Daarbij zie je dat de oorspronkelijk zakelijk bedoelde wens opnieuw wordt geïntroduceerd. Heel wat bedrijven, vooral ook online bedrijven, doen aan klantenbinding door het versturen van een mailbericht, waarin ze de klant het allerbeste wensen, maar eigenlijk bedoelen ze dat ze aandacht vestigen op hun bestaan en mogelijkheden. Daar is natuurlijk niets mis mee, maar bij nieuwjaarskaarten gaat het ook om de verzorging. Zomaar een kaartje sturen kan iedereen wel. Een kaart er uit laten springen is de kunst. Dat is een wezenlijk onderdeel van die traditie. Zo is er op het gebied van het wensen nog een traditie. In veel archieven, ook de kleinere, kom je bijzondere brieven tegen, wensbrieven of wenskransen. De voore bedrukte ansichtkaart is een 19 eeuwse uitvinding. Ook voordien kende men papieren wensen. In Nederland, e Duitsland en Engeland was er vanaf de 17 eeuw een traditie van de ‘wenskrans’, ook wel ‘wensbrief’ genoemd. Een blad papier met een decoratieve, voorgedrukte sierrand (de ‘krans’). Binnen zo’n krans schreven schoolkinderen, in hun allermooiste handschrift, een gedicht of rijmbrief om hun ‘Geliefde Vader en Moeder’ een zalig kerstfeest te wensen, een broer of zusje te feliciteren, of ‘Eerwaarde Peetje’ voor het komende jaar geluk te wensen. Hun plechtstatige verzen ontleenden zij aan voorbeeldboekjes en vaak hielp de schoolmeester ook nog een handje mee, bijvoorbeeld bij het calligraferen van de hoofdletters. Maar in feite was het dichtwerk van ondergeschikt belang, en ging het er vooral om dat een kind kon laten zien welke vorderingen het de afgelopen maanden in zijn schrijfkunst had gemaakt. Ook in het archief van de gemeente HardinxveldGiessendam bevinden zich dergelijke interessante brieven.
37 BEKNOPT
21.02.2015
ONLINE MUSEUMNIEUWSBRIEF EFFE BOMEN… De – gevoelsmatig – langste maand zit er al weer op en ook de korte maand van het jaar is al aan het afbouwen. Opnieuw weinig of geen winter deze keer. Half januari kwamen de sneeuwklokjes en de winterakoniet al brutaal tevoorschijn. Half februari staat een aantal tulpen al in knop. Wat bezoekers betreft is het een rustige winter geweest. Het expositieprogramma is echter van dien aard dat verwacht mag worden dat daarin snel verandering gaat komen. Iedereen is er op voorbereid. De winter is ook gebruikt voor veel onderhoudswerkzaamheden. Zo is er heel wat binnenschilderwerk verricht en komt er meer parkeerruimte op eigen terrein. Dick de Jong
KOMENDE ACTIVITEITEN
t/m 28 februari 2015 expositie Het Varken in de Kunst 7 maart t/m 16 mei 2015 expositie Dinky Toys 19 maart 2015 lente avond. 28 maart 2015 ruilbeurs Dinky Toys. 18 april 2015 Museumweekend
KRANSEN OF WENSBRIEVEN De tijd van nieuwjaarwensen is inmiddels al lang voorbij. Hoewel sommigen menen dat dit de hele maand januari nog mag. Volgens de etiquette is de eindtijd voor het elkaar een gezegend en gezond nieuwjaar wensen half januari. In de vorige editie van Beknopt is wat dieper ingegaan op de nieuwjaarskaart. Een met tradities samenhangend gebeuren dat aangeeft dat het verzenden van kaarten per post nog veel gebeurt. In toenemende mate wordt hier ook de digitale nieuwjaarswens aan toegevoegd. BEKNOPT 37
Wensbrief van Leendert Arends Bos 1771 (archief Hardinxveld). 1
februari 2015
