Nieuwsflits jan. 2011 Inhoud: Komende activiteiten Archeologisch nieuws Nieuws van de AVL
Beste lezer, Voor u ligt de tweede nieuwsflits van de AVL. Archeologisch nieuws uit de regio willen we u op deze manier kort en bondig presenteren. Mocht u zelf nog een archeologisch nieuwtje (een lezing, een onderzoek in uw buurt, een mysterieus gevonden voorwerp, interessante website, boek of tijdschrift, …) kennen of willen reageren op een eerder verschenen bericht, meld het ons via
[email protected]. Wij zorgen ervoor dat het onder de geïnteresseerden verspreid wordt. Wenst u deze nieuwsflits niet (meer) te ontvangen, dan kunt u zich afmelden via dezelfde weg.
Komende activiteiten:
Archeologisch nieuws:
24 januari 2011 fanfarezaal Sint Geertruid lezing over Rijkholtonderzoek door José Schreurs
Evaluatie archeologiewet De Wet op de archeologische monumentenzorg bestaat nu 4 jaar. Deze wet vloeit voort uit het Verdrag van Malta van 1992 en is bedoeld om Europees archeologisch erfgoed, de bron van kennis over ons verleden beter te beschermen Een extern onderzoeksbureau voert momenteel de eerste evaluatie uit voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ondersteunt daarbij het ministerie. In de tweede helft van dit jaar krijgt de Tweede Kamer de evaluatie aangeboden voorzien van een reactie van de staatssecretaris. - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 7 januari 2011 -
5 februari 2011 Leiden Steentijddag 17 en 18 februari 2011 VIOE Brussel BNA contactdag 26 februari 2011 Université Libre de Bruxelles contactdag metaaltijden 12 maart 2011 Thermenmuseum Heerlen Pompeji-congres 9 april 2011 Limburgs museum te Venlo Limburgse Archeologie Dag meer informatie: www.lgog.nl/AVLactiviteiten.htm
Eindredactie: A. Van de Water, januari 2011 De Nieuwsflits is met de grootste zorg samengesteld uit diverse media. De redactie is echter niet verantwoordelijk voor foutieve informatie. Reacties zijn welkom via
[email protected] ovv. nieuwsflits.
Kerkhof Tegelen geeft meer geheimen prijs Onlangs zijn de opgravingen op het oude kerkhof van Tegelen bij de Sint Martinuskerk afgesloten. Behalve de talrijke skeletten daterend uit eind 19 eeuw werd ook een scherf ontdekt die zou aantonen dat Tegelen al in de de ste vroege middeleeuwen, in de 7 of 8 eeuw na Christus, bewoond zou zijn. Tot nu toe werd gedacht dat dit niet voor het jaar 1000 had plaatsgevonden. Weliswaar zijn er oudere vondsten bekend uit de Romeinse tijd, maar daarna is er www.cultuurhistorie.venlo.nl sprake van een bewoningshiaat. - ’t Gazetje, 29 december 2010 Ken je Limburg. Tijdens ‘Van jagers tot internetters’, dat een looptijd kent van 21 januari 2011 tot en met 30 april 2012, wordt aan de inwoners van Limburg via workshops, activiteiten en lezingen in de bibliotheken het Limburgse cultureel erfgoed op een leuke manier aangeboden. Uitgangspunten voor de campagne vormen de vensters die in de ‘Canon van Limburg’ worden genoemd, voor deze actie onderverdeeld in vijf thema’s: Limburg werkt, Limburg woont, Limburg gelooft, Limburg geniet en Limburg vecht. De vensters en de thema’s worden op een eigentijdse wijze benaderd. - www.vanjagerstotinternetters.nl, december 2010 -
De AVL is een sectie van het LGOG en wordt mede gefinancierd door de Provincie Limburg.
