in het alcoholmatigingsproject ‘Verzuip jij je toekomst?!’. Via de projectleider is een overzicht verkregen van de OOV ambtenaren van de deelnemende gemeenten. In eerste instantie is de vragenlijst naar alle OOV ambtenaren via de e-mail verstuurd en gevraagd ingevuld te retourneren. Sommige OOV ambtenaren hebben de vragenlijsten zelf ingevuld en enkele met hulp van anderen, zoals de ambtenaar sportzaken. Na drie maanden hebben 15 van de 16 gemeenten de vragenlijsten (gedeeltelijk) ingevuld. 2.3 Vragenlijsten Het uiteindelijke doel van deze notitie is het beperken van de schenktijden in sportverenigingen. We adviseren de gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid eerst de huidige situatie in kaart te brengen. De vragenlijsten zijn opgebouwd rondom vijf thema’s. De thema’s zijn: 1. Aantal sportverenigingen met een eigen kantine 2. Contact en activiteiten (zoals IVA trainingen) op sportverenigingen 3. Huidig alcoholbeleid, openingstijden en schenktijden van de verenigingen 4. Mogelijkheden voor beperken schenktijden 5. Huidige vergunningen en controles In een later stadium is een vijftal OOV’ers gevraagd naar de mogelijkheden van het beperken van alcoholreclame rond sportvelden. In 2010 is in opdracht van de werkgroep beleid en regelgeving in de regio Zuid-Holland Zuid een onderzoek uitgevoerd naar de hoeveelheid en aan welke alcoholreclame jongeren in de regio worden blootgesteld7. Rondom scholen, in het centrum en rondom sportterreinen is geëvalueerd hoeveel en welke alcoholreclame er aanwezig is. Uit dit onderzoek blijkt dat jongeren op sportterreinen in de regio Zuid-Holland Zuid aan alcoholreclame worden blootgesteld. Alcoholreclame in de openbare ruimte kan invloed uitoefenen op het drinkgedrag van jongeren.
Babor, T. et al. (2010). Alcohol: No Ordinary Commodity. Research and Public Policy. Second edition. Oxford: University Press. 4 World Health Organization (2009). Evidence for the Effectiveness and Cost-Effectiveness of Interventions to Reduce Alcohol-Related Harm. Copenhagen, Denmark: WHO. 5 World Health Organization (2009). Handbook for Action to Reduce Alcohol-Related Harm. Copenhagen, Denmark: WHO. 6 Zie voetnoot 3, 4 en 5. 7 Straten, P. van, (2011). Onderzoek Monitoren Alcoholreclame in Zuid-Holland Zuid. Utrecht: STAP. 3
5
Jongeren worden beïnvloed doordat de inhoud van de reclame aantrekkelijk is en door de hoeveelheid reclame waar jongeren aan blootgesteld worden8. Omdat de regio Zuid-Holland Zuid de gemeenten graag handvatten wil bieden om het alcoholgebruik van jongeren in sportkantines integraal aan te pakken is deze notitie ook gericht op het beperken van alcoholreclame.
