Beleidsplan Wegen Op weg naar duurzaamheid. Versie : 1.0 Datum : Samengesteld door : ing. J.P.A. Ribbers

Beleidsplan Wegen 2011-2015

Op weg naar duurzaamheid

Versie

Datum Samengesteld door

: : :

1.0 17-8-2011 ing. J.P.A. Ribbers

Beleidsplan Wegen 2011-2015 pagina 2 van 37


Inhoudsopgave 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Inleiding .............................................................................................................. 5 Doel wegenbeleidsplan......................................................................................... 5 Beleidskeuzes voor kwaliteit en kosten ................................................................. 5 Wegbeheer .......................................................................................................... 5 Diverse aspecten onderhoud wegen ..................................................................... 5 Functie van het wegennet..................................................................................... 6 Leeswijzer ............................................................................................................ 6

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Wettelijk kader .................................................................................................... 7 Wegenwet ten aanzien van onderhoudsplicht........................................................ 7 Wegenverkeerswet ten aanzien van waarborgen veiligheid ................................... 7 Nieuw Burgerlijk Wetboek ten aanzien van aansprakelijkheid ................................ 7 Milieuwetgeving.................................................................................................... 7 Overige regelgeving ............................................................................................. 7

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Beheertaak.......................................................................................................... 8 Technisch beheer ................................................................................................. 8 Functioneel beheer/duurzaam veilig...................................................................... 8 Ondergrondse infrastructuur ................................................................................. 8 Groenonderhoud .................................................................................................. 9 Milieu ................................................................................................................... 9

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

Beheerbeleid..................................................................................................... 10 Huidig beheerbeleid ........................................................................................... 10 Onderscheid kwaliteitsniveaus ............................................................................ 10 Kwaliteitsaspecten verhardingen......................................................................... 10 Maatregel- en materiaalkeuze............................................................................. 10 Adaptief beheer .................................................................................................. 11 Communicatie met bewoners .............................................................................. 11 Beeldkwaliteit ..................................................................................................... 11 Basisregistratie Grootschalige topografie (BGT).................................................. 11

5 5.1 5.2 5.2.1 5.3

Areaal en kwaliteit wegen ................................................................................ 13 Areaal ................................................................................................................ 13 Huidige kwaliteit van de verhardingen ................................................................. 13 Kwaliteit gedifferentieerd .................................................................................... 15 Kwaliteitsbeoordeling verhardingen .................................................................... 16

6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8

Financieel scenario groot onderhoud.............................................................. 17 Inleiding ............................................................................................................. 17 Beheerkosten voor kwaliteitsniveau basis ........................................................... 17 Kwaliteitsniveau basis ........................................................................................ 18 Cyclusbudget ..................................................................................................... 18 Klein onderhoud ................................................................................................. 18 Machinaal straatwerk.......................................................................................... 19 Problematiek teerhoudend asfalt......................................................................... 19 Schoolpleinen..................................................................................................... 19 Materialen .......................................................................................................... 19 Afstemming planning en budget.......................................................................... 20 Kerntakendiscussie ............................................................................................ 20


7

Samenvatting en conclusie .............................................................................. 21

8 8.1 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.2.4 8.2.4.1 8.2.4.2 8.2.4.3 8.2.5 8.2.5.1 8.2.5.2 8.2.5.3 8.2.6 8.3 8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.4 8.4.1 8.4.1.1 8.4.1.2 8.4.2 8.4.2.1 8.4.2.2 8.4.2.3 8.4.2.4 8.4.2.5 8.4.2.6 8.4.2.7 8.5 8.6

Bijlagen............................................................................................................. 23 Begrippenlijst ..................................................................................................... 23 Wettelijk kader ................................................................................................... 26 Inleiding ............................................................................................................. 26 Wegenwet .......................................................................................................... 26 Wegenverkeerswet ............................................................................................. 26 Nieuw Burgerlijk Wetboek................................................................................... 27 Risicoaansprakelijkheid ...................................................................................... 27 Schuldaansprakelijkheid ..................................................................................... 28 Aansprakelijkheidsrisico ..................................................................................... 28 Milieu wetgeving................................................................................................. 28 Wet Milieubeheer ............................................................................................... 28 Besluit bodemkwaliteit ........................................................................................ 28 Besluit asbestwegen........................................................................................... 29 Overige regelgeving ........................................................................................... 29 Technisch Verhardingsbeheer ............................................................................ 30 Verschillende aspecten beheer ........................................................................... 30 Technisch beheer ............................................................................................... 30 Functioneel beheer............................................................................................. 31 Beheerbeleid ...................................................................................................... 32 Huidig beheerbeleid ........................................................................................... 32 Technisch onderhoud ......................................................................................... 32 Functioneel onderhoud ....................................................................................... 32 Kwaliteitsaspecten verhardingen......................................................................... 32 Veiligheid ........................................................................................................... 33 Comfort .............................................................................................................. 33 Aanzien.............................................................................................................. 33 Duurzaamheid .................................................................................................... 34 Maatregelkeuze.................................................................................................. 34 Onderscheid kwaliteitsniveaus ............................................................................ 34 Referentiebeelden .............................................................................................. 34 Referentiebeelden asfaltverhardingen................................................................. 36 Referentiebeelden elementenverhardingen ......................................................... 37


1

Inleiding

1.1 Doel wegenbeleidsplan Het doel van dit beleidsplan is het leggen van een bestuurlijke, beheersmatige en financiële basis voor het wegbeheer in de komende vijf jaar. In dit beleidsplan worden de beleidskaders omschreven en uitgewerkt tot beleidsdoelstellingen en strategieën. Zo zal bijvoorbeeld het gewenste kwaliteitsniveau worden aangegeven en de prioriteiten ten aanzien van de verschillende beleidsthema’s als veiligheid, comfort, aanzien en duurzaamheid. Hierbij is gebruik gemaakt van de systematiek voor wegbeheer, zoals die is ontwikkeld door Stichting CROW (nationaal kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte). Deze systematiek is beschreven in CROW-publicatie 147, uitgave november 2005. 1.2 Beleidskeuzes voor kwaliteit en kosten Het beheer van infrastructuur heeft in de eerste plaats te maken met beleid. Toch wordt de term “beheer van infrastructuur” nog vaak direct gekoppeld aan technische eisen en het geld dat nodig is om aan die eisen te voldoen. Eerst dienen echter beleidskeuzes voor kwaliteit en kosten te worden gemaakt. Aan het beheer kunnen zo verschillende eisen worden meegegeven voor kwaliteit en kosten van het wegbeheer. De verschillende beleidskeuzes zullen resulteren in verschillende beheerkosten die per beleidskeuze zichtbaar gemaakt worden. Na het maken van de keuzes voor het beleid worden voor de korte termijn onderhoudsplanningen gemaakt, die de basis vormen voor de uitvoering van het onderhoud. Deze planningen maken jaarlijks onderdeel uit van de jaarplanning Openbare Werken. 1.3 Wegbeheer Het wegbeheer is een belangrijk onderdeel van het integraal beheer van de openbare ruimte. Hoewel dit beleidsplan uitsluitend betrekking heeft op het wegbeheer, komen de relaties met de overige onderdelen van de openbare ruimte wel aan de orde. Binnen het beheer van de wegen kunnen verschillende activiteiten worden onderscheiden: groot en klein onderhoud van de verhardingen en reconstructies. In dit beleidsplan worden alleen de kosten weergegeven die noodzakelijk zijn voor de instandhouding van de verhardingen. De relatie met het groen- en rioolonderhoud en herinrichtingen wordt wel aangegeven in dit plan, maar de kosten zullen binnen dit plan niet worden gekwantificeerd omdat die binnen die productgroepen een plaats hebben. Ook de kosten voor het beheer en onderhoud van bewegwijzering, wegmeubilair, bebording, onkruidbestrijding en bermen blijven buiten beschouwing. 1.4 Diverse aspecten onderhoud wegen Bij het beheer en onderhoud van de wegen spelen naast het onderhoud ook een aantal andere aspecten een rol. Hierbij valt te denken aan: • Wettelijke kaders; • Verkeersveiligheid; • Duurzaamheid; • Mobiliteit;


• • • •

Milieu; Materiaalkeuzes; Organisatie; Communicatie met de bewoners;

Deze aspecten spelen voor het beheer en onderhoud van verhardingen een belangrijke rol. In deze voorliggende rapportage worden deze aspecten toegelicht. 1.5 Functie van het wegennet De functie van het wegennet is het verkeer veilig, vlot en comfortabel te verwerken. Het is de taak van de overheid ervoor te zorgen dat dit wegennet zijn functie blijvend kan vervullen. Deze taak is met name vastgelegd in de Wegenwet. De verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van een goed beheer is vastgelegd in het Nieuw Burgerlijk Wetboek (NBW) en de Wegenwet. Dit beleidsplan vormt het kader voor de gemeente om aan de wettelijke verplichting voor goed wegbeheer te kunnen voldoen. 1.6 Leeswijzer Na de inleiding wordt in hoofdstuk 2 het wettelijk kader voor het uitvoeren van goed wegbeheer gegeven. In hoofdstuk 3 worden de beheertaak van de gemeente en de relatie tussen wegbeheer en andere beheertaken beschreven, in hoofdstuk 4 komen het beheerbeleid aan de orde en mogelijke keuzes in het beleid. In hoofdstuk 5 volgt een beschrijving van het beheerde areaal en de huidige kwaliteit. Vervolgens wordt in hoofdstuk 6, gezien de financiële situatie en hierdoor gekozen kwaliteitsniveau, één (basis)scenario weergegeven voor het beheer en onderhoud van de wegen en de financiële consequenties daarvan: een minimaal niveau van verantwoord wegbeheer.