Aan het fenomeen van de wenskrans, dat omstreeks 1800 zijn hoogtepunt bereikte, was in het verleden maar weinig aandacht besteed. De prenten werden wel hier en daar verzameld niet zozeer vanwege die handgeschreven gedichten, maar juist om hun fraaie sierranden. Ook de kunsthistorica Leontine Buijnsters-Smets kocht om die reden ooit een prent met ingekleurde tafereeltjes van ijsvermaak en winterpret – de omlijsting van een handgeschreven nieuwjaarsgedicht uit 1769. Tijdens haar zoektocht naar de geschiedenis en betekenis van de ‘decoratieve prenten met geschreven wensen’ bracht ze vervolgens een omvangrijke collectie bijeen, en schreef ze een uiterst gedetailleerde, inventariserende studie over deze bijzondere vorm van drukwerk. De auteur kwam meer dan duizend verschillende wenskransen op het spoor, en de aandacht gaat in haar boek vooral uit naar de grote variëteit in iconografische thematiek: in de eerste plaats natuurlijk Bijbelse taferelen, en daarnaast ook stad- en landzichten, kermisbeelden, illustraties van volksvermaak en volksgebruiken, van ambachten en beroepen. Daar zitten juweeltjes bij, en die zijn in dit boek ook schitterend weergegeven: een sierrand waarop een borduurwinkel en dameskransje te zien is; een prent met bloemenzuilen en gezicht op het Paleis op de Dam of een wensbrief met een Indisch tafereeltje. Leontine Buijnsters-Smets: Decoratieve prenten met geschreven wensen, 1670-1870. Vantilt, 256 blz. € 34,90
familieleden. Voor de tekst van hun wensen - vol eerbied en godsvrucht - gebruikten ze voorbeeldenboeken en ook voor het mooi schrijven van de tekst bestonden voorbeeldenboeken voor calligrafie of ‘pennetrekkerij’. Deze wens werd in 1737 geschreven door Geertje Beyaert. Hij is gericht aan haar oom en tante (‘Waarde Oom ende Meuy’)en is de oudste nieuwjaarswens in de collectie van het KOG. Meestal werden de wensen geschreven op papier met voorgedrukte randen (de ‘kransen’) die dan ingekleurd konden worden.Geertje heeft extra haar best gedaan: ook de versiering van haar Nieuwjaarswens heeft ze zelf getekend, waarschijnlijk naar voorbeelden van prenten of schilderijen. Bovenaan is iemand een pen aan het snijden (om te calligraferen) en onderaan heft een vrouw het glas op het nieuwe jaar.
INFORMATIEOVERDRACHT In elk museum worden de bezoekers op de een of andere manier geïnformeerd over wat er te zien is. Daar zijn meerdere mogelijkheden voor, soms worden die zelfs gecombineerd of naast elkaar gebruikt. Vooral bij een expositie is het erg belangrijk dat de bezoeker voldoende informatie krijgt. Een museum heeft namelijk vooral ook een educatieve functie. Daarnaast is ook algemene informatie over het onderwerp, de kunstenaars of anderszins van belang. Een museum waar dit altijd heel erg goed en zorgvuldig gebeurt is het Singer in Laren. Ook in ons museum hangen er ‘anderande’ bordjes. Om aan te geven in welke ruimte de bezoeker is, of de bezoeker te verwijzen naar de museumzolder of de koffiekamer. Soms hangen er ook bordjes die praktisch noodzakelijk zijn. Bijvoorbeeld dat bezoekers niet met natte kleding door het museum mogen lopen. Vocht is namelijk heel slecht voor museale voorwerpen. Dergelijke bebording moet in één hand blijven. Dan heeft het een gelijkmatige uitstraling. Ook dat is belangrijk. Dan is er nog de gelegenheidsbebording. Bijvoorbeeld als iets net is geschilderd staat er een briefje of bordje ‘nat’ bij. Als een plaats gereserveerd moet zijn voor iemand staat dat vermeld. Soms is de tekst van dergelijke tijdelijke meldingen grappig. Dat ontdekte Peter Boersma, die er een boek over maakte. ‘Briefjes op ramen en deuren’, een bonte verzameling briefjes, waar een hele wereld achter schuil gaat. Te koop in de boekhandel voor € 14,95, ISBN: 9789462580176
Bovenstaande prent is afkomstig uit De Atlas Zeden en Gewoonten van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap. Deze bevat tientallen nieuwjaarswensen, wensbrieven of wenskransen, die door kinderen uit gegoede kringen (meestal meisjes) werden geschreven voor hun BEKNOPT 37
2
februari 2015
UIT HET MUSEUM
leveren, bossen hoep en bossen spaanders. In de film zijn ze heel even – een ogenblikje maar – te zien; je moet het wel weten… Toch leuk!