3
Resultaten en adviezen
In dit hoofdstuk worden de resultaten gepresenteerd uit de vragenlijsten die zijn uitgezet bij de OOV’ers uit de regio. De vragenlijsten gaan specifiek over sportverenigingen. Per paragraaf wordt een advies gegeven. 3.1 In kaart brengen paracommercie In alle gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid zijn sportverenigingen aanwezig, van 12 tot 112 per gemeente. De gemeenten geven aan dat in 99% van alle sportverenigingen jongeren onder de 18 jaar aanwezig zijn. In niet elke gemeente is het duidelijk hoeveel verenigingen aanwezig zijn, en hoeveel een eigen bar hebben (zie figuur 1 en 2). In vijf gemeenten is exact bekend hoeveel verenigingen er aanwezig zijn, en hoeveel een eigen bar hebben. Figuur 1: Duidelijkheid over aantal sportverenigingen
Figuur 2: Duidelijkheid over aantal verenigingen met een eigen kantine
Pash, K.E. et al. (2007) Outdoor alcohol advertising near schools: what does it advertise and how is it related to intentions and use of alcohol among young adolescents? Journal of Studies on Alcohol and Drugs 86 (4): 587-596. 8
6
Een aantal gemeenten geeft aan dat ze niet weten wat onder een sportvereniging wordt verstaan. In de Drank en- Horecawet staat: Paracommerciële instellingen zijn niet-commerciële inrichtingen, verenigingen en stichtingen die niet uit winstbelang opereren. Paracommerciële inrichtingen zijn niet – commerciële inrichtingen die zich specifiek richten op activiteiten van recreatieve, sportieve, sociaalculturele, educatieve, levensbeschouwelijke of godsdienstige aard9. Een sportvereniging is een niet-commerciële instelling die niet uit is op winstbelang en zich richt op activiteiten van sportieve aard. Het project Verzuip jij je toekomst?! richt zich op jongeren. Daarom is het belangrijk dat de gemeenten vooral een overzicht ter beschikking krijgen waarin sportverenigingen zijn opgenomen waar (veel) jongeren komen. Een duivenvereniging valt hier bijvoorbeeld niet onder. Advies: Elke gemeente stelt een totaaloverzicht op van de sportverenigingen. In dit overzicht wordt aangegeven of de sportvereniging een eigen kantine heeft. 3.2 Contact met sportverenigingen Goede contacten met sportverenigingen zijn nodig om duidelijke afspraken te kunnen maken betreffende schenktijden. Wanneer de gemeente weet wat zich afspeelt op de sportverenigingen kunnen maatregelen daar op worden aangepast. Er zijn twee gemeenten in de regio die goed en structureel contact hebben met de sportverenigingen en weten wat er zich afspeelt. De meeste gemeenten (8) heeft maar met een aantal verenigingen contact, en deze contacten gaan voornamelijk over vergunningen, subsidieregelingen, gebruik van zalen en zijn ad hoc (zie figuur 3). Figuur 3: Contact met alle sportverenigingen
Wanneer er overlast of excessen ontstaan door alcohol wordt de gemeente door de politie geïnformeerd. De meeste gemeenten geven aan dat er op een enkele uitzondering na, geen ongeregeldheden voorkomen. In kleine gemeenten is de gemeente door het netwerk hier vaak snel van op de hoogte. Twee gemeenten geven het goede voorbeeld door 1 of 2 keer per jaar de sportverenigingen uit te nodigen voor een sportoverleg of horecaoverleg. In dit overleg kunnen belangrijke ontwikkelingen worden besproken zoals het aanbod van IVA trainingen of discussies over het beperken van de schenktijden. Deze bijeenkomsten kan de gemeente voor de sportverenigingen verplichten in 9
Artikel 4, Drank- en Horecawet.