2

Wettelijk kader

In de bijlage over het wettelijk kader (7.2) is het kader beschreven dat van toepassing zou kunnen zijn op het beheer van verhardingen. In dit hoofdstuk wordt aangegeven of en zo ja hoe deze wettelijke kaders in dit beleidsplan zijn verwerkt. 2.1 Wegenwet ten aanzien van onderhoudsplicht In dit beleidsplan wordt ervan uitgegaan dat de verhardingen zoals opgenomen in het digitale wegbeheerpakket dgDIALOG alle verhardingen zijn waarvan de gemeente Drimmelen de onderhoudsplichtige is. 2.2 Wegenverkeerswet ten aanzien van waarborgen veiligheid In dit beleidsplan is geen (verkeers)veiligheidstoets uitgevoerd op de inrichting van de wegen in de gemeente Drimmelen. Het beleidsplan is mede gebaseerd op het waarborgen van de veiligheid voor zover het de kwaliteit van de verharding betreft. Eventuele kosten voor het veilig inrichten van wegen zijn dan ook buiten beschouwing gelaten. 2.3 Nieuw Burgerlijk Wetboek ten aanzien van aansprakelijkheid De gemeente Drimmelen is in het bezit van een volledig, actueel en werkend beheersysteem voor haar verhardingen. Aan de hand van jaarlijkse inspecties wordt de kwaliteit van de verhardingen gecontroleerd. Op basis van deze inspecties worden vervolgens de maatregelen voor groot onderhoud aan de wegen gepland. 2.4 Milieuwetgeving In de gemeente Drimmelen zijn teerhoudende constructies aanwezig. Hierdoor moet rekening worden gehouden met een extra kostenpost voor de afvoer hiervan. Dit geldt uiteraard alleen voor maatregelen waarbij asfalt vrijkomt. Wanneer vrijkomend funderingsmateriaal om milieutechnische redenen niet hergebruikt kan worden, kan het verwijderen en afvoeren van het materiaal eveneens tot een extra kostenpost leiden. Hiervoor wordt jaarlijks een gemiddeld bedrag geraamd. 2.5 Overige regelgeving Dit beleidsplan is mede gebaseerd op de publicaties 145 (Beheerkosten openbare ruimte), 146 (Handboek globale visuele inspectie) en 147 (Wegbeheer) van het CROW. Er is geen toets uitgevoerd naar de integrale toegankelijkheid openbare ruimte conform publicatie 177. Met Publicatie 185, Handboek aansprakelijkheid beheer openbare ruimte, is indirect rekening gehouden, voor zover het de aansprakelijkheid betreft ten aanzien de onderhoudstoestand van de verhardingen. “Indirect” omdat het risico is verwerkt in de richtlijnen ten aanzien van de omvang en de ernst van de schadebeelden van de verhardingen. In deze publicatie wordt echter ook ingegaan op andere aspecten, zoals een goed functionerend (klachten)meldingssysteem.


3

Beheertaak

In bijlage 8.3 worden de verschillende aspecten van verhardingsbeheer beschreven. In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe deze aspecten in dit beleidsplan zijn opgenomen. Verhardingsbeheer of wegbeheer is een constant proces. Wegbeheer begint bij beheerbeleid en eindigt bij de uitvoering van werkzaamheden. Onderstaand is de beheercyclus voor wegen weergegeven.

Beheercyclus

3.1 Technisch beheer Het technische beheer van de wegverhardingen wordt volledig meegenomen in dit beleidsplan. 3.2 Functioneel beheer/duurzaam veilig In dit beleidsplan voor de gemeente Drimmelen zijn geen maatregelen en dus kosten in het kader van functioneel beheer opgenomen, zoals de inrichting van 30 km-gebieden, de herinrichting van een weg of wijk. Deze zaken worden in de gemeente Drimmelen eens per jaar bekeken (begrotingscyclus) en worden zoveel mogelijk gecombineerd met het technisch noodzakelijk groot onderhoud. 3.3 Ondergrondse infrastructuur Onderhoud aan ondergrondse infrastructuur, zoals kabels en leidingen en rioleringen, heeft invloed op het beheer van de wegen. Het moment van onderhoud kan bepalend zijn voor het moment dat ook de verharding wordt onderhouden. In de gemeente Drimmelen wordt er naar gestreefd om door middel van nauw overleg, het onderhoud aan rioleringen en verhardingen op elkaar af te stemmen. De werkzaamheden van de nutsbedrijven aan de kabels en leidingen worden zoveel mogelijk gecombineerd. (Kleinschalig) onderhoud aan de kabels en leidingen kan gevolgen hebben voor het beeld van de wegen. Sleuven die weer worden gedicht blijven vaak gedurende langere tijd zichtbaar omdat er oneffenheden ontstaan door nazettingen. Bij de coördinatie van het onderhoud aan kabels en leidingen zijn dit belangrijke aandachtspunten.


3.4 Groenonderhoud Het (groot) onderhoud aan bomen kan invloed hebben op de planning van het onderhoud van wegen. Vaak speelt de problematiek van boomwortelopgroei in de voetpaden en trottoirs. Zolang het niet mogelijk of wenselijk is om bomen, die deze problemen veroorzaken, te verwijderen of te vervangen, dient rekening te worden gehouden met extra (klein) onderhoud om voet- en fietspaden te laten voldoen aan de gewenste eisen van comfort en veiligheid. Bij de integrale uitvoering van projecten wordt indien mogelijk een oplossing voor deze problematiek meegenomen.

Boomwortelschade

3.5 Milieu Er is in dit beleidsplan geen rekening gehouden met additionele kosten ten behoeve van de aanleg van geluidsreducerende verhardingen binnen de gemeente Drimmelen. Specifiek beleid ten aanzien van duurzaam bouwen is in dit beleidsplan eveneens niet meegenomen. Bij het reconstrueren van de wegen zullen de vrijkomende materialen zoveel mogelijk opnieuw worden gebruikt, zodat bespaard kan worden op het gebruik van primaire grondstoffen. In de kerntakendiscussie is al besloten voor noodzakelijk nieuw aan te schaffen materialen duurzaam in te kopen. Teerhoudend asfalt mag echter niet worden hergebruikt en moet worden aangeboden aan een erkende verwerker. Beleid van de gemeente Drimmelen is dat het asfaltonderzoek wordt uitgevoerd conform CROW publicatie 210 “Omgaan met vrijkomend asfalt”. Door middel van selectief frezen kan dan de hoeveelheid teerhoudend asfalt worden beperkt en kan meer vrijkomend asfalt hoogwaardig (warm) worden hergebruikt.


4

Beheerbeleid

4.1 Huidig beheerbeleid Het huidige beheer in de gemeente Drimmelen bestaat uit het uitvoeren van onderhoud binnen de financiële randvoorwaarden. Bij het vaststellen van de onderhoudsmaatregelen wordt op dit moment vooral gekeken naar de technische reden voor onderhoud. Maatregelen worden bepaald op basis van aanwezige schade in relatie tot het gebruik van de weg. Concrete beleidsdoelstellingen en speerpunten zijn voor het beheer en onderhoud nog niet gedefinieerd. Het onderhoud in het kader van verhardingsbeheer is daarom zuiver technisch onderhoud. Het is echter van belang om daarnaast ook het gewenste functionele onderhoud te beschouwen. Zoals al eerder vermeld wordt dit door de gemeente steeds op jaarbasis vastgesteld. In Bijlage 8.3 zijn diverse facetten van het beheerbeleid opgenomen. 4.2 Onderscheid kwaliteitsniveaus In de gemeente Drimmelen wordt in principe onderhoud uitgevoerd op het moment dat de kwaliteit van de verhardingen niet meer voldoet aan de richtlijnen van de CROWsystematiek voor wegbeheer. Deze richtlijnen komen overeen met een minimaal niveau van verantwoord wegbeheer. Een minimaal niveau van verantwoord wegbeheer betekent dat onderhoud op het technisch optimale moment wordt uitgevoerd. Te laat uitvoeren van onderhoud kan resulteren in onveilige situaties. Bij asfaltverhardingen resulteert te laat uitgevoerd onderhoud bovendien in kapitaalvernietiging. 4.3 Kwaliteitsaspecten verhardingen De volgende aanvullende opmerkingen zijn te maken over de diverse kwaliteitsaspecten van de verhardingen: • (Verkeers)Veiligheid: de (extra) kosten voor het aanpassen van de vormgeving behoren tot het zogenoemde functioneel beheer en worden niet meegenomen in de budgetten die in dit beleidsplan worden genoemd. Aanpassing alleen als andere budgetten dit toelaten. • Comfort: daar een minimaal niveau van verantwoord wegbeheer wordt aangehouden zal het comfort enkel verbeterd worden waar onderhoud is uitgevoerd. Wel is er aandacht voor trottoirs en fietspaden. • Aanzien: daar een minimaal niveau van verantwoord wegbeheer wordt aangehouden zal het aanzien enkel verbeterd worden waar onderhoud is uitgevoerd. • Duurzaamheid: uitgaande van een aanlegprijs van gemiddeld € 45 / m2 vertegenwoordigen de verhardingen in de gemeente Drimmelen een kapitaal van circa € 86,5 miljoen. Het is dus van belang tijdig onderhoud uit te voeren, zodat kapitaalvernietiging wordt voorkomen. Met nadruk wordt gewezen op het feit dat dit wegenbeleidsplan zich beperkt tot de (beperkte) invloed die de onderhoudstoestand van de verhardingen heeft op deze beleidsaspecten. 4.4 Maatregel- en materiaalkeuze Bij het reconstrueren van de wegen worden de vrijkomende materialen zoveel mogelijk opnieuw gebruikt, zodat bespaard wordt op het gebruik van primaire grondstoffen. Daarnaast wordt bij vervanging van materialen gekozen voor duurzaamheid.