HET VARKEN IN DE KUNST Dat niet alleen het eten van varkensvlees, maar ook ‘het hele varken’ niet meer sexy is, hebben we gemerkt tijdens de huidige expositie. Een prima gewaardeerde expositie, maar in tegenstelling tot de hoge verwachtingen bracht deze expositie niet zoveel bezoekers.
TOEKOMSTBESTENDIG ZIJN Succes hebben is fijn, denken we. Maar is dat wel zo. Dit is de tendens van een artikel in een landelijke krant van enkele weken terug. Zolang je succes hebt, ben je geneigd om achteroverleunend te gaan genieten van dat succes. Maar je realiseert je dan niet dat je daarmee op de verkeerde weg bent. Een ondernemer, een echte ondernemer, is constant bezig met innoveren. Innoveren wil niet zeggen dat je constant verandert en vernieuwt. Innoveren betekent dat je continu nadenkt over je toekomst. En in de gevallen dat dit succesvol lijkt overgaat tot verbetering. In feite doen we dat in Museum De Koperen Knop al 25 jaar zo. En dat gaat al 25 jaar goed. Maar wellicht kan dit nog wat beter. Door nog meer naar de veranderingen in de samenleving te kijken. De wereld om ons heen verandert continu en in een snel tempo. Daar moet meer naar worden gekeken, op ingespeeld en nageleefd. Wat wij in het museum doen en organiseren moet aansluiten bij de vraag die er bij het bezoekerspubliek is. Het is verleidelijk om je eigen mening een beetje te laten meewegen. Maar dat is niet goed. Je eigen mening mag alleen naar voren komen om waar nodig bij te sturen. Het lijkt lastig, maar dat is het in feite niet. Als museummedewerker moet je gewoon zorgen dat je gaat denken als een ondernemer. Leuk en interessant!
KINDERWORKSHOPS Zeker een succes was de eerste workshop ‘schilderen op doek’, met als thema: het varken in de kunst, speciaal voor kinderen.
PERSONEEL In dienst getreden als aspirant suppoost: Arie de Jager uit Sliedrecht. Vrijwilliger Ad Kop is intussen ook lid geworden van de expositiecommissie. PLANNING Iets van te voren goed regelen betekent niet alleen dat het veelal soepeler verloopt, maar het geeft ook veel tijdwinst. Want iets achteraf rechtzetten kost meestal erg veel tijd en energie. Nog afgezien van het ongemak en de wrevel, die er door ontstaat. De ervaring in De Koperen Knop heeft geleerd dat plannen erg belangrijk is. Dat gebeurt dan ook veelvuldig, maar niet altijd zijn de betrokkenen daar zo blij mee. Op het moment dat die planning komt althans. Moeten ze al weer aan de slag. Maar als ze eenmaal ‘de slag’ te pakken hebben, wordt het beeld anders. Op dit moment hebben we voor de exposities alles ingepland. Dat gebeurt rondom de publiciteit. Wanneer de afbeelding voor het affiche er moet zijn, wanneer het affiche gereed moet zijn, wanneer de affiches in de en-
IN HET NIEUWS Onlangs is de film Michiel de Ruyter in première gegaan. Een Nederlands spektakelstuk met heel veel geweld maar ook heel mooie historische beelden en een belangrijk onderdeel politieke geschiedenis. Museum De Koperen Knop heeft rekwisieten voor de film mogen BEKNOPT 37
3
februari 2015
veloppen gaan, enzovoort. Van de belangrijkste dingen tot de kleinste details. Daar voegen we binnenkort ook de nu al bekende andere activiteiten aan toe. Volgend jaar hopen we die activiteiten al voor de jaarwisseling 2015/16 te hebben bedacht, want dan kunnen we een jaarkalender maken, wat voor de publiciteit heel erg belangrijk is. Maar ook ‘kleinere activiteiten’ worden vooraf goed geregeld. Kort voor de opening van een expositie mailt de directeur een taakverdeling rond. Daar staat precies in vermeld wat er van wie wordt verwacht, zoals de inkoop van het kaasje en het flesje wijn, dat elke openaar krijgt. Maar ook wie er toeziet op het parkeren, wie de microfoon gereed moet zetten (en gecontroleerd moet hebben dat die het goed doet), wie de gasten waar ontvangt enzovoort.