7
samenhang met bijvoorbeeld bestaande subsidieregelingen. In elke bijeenkomst kan een sportvereniging uit een andere gemeente, die ervaring heeft met bijvoorbeeld een effectief prijsbeleid, beperkte schenktijden, IVA-trainingen of vergunningen, zijn ervaringen delen. Advies: Elke gemeente organiseert jaarlijks een sportoverleg voor alle sportverenigingen om daarmee het contact met de sportverenigingen warm te houden en moeilijke onderwerpen zoals het beperken van schenktijden of het beperken van alcoholreclame te bespreken. 3.3 Vergunningen In de meeste gemeenten (10) geeft men aan dat (bijna) alle sportverenigingen een vergunning hebben om te schenken (zie figuur 4). Van niet alle sportverenigingen is het bekend of zij alcohol schenken, en dus een vergunning nodig hebben. Slechts 3 gemeenten geven aan dat de vergunningen ‘up-to-date’ zijn (zie figuur 5). Alle gemeenten geven aan dat ze het belangrijk vinden dat de vergunningen in orde zijn, en daarom hebben de meeste gemeenten het ook op de planning staan om te actualiseren. De gemeenten kunnen hier nu mee aan de slag gaan. Figuur 4: Vergunning van sportverenigingen om te schenken
Figuur 5: Status van huidige vergunningen
8
De meeste gemeenten geven aan dat ze niet of niet regelmatig de vergunningen controleren omdat dit een taak is van de nVWA. Enkele gemeenten geven aan dat ze de laatste tijd geen gegevens meer ontvangen over de uitgevoerde controles, het is niet duidelijk wat hiervan de achterliggende oorzaak is. In enkele gemeenten is de ‘Omgevingsdienst’ of de ‘Afdeling burgerbalie, cluster vergunningen en handhaving’ of ‘Team toezicht en handhaving’ officieel verantwoordelijk voor het controleren van de vergunningen, wat momenteel niet of nauwelijks gebeurt (zie figuur 6). Wanneer blijkt dat de vergunning niet correct is, kan een sanctie uiteindelijk leiden tot het intrekken van de vergunning. Figuur 6: Uitvoering van controles
We adviseren de gemeenten om er allereerst voor te zorgen dat elke vereniging een vergunning heeft om te schenken. Daarnaast moet het vergunningbestand ‘up-to-date’ blijven, wat momenteel niet het geval is. Een mogelijkheid is het voorleggen van een afschrift van de bestaande vergunningen aan het bestuur van de sportvereniging met de vraag of de vermelde informatie nog actueel is. In de brief wordt gesteld dat alleen geschonken mag worden met een geldige vergunning. De brief wordt tegelijkertijd vergezeld van nieuwe aanvraagformulieren. Op deze manier kunnen verengingen voor wie dit geldt, een aanvraag voor een nieuwe vergunning indienen. Het wijzigen van een vergunning kost de aanvrager geld in vorm van leges. De gemeenten kunnen overwegen, in het kader van het up-to-date krijgen van de vergunningen, om de leges tijdelijk te halveren of tot 0 te brengen. Nadat alle sportverenigingen zijn aangeschreven en de updates zijn verwerkt kan de gemeente starten met controles van vergunningen die steekproefsgewijs uitgevoerd worden. Advies: Elke gemeente maakt zijn vergunningenbestand ‘up-to-date’: schrijf alle sportverenigingen aan waarbij wordt gevraagd hun huidige vergunning te controleren en waar nodig een nieuwe aanvraag te doen. Om sportverenigingen te stimuleren hun vergunning aan te passen, kan de gemeente de leges tijdelijk halveren of tot 0 brengen. 3.4 Schenktijden Drie gemeenten geven aan dat schenktijden gebaseerd zijn op openingstijden en/of sluitingstijden en zeven gemeenten geven aan dat de schenktijden staan vermeld in het bestuursreglement of vergunning, al zijn deze niet ‘up-to-date’. Er is één gemeente die de schenktijden kan opnoemen, de rest heeft hier geen duidelijk beeld van (zie figuur 7). Zover de gemeenten kunnen inschatten, zijn er momenteel geen eenduidige schenktijden per gemeente of in de regio. De schenktijden zijn afhankelijk per gemeente en per sportvereniging. Vooral voetbalverenigingen hebben te maken met richtlijnen van overkoepelende organisaties met betrekking tot schenktijden.