4.5 Adaptief beheer Adaptief beheren stelt de wens van de bewoners centraal, waarbij het bestuur de randvoorwaarden en condities waarbinnen het beheer dient plaats te vinden bepaalt. Hierbij zal de technische onderhoudsplanning, conform de beheersystematiek, ondersteunend zijn. Een belangrijke voorwaarde voor succesvol adaptief beheer is dat de beheerder een visie ontwikkelt en de speelruimte voor de bewoners aangeeft. Daarnaast is het de taak van de beheerder om de twee partijen die hij moet bedienen met elkaar in contact te brengen: de bestuurders en de bewoners. Het succes van adaptief beheer kan afgemeten worden aan drie factoren. Het eerste meetpunt is dat de beleidsdoelstellingen zijn gehaald. Daarnaast geldt als meetpunt de waardering die de bewoners zelf hebben voor hun omgeving. Tot slot is de efficiëntie waarmee de doelen zijn bereikt een meetpunt. Binnen de gemeente Drimmelen zal gedurende planperiode geprobeerd worden kleinschalig ervaring op te doen met een vorm van adaptief beheer in samenwerking met het wijkbeheer. 4.6 Communicatie met bewoners Via het meldpunt openbare ruimte van de gemeente kunnen bewoners zaken melden. Als het onderhoud van wegen betreft wordt de buitendienst of een aannemer ingeschakeld. Bij grotere projecten worden informatiebijeenkomsten gehouden, bewoners worden schriftelijk geïnformeerd en de weggebruikers worden door de plaatsing van borden geïnformeerd over de aanstaande werkzaamheden. Via de website kunnen grotere projecten worden gevolgd. 4.7 Beeldkwaliteit Om het verschil in kwaliteitsniveaus inzichtelijk te maken zijn referentiebeelden van de verhardingen gemaakt. Deze referentiebeelden zijn opgenomen in bijlagen 8.5 en 8.6. De foto’s geven dus niet het gemiddelde beeld bij een bepaalde kwaliteit, maar het beeld van de maximaal toegestane schade. Bij kwaliteit “onvoldoende” zal onderhoud uitgevoerd moeten worden. Als onderhoud dan wordt uitgesteld resulteert dit in de kwaliteit achterstallig. Als bijvoorbeeld wordt gekozen voor een hoger kwaliteitsniveau (Basis+), dan zal onderhoud moeten worden uitgevoerd, als de schade vergelijkbaar is met het beeld bij de kwaliteit “redelijk”. 4.8

Basisregistratie Grootschalige topografie (BGT)

De Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) gaat alle objecten als huizen, wegen en dijken die in het terrein aanwezig zijn, vastleggen. De BGT wordt een nieuwe basisregistratie, gebaseerd op de huidige Grootschalige Basiskaart Nederland (GBKN) en is waarschijnlijk in 2013 klaar. Alle overheden kunnen dan dezelfde basisset grootschalige topografie van Nederland gebruiken. De gemeente Drimmelen wordt mede-bronhouder voor de BGT binnen haar gemeentegrenzen. Andere bronhouders in onze gemeente zijn. Rijkswaterstaat, Provincie Noord-Brabant, Pro Rail, het Waterschap Brabantse Delta en het ministerie van EL&I. De BGT is de basis van de geo-informatiehuishouding van de bronhouders. Door goed gebruik te maken van de BGT is het niet alleen een wettelijke verplichting maar ook een


enorme kans op een efficiënter beheerproces en kwalitatief betere basiskaart. Efficiënter, omdat er daadwerkelijk werk gemaakt wordt van eenmalig inwinnen en meervoudig gebruik. Kwalitatief beter, omdat er in de basis al samenhang aangebracht wordt tussen verschillende bestaande registraties zoals het beheer van de openbare ruimte en de BAG. De BGT leidt tot een flinke verschuiving in de geo-informatiehuishouding van de gemeente Drimmelen, dit omdat er een bundeling zal gaan plaatsvinden van de geometrische componenten van de openbare ruimte (weg/groenbeheer), de BAG en overige topografie. Daarnaast leidt de BGT tot: • betere dienstverlening aan burgers en bedrijven; • lagere administratieve lasten voor bedrijven en burgers; • betere samenwerking tussen overheden; • lagere kosten voor overheden. Sinds het vorige plan is het de wens de wegvakkenonderdelen geografisch vast te leggen en te koppelen met de administratieve data. Met de komst van de BGT wordt dit min of meer een verplichting. Het is een logische werkwijze om vanuit de wegvakonderdelen de BGT-onderdelen ten behoeve van de wegen te aggregeren. Het voorstel is om vanuit de voorziening Groot onderhoud wegen, een bedrag van € 65.000,- beschikbaar te stellen voor het aanmaken van de geografische wegvakken en koppelen hiervan aan de administratieve data. Dit bedrag is verdisconteerd in de storting zoals aangegeven in tabel 6-1.


5

Areaal en kwaliteit wegen

5.1 Areaal Uit de database blijkt dat de gemeente Drimmelen totaal ongeveer 1.923.000 m2 verhardingen in beheer heeft. Hiervan is 755.000 m2 asfaltverharding en 1.124.000 m2 elementenverharding. Het areaal bestaat daarnaast nog uit 24.000 m2 betonverhardingen en 20.000 m2 onverharde en halfverharde wegen. Het bestaande areaal is onder te verdelen in onderdeeltypen zoals hoofdrijbanen, fietspaden, voetpaden en trottoirs, parkeervakken en overige. Onder de categorie ‘overige’ vallen bijvoorbeeld in- en uitritten, bushaltes en rabatstroken. Figuur 5-1 verdeling oppervlak naar onderdeel en verhardingstypes fietspad/-strook

overig

parkeren

rijbaan

trottoir/voetpad

Asfalt

Elementen 53%

82%

24%

2% 14%

6%

14%

0%

3%

2%

Tabel 5-1 Oppervlakten verhardingen naar onderdeeltype Onderdeeltype

Binnen de bebouwde kom m2 asfalt

fietspad/-strook overig parkeren rijbaan trottoir/voetpad Totaal

m2 elementen

Buiten de bebouwde kom m2 asfalt

Areaal

m2 elementen

Areaal

m2

%

42.658

26.272

60.329

5.295

134.555

7%

50

46.111

770

23.470

70.401

0%

12.324

150.662

150

2.586

165.722

9%

162.646

499.724

432.664

72.050

1.167.084

68%

9.316

258.877

2.272

1.960

272.424

15%

226.994

981.647

496.185

105.360

1.810.185

100%

Het totale oppervlak aan asfalt- en elementenverhardingen bestaat voor 68 % uit hoofdrijbanen. De totale lengte aan hoofdrijbanen in asfalt is ongeveer 140 km, de lengte van de hoofdrijbanen in elementen is ongeveer 105 km. Ongeveer 67% van de asfalt- en elementenverhardingen ligt binnen de bebouwde kom. Vanwege het relatief geringe areaal aan betonverhardingen zijn deze niet onderverdeeld in onderdeeltypen. 5.2 Huidige kwaliteit van de verhardingen Het in de komende periode uit te voeren onderhoud en de daarmee samenhangende kosten worden met name bepaald door de huidige kwaliteit van de verhardingen. Hierbij wordt het kwaliteitsbeeld gegeven dat wordt gevormd door de globale visuele inspectie in combinatie met de richtlijnen, waarschuwingsgrenzen en gedragsmodellen op basis van de


systematiek wegbeheer zoals beschreven in publicatie 147 van het CROW. De resultaten van de globale visuele inspectie worden getoetst aan de richtlijnen die door het CROW zijn opgesteld. Het niveau basis is gelijk aan het CROW niveau. Op basis van deze toetsing wordt de planperiode vastgesteld waarin onderhoud noodzakelijk is. In onderstaande figuren wordt het kwaliteitsbeeld gegeven met een opsplitsing naar asfaltverhardingen en elementenverhardingen. De volgende beoordelingen worden gegeven: Tabel 5-2 Kwaliteitsbeoordeling wegennet

Kwaliteitsbeoordeling Zeer Goed Goed Matig Slecht Zeer slecht (achterstallig onderhoud)

Percentage van het oppervlak van het wegennet met: Geen schade Planjaar >5 Planjaar 3-5 Planjaar 1-2 Planjaar 0

Het percentage van het oppervlak met waardering ‘zeer slecht’ betreft wegen waar onderhoud al eerder had moeten worden uitgevoerd. Technisch gezien is het verder uitstellen van dit onderhoud niet acceptabel. Het areaal met de waardering ‘slecht’ moet in de komende twee planjaren worden onderhouden. De waardering ‘matig’ houdt in dat het betreffende oppervlak over drie tot vijf jaar onderhoud behoeft. Vanwege het relatief geringe areaal aan betonverhardingen zijn deze niet meegenomen in de beoordeling van het wegennet. De resultaten van de globale visuele inspectie zijn getoetst aan de richtlijnen die door het CROW zijn opgesteld. In onderstaande tabel is het percentage van het verhardingsoppervlak met een bepaalde kwaliteit weergegeven per individuele schade. Tabel 5-3 Percentages voldoende / matig / onvoldoende

Asfaltverhardingen Elementenverhardingen Schadebeeld Voldoende Matig Onvoldoende Voldoende Matig Onvoldoende Dwarsonvlakheid 97% 1% 2% 96% 2% 2% Oneffenheden 99% 1% 0% 97% 2% 1% Rafeling 97% 1% 2% Randschade 96% 1% 3% Scheurvorming 96% 2% 2% In onderstaande figuur 5-2 zijn deze percentages van de individuele schades omgezet naar een waardering van het asfalt- en elementenareaal, in de categorieën goed/zeer goed, matig, slecht en zeer slecht.


Figuur 5.2 Kwaliteit verhardingen

Asfalt

Elementen

87%

84%

4%

6%

3% 3%

6%

zeer slecht

slecht

matig

7%

goed/zeer goed

Bij de asfaltverhardingen wordt het percentage ‘zeer slecht’ voornamelijk veroorzaakt door de schades rafeling en dwarsonvlakheid. Bij de elementenverhardingen wordt de beoordeling ‘zeer slecht’ voornamelijk veroorzaakt door de schade oneffenheden. Deze percentages zijn als kritische prestatie-indicatoren voorgedragen voor Programma 3: Openbare Ruimte:

Prestatieindicator

Meeteenheid Ambitie eind Resultaat 0-meting 2012

Resultaat 2010

Koppeling met succes factor

3.2 Kwaliteitsniveau asfaltwegen

Percentage

10

11,6

5

3.3 Kwaliteitsniveau elementwegen Percentage

10

8,2

5

5.2.1 Kwaliteit gedifferentieerd Om de kwaliteit van het wegenareaal te kunnen differentiëren zijn voor onze gemeente 2 structuurgebieden gedefinieerd. Een structuurgebied bevat wegen met gelijke kenmerken en een soortgelijke functie. De volgende structuurgebieden zijn gedefinieerd. 1. Buitengebied (wegen buiten de kom, plattelandswegen) 2. Woongebieden (wegen binnen de kom woonstraten en woonerven, trottoirs en voetpaden Tabel 5-4 Kwaliteitsbeoordeling verhardingen hele gemeente

Kwaliteitsbeoordeling Planjaar

Zeer slecht Slecht Matig Goed/Zeer goed Areaal (m 2)

achterstallig 1-2 3-5 >5

Gehele gemeente asfalt 6% 6% 4% 84% 755.000

elementen 7% 3% 3% 87% 1.124.000

Normaal onderhouden wegennet asfalt elementen 0% 0% 9% 6% 14% 9% 77% 85%


Tabel 5-5 Kwaliteitsbeoordeling verhardingen gedifferentieerd

Kwaliteitsbeoordeling Planjaar

Zeer slecht Slecht Matig Goed/Zeer goed

achterstallig 1-2 3-5 >5

Buiten de bebouwde Binnen de bebouwde kom kom asfalt elementen asfalt elementen 8% 13% 3% 6% 9% 10% 2% 3% 6% 1% 0% 3% 78% 76% 95% 88%

