Evaluatie. Alkmaars Energieprogramma: samen op weg naar Duurzaamheid

1

Evaluatie Alkmaars Energieprogramma: samen op weg naar Duurzaamheid

Voorwoord Eind 2011 heeft de gemeenteraad het Alkmaars Energieprogramma vastgesteld met

aanjagen van duurzame energieprojecten

belangrijke rol is weggelegd om aan deze

daarin aangegeven op welke wijze wij op lokaal niveau een bijdrage gaan leveren aan

in de regio en het investeren van de op-

opgave een bijdrage te leveren. Alle tot

het verduurzamen van Alkmaar. Nu drie en een half jaar later hebben wij de resultaten

brengsten in nieuwe duurzame projecten.

nu toe bereikte resultaten hebben mij

van ons beleid geëvalueerd. We hebben ons als gemeente ingezet op duurzame mobi-

veel energie gegeven om de uitdagingen Vooruit kijken

die er voor de komende jaren nog liggen

Het Energieakkoord onderschrijft waarom

samen met al onze partners aan te

de ingezette koers zo van belang is.

pakken. Het belang van een duurzaam

Ruim veertig organisaties, waaronder

Alkmaar en duurzame regio spreekt wat

van activiteiten, campagnes, projecten en maatregelen die een bijdrage hebben geleverd

de overheid, werkgevers, vakbeweging,

mij betreft voor zich!

aan de programmadoelen.

natuur- en milieuorganisaties, andere

liteit, de uitbreiding van het warmtenet van HVC, werken aan de duurzaamheid van de bestaande stad, de opwekking van duurzame energie en de bewustwording bij de inwoners over het goed omgaan met energie. In deze evaluatie vindt u een overzicht

maatschappelijke organisaties en Aanleiding

2

Trots

Bijna vier jaar geleden constateerden we

Ik ben trots op de resultaten die we de

al dat de wereld om ons heen snel

afgelopen jaren met elkaar hebben

verandert en dat er nationaal en

behaald. Ondanks economische tegenslag

internationaal grote stappen moeten

hebben we veel bereikt. Zo hebben we

worden gezet om duurzame energie,

als gemeente laten zien dat we duur-

klimaatbeheersing en hergebruik van

zaamheid hoog in het vaandel hebben

grondstoffen te bevorderen. Nu halen we

staan, door zelf te investeren in ons vast-

onze energie van ver. Het is eindig, duur,

goed en door duurzaam in te kopen. We

vervuilend en op termijn bedreigend voor

zijn acties gestart om maatschappelijk

ons klimaat. En dat terwijl in onze directe

vastgoed, zoals wijkcentra, sportkantines

omgeving alternatieve bronnen als wind,

en scholen te verduurzamen. Op zeven

water, zon en grond in een onuitputte-

gemeentelijke gebouwen wordt een

lijke hoeveelheid aanwezig zijn. Ik zie het

substantieel aantal zonnepanelen

daarom nog steeds als een collectieve

geplaatst. Het warmtenet is inmiddels

uitdaging om met deze bronnen renda-

het Noord-Hollands kanaal gepasseerd

bele energie te produceren. En dat kan.

en kan zijn weg vervolgen richting

Zonneboilers en zonnepanelen zijn daar

Vroonermeer-Noord.

in toenemende mate het bewijs van. Bewustwording Samen voor duurzaamheid

Daarnaast heeft de gemeente de afgelo-

Bij het bereiken van de doelen was

pen jaren zich ook goed ingezet om de

samenwerking cruciaal. Daar lag en

bewustwording onder de inwoners te

ligt nog steeds een grote uitdaging. De

vergroten. Dit is gedaan door een aantal

gestelde doelen waren ambitieus, maar

bewustwordingscampagnes te voeren,

gezien de urgentie erg noodzakelijk. De

duurzame evenementen te organiseren

successen die we met het programma

zoals het Stadsfestival en activiteiten

behaald hebben, zijn er mede dankzij de

van partners te stimuleren met subsidies

samenwerking met het bedrijfsleven, de

zoals het Blits evenement. Ik merk dan

inwoners en kennisinstellingen. We zijn

ook dat het een stuk meer leeft bij de

ons bewust dat de verduurzaming van

inwoners en ondernemers van Alkmaar.

onze stad en omgeving veel kansen biedt voor de lokale economie, een impuls

DECRA van start

zal geven aan de werkgelegenheid en

Ten slotte kan ik met gepaste trots

uiteindelijk voor een betere toekomst van

melden dat recent de Duurzame

eenieder zal zorgen. Alkmaar wil daarom

Energiecoöperatie Regio Alkmaar

ook de komende jaren blijven samen-

(DECRA) officieel van start is gegaan.

werken, stimuleren en faciliteren en de

Na jarenlange voorbereiding is het de

kansen die er liggen verzilveren om

gemeenten Bergen, Castricum,

verder te verduurzamen.

Heerhugowaard en Alkmaar samen met de HVC gelukt om deze mijlpaal te bereiken. DECRA richt zich op het

financiële instellingen, verbinden zich aan

Jan Nagengast

het Energieakkoord voor duurzame groei.

Wethouder Duurzaamheid

Kern van het akkoord zijn breed gedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. Uitvoering van de afspraken moet resulteren in een betaalbare en schone energievoorziening, werkgelegenheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemarkten. Dit maakt dat er voor Alkmaar een

3

inleiding De Alkmaarse gemeenteraad stelde in juni 2009 de ‘Klimaatagenda 2009-2012’ vast.

verschillende beleidsvelden. Richting inwoners, bedrijven en instellingen zal de

Het college van burgemeester en wethouders liet op basis daarvan het ‘Alkmaars

gemeente meer een faciliterende en verbindende rol moeten spelen.

Energieprogramma: Samen op weg naar duurzaamheid’ verschijnen. Dit programma kreeg brede steun in de gemeenteraad. Eind 2014 hebben er verkiezingen plaatsgevonden en begin 2015 is een nieuwe gemeenteraad geïnstalleerd. De gemeentelijke herindeling tussen Schermer, Graft-De

Duurzaamheid en economie Inmiddels is het onderwerp duurzaamheid niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. Het is een onderwerp geworden dat niet meer alleen vanuit milieu wordt beschouwd, maar ook een sterk economisch karakter heeft gekregen. Bedrijven ervaren steeds meer de schaarste van grondstoffen en de oplopende kosten van energie en

Rijp en Alkmaar is een feit. Het college heeft een coalitieprogramma opgesteld dat de

afval. Dit stimuleert hen te zoeken naar nieuwe productiemethoden, het terugdringen

basis vormt voor de volgende bestuursperiode. Hierin is afgesproken dat het Alkmaars

van hun onnodige energieverbruik en het beperken van hun afvalstromen. De beoogde

Energieprogramma dit jaar voor 1 juli wordt geëvalueerd. Vervolgens wordt afgewogen of het programma wordt gecontinueerd. De start van een nieuwe collegeperiode is een goed moment om de balans op te maken

besparingen die voortvloeien uit de duurzaamheidsdoelstellingen vragen om investeringen waar de lokale economie van profiteert. Bij maatregelen met een terugverdientijd van 5 tot 7 jaar bedragen de bijbehorende investeringen als snel 400-600 miljoen euro in de periode tot 2020. (bron: ‘Regionaal Actieplan’)

en na te gaan hoe duurzaam Alkmaar op dit moment is. Welke acties zijn ondernomen,

De omslag die momenteel gaande is zal leiden tot meer werkgelegenheid in met name

wat er is bereikt en voor welke uitdagingen we nog staan de komende jaren? Deze

de bouw- en installatiesector en in de duurzame energiesector. De ontwikkelingen

evaluatie geeft antwoord op al deze vragen.

dragen bij aan een hogere kwaliteit van de leefomgeving, minder afhankelijkheid

Voor de uitvoering van het programma waren de afgelopen jaren vier hoofddoelstelingen leidend; Mobiliteit: inzet op groengas en elektrisch rijden Uitbreiding warmtenet HVC: nuttige inzet van restwarmte Isolatie: werken aan de verduurzaming van de bestaande stad

van fossiele brandstoffen en een duurzame lokale economische groei.

Doelstelling 2020

De energievraag is tussen 2008-2012 ongeveer 4% gedaald. Als deze trend wordt doorge­ trokken tot aan 2020 (de rode, onderbroken lijn) zou dat zich vertalen in een daling van ongeveer 12%. Dit is nog niet voldoende, gelet op de beoogde reductie van 20% (de groene lijn). Er is dus een extra inspanning van alle betrokkenen nodig om dat te bereiken.

Energieopwekking: duurzame energie uit Alkmaar

4

5

Als lokale overheid heeft Alkmaar een voorbeeldfunctie in het proces om de wereld om ons heen duurzamer te maken. Daarom wordt in de evaluatie ook aandacht besteed aan duurzame maatregelen die in de eigen bedrijfsvoering van de gemeente zijn genomen en aan bewustwordingscampagnes die zijn gevoerd. Duurzaamheid en de regio De gemeenten Alkmaar, Bergen, Castricum, Heerhugowaard, Heiloo, Langedijk en recentelijk ook Uitgeest werken al langere tijd intensief samen op het gebied van duurzaamheid. De gemeenten nemen deel aan het Burgemeestersconvenant. Dit biedt gemeenten onder andere toegang tot Europese fondsen en tot diverse netwerken die zich richten op kennisdeling en informatievoorziening. De Europese commissie ondersteunt het convenant omdat het wordt gezien als een uniek voorbeeld van multi-level governance. Bij subsidieaanvragen hebben deelnemers aan het convenant een streepje voor. De ambities van het convenant zijn groot. Er wordt uitgegaan van een reductie van CO2

Figuur 1 Energievraag regio Alkmaar (realisatie tot 2012, extrapolatie/doelstelling tot 2020, in PJ)

emissies van 20%, een besparing op het energieverbruik van 20% en het aandeel duurzame energie vergroten tot 20% van het totale verbruik* in de periode tot 2020. In het ‘(regionaal) actieplan voor energiebesparing en duurzame energie in de regio Alkmaar 2015-2020’ staat beschreven hoe de regio ervoor staat en welke uitdagingen er nog liggen (zie ter illustratie figuur 1 en 2 op blz 5). Rol overheid Een belangrijke overeenkomst tussen het SER-energieakkoord en het regionaal actieplan is dat de acties die moeten plaatsvinden om de doelen te bereiken niet door de overheid maar vooral door andere partijen uitgevoerd moeten worden. Dit vraagt om een nieuwe rol van de (lokale) overheid. Deze zal meer gericht zijn op samenwerking met burgers en bedrijven, met medeoverheden en binnen de eigen organisatie tussen de

Figuur 2 * ten opzichte van 1990. In het regionaal actieplan is 2008 als ijkpunt genomen, omdat vanaf dat jaar betrouwbare gegevens t.a.v. energieverbruik in de regio beschikbaar zijn.

