BEKNOPT JAARGANG 6
49 MAART 2016
ONLINE MUSEUMNIEUWSBRIEF De dakpannen zijn intussen al overgebracht naar het museumterrein.
EFFE BOMEN…
rubber hamers, zodat er niets kapot kon gaan) hebben zich ingezet voor het verplaatsen van dit unieke gebouwtje. Bij veel boerderijen stond vroeger een stookhuisje, hier in de streek ook wel stookhok genoemd. Ze waren ontstaan in de tijd van de – grotendeels – nog houten boerderijen, met rieten daken. Vanwege het brandgevaar wilde men in die boerderijen zo weinig mogelijk vuur maken. Daarom kwam er op enige afstand een stookhuisje te staan, meestal dicht bij een sloot. Vaak worden ze verward met bakhuisjes, maar hun functie is verschillend. Een bakhuis is van oorsprong de ruimte waar meerdere boerengezinnen hun brood bakten. Vaak stonden de bakhuizen bij de grootste boerderij en konden door iedereen worden gebruikt. De functie van stookhuisjes beperkt zich tot de boerderij waar dit bij staat. Om het waswater te koken, of het voer voor de varkens. Ze werden ook gebruikt bij de slacht en later als berging van de tuinstoelen of als kinderspeelhok.
Bij het opruimen van tijdschriften kwam ik een oude versie tegen van Onze Taal. Daarin stonden wijsheden van ouders en grootouders. Goed bij de tijd van het jaar passend is de volgende opmerking, die in een gezin steevast werd gemaakt als er een gekookt eitje bij het eten werd geserveerd:
Pa zei dat ma’s ei pa’s ei was, maar ma zei dat pa’s ei ma’s ei was. Als je tegenwoordig aan tafel gaat is er altijd wel een disgenoot die nog even iets met zijn mobiele telefoon moet doen. Dan kon vroeger gelukkig nog niet. Toen was er nog alle tijd voor dit soort flauwe, maar tegelijkertijd leuke woordgrapjes. Dick de Jong
KOMENDE ACTIVITEITEN E.D. 2 april 2016 14 april 2016
16 t/m 23 april 2016 11 en 25 mei 2016 4 juni 2016
Museumweekend 11.00-17.00 uur gratis toegang Museumnacht 19.00 - 22.00 uur met bloemenworkshop, proeverijtjes. Een gezellige ontvangst en gratis toegang voor iedereen. MUSEUMWEEK - thema Ons Echte Goud: depot open op 16 en 20 april 14.0016.00 u WORKSHOPS STIPPEN EN STREPEN – voor kinderen en ouders 14.00-16.00 u ZOMERFAIR – verkoopkramen, met demonstraties, workshops en visbakken 10.00 – 16.00 u
Het huisje dat hier wordt herbouwd hoorde vroeger bij de boerderij die tussen Binnendams 42 en 50 in stond en was in gebruik bij de familie Walraven. Na het overlijden van mevrouw Walraven kwam het in bezit van de Hervormde Kerk, die de grond wil verkopen voor woningbouw. Om die reden wordt het huisje op de oude plaats steen voor steen afgebroken en achter Museum De Koperen Knop weer opgebouwd. Dankzij de inzet van gulle geldschieters en enthousiaste vrijwilligers… Jammer dat het traject om zover te komen zo lang duurde en met zoveel regelgeving gepaard moest gaan. Naar aanleiding van de foto die in de regionale pers verscheen werd opgemerkt dat de meewerkende jeugd mogelijk minder voorzichtig was. Die ‘beste stuurlui aan wal’ wisten niet dat hoe goed de voorbereiding was geweest. Natuurlijk was hun gereedschap aangepast aan de belangrijkheid van de klus…
STOOKHUISJE NL-Doet is door Museum De Koperen Knop op twee manieren ingevuld. Op de vrijdag dankzij de inzet van medewerkers van de Rabobank, waarover verderop meer en op zaterdag dankzij museumvrijwilligers en de Buurtvereniging Van Spoor tot Knop. Die zaterdag is het stookhuisje bij Binnendams 42 op deskundige wijze gesloopt. Oud en jong (de jeugd was uitgerust met
BEKNOPT 49
1
maart 2016
HERKOMST Rokjesdag zal voor een enkeling een nogal seksistische bijsmaak hebben. Iets wat ouderwets is en dus niet meer hoort. Toch is de herkomst van rokjesdag zoals wij die kennen vrij recent. Er wordt in Nederland pas over rokjesdag gesproken sinds het einde van de vorige eeuw. Het is een vertaling van het Engelse skirt day. In Groot-Brittannië is die kreet al veel eerder ingeburgerd geraakt. Hoewel we er geen zekerheid over hebben mag worden aangenomen dat de vernederlandste versie wellicht al enkele decennia om erkenning of zelfs inburgering in het vocabulaire van de Nederlander smeekte. Maar buiten een enkele nafluitende bouwvakker of wat opgewonden kantoormedewerker werd er weinig of geen ruchtbaarheid aan het curieuze fenomeen gegeven.