5.3 Kwaliteitsbeoordeling verhardingen In een normale situatie zal er jaarlijks een bepaald deel (percentage) van het wegenareaal aan onderhoud toe zijn; deze wegen hebben dan een beoordeling ‘slecht’. Zo zal er ook altijd een bepaald percentage zijn met de beoordeling ‘matig’. Het percentage van het areaal waar reeds onderhoud uitgevoerd had moeten worden heeft de beoordeling ‘zeer slecht’. De kwaliteit van het wegennet is getoetst aan wat normaal, in geval van een goed en evenwichtig onderhouden wegennet, verwacht mag worden. Voor het wegenareaal in beheer bij de gemeente Drimmelen geldt dat de kwaliteit van de asfaltverhardingen overwegend goed is te noemen. Opgemerkt dient te worden dat van de asfaltverhardingen van de wegen buiten de bebouwde kom de kwaliteit ‘zeer slecht/slecht’ vrij hoog is (17%). Daar dit rapport gebaseerd is op de inspectie van 2009 is dit percentage inmiddels lager. Op 13% van de elementenverhardingen in het buitengebied is sprake van achterstallig onderhoud. Inmiddels is dit door uitgevoerde projecten lager. De kwaliteit van de elementenverhardingen goed te noemen. Voorbeeld recentelijk onderhouden wegen


6

Financieel scenario groot onderhoud

6.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt, gezien de financiële situatie van onze gemeente de komende periode, slechts één scenario besproken voor het groot onderhoud: het Basisscenario voor de periode 2011-2015. De gemeente Drimmelen beschikt over de voorziening groot onderhoud wegen teneinde te uitgaven voor het wegenonderhoud te kunnen beheersen. De voorziening fungeert als een buffer om (grote) uitgaven in de toekomst op te kunnen vangen. Deze buffer wordt jaarlijks gevoed met stortingen. De hoogte van de stortingen worden bepaald met het beheerprogramma dgDialog conform de CROW-systematiek Wegbeheer. In het accountantsverslag voor het boekjaar 2010 dd. 8 juni 2011 wordt over deze voorziening opgemerkt: “Ten tijde van de jaarrekeningcontrole was een actueel wegenbeheersplan 2011-2015 opgesteld dat nog niet was vastgesteld door het college. Aan de hand van dit beheersplan, de huidige stand van de voorziening en de jaarlijkse dotatie in de meerjarenraming is vastgesteld dat de voorziening voor de komende vijf jaar toereikend is. Wij adviseren u binnenkort een indicatieve meerjaren prognose op te stellen voor een langere periode dan vijf jaar om de eventuele invloed hiervan op de jaarlijkse dotatie van 2015 in beeld te brengen.” Er zijn twee methodes voor de bepaling van het benodigde budget voor wegbeheer: 1. Budgetbepaling conform CROW-publicaties146/147 welke een reële inschatting geeft voor het benodigde budget voor de komende vijf jaar op basis van het aanwezige areaal en de actuele onderhoudstoestand. 2. Budgetbepaling op basis van de beheerkosten weginfrastructuur (CROW-publicatie 145). Deze methode gaat uit van de minimale eeuwigdurende gemiddelde jaarlijkse kosten volgende de vigerende inrichting en functie ervan. Het zogenaamde Cyclusbudget. Uitgangspunt is te werken volgens methode 1. Het voordeel is dat er niet een onnodig beslag wordt gelegd op de beschikbare financiële middelen. Het nadeel is dat per periode van vijf jaar het budget kan variëren. Jaarlijks wordt inzicht verkregen in de benodigde middelen voor de komende vijf jaar. Indien hier een trend zichtbaar wordt dat er, de periode na het vigerende plan, meer middelen benodigd zijn zal dit gemeld worden in de instrumenten van de P&C-cyclus. Hieronder wordt in 6.2 voor het basisscenario de storting berekend voor groot onderhoud, voor de (eerstkomende) periode 1-5 jaar (prijspeil 1-1-2011). In 5.3 wordt indicatief inzicht gegeven in het benodigde cyclusbudget. 6.2 Beheerkosten voor kwaliteitsniveau basis In deze paragraaf worden de beheerkosten berekend voor het technisch beheer van de wegverhardingen op basiskwaliteitsniveau, exclusief VAT (Voorbereiding, Administratie en Toezicht), algemene kosten en BTW. Kosten voor het vervangen van materialen, indien dit nodig is, zijn in het kostenoverzicht meegenomen. De stortingen worden jaarlijks geïndexeerd conform de prijsindexcijfers grond-, wegen waterbouw (GWW), 2005 = 100 voor open verharding (asfalt) en gesloten verharding (elementen).


6.2.1 Kwaliteitsniveau basis In tabel 5.1 zijn de gemiddelde kosten voor groot onderhoud voor de periode 2011-2015 aangegeven, zoals die met behulp van het door Grontmij ontwikkelde programma dgDIALOG zijn berekend op basis van de in 2009 uitgevoerde inspectie (inclusief par. 4.8 en 6.4 ev.) Tabel 6-1 benodigde storting periode 2011-2015 gemiddeld per jaar, kwaliteit Basis, gehele areaal

[€] Storting 2010 (prijspeil mei 2010) Jaarlijkse storting 2011 ev (prijspeil mei 2010) Verschil

1.144.105 974.105 170.000

*Dit verschil is door de coalitie als bezuiniging opgenomen in de begroting.

In de conceptbegroting 2012 het bedrag opgenomen van € 978.494,- (conform vastgesteld beleid, prijspeil april 2011). Hierop is in mindering gebracht het bedrag van € 62.500,- conform KTD-besluit. De jaarlijkse reële onderhoudsbehoefte varieert per jaar: met name in het eerste jaar is, vanwege het achterstallig onderhoud van diverse verhardingen, een aanzienlijke onderhoudsbehoefte. Het gemiddelde budget is te gering om al het geplande onderhoud uit te kunnen voeren. De kosten hiervoor worden vanuit de voorziening groot onderhoud wegen aangevuld. 6.2.2 Cyclusbudget Een alternatief is om de stortingen te berekenen op basis van de beheerkosten weginfrastructuur. Deze kosten betreffen de minimale eeuwigdurende gemiddelde jaarlijkse kosten voor het beheer van de weginfrastructuur volgens de vigerende inrichting en functie ervan (CROW-publicatie 145). Hierdoor is het mogelijk om voor het wegonderhoud naast de benodigde middelen op korte en middellange termijn (afkomstig uit DgDIALOG) ook de minimale eeuwigdurende gemiddelde jaarlijkse kosten te berekenen, het zogenaamde cyclusbudget. Daar deze stortingen jaarlijks (beduidend) hoger zijn is dit niet verder in detail uitgewerkt. Onderstaande cijfers zijn geïndexeerde bedragen op basis van de cijfers uit het vorige plan. De jaarlijkse storting op basis van het cyclusbudget is becijferd op € 2.895.000,inclusief rehabilitatie: Na een bepaalde periode voldoet het niet meer aan de eisen zodat het verstandiger is om een forsere ingreep te doen: rehabiliteren. De weg wordt opnieuw aangelegd waarna dezelfde beheercyclus weer aan de orde is. Daar waar nodig op dit moment, in voorkomende gevallen, ook wegen worden gerehabiliteerd kan het benodigd budget per vijfjaren-cyclus variëren. De komende periode is er een geringer budget benodigd dan de vorige periode. Voor de periode 2016-2020 kan dit bedrag weer hoger zijn afhankelijk van de onderhoudsstaat van de wegen op dat moment. 6.2.3 Klein onderhoud Naast de berekende kosten voor groot onderhoud en benodigde uitgaven voor rehabilitatie dient voor klein onderhoud een bepaald bedrag beschikbaar te zijn. Op basis van ervaringen bij onze en andere gemeenten is dit bedrag ongeveer 10% van het benodigd


budget voor groot onderhoud. Voor het kwaliteitsniveau Basis zullen de kosten voor klein onderhoud ongeveer € 93.000 per jaar bedragen. Dit is een globale indicatie omdat de benodigde budgetten voor het klein onderhoud sterk afhankelijk zijn van de organisatie hiervan. Dit bedrag komt overeen met het huidige beschikbaar budget. Indien dit bedrag in een jaar onvoldoende is wordt het benodigd onderhoud vanuit de voorziening groot onderhoud wegen bekostigd. De gemeente Drimmelen beschikt over het meldpunt openbare ruimte waar ook de meldingen over de bestratingen worden geregistreerd, zodat hier adequaat op kan worden gereageerd. Bovendien wordt het systeem gebruikt voor analyses, bijvoorbeeld om locatie of type van veel voorkomende klachten vast te stellen of om te bepalen hoe snel op klachten wordt gereageerd. 6.3 Machinaal straatwerk Het machinaal straten is in het kader van Arbo-wetgeving verplicht. Ook binnen onze gemeente wordt dit steeds meer toegepast. Indien dit leidt tot hogere prijzen wordt ervan uitgegaan dat dit middels prijsindexcijfers wordt gecompenseerd. 6.4 Problematiek teerhoudend asfalt In paragraaf 2.4 is al aangegeven dat de aanwezigheid van teerhoudend asfalt voor een extra kostenpost zorgt. In de gemeente Drimmelen wordt ingeschat dat circa 25 % van het asfaltoppervlak in één of meerdere lagen van de asfaltconstructie teerbestanddelen bevat. Verwerking hiervan dient te geschieden bij een vergunde inrichting. Zolang de verharding onaangetast blijft, is er geen risico, echter wanneer een weg om technische redenen wordt opgebroken is er sprake van een bijzondere situatie. Er van uitgaande dat jaarlijks gemiddeld ca 500 ton vrijkomt bedragen de extra stortkosten ca € 20.000 per jaar. Dit bedrag is verdisconteerd in bovenvermelde storting. 6.5 Schoolpleinen In overleg met de afdeling Grondgebied is bepaald dat de kosten voor het onderhoud van schoolpleinen waar de gemeente verantwoordelijk is voor het onderhoud in het vervolg van Planon overgeheveld worden naar de voorziening groot onderhoud wegen behorende bij dit plan. Gemiddeld is hier jaarlijks een bedrag van € 29.129,- voor nodig. Dit bedrag is verdisconteerd in bovenvermelde storting. 6.6 Materialen Tot voorliggend plan was er geen budget voor de vervanging van materialen ten behoeve van de elementenverhardingen. Dit is een enigszins vreemde situatie daar dit bij de asfaltverhardingen wel het geval is. Derhalve is ons voorstel om vanaf dit plan een bedrag hiervoor op te nemen in de jaarlijkse storting in de voorziening. Zodat in het vervolg deze kosten betaald kunnen worden vanuit de voorziening. Hiertoe is vanuit het systeem het te onderhouden areaal gedurende de looptijd bepaald. Vervolgens is een inschatting gemaakt van het percentage waarvoor de materialen vervangen dienen te worden. Hiervoor wordt onderscheid gemaakt in verharding in tegels en die in straatstenen. Voor de vervanging van de straatstenen wordt gerekend met duurzame materialen in de vorm van gebakken stenen. Voor de vervanging van de tegels wordt uitgegaan van betonnen tegels. Gemiddeld is hier jaarlijks een bedrag van € 107.633,- voor nodig. Dit bedrag is verdisconteerd in bovenvermelde storting.