Mobiliteit

Mobiliteit: MOBILITEIT

inzet op groengas en elektrisch rijden WARMTENET

ISOLATIE

ENERGIEOPWEKKING

EIGEN BEDRIJFSVOERING

De sector transport en mobiliteit wordt gekenmerkt door particulier en commercieel vervoer, gemeentelijke voertuigen en het openbaar vervoer (busvervoer). In het Alkmaars Energieprogramma is eind 2011 een ambitieus doel gesteld, namelijk er zouden eind 2015 tenminste 3000 duurzame voertuigen op de weg moeten rijden. Op dat moment was het lastig om goed gefundeerde prognoses te stellen, omdat de ontwikkeling van deze markt nog relatief aan het begin stond. De cijfers wijzen nu uit dat het gestelde doel aan het eind van het jaar 2015 zeer waarschijnlijk niet wordt gehaald. Verwacht wordt dat het resultaat ongeveer de helft zal bedragen.

Eigen wagenpark Vanuit de gemeente zijn verschillende acties ondernomen om haar eigen wagenpark te verduurzamen. Zo zijn er voor het stadskantoor een drietal benzineauto’s vervangen door elektrische auto’s en heeft ook Stadswerk een grotendeels duurzaam wagenpark. Tenslotte wordt bij aanbestedingen van vervoersdiensten duurzaam vervoer als criterium ingebracht.

Wat gaat er nog gebeuren? Het streven is om 57 extra laadpunten in de openbare ruimte te gaan plaatsen. Onderzoek doen naar de mogelijkheden voor het plaatsen van laadpunten in de andere gemeentelijke parkeergarages. Onderzoek doen naar andere samenwerkingen met partijen voor het plaatsen van elektrische oplaadpunten in de openbare ruimte. Er wordt nagegaan of i.s.m. de provincie een pilot in Alkmaar kan worden gestart voor een nieuwe manier van elektrisch laden, het zogenaamde ‘inductieladen’. Private initiatieven worden gestimuleerd en gemeente zal faciliterend optreden.

Toch kan op basis van de cijfers in onderstaand schema geconcludeerd worden dat Alkmaar, afgezet tegen de landelijke ontwikkeling, bovengemiddeld scoort.

Wat is er gebeurd?

Wat is er gebeurd?

6

Elektrische laadpalen De gemeente Alkmaar heeft 56 openbare oplaadpunten voor elektrische auto’s geplaatst. Een deel van die palen is mogelijk gemaakt door Metropool Regio Amsterdam Elektrisch die in opdracht van de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland elektrisch rijden stimuleert door middel van een bijdrage. In het najaar van 2015 worden opnieuw laadpalen in de openbare ruimte geplaatst. Zo zijn er onder andere 4 laadpunten in parkeergarage Schelphoek en 6 laadpunten in parkeergarage Kanaalschiereiland geplaatst. De palen in Kanaalschiereiland worden d.m.v. zonnepanelen voorzien van stroom. Top 3 meest gebruikte laadpunten december 2014: 1. Winkelcentrum de Hoef 2. Kanaalkade 3. Emmastraat

In onderstaand schema staat de groei van het aantal duurzame voertuigen in Alkmaar benoemd, met daarbij ter vergelijking de landelijke cijfers. Geconcludeerd kan worden dat Alkmaar, afgezet tegen het inwoneraantal, bovengemiddeld scoort.

Cijfers Alkmaar: 2013 2014 2015 t/m 1e kwartaal Voertuigen op gas 48 65 111 Elektrische voertuigen 180 435 575 Hybride voertuigen 467 591 632

Cijfers Nederland: Voertuigen op gas Elektrische voertuigen Hybride voertuigen

Groen gas

2013

2014

2015

6.346 28.677 91.875

7.165 53.476 109.081

10.535 73.419 11.240

(bron: ministerie van Rijkswaterstaat)

De twee geplande groengas-vulpunten zijn inmiddels gerealiseerd: één bij Fuwell in de Boekelermeer en één bij Tamoil aan de Bestevaerstraat. Doelgroepenvervoer: het leerlingenvervoer en WMO-vervoer vindt plaats op aardgas.

Wat gaat er nog gebeuren? Groengas-vulpunten zijn private initiatieven van tankstation-exploitanten. De rol van de gemeente hierin is minimaal. Er is nog ruimte aan de noordkant van Alkmaar voor een derde vulpunt, maar hiervoor zijn geen initiatieven vanuit de markt. Als zo’n initiatief ontstaat, kan de gemeente faciliteren. Er komt met een aantal regiogemeenten een gezamenlijke heroriëntatie en toekomstvisie op doelgroepenvervoer (leerlingen, WMO, AWBZ, enzv), waarbij duurzame aanbestedingscriteria worden meegenomen.

7

Mobiliteit

“Alkmaar timmert in het segment van middelgrote steden behoorlijk aan de weg”

“Er zijn niet veel andere middelgrote

Koester de koplopers

gemeenten met zo’n stevig duurzaam-

Innovatie komt van individuele bedr-

heidsprofiel als Alkmaar. Alkmaar richt

ijven met slimme initiatieven, zoals

zich namelijk op zowel energie als

Logistiekcentrum Stad Alkmaar. Erik gaat

mobiliteit. Enerzijds voert de gemeente al

verder: “Dit zijn koplopers die je moet

enkele jaren een goed faciliterend beleid,

koesteren. De rol van de overheid is hier-

anderzijds zitten er in de regio echte

bij beperkt, maar wel zeer relevant. Voor

koplopers: Logistiekcentrum Stad

het verwezenlijken van duurzaamheids-

Alkmaar, GP Groot en de BIOS-Groep

doelstellingen is nauw contact met de

met groengas taxi’s.”

koplopers essentieel. Daarbij is het van belang dat wij ons realiseren dat inno-

Concreet & resultaatgericht

vatie maatwerk vergt. Bedrijven die een

“Met het Energieprogramma heeft

stapje extra zetten verdienen –

Alkmaar een sterk programma en zijn er

letterlijk - meer ruimte.”

nu al concrete resultaten geboekt. Dat is al sterk: in veel steden gebeurt er op dat

Kansen

vlak weinig tot niets, of blijft het bij

“Het elektrisch rijden heeft de gemeente

mooie woorden. Wat ik sterk vind is dat

Alkmaar, gezien het groeiend aantal laad-

Alkmaar zich echt profileert met een

punten, goed opgepakt. Het gebruik moet

eigen, groen gezicht. Een deel van het

echter ook gestimuleerd worden, daarom

eigen wagenpark is ‘groen’. Dat maakt

is investeren in communicatie gewenst.

de stad tot een geloofwaardige gespreks-

Daarnaast zijn er ook trends, en daarmee

partner. Maar ook heeft Alkmaar zich een

kansen, die nog onvoldoende aandacht

koploper getoond wat betreft het plaatsen

krijgen. Er kan op een groen en

van oplaadpunten en de recente plannen

verantwoord karakter gestuurd worden

voor een LNG-vulpunt.”

via aanbestedingseisen of via de inrichting en regelgeving in de openbare

8

Lokale initiatieven

ruimte. Denk ook aan de samenwerking

“Samen met Logistiekcentrum Stad

met duurzame toeleveranciers van (semi)

Alkmaar heb ik een initiatief

publieke organisaties, bijvoorbeeld op het

neergelegd om de binnenstad enkel

gebied van koffie en papier. Duurzame

toegankelijk te maken voor duurzaam

initiatieven kunnen ook beloond worden

transport. Ons idee heeft als doel om

met bepaalde privileges. Dit zijn kansen

meer elektrische voertuigen in Alkmaar

die in mijn ogen nog niet volledig benut

te laten rijden. Alkmaar heeft niet zoals

worden in Alkmaar.”

de grote steden flinke subsidiebudgetten.

Erik Regterschot is bij RoyalHaskoningDHV Projectmanager

Wat je als gemeente wel kunt doen, en

Ook binnen het thema openbaar

dat is voor bedrijven minstens zo interes-

vervoer ziet Erik kansen voor Alkmaar.

sant, is het bieden van privileges in de

“Vanuit leefbaarheidsoptiek heb je

openbare ruimte. Denk aan een ontheff-

mensen immers liever op de fiets dan in

ing voor de venstertijden. Venstertijden

het OV. Dat geldt ook als je kijkt naar de

zijn door de gemeente bepaalde tijd-

maatschappelijke kosten en baten. Op

stippen waarop winkels in een bepaald

stedelijk niveau kunnen we daarom beter

gebied bevoorraad mogen worden door

investeren in het fietsen. Er wordt nu al

vrachtwagens.

bovengemiddeld veel gefietst in Alkmaar.

Duurzame Mobiliteit en werkt veel voor (middel) grote gemeenten.

De toegangswegen naar de binnenstad

Hij heeft samen met Logistiekcentrum Stad Alkmaar een initiatief

Meestal is dit tijdstip tussen 7.00 tot

zijn echter niet allemaal even veilig

neergelegd om de binnenstad van Alkmaar toegankelijk te maken

11.00 uur. Elektrische voertuigen

ingericht. Er zou daarom onder andere

kunnen met een ontheffing veel

meer aandacht moeten gaan naar 30-km

intensiever, buiten de venstertijden om,

zones of een verkeersveiliger inrichting”,

worden ingezet. Dat is goed voor de

aldus Erik Regterschot.

voor enkel duurzaam transport. Hij vertelt over zijn initiatief, waar Alkmaar nu staat en welke kansen nog niet volledig benut worden.

businesscase van elektrisch rijden en ook voor een logistieke dienstverlener als Logistiekcentrum Stad Alkmaar is dat echt een voordeel.”

9

Uitbreiding warmtenet

WARMTENET

Uitbreiding warmtenet HVC: nuttige inzet van restwarmte ISOLATIE

ENERGIEOPWEKKING

EIGEN BEDRIJFSVOERING

Alkmaar heeft op haar grondgebied aan HVC een bijzonder nutsbedrijf. Voor haar aandeelhouders waaronder de gemeente Alkmaar is de HVC verantwoordelijk voor duurzaam afvalbeheer en de productie van duurzame

besparing van 15 kiloton aan CO2-uitstoot op. Dit is vergelijkbaar met 90 miljoen niet gereden autokilometers ofwel de jaarlijkse uitstoot van 6000 middenklasse auto’s. Dat is een belangrijk deel van de besparing die Alkmaar nog voor 2020 moet realiseren. HVC heeft dit jaar een SDE+ subsidie aangevraagd voor de investering in de verdere uitbreiding van het tracé naar Heerhugowaard en Langedijk. Als de subsidie medio dit jaar wordt toegekend, lijkt de uitbreiding zeker. Daarmee komt ook de aansluiting van de projecten Vroonermeer-Noord en Vaart binnen bereik en worden de mogelijkheden om corporatiebezit aan te sluiten ook vergroot.

energie. Die energie wordt geleverd aan gemeenten, waterschappen, bedrijven en particulieren. Daarnaast ondersteunt HVC gemeenten bij maatregelen om lokaal te verduurzamen. Bij de aanvang van het Alkmaars Energieprogramma is ten doel gesteld om in 2015 5000 woningen op het warmtenet aan te sluiten. In totaal worden op

“De weg ligt vrij voor verdere uitbreiding van het warmtenet”

dit moment 2850 woningequivalenten van warmte uit de afvalenergiecentrale

Het belang van het benutten van bestaande warmte neemt toe. Vooral nu we

voorzien. Verwacht wordt dat dit aantal eind 2015 zal opgelopen tot circa 3500.

versneld minder afhankelijk willen zijn van fossiele bronnen en van Rusland.