9
Figuur 7: Bekendheid met schenktijden
Eén gemeente geeft aan dat er niet wordt geschonken ten tijde van jeugdwedstrijden bij sportverenigingen. Of dit voor alle verenigingen binnen deze gemeente geldt, en of dit wordt nageleefd is niet bekend. Het hebben van een bestuursreglement, waarin ook de schenktijden vermeld staan, is verplicht voor sportverenigingen volgens artikel 9 van de Drank- en Horecawet10 (zie box 2). De meeste gemeenten zijn bekend met het bestuursreglement, maar zijn zich er niet van bewust dat dit reglement verplicht is. Eén gemeente uit de regio stuurt elke vereniging een standaard model van een bestuursreglement toe (van NOC*NSF)11. Idealiter zou in heel de regio Zuid-Holland Zuid hetzelfde bestuursreglement gebruikt moeten worden. Box 2: Drank – en Horecawet, artikel 9 -
-
Het bestuur van een rechtspersoon als bedoeld in artikel 4 dient voor het verkrijgen van een vergunning een reglement vast te stellen dat waarborgt dat de verstrekking van alcoholhoudende drank in de inrichting gedurende de openingstijden vanuit het oogpunt van sociale hygiëne te allen tijde geschiedt door op dit gebied gekwalificeerde personen. De kwalificatienormen hiervoor worden eveneens in het in dit artikel genoemde reglement vastgesteld. Het reglement geeft in ieder geval aan op welke dagen en tijdstippen bedrijfsmatig of anders dan om niet alcoholhoudende drank wordt verstrekt. Deze dagen en tijdstippen worden duidelijk zichtbaar in de horecalokaliteit aangegeven. Het reglement voorziet in de wijze waarop wordt toegezien op de naleving. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld met betrekking tot de inhoud van het reglement.
Advies: De gemeenten contoleren de bestuursreglementen van de sportverenigingen en zorgen dat ze via het bestuursreglement alle schenktijden van de sportverenigingen in kaart krijgen. Daar waar bestuursreglementen ontbreken worden deze alsnog met de sector afgesloten. Dit kan bijvoorbeeld door (kosteloos) nieuwe Drank- en Horecavergunningen te verstrekken. De gemeente stuurt elke vereniging een standaard model van een reglement toe. 10 11
Artikel 9, Drank- en Horecawet. www.nocnsf.nl.
10
3.5 Alcoholreclame Omdat de regio Zuid-Holland Zuid de gemeenten graag handvatten wil bieden om het alcoholgebruik van jongeren in sportkantines integraal aan te pakken, is deze notitie ook gericht op het beperken van alcoholreclame rondom sportvelden. In 2010 is in de regio Zuid-Holland Zuid een onderzoek uitgevoerd naar het aantal en type alcoholreclames in de openbare ruimte12. Uit dit onderzoek kwam een aantal duidelijke adviezen naar voren. De gemeente kan beleidsmaatregelen nemen tegen alcoholreclame op en rond gemeentelijke sportvelden- en hallen. Gemeenten kunnen als verhuurder en in gebruikgever van de gemeentelijke sportterreinen specifieke eisen stellen aan reclame-uitingen op en rond deze terreinen. Als vervolg op de vragenlijsten over schenktijden en het onderzoek naar alcoholreclame is een aantal OOV ambtaren gevraagd naar de huidige stand van zaken rond alcoholreclame bij sportverenigingen. Er is gevraagd wat de gemeenten zelf voor mogelijkheden zien om de alcoholreclame te beperken. Er is bij geen van de bevraagde gemeenten sprake van een beleid rondom alcoholreclame. Alle gemeenten geven aan dat het niet bekend is hoeveel alcoholreclame zich rond sportverenigingen in de gemeente bevindt. De gemeenten geven aan dat dit in kaart moet worden gebracht. Ook vragen de ambtenaren zich af in hoeverre sportverenigingen financieel afhankelijk zijn van de alcoholreclame. Eén gemeente geeft aan dat het de maatschappelijke verantwoordelijkheid van sportverenigingen is om geen alcoholreclame rond sportvelden te plaatsen: ‘Ik vermoed dat de diverse verenigingen uit de gemeente hun maatschappelijke verantwoordelijkheid kennen en nemen en hier dus niet zo’n heel groot probleem mee hebben.’ Advies: - In de regio of per gemeente wordt in kaart gebracht hoeveel alcoholreclame zich rond sportverenigingen bevindt; - Schrijf, op basis van het vergunningbeleid en/of de APV, een aanpassing van het reclamebeleid waarin alcoholreclame langs de gemeentelijke sportvelden en in de gemeentelijke sporthallen wordt verboden. Verschillende gemeenten hebben hier reeds ervaring mee. De stadsdeelraad Amsterdam-Centrum heeft sinds 2004 alcoholreclame op steigerdoeken verboden. In de gemeente Barneveld is sinds januari 2011 een verbod op alcoholreclame bij sportvelden en langs sportvelden van kracht. Dit is zowel privaatrechtelijk via de gemeentelijke contracten als publiekrechtelijk via de APV geregeld. Het collegevoorstel van de gemeente Barneveld is als voorbeeld opgenomen in de bijlage. - Zorg ervoor dat in elke gemeente besluitvorming plaatsvindt (College van Burgemeester en Wethouders) over dit nieuwe reclamevoorstel.