6.7

Afstemming planning en budget

De planning en begroting voor onderhoud van de wegen dienen optimaal afgestemd te worden op het rioolbeheerplan en herinrichtingsplannen van wijken of straten, het zogenaamde integraal werken. Hierdoor kunnen de totale kosten worden geminimaliseerd, en wordt de overlast voor de weggebruiker en de aanwonenden beperkt. Door deze afstemming kunnen er soms verschuivingen plaatsvinden van werkzaamheden. De reconstructie van een weg bijvoorbeeld kan daardoor een aantal jaren naar achter geschoven worden. Afhankelijk van de onderhoudstoestand kan dit verkeersonveiligheid opleveren. Om dit te voorkomen zal gedurende de periode van uitstel extra klein onderhoud moeten worden uitgevoerd om verkeersonveilige situaties te voorkomen. Deze extra kosten worden meegenomen in de afweging van de keuze van het planjaar. Ook kan het zijn dat groot onderhoud eerder wordt uitgevoerd dan noodzakelijk. Ook de kosten voor projecten die op elkaar zijn afgestemd dienen zo reëel mogelijk te worden toebedeeld aan de verschillende begrotingsposten. Indien een rioolrenovatie plaatsvindt in combinatie met een verkeerskundige herinrichting en een reconstructie van de verharding, dan ligt het voor de hand om de kosten van dat project, zo goed mogelijk te verdelen over de betreffende (begrotings)posten. Hierbij worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: • De planning wordt afgestemd op de investeringsprognose van rioleringswerkzaamheden. • Indien er ook verkeerskundige of stedenbouwkundige ingrepen plaatsvinden aan het dwarsprofiel, dan worden de extra kosten die daarvoor gemaakt worden, ten opzichte van een reguliere reconstructie van de verharding, gefinancierd vanuit het budget voor verkeersvoorzieningen, grondbedrijf of vergelijkbare posten. 6.8

Kerntakendiscussie

Ten aanzien van het beleidsveld wegen is in de kerntakendiscussie het volgende opgenomen: Productnaam

Maatregel

Mate van bezuiniging

Wegen (planmatig onderhoud temporiseren over periode nieuwe wegenbeheersplan)

Gezien de verwachte beginstand van de voorziening per 1-1-2011 wordt voorgesteld om een bedrag van in totaal € 250.000,- de komende periode (wegenbeheersplan) laten vrijvallen d.m.v. een lagere storting in de voorziening. Het huidige beheer bestaat uit het uitvoeren van onderhoud binnen de financiële randvoorwaarden van een minimaal niveau van verantwoord wegbeheer. Er wordt dus uitgegaan van een minimaal onderhoudsregime zonder dat er sprake is van kapitaalsvernietiging of – vermindering. Bij het coalitieakkoord is al een bedrag van € 170.000 op wegbeheer bezuinigd vanaf 2011 e.v. Voorgesteld wordt om bij vervanging van materialen geen gebruik te maken van duurzame materialen.

Gedeeltelijk

Wegen (uitvoering planmatig onderhoud zodat geen verslechtering van de kwaliteit optreedt (is huidige situatie), echter geen toepassing nieuwe duurzame bestratingsmaterialen)

Gedeeltelijk; onderdeel volledig

Maatschappelijke effecten voortvloeiende uit voorgestelde maatregelen geen maatschappelijke effecten ten opzichte van de huidige situatie

Maatschappelijke effecten voortvloeiende uit voorgestelde maatregelen: als we besluiten om geen duurzame materialen te gebruiken bij vervanging kunnen we dit externen (bijv. projectontwikkelaars) ook niet meer vereisen en zal het kwaliteitsboek hierop herschreven moeten worden.

Besloten is om gedurende deze planperiode in de jaren 2012-2015 jaarlijks € 62.500,minder te storten in de voorziening Groot onderhoud wegen. Besloten is om bij vervanging van materialen uit te gaan van duurzame materialen.


7

Samenvatting en conclusie

De kwaliteit van de verhardingen in de gemeente Drimmelen is vergelijkbaar met een evenwichtig onderhouden wegennet. Bij zowel de asfaltverhardingen als de elementenverhardingen is sprake van een bepaald percentage achterstallig onderhoud (waardering zeer slecht). Dat een deel van het areaal de waardering zeer slecht krijgt is echter niet altijd te voorkomen gelet op het feit dat we balanceren rondom het minimaal niveau van verantwoord wegbeheer. Het percentage zeer slecht van de verhardingen in het buitengebied is hoog te noemen. Hier zijn echter al werkzaamheden uitgevoerd of worden voorbereid (zie ook jaarrapportage 2010). In onderstaande figuur 7.1 wordt de kwaliteit van de asfalt- en elementenverhardingen, in de categorieën zeer goed/goed, matig, slecht en zeer slecht weergegeven voor het gehele areaal. Tabel 7-1 Kwaliteit verhardingen

Asfalt

Elementen

87%

84%

4%

6%

3% 3%

6%

zeer slecht

slecht

matig

goed/zeer goed

De verhardingen in de gemeente Drimmelen vertegenwoordigen een kapitaal van circa € 86,5 miljoen. In onze gemeente gaan we ten aanzien van het wegbeheer uit van het minimaal niveau van verantwoord beheer volgens de CROW-systematiek. Hiervan uitgaande is voor asfalt- en elementenverhardingen samen, bedraagt het benodigd budget voor de komende 5 jaar € 974.105 per jaar, gebaseerd op het basisniveau oftewel het minimale CROW-niveau. In het kader van de gevoerde kerntakendiscussie is besloten dit bedrag voor de jaren 2012-2015 met € 62.500,- te verminderen. Daarnaast is een budget van ongeveer € 93.000 per jaar benodigd voor klein onderhoud. In de genoemde bedragen is rekening gehouden met de eventuele aanwezigheid van teerhoudend asfalt en eventueel te vervangen materialen. Gemiddeld gezien is dit budget met het huidig inzicht, in combinatie met de voorziening groot onderhoud wegen, toereikend om het wegenareaal, de komende vijf jaren, op het basisniveau te onderhouden. Het verschil tussen beschikbaar en benodigd budget is al in de meerjarenbegrotingen/coalitieprogramma vanaf 2011 ingecalculeerd. Gerealiseerd dient te worden dat voor de periode 2016-2020 dit bedrag weer hoger dient te zijn afhankelijk van de onderhoudsstaat van de wegen op dat moment.

7%


Er is sprake van een (beperkte) onderhoudsachterstand van de verhardingen. Dit wordt, zo spoedig mogelijk weggewerkt omdat op deze wegen de kans op ongevallen en daarmee samenhangende aansprakelijkheidsrisico’s toeneemt. Omdat bij uitstel van onderhoud aan asfaltverhardingen het gevaar van kapitaalvernietiging aanwezig is, krijgt het asfaltonderhoud voorrang op elementenverhardingen. Sinds het vorige plan is het de wens de wegvakkenonderdelen geografisch vast te leggen en te koppelen met de administratieve data. Met de komst van de Basisadministratie Grootschalige Topografie (BGT) wordt dit min of meer een verplichting. Het is een logische werkwijze om vanuit de wegvakonderdelen de BGT-onderdelen ten behoeve van de wegen te aggregeren. Het voorstel is om vanuit de voorziening Groot onderhoud wegen, een bedrag van € 65.000,- beschikbaar te stellen voor het aanmaken van de geografische wegvakken en koppelen hiervan aan de administratieve data. Alle genoemde bedragen zijn exclusief voorbereiding en toezicht, algemene kosten gemeente Drimmelen en BTW. Kosten voor het storten van teerhoudend asfalt en het vervangen van materialen zijn, waar nodig, in het kostenoverzicht meegenomen. De stortingen worden jaarlijkse geïndexeerd conform de prijsindexcijfers grond-, wegen waterbouw (GWW), 2005 = 100 voor open verharding (asfalt) en gesloten verharding (elementen).