In het algemeen kan worden gesteld dat het beoogde aantal niet is bereikt

Aansluiting van nabij gelegen nieuwbouw op het warmtenet ligt voor de hand.

door achterblijvende investeringen als gevolg van de verslechterde

De toepassing in de bestaande bouw ligt soms wat ingewikkelder, omdat de

economische situatie.

ondergrondse infrastructuur moet worden aangepast. De zoektocht naar het optimaal benutten van bestaande warmte gaat door. Chris Kuijten, Directeur

10

Warmte Warmte bepaalt voor een groot deel de behoefte aan energie van zowel particulieren als bedrijven. De warmte die geproduceerd wordt door HVC bij het verbranden van afval kan via water in het warmtenet binnen Alkmaar en haar omgeving worden verspreid en benut. Ten opzichte van CV-verwarming levert het warmtenet namelijk een CO2-besparing tot wel 75% op. Met de aansluiting op het warmtenet wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de doelstelling om meer gebruik te maken van duurzame energiebronnen. Bestaande bouw Het warmtenet in Alkmaar is redelijk uniek. De meeste warmteprojecten richten zich namelijk vooral op nieuwbouw, maar in Alkmaar gaat het warmtenet ook bestaande gebouwen van warmte voorzien. De komende jaren wordt het warmtenet uitgebreid aan de hand van woningbouw- en renovatieplannen. In samenwerking met de woningcorporaties Van Alckmaer, Woonwaard en Kennemer Wonen wordt besproken welke bestaande bouw en nieuwbouw op het warmtenet kan worden aangesloten.

Wat is er gebeurd? De voorbereidingen voor de aanleg van een warmtenet voor nieuwbouwwoningen in Alkmaar is begonnen in 2009. De aanleg ervan startte in 2010. Inmiddels heeft het warmtenet een lengte van 12 km en levert HVC warmte aan ruim 1.000 klanten, groot- en kleinverbruikers. In totaal worden op dit moment 2850 woningequivalenten voorzien van warmte uit de afvalenergiecentrale. En het aantal klanten blijft groeien. In de loop der jaren is het warmtenet stapsgewijs verder aangelegd. Het tracé ligt al in de Boekelermeer, Overdie en is ook naar Oudorp uitgerold. Begin 2015 is er een mijlpaal bereikt, doordat het warmtenet onder het Noordhollands kanaal is doorgegaan. Hierdoor ligt de route naar Overstad en Oudorp in het bereik. Naast de aansluitingen op de Boekelermeer, het AZ stadion, Petrus Canisius College en Schelphoek kunnen nu ook de aansluitingen op o.a. het woningbouwproject Veneetse Kade, De Telefooncentrale en Stadswerk 072 aan de lijst worden toegevoegd.

Wat gaat er nog gebeuren? Uiteindelijk kan het warmtenet zo’n 10.000 woningen en bedrijven in Alkmaar, Heiloo, Heerhugowaard en Langedijk van duurzame warmte voorzien. Dit levert dan een

Energie bij HVC, licht dit verder toe. “HVC is een nutsbedrijf van en voor 46

duurzame energie. Wij scheiden aan de

gemeenten en 6 waterschappen,

bron zoveel mogelijk afval en verwerken

waaronder gemeente Alkmaar. Onze

dit tot nieuwe grondstoffen. Van het

opdracht is om onze aandeelhouders

afval dat niet tot grondstof kan worden

te helpen bij het realiseren van hun

opgewerkt, produceren wij door middel

doelstellingen op het gebied van herge-

van vergisting en verbranding duurzame

bruik van grondstoffen, afvalbeheer en

energie.”

11

Uitbreiding warmtenet

“Ik hoop samen met wethouder Nagengast nog vele mijlpalen te behalen”

Warmtenet

bouw. Chris legt uit: “Juist omdat de

“HVC is in 2002 begonnen met het

bestaande bouw met beperkte isolatie

huidige warmtenet en we breiden

doorgaans meer warmte verbruikt,

gefaseerd uit. Het net in Alkmaar is nu

kan aansluiting op het warmtenet een

12 kilometer lang. Het warmtenet benut

interessante optie zijn. Bestaande ge-

warmte die anders verloren zou gaan. Bij

bouwen in de Nollen en Overstad kunnen

het verbranden van restafval, materiaal

aangesloten worden, doordat de leidingen

dat voor ruim 50% van biologische of

van het warmtenet hier doorheen of

organische oorsprong is, komt veel

vlakbij lopen. In de toekomst gaan we ook

energie vrij. Hier maken we eerst zoveel

de mogelijkheden bekijken van gebieden

mogelijk elektriciteit van. De warmte die

als Overdie en Kooimeer.”

dan nog overblijft gebruiken we voor de voeding van het warmtenet. Huizen die

Grote verduurzaming

zijn aangesloten op het warmtenet

mogelijk in Alkmaar

hebben geen fossiele brandstoffen meer

Het energieverbruik in een woning in

nodig.”

Nederland bestaat voor tweederde uit warmte. Ongeveer 1000 huishoudens en

12

Uitrol

bedrijven maken in Alkmaar al gebruik

Net als waterleidingen wordt een

van de warmte van warmtenet. Warmte

warmtenet onder de grond aangelegd.

die anders verloren zou gaan. Zij hebben

Chris licht toe: “Dit betekent meestal

geen CV-ketel meer nodig en hoeven

de bestaande bestrating openbreken en

deze dus ook niet te onderhouden of te

op sommige plekken, zoals onder het

vervangen. “Warmte is een duurzaam

Noordhollands Kanaal of onder een weg

alternatief voor de CV-ketel op gas.

door, een boring uitvoeren waarbij de

Door meer woningen en bedrijven aan

leidingen na de boring worden ingetrok-

te sluiten, is er voor Alkmaar een grote

ken.” De aanleg van het warmtenet is een

verduurzaming te behalen met het

lange termijn investering, maar verloopt

warmtenet. Ten opzichte van een eigen

volgens planning. “We proberen de aanleg

CV-ketel realiseert ieder huishouden dat is

zoveel mogelijk te combineren met werk-

aangesloten op het warmtenet, tot wel

zaamheden van andere (nuts)bedrijven

75 % minder CO2-uitstoot en dat is dus

en leveranciers. Soms komen we onder de

veel beter voor ons milieu.”

grond infrastructuur tegen die er volgens tekeningen niet of op een andere plek zou

Kansen

moeten liggen. Dit kan voor vertraging

“In nauw overleg met de gemeente

zorgen. Inwoners kunnen bij de aanleg

werken we aan de uitrol van het warmte­

te maken krijgen met werkzaamheden.

net. We zien vooral kansen in de aan­

Soms geeft dat enige hinder, maar het is

sluiting van gemeentelijke gebouwen op

altijd van tijdelijke aard.”

het net. Zo sluiten we nog dit jaar de gemeentewerf aan. Ook is het belangrijk

Nieuwbouw versus

om er samen voor te zorgen dat we geen

bestaande bouw

mogelijkheden onbenut laten. Wij doen

Chris gaat verder: “Bij nieuwbouwproject-

ons best om aan te sluiten, de gemeente

en ligt de grond en de infrastructuur rond

ziet toe in de vergunningsfase. Zo kunnen

de te bouwen woningen toch al open. Het

we er het maximale uithalen.”

aanleggen van het warmtenet kan dan optimaal in de planning van de bouw

HVC heeft ook warmtenetten in

worden geïntegreerd en er hoeft geen

Heerhugowaard en Broek op Langedijk.

bestrating te worden opengebroken.”

“Daar gebruiken we nu de zogenaamde

Er staat een aantal nieuwbouw projecten

warmtekrachtkoppelingen. Dit zijn

in de planning: de Vaart, Vroonemeer-

kleinere energiecentrales die warmte

Noord, Overstad, Kanaal­oevers en

produceren. Op termijn kunnen we deze

Polderhof. Met de lange­termijninvestering

warmtenetten ook aansluiten op de

van een warmtenet zou het echter zonde

centrale in Alkmaar. Dan worden ze nog

zijn om voorbij te gaan aan de bestaande

duurzamer dan ze al zijn.”

13

ISOLATIE

Isolatie: ISOLATIE



werken aan duurzaamheid bestaande stad ENERGIEOPWEKKING

EIGEN BEDRIJFSVOERING

Uit een onderzoek uitgevoerd door de huisvuilcentrale (HVC) blijkt dat de Alkmaarse huishoudens (inclusief transport) verantwoordelijk zijn voor een groot deel (circa 60%) van het totale energieverbruik binnen de gemeente. De bijdrage in de totale CO2-uitstoot van de stad is fors. Vooral met de aanpak van de bestaande stad valt enorme winst te halen in termen als energiebesparing, CO2-reductie en kansen voor toepassing van duurzame energie. Ook vanuit sociaal oogpunt is het verduurzamen van bestaande woningen belangrijk. De energierekening vormt een flink deel van de maandelijkse woonlasten. Met name de lagere inkomensgroepen hebben hier last van. Investeringen in energiebesparing verdienen zichzelf op meerdere manieren terug. Het levert niet alleen een lagere energierekening op, maar ook comfortverbetering en een waardestijging van de woning. Eind 2011 is ten doel gesteld om in 2015 tenminste 4000 woningen te voorzien van uiteenlopende vormen van isolatie. Op basis van de bij de gemeente bekende informatie is het niet vast te stellen of deze doelstelling aan het eind van 2015 zal zijn gehaald. Zowel particuliere woningeigenaren als corporaties hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in duurzaamheidsmaatregelen. De resultaten van al die acties zijn echter niet centraal gemonitord. De komende jaren zal hier meer aandacht naar uit moeten gaan.

Wat is er gebeurd? 14

Advisering op woningniveau De rol van de gemeente is het stimuleren van inwoners en woningcorporaties tot investeren in verbetering van de bestaande bouw. Diverse projecten zijn uitgevoerd waarin niet alleen de energie-relevante (technologische) aspecten aan bod komen, maar waarin ook de bewoner en zijn energiegedrag centraal staan.



Buurtprojecten Verschillende bewonersprojecten zijn ondersteund bij het gezamenlijk investeren in maatregelen. Denk aan dak- en vloerisolatie, het aanbrengen van een zonneboiler en/of zonne­panelen. Succesvol was het Rembrandkwartier, waar op initiatief van de bewoners en in samenspraak met de gemeente 55 woningen zijn voorzien van spouwmuurisolatie en zonnepanelen. De ondersteuning vanuit de gemeente bestaat uit informatie-uitwisseling, erkenning, organisatorische steun, publiciteit en een financiële bijdrage.

Alkmaar Energie Vanuit een aantal bewonersgroepen uit diverse buurten is Alkmaar Energie ontstaan. Bij het ontstaan hiervan hebben wij als gemeente actief bijgedragen. Alkmaar Energie is een duurzame energiecoöperatie voor en door Alkmaarders. Het doel van Alkmaar Energie is om in Alkmaar zoveel mogelijk duurzame energie op te wekken. Energie opwekking is belangrijk, maar besparen van energie net zo! Daarom richt Alkmaar Energie zich ook op energiebesparing. Alle activiteiten worden zoveel als mogelijk in eigen omgeving uitgevoerd, zodat het geld in de gemeenschap blijft en de economie van Alkmaar wordt versterkt. Zie: www.alkmaar-energie.nl



Financiële instrumenten Duurzaamheidslening: De duurzaamheidslening is een ‘zachte’ lening die beschikbaar wordt gesteld voor een eigenaar-bewoner van een woning in Alkmaar. De lening bedraagt minimaal € 2.500,- en maximaal € 15.000,-. In de periode 2010 t/m 2014 hebben we € 277.000,- aan leningen uitgezet tegen een lage rente.