Het museum op zaterdag 19 maart 2016.
ROKJESDAG LENTE De eerste lentedag waarop het kwik boven de twintig graden uitkomt wordt doorgaans officieus gedoopt tot rokjesdag. Een term die geen nadere toelichting behoeft. Wanneer die dag valt is helemaal afhankelijk van het weer. Het zal warm genoeg moeten zijn om de panty thuis te laten en in rok op straat te verschijnen. De alternatieve naam is blotebenendag. Waar die term vandaan komt is een vraagstuk voor de cultuurhistorie.
BEKENDHEID Dit veranderde in 1996, toen de inmiddels overleden auteur Martin Bril in Het Parool een column schreef met de titel Rokjesdag. Vanaf toen ging het snel en kreeg Bril jarenlang de eer om in Het Parool en later De Volkskrant officieel de rokjesdag uit te roepen. De originele bedenker van rokjesdag is een Brit en niet onze Bril. Tenminste dat dachten wij. Inmiddels is duidelijk dat Skirt Day geen Engelse vinding is, maar en Amerikaanse. Amerika, het land waar alles wat nieuw is wordt ontdekt: The first day–usually a couple of weeks after the start of spring in areas which experience significant seasonal variation (such as the northeast US)–on which a large majority of girls and women wear their newest skirts.
ERKEND Het woord is intussen opgenomen in de Dikke Van Dale, en zal daar voorlopig ook niet uit verdwijnen. Want rokjesdag bekt nog steeds beter dan kortebroekendag of het alternatief van Theodor Holman uit 1997: bloesjesdag. De populariteit van rokjesdag lijkt de komende jaren niet af te nemen. Regisseur Johan Nijenhuis heeft een romantische komedie over het fenomeen gemaakt, compleet met sfeerbeelden opgenomen in het Amsterdamse Vondelpark en het Museumpark. Deze film is kortgeleden op het witte doek verschijnen.
HET PROCES Dat de weegschaal vaak gemakkelijk doorslaat, blijkt uit het feit dat Beautyexpert Debbie Zwiers een stappenplan heeft opgesteld, ter voorbereiding op rokjesdag. Het werd gepubliceerd in de editie Vrouw van de Telegraaf. Beknopt weergegeven gaat het om: Stap 1: Scrubben. Lekker onder de douche heel je lijf scrubben.
Een bijzondere rok tijdens het ROK-festival. BEKNOPT 49
2
maart 2016
Stap 2: Scheren. Zorg voor gladde benen en de haren verwijderen. Stap 3: Smeren. Na het douchen goed insmeren met bodylotion. Zijn je benen echt nog te wit, meng er dan een beetje zelfbruiner door en verdeel het goed. Stap 4: Bruisen. Je voeten verwen je met een voetenbad met een heerlijke bruisbal erin. Stap 5: Glans aanbrengen. Zorg met een bodylotion of bodyolie voor een mooie glans op de benen. Of dit laatste ook cultuurhistorie is, kan worden betwijfeld. Maar het is niet onmogelijk dat we over een jaar of wat dit ultramoderne gedoe daar wel onder scharen. Cultuurhistorie staat niet stil, het leeft!
maar een vast onderdeel van het ontwerp. Ingewikkeld was het wel. Nadat het bovenste mandje bij de kassa was geleegd moest het onderste omhoog om te worden aangeslagen. Uiteindelijk ontstond in 1949 de winkelwagen zoals we die nu nog gebruiken: de wagen met één grote mand die via een opklapbare achterzijde in elkaar kan worden geschoven. De geschiedenis van het winkelwagentje is onlosmakelijk verbonden met die van de supermarkt, waarmee Europa na de Tweede Wereldoorlog kennismaakte.
MUSEALE ZAKEN EXPOSITIE OPEN MUSEUM
HET WINKELWAGENTJE
De opmerking gemaakt in een vergadering van de Expositiecommissie, dat het wel weer eens tijd werd voor de streekbewoners om te mogen exposeren, bleek een geweldig succes. 150 aanmeldingen waarvan de meeste twee kunstwerken aanboden. Het is een pracht expositie geworden, die een bezoek meer dan waard is.