RMO Leiden vernieuwt afdeling ‘Archeologie van Nederland’ Op 13 januari 2011 jl. heeft Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje de geheel vernieuwde afdeling ‘Archeologie van Nederland’ van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden geopend. Zijn oudgrootvader, koning Willem I, initieerde het museum in 1818. Inmiddels heeft het de grootste archeologische collectie van het land. Met deze nieuwe afdeling is het Rijksmuseum van Oudheden de enige plaats in Nederland met een totaaloverzicht van de geschiedenis van de Lage Landen, van prehistorie tot gisteren. - RMO, december 2010 Start bouw Romeins Museum De bouw van het Romeins Museum naast Archeon is na jaren soebatten en plannen eindelijk begonnen. Het onderkomen van het museum krijgt de naam ‘Villa van Rijswijk’ omdat bouwdelen afkomstig zijn van een bij Rijswijk opgegraven Romeinse herenboerderij en is het resultaat van samenwerking tussen Archeon, gemeente Alphen, provincie Zuid-Holland en het Rabo Bouwfonds. Het museum gaat naar verwachting in juli 2011 open. - Witte weekblad, 26 december 2010 Neanderthaler was ook maar een mens Uit DNA-analyse blijkt dat drie verschillende oude mensachtigen feitelijk dezelfde soort waren. Genetische studies van Neanderthalers, Denisovamensen en ‘moderne’ mensen van zo’n 40.000 geleden laten zien hoe de mens zich over de aarde verspreidde. Uit analyse van het DNA van de in 2008 ontdekte Denisovamens, genoemd naar een grot in het Russische Altaigebergte, blijkt deze verwant te zijn met de Neanderthaler en iets verder van ons af te staan. De genetische analyse maakt duidelijk dat de relatief geïsoleerd levende mensachtigen van tijd tot tijd seks met elkaar hadden en vruchtbaar nageslacht nalieten. Er werden niet alleen genen uitgewisseld tussen Homo sapiens en de Neanderthaler, maar ook De Denisovagrot, waar bijzondere menselijke tussen de kersvers ontdekte Denisovamens en de fossielen gevonden zijn (Nature, 30 dec. 2010) voorouders van de huidige bewoners van Melanesië. - NRC handelsblad, 28 december 2010 Boeren willen betere regeling archeologie LTO wil af van overbodige en onnodig knellende regels. LTO Nederland heeft een overzicht gemaakt van knelpunten waar op korte termijn iets aan gedaan kan worden. LTO sluit hiermee aan bij een van de kernpunten van het nieuwe kabinet, verlagen van administratieve lasten- en regeldruk voor bedrijven. In het overzicht reikt LTO ook oplossingen aan of de richting waar die gezocht kunnen worden. Daarnaast wil de Limburgse Land- en Tuinbouw Bond (LLTB) dat gemeenten hun archeologiebeleid beter op elkaar afstemmen. Wanneer een boer zijn grond beneden een bepaalde diepte wil bewerken, moet hij een archeologisch onderzoek laten doen. Maar de minimale diepte die tot zo'n onderzoek verplicht, verschilt per gemeente. En dat moet veranderen, vindt de LLTB. De bond gaat op korte termijn met gemeenten om de tafel zitten om te bekijken wat de mogelijkheden zijn om tot één beleid te komen. - De Boomkwekerij, 21 december en De Limburger, 10 december 2010 -
de
de
16 en 17 eeuws glas uit Roermond In de kelder van de oude gevangenis van Roermond zijn 40 bakken glas in de de lood gevonden, zo’n 1200 kg, uit eind 16 eeuw en 17 eeuw. Het is de grootste glasvondst van Nederland tot op heden. De gemeente zoekt naar mogelijkheden om dit glas uitgebreid te laten onderzoeken, maar in ieder geval wordt deze vondst globaal opgenomen in de Corpus Vitrearum die in de loop van 2011 zal verschijnen. - bestuursvergadering AVL, 8 december 2010 Archeologische wandelroute Beesel – Brüggen De gemeenten Beesel en Brüggen hebben de voorbije jaren gewerkt aan een grensoverschrijdende cultuurhistorische route, die de twee gemeenten met elkaar verbindt. Daarbij stonden de cultuurhistorische bijzonderheden van deze grensstreek centraal en werden deze voor bezoekers toegankelijk gemaakt. In het landschap zijn veel relicten verstopt die het verhaal van het verleden nu nog steeds kunnen vertellen. De Plaatselijke Heemkundeverenigingen Maas- en Swalmdal uit Beesel, de Heimatfreunde Bracht en de Heimatfreunde St. Peter Born hebben de inventarisatie van de cultuurhistorische plekken uitgevoerd tezamen met het grenspark Maas-Swalm-Nette. Op zondagmorgen 3 april 2011 wordt de internationale archeologische wandelroute Beesel – Brüggen officieel in gebruik genomen. De route gaat door een prachtig bosrijk natuurgebied en door mooie cultuurhistorische plaatsjes, zoals Brüggen, Asselt en Ouddorp Beesel. Om deze happening extra kleur te geven treedt de groep Pax Romana op. - bestuursvergadering AVL, 8 december 2010 RCE verruimt mogelijkheid voor amateur onderzoek De afgelopen jaren konden amateurarcheologen