Subsidies: Via de succesvolle actie ‘Zonnesteek’ zijn in de periode 2010 t/m 2012 subsidies verstrekt voor zonnepanelen. Actueel is de zeer goed lopende ‘Subsidieregeling Energiebesparing Alkmaar 2013 t/m 2015’ voor particuliere woningeigenaren. Meest populaire maatregelen zijn: 1. Plaatsing HR++ glas, 2. Vloerisolatie, 3. Spouwmuurisolatie, 4. Dakisolatie en 5. Zonneboilers.

Ook heeft de gemeente subsidie verstrekt aan tal van scholen en buurthuizen waardoor zonnepanelen geplaatst konden worden. Daarnaast zijn een aantal sportverenigingen voorzien van subsidie, gericht op LED-verlichting of zonnepanelen. Het Duurzaam Bouwloket Duurzaam Bouwloket is een onafhankelijk adviesloket die zich inzet om de verduurzaming van de gebouwde omgeving te stimuleren en te versnellen. Doelstelling is om dit te bereiken in samenwerking met lokale (gecertificeerde) bedrijven en diverse gemeenten.

Hun website biedt niet alleen informatie voor particuliere woningeigenaren, maar ook voor het MKB. Ondernemers kunnen op de website zien wat er aan een bedrijfspand kan worden verbeterd om jaarlijks veel geld en energie te besparen en wat hierbij de fiscale voordelen zijn. Zie: www.duurzaambouwloket.nl



Het Duurzaam Bouwloket is een samenwerkingspartner van de gemeente. Daarnaast vormen zij hét regionale energieloket, wat samen met het regionaal actieplan een vereiste is voor de VNG om onze regio financiële ondersteuning te bieden.



Wat betreft bewustwording draagt het Duurzaam Bouwloket actief bij aan onze communi­catie en plaatst informatie op de website én diverse social media (Twitter, Facebook, Linkedin, Youtube). Daarnaast organiseren zij drie keer per jaar een informatieavond omtrent energiebesparing.

Wat gaat er nog gebeuren?

Voor de komende jaren blijft het van belang om particuliere woningeigenaren te verleiden om te investeren in duurzame maatregelen. Hiertoe wil de gemeente een aanbod laten ontwikkelen door geselecteerde lokale bedrijven, waarbij naast technische maatregelen ook een financieel advies op maat wordt gemaakt. Daarnaast is het de wens dat een nieuwe subsidieregeling van kracht wordt gericht op de particuliere woningbouw. Dit geeft een uitstekende prikkel, zo is gebleken. Bovendien is dit een prima economische impuls voor de lokale bedrijven. Nieuwbouw Door de economische crisis zijn er relatief weinig woningen gebouwd in de periode 2011-2014. Enkele voorbeelden: Nollen Oost: het plan is in 6 deelprojecten uitgevoerd (in totaal circa 240 woningen). Er is subsidie toegekend voor laag temperatuurverwarming, zonnepanelen, zonnecollectoren, PV panelen. In periode 2010 – 2014 gerealiseerd; Zelfbouwers: in de wijk Oudorp zijn 15 zelfbouwkavels op de mark gezet. Dit heeft deels geleid tot meer aandacht voor duurzaam bouwen. Echter is het niet als item naar voren gebracht bij de uitgifte. Hierdoor is er beperkt resultaat behaald; Urban Earthship: op het voormalige NUON-terrein aan de Helderseweg wordt momenteel een experimentele voorbeeldwoning gerealiseerd die zelfvoorzienend is. Dat wil zeggen geen aansluiting op gas of elektriciteit. Doel hiervan is bouwers te inspireren om duurzamer te bouwen en naar innovatieve mogelijkheden te blijven zoeken. Vroonermeer Noord: Dit plan is weer opgestart. Inmiddels is de EPC aangescherpt naar 0,4 en is het eenvoudiger geworden met warmtenet om energieneutraal te bouwen. Ook hebben we een richtlijn laten opnemen voor inpassing van zonnepanelen ten behoeve van energieneutraal bouwen naar EPC 0.

15

ISOLATIE

“Duurzaamheid beïnvloedt de betaalbaarheid van onze woningen”

samen met hun buren de beslissing om

waar niemand nog aan heeft gedacht”,

deel te nemen aan het project”, vertelt

vertelt Marnette. “Zo zetten niet alle

Marnette. “Want pas als het hele blok

energiebedrijven direct de voorschotnota

overtuigd is en mee wil doen, starten we

op nul. Omdat veel huurders het extra

met de Stroomversnellingsrenovatie.”

bedrag niet kunnen betalen, hebben we

Evalueren

gieleveranciers om toch te regelen dat de

Het Energieakkoord is een Nederlandse overeenkomst uit 2013 tussen de

Er zijn op dit moment 55 woningen in

voorschotnota naar nul gaat. Vaak

overheid en ruim veertig organisaties over energiebesparing, duurzame

Heerhugowaard via De Stroomversnelling

betekent dat dat ze niet hun standaard-

energie en klimaatmaatregelen. Het voornaamste doel van de afspraken is

gerealiseerd. Die vallen allemaal nog in

proces kunnen volgen, maar een apart

de fase van prototypering. De aanpak

proces moeten inregelen. Gelukkig

daarvan wordt grondig geëvalueerd,

werken de energiebedrijven allemaal

zodat de leerpunten in een mogelijk

mee aan oplossingen.”

een betaalbare en schone energievoorziening verkrijgen. De Stroomversnelling is één van de landelijke initiatieven die ontstaan is naar aanleiding van het Energieakkoord. Marnette Vroegop is Conceptontwikkelaar bij Woonwaard en vertelt over dit initiatief, waarvan Woonwaard één van de initiatiefnemers is.

“Duurzaamheid is een heel belangrijk

comfortabele, veilige en betaalbare

thema voor Woonwaard, omdat het direct

woning aan te bieden. De woning moet

effect heeft op de woonlasten van onze

daarvoor net zoveel energie opwekken

huurders. Steeds meer huurders hebben

als bewoners, onder normale

problemen met rondkomen. Een energie-

omstandigheden, verbruiken. Dit wordt

zuiniger huis zorgt voor een lagere

ook wel een Nul-Op-de-Meter-woning

energierekening. En daar zijn onze

genoemd. Marnette: “Woningcorporaties

huurders bij gebaat.”

in Nederland staan voor een enorme uitdaging. In de jaren ’60 en ’70 zijn heel

16

Woningen betaalbaar houden

veel woningen gebouwd die nu toe zijn

“Corporaties werken voor een specifieke

aan een renovatie. Die hoeveelheden kun

doelgroep: mensen met een kleinere

je niet op een traditionele manier reno-

portemonnee. We moeten er dan ook

veren. Dat zou veel te lang duren en te

primair voor zorgen dat wonen betaal-

kostbaar zijn. Dan moet je op zoek naar

baar blijft. Daarvoor is het van belang

andere manieren van renoveren en finan-

om bij onderhoud energiebesparende

cieren. De Stroomversnelling is daarop

maatregelen te nemen. Bij woningen die

een antwoord.”

we nog lang willen verhuren, maar ingrijpend moeten worden gerenoveerd,

Huurders hebben keuze

is de aanpak van de Stroomversnelling

“Eind 2013 hebben Woonwaard en BAM

handig. Dat komt doordat we de ener-

Woningbouw een prototype gebouwd in

gierekening van de huurder inzetten om

Heerhugowaard. In januari 2014 hebben

de renovatie financieel mogelijk te

we een buurtborrel georganiseerd om de

maken. In de praktijk betekent dat: de

woning aan de directe omgeving te

huurder betaalt na de renovatie nul euro

presenteren. De buurtbewoners waren

aan het energiebedrijf, maar een

enthousiast. Niet in de techniek, maar

vergoeding aan ons voor de ingreep.

wel in het resultaat: een comfortabele

Die vergoeding is gelijk aan de gemid-

woning die niets meer kost dan ze nu

delde kosten voor elektra en gas van de

betalen. Ze merkten vooral dat de

afgelopen drie jaar. Zo krijgt de huurder

woning minder tochtig en vochtig was.

een comfortabele woning tegen gelijke

En natuurlijk trokken de nieuwe keuken,

woonlasten.”

badkamer en toilet veel bewoners over de streep.”

De Stroomversnelling De Stroomversnelling is een initiatief van

De keuze bij de huurders leggen werkt

zes corporaties, waaronder Woonwaard,

heel goed. Door het bekijken van de

en vier landelijke bouwbedrijven. Het

protowoning kunnen ze zelf de voordelen

doel is om huurders via renovatie een

zien en ervaren. “Vervolgens nemen ze

intensief contact met verschillende ener-

vervolgtraject kunnen worden meegenomen. Als de evaluatie

Samenwerking met gemeente

positief uitvalt gaat Woonwaard in

“Met de gemeente willen we graag

Heerhugowaard een vervolgserie maken.

afspraken maken over energieprestaties.

“Onze focus ligt op De Stroomversnelling.

Welke ambitie heeft de gemeente daarin?

Maar niet alle huurwoningen van

Welk resultaat is daar de komende

Woonwaard zijn geschikt om volgens die

jaren voor nodig? Als wij vervolgens de

aanpak te renoveren. We blijven dus ook

ruimte krijgen om in te vullen hoe we

andere renovaties met duurzaamheids-

dat doen – met welke techniek en aan-

ingrepen doen.”

pak – dan kunnen daar mooie dingen uit ontstaan. Dat zie je nu ook binnen De

Niemand aan gedacht

Stroomversnelling. Je daagt de markt uit

Met de innovatieve aanpak van de

om gewilde producten te ontwikkelen en

Stroomversnelling loopt Woonwaard

écht te innoveren.”

voorop. “Dan loop je ook tegen zaken aan

“Je daagt de markt uit om gewilde producten te ontwikkelen en écht te innoveren.”