In 1883 gaf Emile Zola in zijn boek Het Paradijs voor vrouwen een impressie van het winkelen in een warenhuis. Hij beschrijft een vrouwelijke klant die haar almaar groeiende hoeveelheid aankopen op een stoel plaatst die vervolgens door een gedienstige maar steeds meer uitgeput rakende medewerker achter haar aan wordt gezeuld om tenslotte onder het gewicht van de vele waren te bezwijken. De vraag dringt zich op waarom Zola’s kooplustige dame geen winkelwagentje gebruikte. Het antwoord is simpel: dat bestond toen nog niet. In 1937 maakte het winkelwagentje zijn entree in de wereld van het kopen. De industriele productie van huishoudelijke goederen en levensmiddelen was op gang gekomen en er was een nieuwe manier gevonden om deze producten aan de man te brengen: de zelfbediening. De allereerste winkel met zelfbediening opende in 1916 in Memphis – Tennessee de deuren. De winkel droeg de vreemde naam Piggly Wiggly (het waggelende varkentje) en bood een nieuwigheid: de klant moest zelf zijn boodschappen bij elkaar zoeken en de zelfbedieningszaak stelden daarvoor een winkelmandje ter beschikking. Maar een winkelmandje legt beperkingen op aan de omvang van de aanschaf en is zwaar om te dragen. Het was Sylvan Goldman, eigenaar van een aantal supermarkten met de opvallende naam Humpty Dumpty, die in 1937 met een serieus alternatief kwam. Hij bedacht een inklapbaar wagentje met vier wieltjes en twee plateaus waarop elk een mandje gezet kon worden. Het leek het ei van Columbus maar in het begin waren de klanten nog wantrouwig. Niemand gebruikte de boodschappenwagen. In 1946 werd een karretje bedacht dat in een andere wagen kon worden geschoven, wat veel plaatswinst opleverde en de mandjes waren bovendien niet meer los BEKNOPT 49
Tijdens het inbrengen van de werken stonden er vele flies…
En men kwam met zeer divers werk.
Het was druk bij de opening. 3
maart 2016
Onderdeel van de expositie Open Museum is Kunst met een kleine K. Dat is een project van de openbare basisschool de Driemaster, die een eigen expositie heeft op De Etage van het museum.
VRIJWILLIGE ZAKEN DE JONGSTE VRIJWILLIGER 18 jaar is hij. Robert Verhoeff, onze jongste vrijwilliger. Op een mooie zaterdagmorgen spraken we elkaar en stelde de redacteur van deze uitgave hem wat vragen. Robert volgt een opleiding werktuigbouwkunde. Een nogal theoretisch gebeuren. Robert noemt het zelf: In zijn studie werkt hij met koud materiaal. Hier in De smederij van De Koperen Knop kan hij werken met warm materiaal. Dat is een geweldige aanvulling op zijn studie. Alleen vanuit boeken iets leren kan niet. Materiaal moet je ervaren, voelen. Op enig moment kreeg hij contact met Harm Struik, een van de vroegere smeden van het museum, die hem aanraadde eens contact te zoeken met De Koperen Knop. Sindsdien is Robert veel in de smederij te vinden, waar het hij uitstekend naar zijn zin heeft.
Een politiek onderonsje tussen een raadslid Johan van Wijngaarden en Trudy Baggerman, de wethouder van Cultuur. die de opening van de expositie verrichte.
KLEINKUNST-OPTREDEN Op vrijdagavond 4 maart 2016 was het een gezellige drukte in het museum. Velen kwamen voor een geweldige uitvoering van Jong Belegen. De titel ‘Van oude dingen en mensen die voorbij komen’ beloofde veel goeds en dat was het ook. De zusjes Vera en Judith (gespeeld door Joyce Turek en Marjan de Wilt), helpen hun enig overgebleven tante, de tweelingzus van hun overleden moeder, met het verhuizen naar een seniorenwoning. Omdat tante nog aan het overwinteren is in Spanje, laat ze graag aan haar nichtjes over wat er met al haar spulletjes moet gebeuren, maar dat is geen sine cure. Aan alles wat door hun handen gaat kleeft wel een herinnering of is een anekdote aan verbonden. Veel voorwerpen zijn nog van opa en oma geweest, want tante is nooit getrouwd en is in haar ouderlijk huis blijven wonen. De oude snijbonenmolen, het geborduurde tafelkleed, de bakelieten radio, Vera wil het liefste alles bewaren en van Judith mag alles gerust naar de Kringloopwinkel of beter nog weg! Maar er zijn ook een paar opzienbarende vondsten. Wat had tante met die geheimzinnige A waarvan ze brieven vinden? Waarom zijn er opeens een paar lege bladzijden in het fotoalbum dat ze tegen komen. Serieuze, ontroerende en grappige liedjes wisselen de gesprekken anekdotes en overpeinzingen van de zusjes af.