12
Zie voetnoot 7.
11
4
Slotadvies
4.1 Samenvatting plan van aanpak In de notitie is een aantal adviezen besproken die gezamenlijk dienen als een plan van aanpak. Voordat de regio zich kan inzetten op het beperken van schenktijden zullen de gemeenten met de volgende adviezen aan de slag moeten gaan: - Advies: Elke gemeente stelt een totaaloverzicht op van de sportverenigingen. In dit overzicht wordt aangegeven of de sportvereniging een eigen kantine heeft. - Elke gemeente organiseert jaarlijks een sportoverleg voor alle sportverenigingen om daarmee het contact met de sportverenigingen warm te houden en moeilijke onderwerpen zoals het beperken van schenktijden of het beperken van alcoholreclame te bespreken. - Advies: Elke gemeente maakt zijn vergunningenbestand ‘up-to-date’: schrijf alle sportverenigingen aan waarbij wordt gevraagd hun huidige vergunning te controleren en waar nodig een nieuwe aanvraag te doen. Om sportverenigingen te stimuleren hun vergunning aan te passen, kan de gemeente de leges tijdelijk halveren of tot 0 brengen. - De gemeenten contoleren de bestuursreglementen van de sportverenigingen en zorgen dat ze via het bestuursreglement alle schenktijden van de sportverenigingen in kaart krijgen. Daar waar bestuursreglementen ontbreken worden deze alsnog met de sector afgesloten. Dit kan bijvoorbeeld door (kosteloos) nieuwe Drank- en Horecavergunningen te verstrekken. De gemeente stuurt elke vereniging een standaard model van een reglement toe. - In de regio of per gemeente wordt in kaart gebracht hoeveel alcoholreclame zich rond sportverenigingen bevindt. - Schrijf, op basis van het vergunningbeleid en/of de APV, een aanpassing van het reclamebeleid waarin alcoholreclame langs de gemeentelijke sportvelden en in de gemeentelijke sporthallen wordt verboden. Verschillende gemeenten hebben hier reeds ervaring mee. De stadsdeelraad AmsterdamCentrum heeft sinds 2004 alcoholreclame op steigerdoeken verboden. In de gemeente Barneveld is sinds januari 2011 een verbod op alcoholreclame bij sportvelden en langs sportvelden van kracht. Dit is zowel privaatrechtelijk via de gemeentelijke contracten als publiekrechtelijk via de APV geregeld. Het collegevoorstel van de gemeente Barneveld is als voorbeeld opgenomen in de bijlage. - Zorg ervoor dat in elke gemeente besluitvorming plaatsvindt (College van Burgemeester en Wethouders) over dit nieuwe reclamevoorstel. 4.2 Mogelijkheden beperken schenktijden Momenteel kunnen geen duidelijke adviezen worden gegeven over hoe een effectief schenktijdenbeleid in de regio Zuid-Holland Zuid eruit ziet. Eerst moet er een aantal zaken in kaart en op orde worden gebracht. De gemeenten hebben hiervoor met dit vooronderzoek nu voldoende aanknopingspunten.