17

ISOLATIE

“We werken voor 57 gemeenten, maar het loket in Alkmaar is het meest succesvol”

Twee oud klasgenoten, Roy Langedijk en Raoul Santibanez, hebben samen het Duurzaam Bouwloket opgericht in 2010. Beiden studeerden Bouwmanagement en Vastgoed bij Hogeschool InHolland in Haarlem. De website www.duurzaambouwloket.nl was hun afstudeerproject. Raoul deelt zijn verhaal, waarin hij uitlegt waar het loket voor staat, wat ze doen en hoe de toekomst eruit ziet. “Het Duurzaam Bouwloket is een

toekomst meer de wijk in, naar de

digitaal en fysiek loket waar inwoners en

mensen toe. Het gaat pas leven op het

ondernemers terecht kunnen voor al hun

moment dat duurzaamheid gaat spelen,

vragen op het gebied van duurzaam

dus bijvoorbeeld bij het bouwen van

(ver)bouwen, energiebesparing en ener-

een nieuwe energiezuinige woning. Of

gie opwekken. Het Duurzaam Bouwloket

bij het verbouwen van een bestaande

treedt hierbij op als intermediair tussen

woning. Het merendeel van de vragen is

overheid en bedrijfsleven. Vanuit de

gericht op comfortverbetering. Dat valt

gemeente zelf was hier behoefte aan.

op. Het verbeteren van de luchtkwaliteit

De huidige woningvoorraad verouderd.

in huis. Eigenlijk het verbeteren van de

Daarnaast zijn er landelijke verplichtingen

leefbaarheid binnen de eigen omgeving.

qua energiebesparing. Het loket is om die

We geven ook veel advies op het gebied

reden ontstaan, om het proces naar ener-

van energiebesparing, waarbij we samen

gieslimme woningen te versnellen. Maar

met de bewoners een concreet stappen-

ook om vraag naar duurzame woningen

plan maken. Het Duurzaam Bouwloket

vanuit de bewoners zelf te creëren.”

heeft dus niet alleen een adviserende rol, we gaan concreet met bewoners aan de

18

De ‘big five’ Raoul: “We merken dat er behoefte is aan onafhankelijke deskundigheid.” Via ons digitale loket kunnen we goed zien op welke maatregelen er het meest gezocht wordt en waar men onze

5

hulp bij nodig heeft.

Vijf maatregelen springen er, ongeacht de regio, echt uit.

We noemen ze de ‘big five’:

het plaatsen van zonnepanelen,

spouwmuurisolatie, het vervangen van de CV-ketel en CV inregelen, vloer- en/of bodemisolatie en tot

slot het vervangen van kozijnen en beglazing. Deze vijf onderwerpen

“De gemeente Alkmaar heeft ons de kans gegeven om dit op te zetten vanuit een afstudeerproject”

kunnen we, gezien de grote vraag naar informatie op dit gebied, beschouwen als trends.” Behoefte aan

slag.” Toekomst “De komende jaren kunnen we binnen de bestaande bouw het verschil maken, want er wordt niet veel nieuw gebouwd. Woningcorporaties hebben al planningen en begrotingen. Dus onze uitdaging ligt met name in de particuliere bestaande bouw. Onze focus ligt dan ook op het verduurzamen van bestaande woningen. De toegevoegde waarde van de gemeente ligt in de ondersteuning van communicatie op dit vlak. De gemeente is namelijk een betrouwbare partij die verbindt. De opkomst en resultaten zouden nog beter kunnen zijn als de gemeente medeorganiseert, verbindt en communiceert. Kansen liggen er ook om interne gemeentelijke afdelingen en programma’s meer te verweven met duurzaamheid. Promoot het thema duurzaamheid onder de inwoners. Breng het op een positieve en vernieuwende manier onder de aan-

comfortverbetering

dacht, zodat het onderwerp trendy wordt

“Hoewel we ook beschikbaar zijn voor het

en meer gaat leven. Zo kunnen wij ook

MKB, komen de meeste vragen van

onze zichtbaarheid vergroten.”

bewoners. Daarom willen we in de

19

ENERGIEOPWEKKing

Energieopwekking:

Locatie Maximaal Maximale Subsidie aantal panelen gedurende 15 jaar

Vermogen Planning

Stadskantoor

1200

€ 463.500,-

300 KW

zomer ‘15

windmolens, de Bio-energiecentrale bij de HVC, het warmtenet van HVC, het vergisten van

De Vest Gemeentewerf (Herculesstraat) Parkeergarage KSE: De Pauw (brede school De Rijp) De Meent

800 1200 180 320 1700

€ € € € €

258.000,- 387.000,- 70.000,- 103.200,- 695.250,-

200 KW 300 KW 45 KW 80 KW 450 KW

zomer ‘15 2016 uitgevoerd juli / aug ‘15 sept ‘15

GFT-afval bij HVC en zonnepanelen bij particulieren en bedrijven. Op dit moment

Clusius college

600

€ 193.500,-

150 KW

zomer ‘15

duurzame energie uit Alkmaar

ENERGIEOPWEKKING

EIGEN BEDRIJFSVOERING

Er wordt op verschillende manieren duurzame energie opgewekt in Alkmaar. We kennen de

scoort Alkmaar goed als het gaat om het aandeel duurzame energie dat wordt gebruikt. Dat aandeel bedraagt namelijk circa 8% tegenover een landelijk gemiddelde van 4,5%.

Wat is er gebeurd? Zonne-energie: Op het gebied van zonne-energie zijn de afgelopen jaren diverse projecten gestart en uitgevoerd. Het gaat om particuliere initiatieven die met behulp van subsidieregelingen mogelijk zijn gemaakt, maar ook om projecten in het kader van de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed en private ontwikkelingen. Hieronder een aantal voorbeelden.

20

Actie Nu zon op Alkmaar: circa 1500 panelen – 375 kWp – (2012/ 2013) Actie Zonnesteek: 403 panelen – (2011) Actie Zonnesteek: 175 panelen – (2012) + onbekend aantal via Rijksregeling Zon PV: Gymlokalen – eigen vastgoed – 11 locaties – 520 panelen – 130 kWp – (2013) Zon op MKB: 120 panelen – 30 kWp (2013) Project Zon op scholen: 5 scholen – centrum ring, in totaal 200 panelen , 50 kWp. – (2013/2014) Zon op sportcomplexen: ring Alkmaar - totaal 320 panelen – 80 kWp – (2014/ 2015) Zon op buurthuizen / centrum en uitleggebieden: 600 panelen – 150 kWp - (2014/ 2015)

Windenergie: 1 windmolen Boekelermeer: locatie Liefting 2,5 MW – (2014)

Wat gaat er nog gebeuren?

AZ: AFAS stadion – 1000 panelen – 405 kWp – (2015) AZ: AFAS stadion – uitbreiding met 500 panelen 200 kWp - (2016) AZ: Carpoort en oplaadpunten – 80 panelen – 22 kWp - (2015) AZ: parkeerterrein – bij stadion – 800 panelen – 216 kWp - (2016) Zonopscholen II: 5 scholen – 350 zonnepanelen – aanleg (2015) 7x SDE projecten - zie SDE+ Zonneweide Sortiva: 8000 panelen – 2100 kWp- (2015/2016)

SDE+ De Subsidieregeling Duurzame Energie + (SDE+) is een exploitatiesubsidie. De subsidie wordt in 15 jaar uitgekeerd op basis van de geleverde energieproductie. Alkmaar heeft aanvragen ingediend bij het rijk. Deze zijn ook toegewezen voor de aanleg van zonne­­ panelen op 7 gebouwen. Door deze projecten worden prachtige zon-projecten gerealiseerd in Alkmaar. Zie tabel voor een overzicht:

Energy Valley Alkmaar is een van de deelnemers aan Energy Valley. De redenen hiervoor: a) de regionale ambities voor versterking van het energiecluster in regio Alkmaar én de invulling van de afspraken die met Taqa en het ministerie van EZ zijn gemaakt over de gasopslag. b) de wens van provincie Noord-Holland om de positie van regio NHN binnen Energy Valley gebied te versterken. Met de deelname aan Energy Valley kwam vanuit deze organisatie capaciteit beschikbaar voor de regio bij het ondersteunen, coördineren en/of trekken van (duurzame) energieprojecten. Er ontstond een betere toegang tot de rijksgelden voor de Topsector Energie en het politiek netwerk in Den Haag en Brussel. De deelname aan Energy Valley heeft de regio Alkmaar als energieregio op de kaart gezet. Resultaten Alkmaar heeft met succes het thema biomassavergassing geclaimd binnen Energy Valley. Energy Valley ondersteunt de vestiging van Milena/Olga in Alkmaar en niet de vestiging ervan in Groningen. Regio Alkmaar en Noord-Holland Noord staan op de kaart als energieregio. Overheden binnen Energy Valley hebben Switch getekend: hét noordelijke antwoord op het Nationale Energieakkoord. De deelname aan Energy Valley heeft mede bijgedragen aan de reservering van 10 miljoen rijkssubsidie voor Milena/Olga. Opzet van concept en business case InVesta: het centrum voor biomassavergassing en biedt unieke kansen voor wetenschap en bedrijfsleven, namelijk: kansen voor onderzoek en onderwijs, en kansen voor innoverende en startende bedrijven. Verbinding van InVesta met IDEA (incubator duurzame energie Alkmaar). Verbinding met innovatiepartners binnen de Energy Valley regio: Energy Academy Europe, Hogescholen VHL en NHL, Rijksuniversiteit Groningen en EnTrance, DECRA Samen met een aantal regio gemeenten heeft de gemeente Alkmaar de Duurzame Energie Coöperatie Regio Alkmaar (DECRA) opgericht. Het doel van DECRA is gezamenlijk duurzame initiatieven te ondersteunen. De deelnemende gemeenten hebben de doelstelling om in 2020 de CO2-uitstoot met 20% te verminderen. Om deze doelstelling te behalen is de regionale samenwerking op het gebied van duurzaamheid versterkt. In het bereiken van deze doel­ stellingen heeft DECRA een duidelijke rol: het aanjagen van duurzame projecten via investeringen, waarna de opbrengsten uit deze projecten revolverend worden geïnvesteerd. Het fonds richt zich op duurzame projecten met een regionale uitstraling. Het fonds heeft de ambitie om burgers en bedrijven de gelegenheid te geven te participeren in de duurzame projecten waarin het fonds investeert. Lokale energie-coöperaties (BLACH) worden uitgenodigd om hierin een rol te spelen. Er wordt nu onderzocht op welke manier dat het beste kan.

21

ENERGIEOPWEKKing

“Alkmaar is klaar voor het zelf opwekken van energie”

“Via wijkvereningen willen we onze missie verkondigen” Toen Niels Sijpheer van EnergyGO in november 2012 voor een lezing gevraagd werd bij Heiloo Energie, raakte zijn collega Marcel Elswijk, die van oorsprong Milieukundige is, zo geïnspireerd dat hij besloot tot het oprichten van net zo’n energiecoöperatie in Alkmaar. Marcel vertelt over het ontstaan van de coöperatie, over de initiatieven die ontstaan zijn en de commerciële kansen. “Alkmaar Energie is een energiecoöpera-

windmolens. Ook verwachten we nog

tie voor en door Alkmaarders. Het doel

meer ‘Zon van je Buur’ projecten te

van Alkmaar Energie is om in de eigen

kunnen realiseren. Dat zijn projecten

gemeente zelf zo veel mogelijk duurzame

waarbij je daken kunt huren die voor-

energie op te wekken, en te besparen.

zien zijn van zonnepanelen. Bewoners en

Dat doen we zoveel mogelijk in onze

bedrijven krijgen op deze manier de kans

directe omgeving, zodat het geld in de

om te investeren. Er zijn nog meer van

gemeenschap blijft en de economie van

dit soort projecten in ontwikkeling.