8

Bijlagen

8.1 Begrippenlijst In deze rapportage worden diverse begrippen gehanteerd die niet tot het dagelijks taalgebruik behoren of in de context een specifieke betekenis hebben. De belangrijkste zijn onderstaand weergegeven, met daarbij hun betekenis. Achterstallig onderhoud De schade op wegvakonderdelen is de CROW richtlijn met meer dan een klasse overschreden. (waardering zeer slecht) Basisplanning en -begroting Planning en begroting waarbij de onderhoudsmaatregelen zijn gepland overeenkomstig de technische noodzaak Beheer Systematisch plannen, budgetteren, voorbereiden en uitvoeren van activiteiten die erop gericht zijn een object blijvend zijn functie te laten vervullen Beheersysteem Het geheel van gegevensinwinning en bewerking om te komen tot een meerjarenplanning en begroting Beleidsthema Thema dat van belang is voor het beleid ten aanzien van de kwaliteit van de verharding (dat wil zeggen voor de veiligheid, de duurzaamheid, het comfort en het aanzien) Budget De financiële middelen die beschikbaar zijn voor het uitvoeren van onderhoud Cyclusbedrag Gemiddelde jaarlijkse kosten van het onderhoud per m2 verharding gedurende een onderhoudscyclus Groot onderhoud Onderhoudsmaatregelen die over een groot gedeelte van het oppervlak van een wegvakonderdeel planmatig worden uitgevoerd, met het doel de verharding in goede staat te brengen Kapitaalvernietiging Verschil tussen de kosten van uitgesteld onderhoud en de kosten van tijdig onderhoud (bij asfaltverhardingen) Klein onderhoud Onderhoudsmaatregelen die lokaal, over een beperkt gedeelte van het wegvakonderdeel worden uitgevoerd. De maatregelen zijn bedoeld om de verharding in goede staat te houden Kwaliteit Mate waarin een verharding voldoet aan de gestelde (technische) richtlijnen of (functionele) doelstellingen


Kwaliteitsniveau Aanduiding van de kwaliteit van de verharding, uitgedrukt in de termen voldoende, matig en onvoldoende Lange termijnplanning Planning voor de periode van meer dan 5 jaar Maatregeltoets Beoordeling en eventueel aanpassing van de door de methode gegenereerde maatregel en planjaar, inclusief afstemming met andere plannen Netwerkniveau Betrekking hebbend op het gehele wegennet dat in beheer is Normkosten Gemiddelde jaarlijkse kosten benodigd om een vierkante meter verharding eeuwigdurend in goede staat te houden Onderhoud Uitvoering van preventieve dan wel correctieve maatregelen om een object in goede staat (op een vooraf bepaald kwaliteitsniveau) te houden of te brengen. Planjaar Jaar waarin een onderhoudsmaatregel wordt gepland Planperiode Periode waarin onderhoud op een wegvakonderdeel is gepland Projectniveau Betrekking hebbend op specifieke projecten (voor wegen, wegvakken of wegvakonderdelen) Reconstructie Het herstellen van een kapitaalgoed in de oorspronkelijke staat Reconstructie van een weg Maatregelen om de verharding en de inrichting van de weg aan te passen aan de huidige eisen. Rehabilitatie van een weg Maatregelen om de kwaliteit van de verharding weer op het gewenste niveau te brengen zonder de inrichting van de weg aan te passen, en waarbij de levensduur wordt verlengd Schadebeoordeling Beoordeling van de schade uitgedrukt in ernst en omvang Verhardingstype Groep van gelijksoortige wegverhardingen; er wordt onderscheid gemaakt in de verhardingstypen asfalt, elementen en cementbeton Verhardingssoort Onderverdeling binnen een verhardingstype Wegtype Benaming voor een weg met bepaalde kenmerken, die een aanduiding kunnen zijn voor de


functie, het gebruik of het beheer van de weg Wegvak Gedeelte van een weg, fietspad of voetpad, dat in lengterichting wordt begrensd Wegvakonderdeel Onderdeel van een wegvak, gezien in dwarsrichting


8.2

Wettelijk kader

8.2.1 Inleiding De kwaliteit waaraan het wegennet moet voldoen is niet in abstracte waarde in een of andere wegenwet vastgelegd. Wel is in de Wegenwet en de Wet herverdeling wegenbeheer opgenomen wie de onderhoudsplicht heeft voor de openbare wegen. In deze wetten is opgenomen dat de wegen "in goede staat verkeren". Hieronder wordt niet alleen de instandhouding verstaan maar ook de zorg dat de weg zijn functie naar behoren kan blijven vervullen. Naast de (on)verharde rijbanen, fietspaden, trottoirs etc, worden ook de bermen, de opvang en afvoer van hemelwater, de kunstwerken, de overige wegvoorzieningen, opstallen en groenvoorzieningen tot de weg gerekend. Uit wettelijke verplichting is goed wegbeheer een kerntaak van de gemeente. Het wettelijk vastgelegde wegbeheer ligt echter niet onder de verantwoordelijkheid van één discipline binnen de gemeentelijke organisatie, maar is ondergebracht bij verschillende afdelingen. 8.2.2 Wegenwet De Wegenwet maakt onderscheid tussen het beheer van wegen en de onderhoudsplicht van wegen. Het beheer is een publiekrechtelijke en toezichthoudende taak die uitsluitend bij Rijk, provincie, waterschap of gemeente kan berusten. De onderhoudsplicht van een weg is de verplichting het onderhoud van de weg uit te voeren en te financieren. In de meeste gevallen is dezelfde instantie beheerder en onderhoudsplichtige. De gemeente heeft, volgens de Wegenwet, het beheer van alle binnen haar gebied liggende openbare wegen die niet in beheer zijn bij Rijk, provincie of waterschap. De gemeente heeft in het algemeen de onderhoudsplicht van de wegen die zij in beheer heeft, tenzij de onderhoudsplicht bij een particulier (bijvoorbeeld een woningbouwvereniging of een natuurbeschermingsorganisatie) ligt. De Wegenwet vereist van de beheerder "goed rentmeesterschap". Dit betekent dat hij ervoor moet zorgen dat het kapitaal dat in de wegen is geïnvesteerd in stand blijft door het tijdig plegen van onderhoud. De Wegenwet verplicht de gemeente tot het bezit van een Wegenlegger. In de Wegenlegger is per weg aangegeven wie de beheerder is en wie de onderhoudsplicht heeft. Het doel van de Wegenlegger is dat de wegbeheerder in het kader van zijn verantwoordelijkheid altijd kan beschikken over de gegevens die voor het uitvoeren van zijn taak noodzakelijk zijn. Hierbij gaat het vooral over de ligging van de verharding, de aard van de verharding en de omvang van de onderhoudsplicht. Overigens geldt deze legger alleen voor de wegen buiten de bebouwde kom. 8.2.3 Wegenverkeerswet De Wegenverkeerswet 1994 (WvW) vormt de basis voor de regelgeving van het wegverkeer in Nederland. De wet bevat regels voor: • het verzekeren van de veiligheid op de weg; • het beschermen van weggebruikers en passagiers; • het instandhouden van de weg en het waarborgen van de bruikbaarheid daarvan; • het zoveel mogelijk waarborgen van de vrijheid van het verkeer. De veiligheid op de weg en het beschermen van weggebruikers en passagiers worden onder andere nagestreefd door het plaatsen van borden en het opstellen van verkeersregels. Het aanleggen van fietspaden, het scheiden van conflicterende verkeerssoorten en het beperken van de snelheid bevorderen de veiligheid. Ook


maatregelen ter bescherming van zwakke verkeersdeelnemers (ouderen, mindervaliden en kinderen) behoren hiertoe. Dit betekent dat de wegbeheerder dient te streven naar maatregelen die de veiligheid van de weggebruiker waarborgen. De wet legt de beheerder geen maatregelen op (bijvoorbeeld de aanleg van een fietspad), maar doet wel een beroep op de publiekrechtelijke zorg van de wegbeheerder voor de veiligheid. Bovendien dienen eenmaal genomen maatregelen wel zodanig gehandhaafd te worden dat de weggebruiker zich op de situatie kan instellen (herkenbaarheid, duidelijkheid, zichtbaarheid). Dit geeft het belang aan van het onderhoud van verkeersvoorzieningen en verkeersmaatregelen, door de wegbeheerder. Er wordt in deze wet geen directe relatie gelegd tussen veiligheid en kwaliteit. 8.2.4 Nieuw Burgerlijk Wetboek Het Nieuw Burgerlijk Wetboek regelt onder meer de aansprakelijkheid voor schade als gevolg van een onrechtmatige daad. De beheerder kan aansprakelijk worden gesteld voor gebreken aan de weg. Iemand kan bij voorbeeld op een trottoir struikelen over een omhoog staande tegel en een heup breken. In het oude Burgerlijk Wetboek moest de weggebruiker de nalatigheid van de beheerder aantonen. Volgens het Nieuw Burgerlijk Wetboek moet de wegbeheerder bewijzen dat hij inspectie en onderhoud met optimale zorg uitvoert. Alleen dan is het risico voor de aansprakelijkstelling terug te dringen. Dit betekent dat een preventief onderhoudsbeleid, een goede registratie en behandeling van klachten en een goed werkend onderhoudssysteem onontbeerlijk zijn. Indien de beheerder kan aantonen dat hij over een volledig, actueel en werkend beheersysteem beschikt, is de kans op aansprakelijkstelling door weggebruikers voor schade veel geringer. Gezien de wat langere frequentie waarmee een dergelijk systeem actueel wordt gehouden is het daarnaast ook van belang een (aantoonbaar) goed werkend klachtenafhandelingssysteem te hebben. Als er klachten ten aanzien van de (onveilige) toestand van de verhardingen binnen komen dienen deze binnen een redelijke termijn tot een oplossing te leiden. De wegbeheerder kan aansprakelijk worden gesteld op basis van twee artikelen in het Nieuw Burgerlijk Wetboek: • Art. 6:174 regelt de risicoaansprakelijkheid; • Art. 6:162 regelt de schuldaansprakelijkheid. Binnen de wet is geregeld dat aansprakelijkheid niet is over te dragen en dat de gemeente ook aansprakelijk is voor schade veroorzaakt door bijvoorbeeld een aannemer die werken aan de wegen uitvoert. Wel bestaat de mogelijkheid om schade te verhalen op de daadwerkelijke veroorzaker van de schade. 8.2.4.1 Risicoaansprakelijkheid Er is sprake van risicoaansprakelijkheid indien er een gebrek aan de openbare weg optreedt (in de zin van de Wegenwet) en een weggebruiker als gevolg van dit gebrek schade heeft geleden. Bij risicoaansprakelijkheid gaat de aansprakelijkheid meestal over schade die wordt geleden als gevolg van slecht onderhoud aan de wegen (verharding, bebakening, bebording).