12
Een drietal scenario’s worden omschreven waar de regio mee aan de slag kan gaan nadat alle adviezen door de gemeenten zijn opgevolgd. Dit zijn losstaande mogelijkheden. Deze scenario’s kunnen toepasbaar zijn op de gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid: 1. Elke gemeente gaat samen met één en of twee verenigingen kijken wat de mogelijkheden zijn voor het beperken van de schenktijden. Deze vereniging heeft een voorbeeldfunctie en wordt door de gemeente extra in het zonnetje gezet. Wanneer een gemeente goed contact heeft met de sportverenigingen, bijvoorbeeld via een jaarlijks overleg, kan de gemeente inschatten welke sportverenigingen enthousiast zijn om samen na te denken over het beperken van de schenktijden. Het beperken van schenktijden is ook een thema dat kan worden ingebracht in een dergelijk sportoverleg. De vereniging moet samen met de gemeente uitzoeken wat de financiële gevolgen en mogelijkheden zijn van het beperken van de schenktijden. Het startpunt is het niet schenken van alcohol rondom jeugdwedstrijden en jeugdtrainingen. Op dagen wanneer geen jeugd aanwezig is kan een schenktijd vanaf 14:00 worden ingesteld. Dit is ook een startpunt voor de andere sportverenigingen. Momenteel is er een alcoholvrije sporthal in de regio Zuid-Holland Zuid gedurende een proefperiode van 2 jaar. Overdag maken de scholen gebruik van deze hal en 's avonds verschillende verenigingen. De maatregel wordt nu als betuttelend ervaren, een aantal zaalvoetbalverenigingen is uitgeweken naar andere locaties en na gebruik van de sporthal in de winter gaan sommige teams naar de eigen vereniging om daar de consumpties te nuttigen. In juni 2012 loopt de proefperiode af en wordt de maatregel geëvalueerd. Wanneer een dergelijke maatregel wordt ingevoerd zullen er altijd mensen zijn die zich hier tegen verzetten. Uiteindelijk is de beschikbaarheid van alcohol beperkter geworden, en zullen ook minder jongeren met alcohol in aanraking zijn gekomen. 2. De regio maakt één model van een bestuursreglement voor elke gemeente en elke sportvereniging. In dit bestuursreglement komt een advies te staan over aangepaste schenktijden. Deze schenktijden zijn afhankelijk van de tijden waarop de jeugd wedstrijden en trainingen heeft. In dit bestuursreglement wordt ook rekening gehouden met de richtlijnen van de overkoepelende bonden. Door middel van het bestuursreglement en een sportoverleg kan een gemeente duidelijk in beeld krijgen wanneer de jeugd speelt, wat de huidige schenktijden zijn en wat een mogelijke nieuwe richtlijn voor de schenktijden is. Wanneer gemeenten straks verantwoordelijkheid krijgen voor het controleren van vergunningen en de naleving van leeftijdsgrenzen in de sportverengingen moet ook worden gecontroleerd op het naleven van de schenktijden. 3. Wanneer blijkt dat een vereniging na verschillende waarschuwingen zijn vergunning nog niet correct heeft aangepast, kan de gemeente via de vergunning de schenktijden beperken of zelfs de vergunning intrekken. Deze maatregel kan worden toegepast bij verenigingen die niet mee willen werken aan het stappenplan. Dit is een drastische maatregel, maar is wel nodig bij verenigingen die de zaken niet goed in orde hebben. Een standaard kan worden dat na de tweede waarschuwing, de sanctie het beperken van de schenktijden is. Ook wanneer blijkt dat na controle of onderzoek de leeftijdsgrenzen niet goed wordt nageleefd, kun je als gemeente ervoor kiezen de schenktijden te beperken. Zodat op momenten wanneer veel jeugd in de sportvereniging aanwezig is, deze niet in aanraking komt met alcohol.