Alkmaar wordt versterkt.” Duurzaamheid in de toekomst

22

Projecten waar Alkmaar Energie aan

De komende vijf jaar wil Alkmaar Energie

bijgedragen heeft, zijn Nul op de Meter,

uitgroeien tot een actief, professioneel

Zon op de Hortus en Zon op Hal25. “Deze

en duurzaam energiebedrijf dat zich

projecten leveren groene energie op en

richt op de lokale markt. “Onze focus

daar zijn we trots op. Wij benaderen en

ligt op het vergroten van het ledenbe-

verbinden lokale partijen bij dit soort

stand, de afnemers van groene energie,

projecten. Om dit te kunnen bereiken

met circa 300 nieuwe leden per jaar. Dat

werken we met zeer actieve leden samen

zijn 1500 leden en geïnteresseerden in 2020. Hier hebben we nog meer hulp bij

Commerciële Kansen

nodig van de gemeente. De samenwerk-

“Bewoners gaan steeds meer zelf energie

ing verloopt tot op heden goed. Samen

opwekken. Lokale distributie is daarbij

met diverse andere initiatieven zetten

belangrijk, dus efficiënt omgaan met

wij duurzaamheid op de kaart. Dat gaat

energie. Wanneer de gemeente daarop

verder dan alleen energie. Tussen al deze

focust komt dit ten goede aan het imago

initiatieven en partijen is onderling weinig

van de stad. Er ontstaan commerciële

afstemming en communicatie of finan-

kansen en werkgelegenheid wanneer

ciële ondersteu-ning. Op dat vlak is meer

een project als Nul op de Meter gaat

professionele hulp vanuit de gemeente

rollen. Maar denk ook aan duurzame

welkom.”

leningen voor inwoners. Of aandelen in

Trend: Sharing Economy Marcel: “Er is een beweging te zien van onderaf. Vanuit de inwoners zelf is er vraag naar transparantie en groene producten. Urban farming of urban agriculture, ook wel city farming genoemd, valt te omschrijven als het houden van bijen, kleinvee en het verbouwen van groente, fruit en kruiden in de stadsom­ geving. Ook gaan we nog meer terug naar lokale producten en sharing. De Sharing Economy als trend voor de toekomst. Het aantal initiatieven om dingen te delen of te ruilen groeit explosief. Sharing zal in de toekomst veel meer aandacht krijgen dan nu het geval is. Sharing in de breedste zin van het woord. De gemeente kan op dit soort trends inspelen door te blijven faciliteren.”

23

ENERGIEOPWEKKing

“We raden iedereen aan om een Energiescan uit te laten voeren” Richard Verheugd is bedrijfsleider bij Wijkcentrum de Oever in Oudorp. Onder zijn leiding is er een Energiescan uitgevoerd, waardoor er een flinke besparing op energie heeft kunnen plaatsvinden. Hij legt uit waarom hiervoor gekozen is en wat er verder gedaan wordt om het centrum nog meer te verduurzamen.

24

“We hebben in samenwerking met de

loep te nemen. Het geeft niet alleen

gemeente een Energiescan laten

inzicht, je verhoogt door middel van

uitvoeren, omdat duurzaamheid een

zo’n scan ook de bewustwording onder

aandachtspunt is binnen ons wijkcen-

gebruikers en vrijwilligers.

trum. De Oever is een groot pand met

EnergyGo is de expert op dit gebied

elf verschillende zalen. We zijn zeven

en voert de scan uit. Na een intake

dagen per week geopend, in totaal is het

waarin van alles over het wijkcentrum

pand 110 uur per week in gebruik. Qua

zelf besproken is, zijn we door het pand

elektriciteit zijn wij met een 125 KVA

gelopen en hebben we alle mogelijke

aansluiting echt een grootverbruiker.

energiebesparingen doorgenomen. Van

Wij verbruiken in totaal €17.000 aan

verwarmingsketel, verlichting,

variabele energie- en netwerkkosten op

geluid- en lichtapparatuur tot en met ons

jaarbasis. Deze gegevens zijn belangrijk

transportvermogen. EnergyGo heeft dit

om inzichtelijk te hebben, zodat

verwerkt in een zeer uitgebreid

eventuele energiebesparende maatrege-

rapport. Kortweg valt er een besparing

len getroffen kunnen worden. De

te realiseren van 20%. Dat is een

Energiescan levert hier een grote

reductie in de kosten van ongeveer

bijdrage aan.”

€3.200 op jaarbasis. Dit vraagt echter wel een investering vanuit je

“Sinds we in 2007 in dit nieuwe pand

reserves.”

gevestigd zijn, hebben we al diverse handige besparende maatregelen

Besparingen

toegepast, zoals de keuze voor binnen-

Richard vervolgt zijn verhaal: “Naar

verlichting met sensor. Deze gaat pas

aanleiding van de Energiescan

branden wanneer er ook daadwerkelijk

hebben we ons transportvermogen

iemand binnen is. De klimaatbeheersing

verlaagd van 85 naar 45 KW. De scan

valt te bedienen naar het aantal bezoek-

liet zien dat onze hoogste piek slechts

ers. Ook hebben we gekozen voor ramen

40 KW vroeg. Een simpele mutatie bij

van dubbel glas en een hoogrendements

NUON leverde al direct een besparing op

ketel. We waren dus al op de goede weg,

van €100 in de maand. Verder hebben

maar we hebben echt stappen kunnen

wij met onze lichtleverancier gekeken

maken dankzij met de Energiescan.”

naar een overgang tot LED-verlichting. Nadat de gemeente een subsidie van

Energiescan

50% op de aanschaf van deze verlich-

“Als bedrijfsleider wil je inzicht hebben in

ting toekende, hebben wij voor in totaal

het verbruik, daarnaast ben je ook altijd

€8.000,- aan LED-verlichting kunnen

aan het kijken naar mogelijke

aanschaffen. Zeer interessant, waardoor

besparingen. LED-verlichting is hier een

we op dit moment de meest gebruikte

voorbeeld van. De gemeente bood ons

ruimten en zalen aan het omzetten zijn

kosteloos de Energiescan aan, onder

naar LED-verlichting. Dit zal tussen de

leiding van EnergyGo. De timing was

drie en zeven jaar terugverdiend zijn.

perfect, de scan kwam op het juiste

Uiteindelijk levert het een besparing van

moment om alles eens goed onder de

€1.500,- op jaarbasis. De uitvoering van

25

het rapport vindt stapsgewijs plaats en

direct kunnen toepassen. Sinds de scan

heeft nu dan ook prioriteit.”

zijn we ons ook aan het oriënteren op zonnepanelen. Dit is echter een hoge

De uitkomsten, besparingen en acties

investering. De vraag rijst dan ook in

naar aanleiding van de scan zijn gecom-

hoeverre buurtondernemingen en wijk-

municeerd naar alle lagen binnen de

centra beschikken over voldoende

organisatie, ook naar de vrijwilligers.

reserves.”

Richard: “We houden ze ook op de hoogte van activiteiten die nog gepland

Collectieve inkoop

staan.

Wellicht kan een collectieve inkoop van energie voor wijkcentra extra bespa-

Bewust & proactief

ringen opleveren. Een andere optie is

“De Energiescan heeft ons aan het

het opzetten van een collectief project,

denken gezet, we zijn ons meer bewust

onder leiding van de gemeente,

geworden qua duurzaamheid en

waarbij wijkcentra overgaan op

daarnaast zijn we een stuk proatiever

zonnepanelen voor eigen opwekking.

geworden. Een aantal energiebe-

Dit kan terugverdiend worden over een

sparende adviezen hebben we vrijwel

periode van twintig jaar.

“Duurzaamheid en energiebesparing leeft tegenwoordig ook onder de bezoekers”

Eigen bedrijfsvoering

Eigen bedrijfsvoering

De directie van de gemeente Alkmaar heeft in het Concernplan 2014 ‘een duurzame EIGEN BEDRIJFSVOERING organisatie’ tot onderdeel van haar visie gemaakt. Voor het succesvol behalen van onze energie-doelstellingen is de voorbeeldfunctie van de gemeente essentieel. Daarom moet duurzaamheid hoog op de agenda van onze netwerkorganisatie staan en moeten de resultaten hiervan worden uitgedragen – zowel intern als extern.

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Wat het gemeentelijk vastgoed betreft is er gekozen om te starten met de verduur­­ zaming van het stadskantoor en het stadhuis. In 2014 is actief gekeken naar de rendabele maatregelen die mogelijk zijn om het energieverbruik van beide gebouwen terug te dringen. Onder rendabele maatregelen worden verstaan dié maatregelen die zich binnen 5 jaar terugverdienen. Daarbij komt dat bij het regulier onderhoud en noodzakelijke vervangingen altijd voor duurzame oplossingen wordt gekozen. Na implementatie van een reeks maatregelen zullen keuzes gemaakt moeten worden over welke gemeentelijke gebouwen daarna volgen.

26

De eerste stappen in de verduurzaming zijn gezet, de volgende maatregelen zijn reeds uitgevoerd. De verdere verduurzaming volgt stapsgewijs. Plaatsing LED-verlichting in gedeelten van Stadhuis en Stadskantoor. Aanpassing verlichting fietsenkelder Isoleren componenten stookruimte Optimalisatie CV-installatie In het stadskantoor en het stadhuis wordt de verwarming in de warmere maanden uitgezet. Aanbesteding gezamenlijke groene energie inkoop met andere gemeentes, uitgevlochten bedrijven en woningcorporatie. Duurzaam inkopen De organisatie is actief bezig om duurzaam inkopen in de praktijk te brengen. Bij alle aanbestedingen boven de € 50.000 is aandacht voor de duurzaamheidscriteria en in 2014 zijn er bij 14 van de 46 aanbestedingen daadwerkelijk duurzaamheidseisen in de contracten opgenomen. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de zonnepanelen op het Kanaalschiereiland. Hieronder volgen een aantal concrete voorbeelden van hoe er de afgelopen jaren duurzaam is ingekocht. Cradle to Cradle-inkoop van goederen voor eigen gebruik. Er ligt 100% recyclebaar tapijt en wordt er gezeten op C2C-bureaustoelen. Het catering-aanbod bestaat inmiddels voor 50% uit biologische of fairtrade producten. Toiletten zijn voorzien van duurzame lijn Satino Black accessoires, daarnaast wordt gebruik gemaakt van 100% kringloop papier. De gemeente heeft 3 benzine dienstauto’s inmiddels vervangen door 3 elektrische auto’s. Medewerkers hebben allemaal de beschikking over een OV pas. Er zijn elektrische fiets oplaadpunten geïnstalleerd bij de fietsenkelders. Diverse poststromen zijn gedigitaliseerd. Er wordt vergaand afval gescheiden ingezameld. Mogelijkheden composteermachine bedrijfsrestaurant zijn onderzocht maar bleek niet haalbaar. Pc’s en overige randapparatuur worden sociaal duurzaam hergebruikt. Thuiswerken wordt gestimuleerd.

Wat gaat er nog gebeuren: Verdere digitalisering van post/informatiestromen. Teleconferenceruimte wordt meegenomen in de huisvestingsplannen Alkmaar Nabij. Nieuwe aanbesteding producten koffie & theemachines waarbij duurzaamheid wordt meegenomen tav bekers en fairtrade producten. Opstellen plan van aanpak voor de verdere verduurzaming van de eigen bedrijfsvoering.