Inmiddels heeft de VVV Zuid-Holland Zuid tegen de wijziging geprotesteerd bij de landelijke VVV, wat ertoe heeft geleid dat wij een VVV-folderservicepost blijven. Er zijn vergaande plannen om de bestaande folderkast in de koffiekamer te gaan vervangen voor een veel mooier en een veel beter in haar omgeving passende kast.
MUSEUMWINKEL De uitbreiding van de museumwinkel, vorig jaar, begint zijn vruchten af te werpen. Veel bezoekers nemen een aandenken mee, vinden er een cadeautje of komen voor de kaarten, waarmee ze anderen willen verrassen. En dat allemaal tegen lage prijsjes. Ook komt het steeds meer voor dat bezoekers alleen voor de museumwinkel komen. Natuurlijk betalen die geen entree. Dat laatste geldt trouwens ook als u niet het mseum wilt bezoeken, maar wel trek hebt in een kopje koffie of thee.
EXPOSITIE DINKY TOYS Dinky Toys is een begrip geworden. Kort na de Tweede Wereldoorlog kwam deze modelauto in de belangstelling en werd het een vermaard kinderspeelgoed en al snel ook een verzamelobject. Van 7 maart t/m 16 mei 2015 is in Museum De Koperen Knop in HardinxveldGiessendam een grote hoeveelheid Dinky Toys te zien. Dinky Toys waren in de naoorlogse jaren van wederopbouw in opkomst. Twintig jaar lang namen deze modelauto’s een vooraanstaande plaats in bij de jeugd, maar nadrukkelijk ook bij hun ouders. Alle andere merken modelauto’s konden volgens de kenners niet tippen aan deze enige echte. Dinky Toys was een Brits merk en onderdeel van het Meccano-concern. Dinky Toys maakte auto's van zamak, een legering van zink en aluminium, in ongeveer de schaal 1:43. De productie begin in zowel Groot-Brittannië als Frankrijk min of meer tegelijkertijd. Er werden ook wel modellen voor Dinky Toys geproduceerd in Nederland bij Best Box en in Spanje door Pilen. Later werd er ook in China geproduceerd maar deze worden als 'nep' beschouwd. Er zijn 1.300 verschillende modellen gemaakt. Van bijna elke auto die op de markt kwam was ook wel een Dinky Toy verkrijgbaar. Ook veel vliegtuigen, poppetjes en straatmeubilair. Dinky Toys werd van merknaam een productnaam en alle modelauto’s gingen ineens die naam dragen. Daarom zal op de expositie ook veel aandacht worden geschonken aan vergelijkbare modelauto’s, zoals DAF, Husky, Corgi Toy, Lledo, Vanguards, Matchbox, Siku, Solido, Cougar, Pilen, Tekno, LIon Car, Scalextric, Fleischmann, Cars en andere merken. Ook de productie van speelgoedauto’s, gemaakt in gietmallen komt aan bod, evenals veel andere bijzondere voorwerpen die bij dit onderwerp horen. Ook komen er demonstraties met een grote racebaan en zal er op 28 maart 2015 en op 2 mei 2015 een grote ruildag worden georganiseerd.
In de museumwinkel zijn heel mooie kaarten te koop, los of per setje.