13
Bijlage
Collegevoorstel gemeente Barneveld
Geen alcoholreclameborden bij sporthallen en langs sportvelden Alcoholreclame in de openbare ruimte en handhaving leeftijdscontrole bij alcoholverkoop Gevraagde beslissing: 1. De nota “Alcoholreclame in de Regio xxxx” vast te stellen en op basis daarvan te besluiten dat met ingang van 1 januari 2011: - in gemeentelijke vergunningen/ontheffingen voor en in gemeentelijke contracten met exploitanten van reclamedragers een verbod op alcoholreclame, anders dan merkinformatie, als voorwaarde wordt opgenomen; - in gemeentelijke sporthallen en op/langs gemeentelijke sportvelden alcoholreclame, anders dan merkinformatie, niet is toegestaan. 2. Bijgaand “Horecastappenplan Regio xxxx” vast te stellen en op basis daarvan te besluiten dat met ingang van 1 januari 2011 bij overtreding van artikel 20 van de Drank- en Horecawet (leeftijdscontrole bij alcoholverkoop) een bestuurlijk handhavingtraject in werking treedt, dat bij opeenvolgende overtredingen volgens vaste stappen leidt tot intrekking van de drank- en horecavergunning. 1. Inleiding Voor de aanpak van onverantwoord alcoholgebruik (te jong, te vaak, te veel) heeft het college van B&W begin 2009 ingestemd met het regionale Projectplan ‘Alcohol & Jongeren’ Hierin is o.a. als doelstelling opgenomen: “De alcoholreclame waaraan jongeren worden blootgesteld in de publieke ruimte is in 2012 aantoonbaar beperkt. Alle regiogemeenten hebben een verbod op alcoholreclame op gemeentelijke reclamedragers (abri’s, steigerdoeken e.d.) opgenomen in het reclamebeleid.” Tevens is in het projectplan als actiepunt opgenomen dat gemeenten aanvullend op de boete van de Voedsel- en Warenautoriteit een bestuurlijk handhavingtraject in werking stellen bij niet naleven van de leeftijdscontrole bij alcoholverkoop. Als doelstelling is daarbij opgenomen: “Er is in 2012 sprake van minimaal 50% naleving van de wettelijke leeftijdsgrenzen in supermarkten, verenigingen, slijterijen en horeca.” In de Werkgroep Regelgeving & Handhaving zijn daarom, onder leiding van de burgemeester van xxxx bijgaande nota “Alcoholreclame in de Regio xxxx” en “Horecastappenplan Regio xxxx ” ontwikkeld.
14
Nota Alcoholreclame Regio de Vallei Uit onderzoek is bekend dat jongeren die worden blootgesteld aan alcoholreclame jonger beginnen met drinken en ook meer drinken. De landelijke overheid heeft, bijvoorbeeld, dan ook vanaf begin dit jaar alcoholreclame op radio en televisie tot 21.00 uur verboden. De lokale overheid gaat over alcoholreclame op straat, bijvoorbeeld in bushokjes en op billboards. In de reclamenota wordt daarom voorgesteld om in de hele regio geen alcoholreclame meer toe te staan op openbare reclamedragers en daarmee het effect van het landelijke beleid te versterken. Horecastappenplan Regio xxxx Het stappenplan richt zich op de handhaving van de leeftijdsgrenzen zoals opgenomen in de Drank- en Horecawet. Uit onderzoek met mysteryshoppers in 2008 bleek dat 80% van de alcoholverkopers in xxxx zich niet houdt aan de leeftijdsgrenzen voor alcoholverkoop. De nVWA (nieuwe Voedsel en Warenautoriteit) controleert sindsdien vaker op de naleving van leeftijdsgrenzen in de regio. Voorgesteld word om een overtreding aanvullend op de boete van de Voedsel- en Warenautoriteit te laten leiden tot inwerkingtreding van een, regionaal uniform, bestuurlijk handhavingtraject, dat volgens vaste stappen leidt tot intrekking van de drank- en horecavergunning. Het bestuurlijke handhavingtraject bestaat uit de volgende stappen: 1. Constatering van een eerste overtreding leidt tot een eerste waarschuwingsbrief, waarin vermeld staat dat het college in dit soort gevallen bevoegd is de drank- en horecavergunning in te trekken; 2. constatering van een tweede overtreding binnen een jaar na stap 1 leidt tot een tweede en laatste waarschuwingsbrief, waarin vermeld staat dat het college in dit soort gevallen bevoegd is de drank- en horecavergunning in te trekken; 3. constatering van een derde overtreding binnen een jaar na stap 2 leidt tot een brief waarin vermeld staat dat het college voornemens is de drank- en horecavergunning in te trekken (en de vergunninghouder 14 dagen de tijd heeft een zienswijze in te dienen). Deze stappen staan in het horecastappenplan uitgebreid omschreven. Aan totstandkoming van het horecastappenplan hebben zowel regiogemeenten, politie als de Voedsel- en Warenautoriteit meegewerkt. Handhaving gaat in de gemeente xxxx overigens gepaard met voorlichting over de Drank- en Horecawet. 2. Door de raad gestelde kaders “Met elkaar, voor elkaar” Wmo en gezondheidsbeleid 2008-2011
15
3. Effect a) Meetbaar effect - Beperking van alcoholreclame in de openbare ruimte om zo het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen. - Naleving van artikel 20 van de Drank- en Horecawet (leeftijdscontrole bij alcoholverstrekking) om zo het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen. b) Maatschappelijk effect - Bescherming en bevordering van de gezondheid van de bevolking.