“Er zijn nog vele gemeentelijke vastgoedobjecten die we verder gaan verduurzamen” Binnen de gemeente is Remko Huitema verantwoordelijk voor een gedeelte van de facilitaire bedrijfsvoering en Rob Kreeberg is een medewerker van het team beheer en onderhoud van vastgoed. Beiden zijn de afgelopen periode nauw betrokken geweest bij het verduurzamen van zowel het Stadskantoor als het Stadhuis. Ze delen hun ervaringen, hun visie op het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed en alles wat hierbij komt kijken. Duurzaamheid is één van de belangrijkste gemeentelijke beleidsdoelstellingen en ook verweven in het Alkmaarse inkoopbeleid. Het thema leeft nu veel meer dan tien jaar geleden. Dit blijkt uit de vele acties die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd op het gebied van duurzaamheid. Remko: “Duurzaamheid leeft bij alle medewerkers binnen de gemeente. Er zijn een aantal medewerkers, vanuit

verschillende disciplines, die extra actief zijn op dit vlak. Zij zijn onderdeel van het Energieprogramma, waar actief gewerkt wordt aan diverse duurzaamheidsdoelen.” Voorbeeldfunctie “In de bedrijfsvoering zijn we vooruit­ strevender gaan werken op het gebied van duurzaamheid bij inkooptrajecten. In veel van dit soort trajecten neemt de

27

Eigen bedrijfsvoering

Remco: “Het helpt als het bestuur duurzaamheid als belangrijk thema blijft erkennen en hierover een duidelijke ambitie uitspreekt richting het jaar 2020”

28

paragraaf duurzaamheideisen een prominente rol in binnen het Programma van eisen. Vaak vindt vooraf ook marktverkenning plaats waar expliciet wordt gekeken naar trends op het gebied van duurzaamheid voor het betreffende onderwerp of onderdeel. Zo kunnen we dit vertalen naar goede, maar ook realistische duurzaamheideisen.” Rob vult aan: “We hebben intensief gewerkt aan het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed, zoals het Stadskantoor en het Stadhuis. Dit gaat verder dan energie­ besparing. Het gaat ook om het gebruik van duurzame materialen, een gezond binnenklimaat en hergebruik van materialen. De gemeente heeft hierbij een voorbeeldfunctie. Dit betekent dat we actief onderzoeken hoe aan duurzaamheid gevolg kan worden gegeven. Het is al geruime tijd een aandachtspunt bij nieuw te realiseren gebouwen.” Al vele duurzame maatregelen getroffen De afgelopen jaren zijn er binnen de gemeente zelf al vele duurzame maatregelen getroffen. Remko vertelt: “We zijn gestart met het gefaseerd vervangen van de huidige energieverslindende verlichting door LED-verlichting. Bedrijfsauto’s zijn vervangen door elektrische auto’s. Ook onze kopieer- en printapparatuur is voorzien van LEDtechnologie. In onze bestelportal voor kantoorartikelen bij onze leverancier wordt door het systeem altijd een duurzaam alternatief geboden zodat men een keuze heeft. Het aanbod in ons bedrijfsrestaurant is 50% biologisch en de koffievoorziening heeft een Max Havelaar fairtrade keurmerk. Ons apparatuur en meubilair geven we een tweede leven. Dit doen we in samenwerking met De Waaier. De Waaier is makelaar in Maatschappelijk Betrokken Ondernemen. Zij brengt bedrijven en maatschappelijke organisaties in de regio bij elkaar, met als doel

contacten en matches tot stand te brengen. Onze gemeente neemt 100% groene stroom af via onze Alkmaarse afvalverwerker die afval op een duurzame manier verwerkt. Ook het openbaar vervoer wordt gestimuleerd. Zo heeft iedere medewerker een eigen OVjaarkaart voor het maken van dienstreizen.” Zijn collega Rob vult hem aan: “Met onderhoud en reparatie wordt afgewogen of een te vervangen onderdeel duurzamer uitgevoerd kan worden. Het wordt niet zomaar één op één vervangen. Ook bij groot onderhoud wordt duurzaamheid meegenomen.” Adviserende rol Huitema: “Bij het verduurzamen van het Stadskantoor en het Stadhuis zijn wij ieder vanuit onze eigen discipline verantwoordelijk voor een goed beheer van de gemeentelijke panden. Onze rol is om bij ieder beheervraagstuk onszelf af te vragen: zijn er met betrekking tot duurzaamheid zaken die we kunnen verbeteren? Soms is vooraf onderzoek nodig. Het is iedere keer weer een uitdaging om aan de hand van dat onderzoek een advies zo te formuleren dat het aantrekkelijk wordt om te kiezen voor een net wat duurzamere variant. Duurzaamheid vraagt soms investeringen die eenmalig hoger zijn, maar in de toekomst geld gaan opleveren. Ben je in staat dit goed over het voetlicht te krijgen, dan wordt het interessant voor besluitnemers om te kiezen voor duurzaamheid.” Rob merkt op dat er voor het Stadhuis en het Stadskantoor een Energiescan is uitgevoerd. “Deze scan vormt de basis voor een advies en is erop gericht een beeld te vormen van de bestaande installatie en het bouwkundige aspect. Aan de hand van dit beeld worden mogelijke besparingsmaatregelen en reeds toegepaste energiebesparingen zichtbaar. De nadruk van de Energiescan ligt op het vinden en formuleren van energiebesparende

maatregelen en adviezen met een korte terugverdientijd. De uit de scans naar voren gekomen ‘easy wins’ en ‘quick wins’ worden op dit moment verder uitgewerkt en toegepast.”

Financiële flexibiliteit Remko Huitema: “Op dit moment is het soms moeilijk investeringen goedgekeurd te krijgen die zich via de exploitatiebegroting weer laten terugverdienen. Dit zijn nu aparte financiële stromen die soms moeizaam te combineren zijn. Hierdoor blijven er nu soms goede ideeën liggen terwijl dit vaak om investeringen gaat die na verloop van jaren zich laten terugverdienen.”

Duurzame projecten nu en in de toekomst “Op dit moment zijn we bezig met het vervangen van de verlichting in het Stadhuis. De vele kroonluchters worden zo aangepast zodat hier LED-lampjes in kunnen. Dit bewijst dat nieuwe technologieën prima te verwerken zijn in een monumentale omgeving. Het levert een energiereductie van 80% op met een terugverdientijd van nog geen drie jaar”, vertelt Huitema. Rob licht toe: “Er loopt nog een onderzoek naar de haalbaarheid en rendabiliteit voor het toepassen van LED-verlichting in het Stadskantoor. Ook worden klimaatinstallaties op het Stadhuis en het Stadskantoor verder geoptimaliseerd, zodat hiermee nog meer energie bespaard kan worden, zonder in te leveren op comfort. Vanuit Vastgoed hebben we geadviseerd en bemiddeld om ervoor te zorgen dat Stadswerk072 nog dit jaar aangesloten kan worden op het warmtenet van HVC.” Huitema vult aan: “Gebouwen die al duurzaam zijn, maken we in de toekomst nog duurzamer. De brandweerkazerne is daar een goed voorbeeld van. Dit gebouw wordt verwarmd en gekoeld via een

WKO-installatie. Dat wil zeggen een warmtekoude opslag. Het parkeerdek wordt in de winter door middel van vloerverwarming via de warmte van de WKO-installatie vorstvrij gehouden.” Rob geeft aan dat in dit proces recent een ‘omkeerinrichting’ is aangebracht, zodat het gebouw nóg duurzamer wordt. “In de zomer wordt via het dak warmte geladen in de warmtebron van de WKO-installatie. Deze extra warmte kan vervolgens in de winter onttrokken worden voor het verwarmen van het gebouw.” Samenwerken om kennis te delen Kreeberg: “De input en samenwerking met andere instanties, bedrijven en bewoners is van essentieel belang. Het delen van kennis en ervaring resulteert namelijk vaak in praktische, duurzame oplossingen.” Remko noemt de samenwerking met De Waaier als voorbeeld: “Dit komt alleen maar tot stand door contact over en weer. Daarnaast moeten we als gemeente niet proberen iedere keer het wiel opnieuw uit te vinden. Kijk ook wat er bij andere gemeenten of andere organisaties gebeurt en doe hier je voordeel mee. De crux hierbij is kennisdeling en netwerken.”

Trend Rob: “Duurzaamheid is op zichzelf al een trend. Het wordt als vanzelfsprekend toegepast. Dit geldt ook voor gemeentelijk vastgoed. Niet alleen bij onderhoud, verbouwing of renovatie, maar ook bij nieuwbouw. Er wordt steeds weer afgewogen hoe activiteiten en werkzaamheden op een duurzame manier uitgevoerd kunnen worden.” Remko vult zijn collega aan: “Ook zijn we steeds meer op zoek naar duurzame leveranciers specifiek in onze streek. Vaak zitten de meest innovatieve en duurzame ideeën bij kleine ondernemingen in de regio. Hier hoef je niet ver voor te kijken. Geef lokale initiatieven en ondernemers een kans.”

29

Eigen bedrijfsvoering

“Stadswerk072 heeft een voorbeeldfunctie en neemt graag het voortouw”

spaart. Ook komt er een proef met induc-

vakgebieden zijn we duurzame projecten

tielaadplaatsen voor elektrische

voor de toekomst aan het opzetten. Tot

auto’s. Dus je elektrische auto opladen

slot zijn we actief met het monitoren

terwijl je over het industrieterrein rijdt!

van het rijgedrag van onze chauffeurs

Op de Hogeschool Inholland Alkmaar zijn

om zuinig rijgedrag te stimuleren. Een

we bezig met de zogenaamde Energiecel.

rapportcijfer voor het rijgedrag moet

Dit is een container die restafval omzet

leiden tot brandstofvermindering. Dit

Stadswerk072 is dé onmisbare schakel in een schone en leefbare gemeente. Ze onder-

naar energie. We noemen deze containers

soort zaken gaan we in de toekomst

houden wegen, bruggen, straatverlichting, riolering en groenvoorzieningen, zamelen afval

de Waistetransformers. Op het gebied van

verder uitwerken.”

in, maken straten schoon en bieden ondersteuning bij calamiteiten en evenementen. Ook voert Stadswerk072 in opdracht van de gemeente de investeringen uit die gericht zijn op duurzame instandhouding van deze vakgebieden. Met als resultaat: een aantrekkelijke, goed functionerende en veilige openbare buitenruimte. Gertjan de Waard, directeur, aan het

duurzame inzetbaarheid van personeel wordt het groen- en reinigingsbedrijf, wat

Communicatie is de toekomst

vooral veel werk verschaft aan mensen

Gertjan vervolgt zijn verhaal: “Wij

met een afstand tot de arbeidsmarkt, in

geloven heel erg in proactieve en

Stadswerk072 geïntegreerd.”

heldere communicatie als het gaat om

woord over het thema duurzaamheid binnen Stadswerk072.