SPIJKERS VOOR DE PASSION Soms krijgt het museum het verzoek om iets speciaals te leveren. Dit keer was de kerk van Giessen-Oudekerk de opdrachtgever. Zestig spijkers, ja echte spijkers, geen gedraaide draadnagerls of andere namaak! Natuurlijk staan de smeden van de Koperen Knop borg voor een stuk vakwerk. De spijkers zijn bedoeld voor de Passion-activiteiten van de kerk rondom het Paasfeest.
BLOEMENWEIDE De museumtuin is de afgelopen jaren grondige beetgepakt. We hadden ervaren dat om te kunne blijven genieten van wat de tuin ons bood, er werk gedaan moest worden. Bij de uitvoering van dat werk is er vooral gedacht aan zorgen voor de toekomst. En nu dat rond is, is het tijd voor volgende zaken. Zoals eerder vermeld in deze nieuwsbrief staat er een bijenkast in de tuin. Intussen is ook een aantal oude landbouwwerktuigen in de tuin geplaatst, wat het museale karakter ten goede komt. Komend najaar willen we starten met de aanleg van een bloemenweide. Op het eerste stuk weiland, dat stuk dat wat hoger ligt dan het andere, gaan we proberen voorzieningen te treffen wat de groei en bloei van een groot aantal bloemen ten goede komt. De aanleg en het onderhoud van een bloemenweide moet echter breed wor-
De ene zus is duidelijk makkelijker in het weggooien dan de andere. BEKNOPT 49
4
maart 2016
goederen en zal ook deel gaan uitmaken van de expositiecommissie. Robert Verhoeff uit Hardinxveld-Giessendam is vrijwillig smid geworden. Ineke van Wijngaarden uit GrootAmmers, Gertia Steverink uit Sliedrecht, Hannie Advokaat uit Hardinxveld-Giessendam en Cobie van Wijngaarden uit Hardinxveld-Giessendam komen het theetuinteam versterken. Annelies de Koning gaat de directeur secretarieel ondersteunen en wordt tevens secretaris van de Stichting Vrienden van De Koperen Knop.
den gedragen. Ook qua uitvoering. Voor de begeleiding, het onderhoud en de educatie zoeken we nog vrijwilligers. Aanmelden kan bij Ad Kop of bij de directeur.
THEETUIN De werkzaamheden om binnenkort achter het museum een theetuin te kunnen openstellen zijn in volle gang. Waterleiding en stroom waren de eerste vereisten. Wat er precies wordt gedaan wordt grotendeels bepaald door de van toepassing zijnde regelgeving. Niet alleen op het gebied van de hygiëne zijn er specifieke eisen, maar ook bezoekers stellen eisen. Zo moet er een warmwatervoorziening in de nabijheid zijn, over een koelkast worden beschikt, er meerdere koppen koffie tegelijk kunnen worden gezet. En zo zijn er meer zaken, die een serieuze invulling vergen. Zodra we meer weten over de openstelling wordt u geïnformeerd.
VRIJWILLIGERS WELKOM Eerdere oproepen leidden tot veel reacties. Er is echter behoefte aan nog meer mensen. Eigenlijk op alle terrein waar het museum zich mee bezighoudt. Op dit moment zoeken we specifiek: Postbezorgers in de regio. Gastvrouwen en –heren voor de theetuin. Verkeersregelaars. Lid van de expositiecommissie (historie en ICT). ICT-ondersteuner. Media-watcher (het verzamelen van museumnieuws en dit doorspelen aan de groepen betrokkenen). Iedereen krijgt een interne opleiding. Het museum voert een modern vrijwilligersbeleid met een overlegstructuur, werkbesprekingen en vrijwilligerscontracten.