4. Argumenten 1 Beperking van alcoholreclame in de openbare ruimte draagt bij aan het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren. Alcoholreclame is bedoeld om het (koop)gedrag van mensen te beïnvloeden. Vooral jongeren blijken gemakkelijk beïnvloed te worden door (alcohol)reclame. In de openbare ruimte worden jongeren met alcoholreclame geconfronteerd. Onderzoek toont aan dat jongeren vroeger starten met drinken wanneer zij worden blootgesteld aan alcoholreclame. Volgens het ministerie van VWS is het aannemelijk dat er een positief, mogelijk causaal, verband is tussen blootstelling aan alcoholreclame en onmiddellijk dan wel later alcoholgebruik door jongeren. Met de instemming van bijgaande nota wordt, na implementatie van de genoemde beslispunten, deze blootstelling teruggebracht. Ondermijning door alcoholreclame van de boodschap dat alcohol schadelijk is voor de gezondheid wordt daarmee bovendien tegengegaan. 2 Bestuurlijke handhaving van de Drank- en Horecawet draagt bij aan het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren. Verkrijgbaarheid van alcohol speelt een grote rol in het alcoholgebruik van jongeren. Een effectief alcoholbeleid gericht op jongeren begint dan ook bij volwassenen die zich aan de wet houden. Uit onderzoek blijkt echter dat de naleving van de Drank- en Horecawet op het punt van leeftijdscontrole bij alcoholverstrekking ook in de gemeente xxxx te wensen over laat. Instemming met bijgaand horecastappenplan heeft als doelstelling deze naleving te vergroten. De combinatie met de andere maatregelen in het kader van xxxx maakt de kans van slagen van het alcoholpreventie- en matigingsbeleid het grootst. Bovendien versterkt het horecastappenplan de boodschap dat alcoholgebruik onder jongeren moet worden teruggedrongen. 5. Uitvoering Onderhavig B&W-besluit vormt per 1 januari 2011 een aanvulling op de beleidsregels ten aanzien reclame-uitingen zoals die zijn vastgelegd in de “Notitie reclamebeleid gemeente xxxx” c.q. is een nadere regel op grond van artikel 118, in combinatie met
16
artikel 6 sub c, en artikel 16 van de APV. Via de gemeentepagina zal bekend worden gemaakt dat de aanvullende beleidsregels voor inspraak ter inzage liggen. Het horecastappenplan is 14 september jl. reeds in het reguliere overleg tussen gemeente en horecaondernemers gepresenteerd en toegelicht. Houders van een drank- en horecavergunning in de gemeente xxxx zullen tevens allen middels een brief geïnformeerd worden over het horecastappenplan. 6. Risico’s, kosten, baten en dekking Kosten van de benodigde ambtelijke inzet worden gedekt vanuit de lopende begroting.
17