30

duurzaamheid. Naar buiten treden en Stadswerk072 in 2020

bijdragen aan relevante netwerken

“Duurzaamheid is voor Stadswerk072

Deze materialen slijten nauwelijks en

“We zijn ook plannen aan het maken voor

binnen dit vakgebied. Hierdoor kun je

een belangrijk thema, het leeft op alle

kunnen hergebruikt worden. Wanneer een

de verdere toekomst. Via afvalcoaches

duurzaamheid op de kaart zetten en

lagen. We zijn van en voor Alkmaar

brug gerenoveerd wordt, kiezen we voor

willen we met de inwoners communiceren

efficiënt werken aan energiedoelstellingen.

en willen hier graag aan bijdragen.

kunststof of beton in plaats van hout. Dit

over wat in welke afvalbak moet. Dit is

Communicatie kan wat dat betreft altijd

Qua bedrijfsvoering, maar ook qua

soort materialen zijn het meest voordelig

nog niet geconcretiseerd, maar het idee

meer en beter. Hier moeten we vroeg mee

werkzaamheden. Onze medewerkers

over langere periode. We halen ook hele

is er wel, omdat zwerfvuil nog steeds een

beginnen. Wij denken dat we via krachtige

bestaan uit een gemêleerde groep

mooie resultaten nu we aangesloten zijn op

issue is. Waar wij erg veel in zien is het

en inspirerende communicatie op scholen

mensen, van ongeschoold tot WO

het warmtenet. Naast het technische aspect

gespiegeld inzamelen. Dat bevindt zich nu

acht tot tien jarigen kunnen beïnvloeden.

geschoold. Echter elke tak, en daardoor

wordt er ook veel energie gestoken om de

nog in de testfase en moet in de toekomst

Op de Hogeschool van Alkmaar zouden

alle medewerkers, heeft direct of

medewerkers van Stadswerk072 duurzaam

verder uitgerold worden. Dit houdt in dat

we duurzaamheid moeten koppelen aan

indirect met duurzaamheid te maken.

inzetbaar te houden met aandacht voor alle

ondergrondse containers een melding

een leertraject. Zij zijn de toekomst!

Het onderwerp wordt meegenomen in

generaties in ons bedrijf. Dus het bieden

geven wanneer ze vol zijn en dat scheelt

Communicatie zorgt ervoor dat het

de totstandkoming van het beleid, het

van diverse mogelijkheden om te leren

onze chauffeurs ritten. Ook op andere

bewustzijn wordt vergroot.”

heeft invloed op de besluitvorming. Maar

en groeien binnen het bedrijf. Ook geeft

ook toeleveranciers worden gescand

Stadswerk072 ruim baan aan stagiaires

op duurzaamheid. Onze medewerkers

en biedt het aan bijna honderd mensen

worden hierover geïnformeerd via

met een afstand tot de arbeidsmarkt een

intranet, maar we lichten ook

baan. Allemaal concrete maatregelen die

voorbeelden uit via narrowcasting

we getroffen hebben om Stadswerk072 te

schermen in ons bedrijfspand”.

verduurzamen.”

Concrete doelstellingen

2016

& resultaten

Ook voor volgend jaar staan er diverse

Iedereen binnen Stadswerk072 ontvangt

activiteiten en projecten gepland op het

concrete doelstellingen wat betreft

gebied van duurzaamheid. Gertjan vertelt:

duurzaamheid. Het scheidingresultaat is

“In het nieuwe afvalbeleidsplan zijn allerlei

positief gestegen door bewustwording

maatregelen opgenomen om het afvalper-

en verbetering om afval weg te brengen.

centage te verbeteren. Waar we in 2015 al

Gertjan licht toe: “We werken aan slimme

verschillende kolkloze wijken hebben gere-

rioolstelsels die een vermindering van

aliseerd, gaan we dit in 2016 verder uitbou-

energie opleveren. Ook de openbare

wen. Denk aan Kooimeer Zuid bijvoorbeeld.

verlichting wordt aangepakt door voor

Wateroverlast wordt effectief aangepakt

LED te kiezen. Daarnaast rijden we bij

door de implementatie van slimme infiltrati-

Stadswerk072 met auto’s op aardgas,

estroken die regenwater doorlaten en in de

elektriciteit en met hybride auto’s. Bij

bodem laten infiltreren. Het scheelt enorm

onkruidbestrijding maken we geen gebruik

in de aanleg en het onderhoud, waardoor

van chemische bestrijdingsmiddelen.

een hoop geld bespaard wordt. Bovendien

In grote delen van Alkmaar maken we

hoeft er minder water gepompt te worden

gebruik van gebakken klinkermaterialen.

naar de rioolwaterzuivering, wat energie

“Nieuwe ontwikkelingen zouden vanuit de gemeente zowel communicatief als financieel ondersteund moeten worden”

31

bewustwording

Bewustwording Bewustwording is een belangrijk onderdeel van het energieprogramma. Om onze duurzame ambities waar te maken, is de hulp van inwoners, bedrijven en instellingen nodig. De afgelopen vier jaar hebben we met het programma dan

Initiatieven vanuit de samenleving Duurzaamheid is hip. In heel Alkmaar zie je nieuwe evenementen ontstaan die in het teken staan van Duurzaamheid. Dit biedt de gemeente de ultieme kans om bij het verkrijgen van bewustwording of gedragsverandering in te spelen op bestaande evenementen, in plaats van het zelf ondersteund. Het afgelopen jaar hebben we een aantal bestaande initiatieven ondersteunt omdat deze een bijdrage leverden aan de

ook actief ingezet op het vergroten van de bewustwording van inwoners,

programmadoelstelling bewustwording. Zo heeft Bibliotheek Kennemerwaard een reeks

bedrijven en instellingen.

bijeenkomsten en interactieve workshops georganiseerd met diverse duurzame thema’s, zoals de deeleconomie, duurzame mobiliteit en duurzame mode. Ook kon dankzij de

We hebben verschillende activiteiten georganiseerd om de betrokkenheid te vergroten.

ondersteuning van het programma het lifestyle event Blits vorig jaar voor het eerst

Zo konden ondernemers mee doen aan de Let’s DO Award, een regionale prijs voor de

plaatsvinden. Het evenement dat in het teken staat van Beauty, Lifestyle, Inspiratie,

meest ‘succesvolle duurzame innovatie’ bij het MKB. En speciaal voor inwoners hebben

Trends & Sociaal, promoot een duurzame levensstijl en laat zien dat duurzaamheid juist

we ieder jaar een Groen Stadsfestival georganiseerd. Tijdens dit Stadsfestival konden

heel BLITS is.

bezoekers op een laagdrempelige manier kennis maken met de duurzame ondernemers en initiatieven in Alkmaar. Ook werkten we samen met scholen. Als eerste gemeente uit

Fairtrade gemeente campagne

Noord-Holland heeft Alkmaar zich aangesloten bij Energy Challenges, een energiebe-

Sinds september 2010 is Alkmaar Fairtrade Gemeente. Ieder jaar beoordeelt een jury

sparingswedstrijd voor het basis- en voortgezet onderwijs.

van de landelijke stichting of een fairtrade gemeente nog aan de strenge eisen voldoet. In 2014 is Alkmaar voor de 5e keer uitgeroepen tot fairtrade gemeente. Dit betekent

Ook hebben we twee mooie campagnes opgezet. Met de energiebesparingscampagne

dat de gemeente en veel winkeliers, instellingen en organisaties in Alkmaar fair trade

‘Kost je weinig energie’ wezen we inwoners op de voordelen van energie besparen in

producten verkopen of gebruiken. Deze winkels vind je op de Eerlijk Winkelen Route

huis. Met een paar kleine maatregelen bespaar je al tientallen euro’s per jaar. En

van Alkmaar. Via een app of de website www.eerlijkwinkelen.nl zie je welke winkels

afgelopen december stond Alkmaar in het teken van de campagne ‘Heerlijk Eerlijk

in Alkmaar eerlijke producten verkopen en waar ze zich bevinden. Eerlijke onderne-

Alkmaar’. Maar liefst 25 Alkmaarse ondernemers deden mee aan de promotie van

mers kunnen zich gratis aanmelden voor deelname op de route. Inmiddels is de Eerlijk

(h)eerlijk eten, drinken en winkelen!

Winkelen Route uitgegroeid tot een route met maar liefst 36 ondernemers. Ieder jaar neemt het aantal ondernemers dat zich aanmeld voor de route toe.

32

33

Doorkijk 2020

En nu verder… op naar 2020! Eigenlijk is het een duidelijk verhaal: We zijn er nog niet! De lat ligt hoog voor wat betreft de duurzaamheidsdoelen, zeker in de regio Alkmaar omdat hier de ambities ten opzichte van het landelijke Energieakkoord zijn verhoogd. Daarom is het noodzakelijk dat iedereen de komende jaren een bijdrage gaat leveren om die ambities waar te maken: inwoners, bedrijven, de niet-commerciële dienstverlening, kennisinstellingen en overheden. Door (regionale) samenwerking kunnen

De circulaire economie is een economisch

sneller en efficiënter grote(re) stappen

systeem dat bedoeld is om herbruikbaar-

worden gezet. Dit hebben we inmiddels in

heid van producten en grondstoffen te

de praktijk ervaren en wordt onderschre-

maximaliseren en waarde vernietiging te

ven in het ‘regionaal actieplan voor

minimaliseren. Anders dan in het huidige

energiebesparing en duurzame energie

lineaire systeem, waarin grondstoffen

in de regio Alkmaar 2015-2020’. In dit

worden omgezet in producten die aan

verband is afgesproken dat we als

het einde van hun levensduur worden

Alkmaar ons zwaartepunt zullen leggen

vernietigd. Er worden kansen gezien om

bij het onderdeel ‘opwekking van

met Stadswerk072 recycling van afval

duurzame energie’. Met de HVC en het

een stap verder te brengen. Initiatieven

energiecluster binnen onze gemeente-

op het gebied van delen (deeleconomie)

grenzen zijn de juiste randvoorwaarden

worden in dit verband ook als waardevol

daarvoor aanwezig. Dit laat onverlet dat

gezien.

een stad met de omvang van Alkmaar

34

ook op andere thema’s moet blijven

Vanuit de rol van de gemeente is het

inzetten om de gewenste verduurzaming

logisch en noodzakelijk dat de

te behalen.

gemeente een verantwoordelijkheid

35

neemt bij initiatieven op het gebied Aangezien er ook de komende jaren

van bewustwording. Bewustwording

in regionaal verband intensief wordt

loopt als een rode draad door alle

samengewerkt en de voortgang van de

hierboven genoemde sectoren en thema’s

voorgenomen verduurzaming wordt

heen. Bewustwordingsinitiatieven

gemonitord, lijkt het logisch om de

moeten uiteindelijk bijdragen aan

gemeentelijke doelen te koppelen aan de

gedragsverandering bij inwoners

vijf sectoren die in het regionaal actieplan

en bedrijven en ervoor zorgen dat

worden beschreven, namelijk:

energiebesparing en investeren in een duurzame samenleving wordt bevorderd.

Mobiliteit en Transport

fairtrade en het stimuleren van het

Wonen

gebruik van streekproducten en

Bedrijven

biologische producten passen ook onder

Niet commerciële dienstverlening

deze noemer.

Duurzame energie Om naar de buitenwereld kenbaar te Onder deze sectoren zijn diverse

maken waar de gemeente Alkmaar de

activi-teiten en projecten te hangen in

komende jaren concreet op gaat inzetten

de vorm van een uitvoeringsprogramma.

in de verduurzaming van Alkmaar en

Dat programma moet mede tot stand

de regio, zal de gemeenteraad worden

komen met een diversiteit aan stake­

voorgesteld om dit jaar een nieuw plan

holders uit de samenleving.

uit daarvoor uit te werken.

Circulaire economie wordt ook als een thema gezien waar een rol voor de gemeente is weggelegd.

Samen werken aan een duurzaam Alkmaar en een duurzame regio!

H2X / 2150073

38