8.2.4.2 Schuldaansprakelijkheid Er is sprake van schuldaansprakelijkheid indien schade wordt geleden als gevolg van een onrechtmatige daad. Onder onrechtmatige daad wordt ook verstaan het te lang laten voortbestaan van een gevaarlijke situatie (een verzakking, foutieve of afwezige bebakening en bebording, losliggend split op de weg). Ook vervolgschade kan leiden tot schuldaansprakelijkheid, bijvoorbeeld indien een weg wordt afgesloten zonder vooroverleg met de aanwonenden. 8.2.4.3 Aansprakelijkheidsrisico De laatste jaren is een tendens waar te nemen, dat gemeenten steeds vaker aansprakelijk worden gesteld, onder andere als gevolg van slecht wegonderhoud. Bovendien is er sprake van toenemende mondigheid van de burger en wordt in de media de nodige aandacht geschonken aan de consequenties van het Nieuw Burgerlijk Wetboek. De verzekeringsmaatschappijen hebben daarom de afgelopen jaren een verhoging van het eigen risico en een scherpere afbakening van de verzekerbare risico's doorgevoerd. Dit betekent een toename van de kosten voor de verzekerde gemeente. Om deze kosten zo veel mogelijk te beperken is het van belang om het beheer van de openbare ruimte goed te organiseren. 8.2.5

Milieu wetgeving

8.2.5.1 Wet Milieubeheer In de Wet Milieubeheer, hoofdstuk 10 Afvalstoffen, is aangegeven welke stoffen als afvalstoffen worden aangemerkt. Deze mogen niet zonder beschermende maatregelen in het milieu gebracht (gestort) worden. Een uitzondering daarop vormen de secundaire grondstoffen zoals puin en asfaltgranulaat, die in de wegenbouw worden toegepast. Toepassing van deze stoffen dient plaats te vinden overeenkomstig het Bouwstoffenbesluit. 8.2.5.2 Besluit bodemkwaliteit Het Besluit bodemkwaliteit stelt een aantal voorwaarden aan het (her-)gebruik van wegenbouwmaterialen. De stringente eisen die het Besluit stelt aan de mogelijkheden tot hergebruik kunnen tot kostenverhoging van de materialen en van de onderhoudswerkzaamheden leiden. Een van de bepalingen in het Besluit waarmee de wegbeheerder direct te maken krijgt, is dat teerhoudend asfalt sinds 1 januari 2001 onder hetzelfde regime valt als alle andere bouwstoffen. Indien bij het reconstrueren van wegen teerhoudend asfalt vrijkomt, moet er rekening mee worden gehouden dat dit asfalt moet worden aangeboden aan een erkende verwerker van teerhoudend asfalt. Dit heeft meerkosten tot gevolg voor het behandelen en verwijderen van teerhoudend asfalt. Bij het toepassen van secundaire grondstoffen moet ook rekening worden gehouden met de bepalingen in de provinciale milieuverordening, die onder meer gelden voor de grondwaterbeschermingsgebieden. Opgemerkt moet worden dat er geen saneringsplicht geldt voor het teerhoudend asfalt. Zolang deze blijft liggen en niet wordt “opgepakt” of bewerkt zijn er geen problemen ten aanzien van het Besluit bodemkwaliteit.


8.2.5.3 Besluit asbestwegen Het Besluit asbestwegen bepaalt dat het verboden is om wegen die asbest bevatten in beheer te hebben. Uitzondering hierop zijn wegen waarin het asbest voor 1 juli 1993 is aangebracht en waarin het asbest is afgeschermd door middel van een verharding. Indien deze wegen moeten worden gereconstrueerd, zal rekening moeten worden gehouden met afvoer van het asbesthoudende materiaal en de kosten daarvan. Ook voor de verwijdering van asbest geldt geen saneringsplicht en mag asbest blijven zitten zolang het niet wordt “opgepakt” of bewerkt. 8.2.6 Overige regelgeving Naast de wet- en regelgeving die door de landelijke overheid wordt vastgesteld worden ook regels opgesteld door andere instanties. Deze regels hebben een minder dwingend karakter, doch worden als richtlijn beschouwd. Juridisch worden deze richtlijnen wel als richtinggevend gehanteerd voor de wijze waarop de wegbeheerder had moeten handelen. Indien de gemeente aansprakelijk wordt gesteld wordt een claim sneller afgewezen indien kan worden aangetoond dat aan de richtlijnen is voldaan. Een instantie die zich veel richt op dergelijke regelgeving is het CROW (Nationaal kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte). Dit centrum voert onderzoek uit naar diverse aspecten in de civiele en verkeerstechniek en doet voorstellen voor een zo veilig mogelijke inrichting van de weg, zowel voor de weggebruiker als voor de wegwerker. Voorbeelden van leidraden die door het CROW zijn uitgegeven en van belang zijn voor het wegbeheer: • Publicatie 145: Beheerkosten openbare ruimte • Publicatie 146 a en b: Handboek (globale) visuele inspectie • Publicatie 147: Wegbeheer • Publicatie 177: Richtlijn integrale toegankelijkheid openbare ruimte • Publicatie 185: Handboek aansprakelijkheid beheer openbare ruimte


8.3

Technisch Verhardingsbeheer

8.3.1 Verschillende aspecten beheer Binnen een gemeentelijke organisatie is de totale gemeentelijke beheertaak voor het onderhoud van de wegen verdeeld over onder andere de producten wegbeheer, verkeer (beheer), beheer wegmeubilair, beheer openbare verlichting en de gemeentereiniging. De aanduiding wegbeheer is dus breder dan alleen het onderhoud aan de wegverhardingen. Dit schept verwarring. In dit beleidsplan wordt daarom de term verhardingsbeheer gebruikt voor de deeltaak van het onderhoud van de wegverhardingen en de term wegbeheer voor de totale gemeentelijke taak van het beheer van de wegen. Bij het verhardingsbeheer kan onderscheid worden gemaakt tussen technisch en functioneel beheer. Dit verschil wordt hieronder toegelicht. Dit beleidsplan is vooral gericht op het technische verhardingsbeheer en de in dit plan bepaalde kosten hebben alleen daarop betrekking. Een onderdeel van het technisch beheer is het uitvoeren van onderhoudsmaatregelen. Deze maatregelen worden aangeduid met groot onderhoud, waarbij moet worden gedacht aan het aanbrengen van dek- en slijtlagen of het herstraten van de verharding. Indien de weg aan het einde van zijn levensduur is en de wegconstructie niet meer voldoet aan de eisen die er aan worden gesteld, moet een reconstructie worden uitgevoerd. Hierbij wordt de gehele wegconstructie inclusief de fundering vervangen. Naast het groot onderhoud en reconstructies wordt ook klein of dagelijks onderhoud uitgevoerd. Dit betreft meestal het dichten van scheuren, het vullen van plaatselijke oneffenheden, het repareren van gaten en (zeer) plaatselijk herstraten. De kosten van al deze onderhoudsmaatregelen tezamen bepalen de hoeveelheid geld die voor het (technisch) beheer van de verhardingen gereserveerd moet worden. In deze bijlage worden de verschillende aspecten van verhardingsbeheer beschreven. Hierbij wordt kort aangegeven welke wet- en regelgeving van toepassing is op het technische en functionele beheer en worden de raakvlakken met andere beheergebieden, zoals groen- en rioolbeheer aangegeven. 8.3.2 Technisch beheer Bij technisch beheer gaat het om werkzaamheden die tot doel hebben de huidige functie van de weg in stand te houden, zonder dat de vormgeving wordt gewijzigd. Technisch beheer bestaat bijvoorbeeld uit het periodiek aanbrengen van dek- en slijtlagen op asfaltwegen. Deze maatregelen zijn noodzakelijk, omdat de kwaliteit van de wegen in de loop van de tijd afneemt als gevolg van het verkeer, het klimaat, de veroudering van materialen etc. Deze kwaliteit wordt periodiek beoordeeld via een visuele inspectie van het gehele wegennet. De resultaten daarvan worden ingevoerd in een geautomatiseerd beheersysteem. Daarmee wordt berekend welke wegen, op basis van de technische kenmerken, de komende vijf jaar voor onderhoud in aanmerking komen. Met het verhardingsbeheersysteem wordt ook berekend hoeveel geld er voor het onderhoud van de verhardingen nodig is en waar het geld het beste kan worden aangewend. De uitkomsten zijn berekend op technische en financiële gronden. De technische staat bepalen het optimale moment van onderhoud, zodat een maximaal rendement uit het beschikbare budget wordt gehaald.


8.3.3 Functioneel beheer Van functioneel beheer is sprake indien bijvoorbeeld de weg moet worden verbreed of versterkt vanwege de verandering van het verkeer. Het betreft bijvoorbeeld een aanpassing aan het veranderde gebruik van de weg, waardoor de vormgeving van de openbare ruimte gewijzigd moet worden. Ook een verandering van de bevolkingssamenstelling maakt functioneel onderhoud vaak noodzakelijk, waardoor bijvoorbeeld meer parkeerplaatsen nodig zijn. Bij het vaststellen van onderhoudsmaatregelen in het kader van het functioneel beheer spelen vooral beleidsmatige aspecten een rol. Aspecten als veiligheid, leefbaarheid en aanzien zijn in het algemeen bepalend voor het functioneel beheer.


8.4

Beheerbeleid

8.4.1 Huidig beheerbeleid In het verleden waren beheerplannen voornamelijk gestoeld op technische en financiële uitgangspunten. In voorgaande meerjarenplanningen waren maatregelen opgenomen die vanuit de techniek noodzakelijk waren. De prioriteit van deze maatregelen werd bepaald aan de hand van een rendementberekening. Andere afwegingen zoals integraal beheer en maatschappelijke ontwikkelingen (zoals milieu, verkeers- en vervoersplannen en eisen weggebruiker) werden niet altijd meegenomen. Zo kon het voorkomen dat de uitvoering van het onderhoud niet geheel in overeenstemming was met de wensen van de klant (de burger). Veel van deze maatschappelijke aspecten zijn (nog) niet in objectieve meetbare waarden weer te geven. Toch wordt getracht om in beleidsplannen deze aspecten te benoemen zodat daar in de toekomst rekening mee kan worden gehouden. Voorbeeld kan zijn de extra aandacht voor het comfort, vertaald in vlakheidseisen, rond senioren woningen of verzorgingshuizen. 8.4.1.1 Technisch onderhoud Het uitvoeren van technisch onderhoud is vooral van belang op de druk bereden routes. De kans dat kapitaalvernietiging optreedt bij niet tijdig onderhoud op de ontsluitingswegen, uitgevoerd in asfalt, is dusdanig groot dat het technisch onderhoud op deze wegen uitgangspunt moet zijn. Uitstel van onderhoud heeft grote gevolgen voor de kosten van de uit te voeren maatregel. Bij een uitstel van 3 jaar nemen de kosten voor de beheerder toe met 20 - 30% en met 50 - 70% bij een uitstel van 5 jaar. Technisch onderhoud wordt dus vooral toegepast op de ontsluitingswegen en wegen buiten de bebouwde kom. 8.4.1.2 Functioneel onderhoud In de praktijk blijkt dat het onderhoud aan verhardingen in verblijfsgebieden binnen de bebouwde kom doorgaans functioneel onderhoud betreft. Qua schade aan de verharding zijn de verhardingen soms nog niet aan onderhoud toe, maar er wordt veelal onderhoud uitgevoerd omdat de betreffende straten uit functioneel oogpunt worden heringericht (bijvoorbeeld aanleggen 30 km-zones). Bij de budgettering van de onderhoudsmaatregelen zal hier in de toekomst rekening mee moeten worden gehouden. De kosten van het functioneel onderhoud worden niet meegenomen in dit beleidsplan. 8.4.2 Kwaliteitsaspecten verhardingen Bij het vaststellen van de kwaliteit van de verhardingen kan onderscheid worden gemaakt in de beleidsaspecten veiligheid, comfort, aanzien en duurzaamheid. Deze kwaliteitsaspecten worden voor een belangrijk deel beïnvloed door zaken als de vormgeving en inrichting van de wegen, openbare verlichting en de frequentie van gladheidbestrijding en maar voor een beperkt deel door de onderhoudstoestand van de verhardingen. Dit wegenbeleidsplan beperkt zich echter tot de (beperkte) invloed die de onderhoudstoestand van de verhardingen heeft op deze beleidsaspecten. Zo zal het dwarsprofiel van de weg meer invloed hebben op het aspect veiligheid dan de onderhoudstoestand van de weg. Indien het uitgangspunt is de veiligheid te verhogen zal ook aan het dwarsprofiel de nodige aandacht moeten worden besteed. Aangegeven wordt wat de consequenties zijn voor de benodigde budgetten voor het onderhoud indien wordt gekozen voor een hoger kwaliteitsniveau voor de bovengenoemde aspecten.