VVV FOLDERSERVICEPOST Zoals bekend zijn wij al weer heel wat jaren een succesvolle folderservicepost. Dat wil zeggen dat de regionale VVV ons als een verlengstuk mag voeden met foldermateriaal e.d., zodat mensen uit onze directe omgeving voor dat materiaal niet naar een van de VVV-kantoren behoeven af te reizen. Enige tijd terug kregen wij bericht via de VVV ZuidHolland Zuid dat wij ons voortaan ‘toeristisch informatiepunt in de VVV databank’ zouden gaan heten. Omdat dit nogal misleidend is voor het bezoekerspubliek hebben wij hiertegen geprotesteerd. Want de toerist zou dan kunnen gaan denken dat wij VVV-service zouden gaan verlenen. Dat is niet juist. Wij verstrekken foldermateriaal en daar blijft het bij. Wij hebben de kennis van een VVV-service namelijk helemaal niet voorhanden. BEKNOPT 37
4
februari 2015
LENTE AVOND Op donderdag 19 maart 2015 is er in het museum een heel speciale lente avond. Deze duurt van 19.30-22.00 uur en dan worden er kleurrijke workshops georganiseerd: PAASKRANS maken van natuurlijke materialen o.l.v. Willemijn van Bloemmijntje € 22,50 p.p. PLACEMAT SJABLONEREN o.l.v. textieldesigner Cora de Kok € 7,50 p.p. ORIGAMI papiervouwen om een kopje met schotel o.l.v. Mien Krouweel € 15,00 p.p. BORDJES BESCHILDEREN o.l.v. Hanny Schouten € 5,00 p.p. DEMONSTRATIE BONBONS MAKEN met verkoop door Ad van der Hoogt – Tuin van Vruchten en Bonbons. Alle workshops zijn inclusief materialen en koffie/thee met wat lekkers. Wel graag VOORAF INSCHRIJVEN.
Opnieuw kreeg het museum unieke textiele voorwerpen aangeboden.
COLOFON: Redactie : Dick de Jong. Assistentie : Willy de Jong, Alida de Jong-Ambachtsheer en Elly Snijders- Koopmans en Johan de Jong. Foto’s : Dick de Jong en Ewoud Klop e.a. Voor de samenstelling van deze uitgave is gebruik gemaakt van artikelen en teksten van derden. Voor zover iemand meent dat hierbij de kopierechten zijn geschaad kan er contact worden opgenomen met de redactie.
Ad van der Hoogt demonstreert zijn vakkennis.
MUSEUM DE KOPEREN KNOP
TEXTIELSCHENKINGEN Mevrouw Huisman uit Hardinxveld-Giessendam schonk het museum: twee naalden- en speldenboekjes, een krantenhouder, een gehaakt tasje, een kapmanteltje, twee placemats met vingerdoekjes, een merklap, twee boekomslagen, vier geborduurde vingerdoekjes, gehaakte en geborduurde kleedjes en een theemutshoes. Mevrouw de Groot uit Noordeloos gaf twee werkjasjes. Mevrouw De Nijs-Zwijnenburg uit Giessenburg kwam met een corset, een meisjesschort, twee borstrokken en een lap tijk stof. Van mevrouw Vink uit Dordrecht kreeg het museum een zwart jack, een rok, een jack met rok (blauw 1860), vier vrouwenlijfjes, een grijs gestreepte pantalon, drie vrouwenonderbroeken, een wit katoenen japon, een kapothoed, negen paar steekmouwen, twee onderrokken, een petticoat, een mutsje, een reticule, zeven kinderhemdjes, vijf kinderjurkjes, twee kinderovergooiers, een commodekleed, een doopkussen, naai-, brei- en borduurvoorbeelden een zakdoektasje, een boekomslag, twee broderie lappen, twee befjes, zes kraagjes en een kraagje met manchetten.
BEKNOPT 37
Het cultureel en historisch centrum in de Alblasserwaard Binnendams 6 3373 AD Hardinxveld-Giessendam 0184-611366 www.koperenknop.nl
[email protected] NL11RABO0395001005
Open:
dinsdag t/m vrijdag 13.00-17.00 uur en zaterdag 11.00-17.00 uur
De uitbreiding van het aantal parkeerplaatsen wordt zichtbaar.
5
februari 2015