RABOBANK NL-DOET Juist op het moment dat we toe waren aan werkzaamheden op het gebied van het opfrissen en schoonmaken van de elementen voor de theetuin, kregen we de vraag van de Rabobank Merwestroom of we iets leuks in petto hadden voor een aantal bankmedewerkers. Na enig schuifwerk in de geplande werkzaamheden resteerden er twee. Het witten van het theehuis, van waaruit bij het open zijn van de theetuin de consumpties worden geserveerd. En het reinigen van het meubilair en dergelijke dat een winter lang was opgeborgen op schuurzolders en ongebruikte ruimten. Het werk vlotte snel en als museum zijn we heel blij met de aan deze NL-doet activiteit gekoppelde bijdrage van de bank, die goed gebruikt kan worden voor de theetuin, want natuurlijk liepen we weer tegen enkele onvoorziene zaken aan.
Voorjaar in de tuin.
BOEKBESPREKING DE MAN EN HET HOUT Stilleven tijdens de koffiepauze.
Een heerlijk boek. Elke man heeft iets met hout. Oké, bijna elke man. Het boek is een onontbeerlijke en praktische handleiding voor alles wat te maken heeft met kappen, hakken, stapelen en het in de fik steken van hout. In elke man schuilt een pyromaan. Maar wanneer moet je de boom omhakken om het beste brandhout te krijgen? Hoe houd je een kampvuur aan de gang? Uit de houtstapel is het karakter van de stapelaar te herkennen? Als je in het boek leest ruik je als het ware hout. Lars Mytting (1968) is een van de best verkopende Scandinavische auteurs. De man en het hout verscheen
MUTATIES- VRIJWILLIGERS Piet Korevaar uit Giessenburg is toegetreden tot het suppoostenteam, terwijl hij ook bereid is kluswerkzaamheden te verrichten. Daaf van Wijngaarden uit Hardinxveld-Giessendam gaat zorgen voor de financiële administratie. Agnes Suiker uit Hardinxveld-Giessendam gaat meedraaien in het museumcafé. Marijke Rook uit Sliedrecht wordt medeverantwoordelijk voor het depotbeheer, de registratie van de museale BEKNOPT 49
5
maart 2016
in 2011 en stond een jaar lang in de Noorse bestsellerlijst; het is een van de meest succesvolle Scandinavische boeken aller tijden. De Nederlandse versie verscheen begin 2016. In de pers verschenen er opvallende uitspraken: De man en het hout is een onmisbaar handboek voor liefhebbers van vuurtje stoken. Je leert alles over hakken, stapelen en het in de fik steken van alle soorten hout.' (agblad de Limburger). Na lezing van zijn kon ik het niet nalaten een stel blokken te klieven en de aanwijzingen te volgen hoe de bijl te zwaaien en op de juiste manier het hout te treffen. (NRC NEXT). Een schitterend filosofisch relaas over hoe mannen echt man worden met een hakbijl als gereedschap. Zoals poolhelden hun mannelijkheid aansprekend in de mythische wereld van de witte hel, zo doen houthakkende mannen dat in contact met een scherpgeslepen bijl en een gierende kettingzaag. (NRC Handelsblad). Een aanrader voor iedereen die hout stookt. (VPRO Gids). Je voelt hoe leeg je leven eigenlijk is, zonder eigen houtstapel. Je wilt zwijgend in de vlammen staren van je zelf gekapte hout, dat heerlijk knappende hout. (De Volkskrant). Waar dit boek voor zorgt is dat je zin krijgt een bijl te kopen, een hakblok achter je huis te zetten en een onvoorstelbare hoeveelheid hout te hakken. (Het Parool). Paperback | ISBN 9789025446123 | Vertaling: Angélique de Kroon | januari 2016 | € 19.99.
COLOFON: Redactie Assistentie Vaste fotografen
: Dick de Jong. : Alida Ambachtsheer, Johan de Jong en Elly SnijdersKoopmans. : Ewoud Klop, Henk Blokland, Ina Maas, Dick de Jong. Sommige illustraties komen van anderen.
© Voor de samenstelling van deze uitgave is gebruik gemaakt van artikelen en teksten van derden. Voor zover iemand meent dat hierbij de kopierechten zijn geschaad kan er contact worden opgenomen met de redactie.
MUSEUM DE KOPEREN KNOP Het cultureel en historisch centrum in de Alblasserwaard Binnendams 6 3373 AD Hardinxveld-Giessendam 0184-611366 www.koperenknop.nl
[email protected] NL93RABO0395001005 OPEN: dinsdag t/m vrijdag 13.00-17.00 uur en zaterdag 11-17.00 uur
Een voorproefje van de expositie Stippen & Strepen. BEKNOPT 49
6
maart 2016