8.4.2.1 Veiligheid Het aspect veiligheid heeft in het kader van wegbeheer betrekking op de verkeersveiligheid. Veiligheid met betrekking tot de onderhoudstoestand van de verhardingen wordt bepaald door oneffenheden en dwarsonvlakheid. Bij asfaltverhardingen is de schade rafeling ook van belang. Om de veiligheid te waarborgen zullen deze schades een bepaalde richtlijn niet mogen overschrijden. Een goede vormgeving van wegen en kruispunten draagt sterk bij tot de verkeersveiligheid. Maatregelen ter verbetering van de vormgeving van de wegen vallen ook onder het verhardingsbeheer. Het is van belang dat de werkzaamheden in het kader van het technische verhardingsbeheer (regulier groot onderhoud van de bestaande verharding) worden afgestemd op werken ter verbetering van de vormgeving van de wegen, zodat uitvoering van de werken gecombineerd kan worden. De (extra) kosten voor het aanpassen van de vormgeving behoren tot het zogenoemde functioneel beheer en worden dus niet meegenomen in de budgetten die in dit beleidsplan worden genoemd. 8.4.2.2 Comfort Comfort van de weggebruiker wordt bepaald door de berijdbaarheid en beloopbaarheid van de verharding. De weggebruikers (valide en minder valide) bestaan uit voetgangers, bromfietsers, motorrijders en automobilisten en inzittenden van het openbaar vervoer. Zij mogen een bepaald kwaliteitsniveau van de verharding verwachten. Indien dit niet gehaald wordt kan dit onbedoeld gebruik van bepaalde wegen of onderdelen daarvan in de hand werken. Bovendien kan dit tot een verhoging van het aantal klachten leiden. De berijdbaarheid en beloopbaarheid wordt vooral beïnvloed door oneffenheden en in mindere mate door dwarsonvlakheid. Specifiek voor trottoirs en fietspaden wordt de beloopbaarheid en berijdbaarheid beïnvloed door: • boomwortelopgroei; • opstaande randen en hoekoplossingen; • losliggende tegels; • plasvorming; • nazetting sleuven kabels en leidingen. Het toepassen van asfaltverhardingen op rijbanen bevordert over het algemeen de berijdbaarheid. Dit is vooral ook van belang bij de fietspaden. Uit een door het CROW gehouden onderzoek is een duidelijke voorkeur van de fietser voor een fietspad met een asfaltverharding gebleken. 8.4.2.3 Aanzien Het aspect aanzien bepaalt of het totale wegbeeld er goed uitziet en er niet te veel schade of reparaties aanwezig zijn. Vooral binnen de bebouwde kom wordt een verharding die er goed uitziet door de bewoners positief ervaren. In de praktijk blijkt vaak dat een slecht onderhouden verharding of een overmaat aan onkruid leidt tot vervuiling en ontsiering van de openbare ruimte en soms tot verpaupering van de buurt. Er is gebleken dat er een samenhang bestaat tussen klachten over het aanzien van verhardingen en het gevoel van sociale (on)veiligheid. Dit is de reden dat in het kader van wijken buurtbeheer meestal ook de straat een facelift ondergaat. De onderhoudsnormen in het CROW wegbeheersysteem zijn zodanig gekozen dat de weg tijdig wordt onderhouden. Indien deze normen worden gehanteerd (en de verhardingen op tijd worden onderhouden) wordt het aantal plaatselijke reparaties beperkt, waardoor het aanzien wordt verbeterd. Het aanzien van een wijk of een straat kan sterk verhoogd worden door bij herstraten gebruik te maken van nieuw materiaal. Op locaties waar een extra hoog kwaliteitsniveau


gewenst is (zoals winkelcentra), kan dit worden bereikt door gebruik te maken van bijzonder materiaal, zoals kleurechte steen, natuursteen, e.d. 8.4.2.4 Duurzaamheid Het wegennet vertegenwoordigt een groot kapitaalgoed. Er ontstaat schade door invloeden van het verkeer en het klimaat. Met name voor asfaltverhardingen geldt dat indien onderhoud niet tijdig wordt uitgevoerd de kapitaalswaarde door veroudering snel vermindert. Er kan dus kapitaalvernietiging optreden door het degenereren van het verhardingsmateriaal als gevolg van uitstel van onderhoud. Uitstel van onderhoud heeft in het algemeen als consequentie dat de omvang van het klein onderhoud (zoals gaten en scheuren vullen) toeneemt om de berijdbaarheid in stand te houden en de verharding zo goed mogelijk te conserveren. Daarnaast heeft uitstel van onderhoud bij asfaltverhardingen over een periode van 3 - 5 jaar tot gevolg dat de uit te voeren maatregel zwaarder zal moeten zijn om een zelfde levensduur te krijgen. In totaal nemen de onderhoudskosten van asfaltverhardingen voor de beheerder daardoor toe met 20 - 30% bij een uitstel van 3 jaar en met 50 - 70% bij een uitstel van 5 jaar. Bij elementenverhardingen nemen de onderhoudskosten minder toe. In de uitstelperiode zal bij elementenverhardingen sprake zijn van extra klein onderhoud, maar de kosten van de maatregel (bijvoorbeeld herstraten) blijven vrijwel gelijk. Tenslotte kan de consequentie van uitstel van onderhoud ook zijn dat het aantal klachten over slecht onderhoud toeneemt. In het verlengde hiervan zal het aantal aansprakelijkstellingen door weggebruikers vanwege geleden schade toenemen. Dit brengt extra kosten met zich mee. 8.4.2.5 Maatregelkeuze Het toepassen van slijtlagen op wegen binnen de bebouwde kom is een onderwerp van discussie. Enerzijds is een slijtlaag, mits op de juiste plaats toegepast, een goedkope en effectieve onderhoudsmaatregel. Anderzijds heeft de maatregel enkele negatieve neveneffecten. Een slijtlaag geeft een toename van de geluidsproductie van het wegdek en is voor fietsers minder comfortabel. Vaak wordt daarom besloten om in ieder geval binnen de bebouwde kom geen slijtlagen meer toe te passen. In het geval van oppervlakteschades (rafeling) kan een dunne deklaag een goed alternatief zijn. 8.4.2.6 Onderscheid kwaliteitsniveaus In principe wordt onderhoud uitgevoerd op het moment dat de kwaliteit van de verhardingen niet meer voldoen aan de richtlijnen van de CROW-systematiek voor wegbeheer. Deze richtlijnen komen overeen met een minimaal niveau van verantwoord wegbeheer. Dit niveau wordt in dit beleidsplan het Basisniveau genoemd. 8.4.2.7 Referentiebeelden Om het verschil in kwaliteitsniveaus inzichtelijk te maken kan een beeldkwaliteitrapportage van de verhardingen worden gemaakt. Hierin worden 4 verschillende kwaliteitsniveaus weergegeven: • De kwaliteit “achterstallig” geeft aan dat de kwaliteit lager is dan de CROWrichtlijnen. Onderhoud had hier al eerder moeten worden uitgevoerd. • De kwaliteit “onvoldoende” komt overeen met de CROW-richtlijnen. Hier moet de komende 2 jaar onderhoud worden uitgevoerd. Bij hanteren van het niveau Basis moet onderhoud worden uitgevoerd als deze kwaliteit wordt bereikt.


• •

De kwaliteit “matig” zit hier een klasse boven. Bij hanteren van het niveau Basis+ is dit het minimaal toegestane niveau. Ter vergelijking is ook het niveau “voldoende” weergegeven. Bij het hanteren van het niveau Basis zal hier de komende 5 jaar nog geen onderhoud hoeven te worden uitgevoerd.

De in een beeldkwaliteitsplan opgenomen foto’s geven dus niet het gemiddelde beeld bij een bepaalde kwaliteit, maar het beeld van de maximaal toegestane schade. Als bijvoorbeeld wordt gekozen voor een hoger kwaliteitsniveau (Basis+), dan zal onderhoud moeten worden uitgevoerd, als de schade vergelijkbaar is met het beeld bij de kwaliteit “matig”. Per wegtype en verhardingstype zijn foto’s opgenomen, omdat de richtlijnen van de CROW-systematiek ook hiervan afhankelijk zijn.


8.5

Referentiebeelden asfaltverhardingen

Hoofdstructuur Basis + Basis A (goed)

B (redelijk)

C (onvoldoende)

D (achterstallig)

Buitengebied Basis + Basis A (goed)

B (redelijk)

C (onvoldoende)

D (achterstallig)

Woonstraat Basis + Basis A (goed)

B (redelijk)

C (onvoldoende)

D (achterstallig)


8.6

Referentiebeelden elementenverhardingen

Hoofdstructuur Basis + Basis A (goed)

B (redelijk)

C (onvoldoende)

D (achterstallig)

Buitengebied Basis + Basis A (goed)

B (redelijk)

C (onvoldoende)

D (achterstallig)

Woonstraat Basis + Basis A (goed)

B (redelijk)

C (onvoldoende)

D (achterstallig)

Beleidsplan Wegen Op weg naar duurzaamheid. Versie : 1.0 Datum : Samengesteld door : ing. J.P.A. Ribbers

Recommend Documents