na toestemming van de RCE archeologisch onderzoek uitvoeren. Wel moest er sprake zijn van een negatief selectiebesluit of een noodopgraving na een toevalsvondst. Het platform AWN – RCE (een vast overleg tussen RCE en de AWN) heeft ervoor gepleit om ook onderzoek toe te laten op AMK-terreinen en op die terreinen die beneden de onderzoeksgrens (van Rijk dan wel gemeente) vallen. Uiteraard onder de zelfde voorwaarden als voorheen (o.a. rapportageplicht en deponerinsgplicht). Binnen de RCE is onlangs het besluit genomen het beleid hierop aan te passen en zal na overleg met de betreffende gemeente- en/of provinciaal archeoloog per aanvraag beoordelen of onderzoek door amateurarcheologen wenselijk dan wel mogelijk is. Wel wordt benadrukt dat samenwerking met gemeente en vooral de initiatiefnemer van wezenlijk belang is. - Westerheem, 2010 Nieuw archeologisch park ‘de Rieten’ geopend in Meeuwen-Gruitrode In Meeuwen-Gruitrode (Belgisch-Limburg) werd op 12 september jl. het vernieuwd archeologisch park ‘de Rieten’ geopend. Het archeologisch park heeft een volledige facelift ondergaan. De Keltische adelsgraven en het omringende landschap worden op een doordachte en vernieuwende manier aan het publiek gepresenteerd. Het bezoek aan het archeologisch park start met een wandeling langs zesentwintig stapstenen. De historische feiten en personages op deze stenen wijzen de weg terug in de tijd tot het jaar 450 vóór Christus. In het oriëntatiepunt wordt je ingeleid in de ijzertijd. Van hieruit wandel je over het gereconstrueerde grafveld. Met tekstborden en sfeervolle installaties wordt informatie verstrekt. - Limburgs Erfgoed nr. 4, 2010 -
De mythe van de decadente Limburgse Romein Gekleed in chique toga’s woonden de Romeinen in luxe villa’s. Meer dan een eeuw houdt dit beeld van de Limburgse Romeinen stand. Niets is minder waar, zo ontdekte archeologe Karen Jeneson. De Romeinen in Limburg waren herenboeren die graan verbouwden voor de legioenen die langs de Rijn gelegerd waren. Al wandelend, fietsend en vooral duizenden archiefstukken doorspittend, vormde Jeneson zich een beeld van de manier waarop de Romeinen in Zuid-Limburg en omgeving leefden. Jeneson is foto: Thermenmuseum sinds 1 december 2010 conservator van het Heerlense Thermenmuseum. De afgelopen vier jaar bracht ze voor de Vrije Universiteit in Amsterdam het Romeinse landschap in kaart. Al met al gaat het over een gebied van 130 bij 30 kilometer dat zich uitstrekt van Tongeren tot Keulen en van de voet van de Ardennen tot en met Sittard. Hoe het gebied eruit zag, was tot voor kort niet duidelijk, want ondanks anderhalve eeuw aan opgravingen, was nooit eerder zo’n overzichtskaart van de regio gemaakt. Over dit onderzoek verschijnt later een proefschrift. - De Limburger, 7 december 2010 -
foto: Peter Schols
Resten Edelhert steentijd gevonden bij Tungelsroysebeek Vindplaats ‘De Mildert’ blijkt een ware archeologische archiefkast! Wetenschappers van onder meer de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed laten weten dat de vondst - restanten van een edelhert - zeer zeldzaam is. Een belangrijk puzzelstuk dat meer onthult over de bewonersgeschiedenis van Nederland. Onderzoek wijst uit dat de datering van de vondst circa 9000 v.Chr. is: het Stenentijdperk. Op de locatie zijn ook resten gevonden van andere oerdieren en anorganisch materiaal. Het is vrijwel zeker dat het edelhert het slachtoffer is geworden van een jachtpartij. Dit wijst erop dat de toenmalige bewoners ‘jagerverzamelaars’ waren, bewoners die vlakbij het beekdal leefden, omdat hier vis en wild voorhanden waren. Het waterschap past haar werkzaamheden ter plaatse aan, zodat overige oudheden in de grond bewaard blijven voor toekomstige generaties. - De Limburger, 3 december 2010 Onderzoek mogelijke herbouw kasteel Schaesberg De gemeente Landgraaf krijgt van de rijksoverheid € 100.000,- voor het project Landgoed Kasteel Schaesberg. Met dat bedrag wordt een onderzoek gefinancierd naar de herbouw van het kasteel en de bijbehorende slothoeve. Aan de hand van de originele tekeningen uit 1880 zouden werklozen het op ambachtelijke wijze moeten gaan verbouwen. Er wordt nu onderzocht of dat haalbaar is, en waar het geld daarvoor vandaan zou moeten komen. Op het landgoed staat alleen de ruïne van het hoofdgebouw nog overeind. De rest is in de jaren '70 van de vorige eeuw afgebroken. - De Limburger, 24 november 2010 foto: gemeente Landgraaf
Gedeputeerde: Minder archeologisch onderzoek De Limburgse gedeputeerde Ger Driessen wil af van de praktijk dat voor elk begin van een groot project in alle gevallen eerst archeologisch onderzoek gedaan moet worden. Hij zei bij de aftrap van het project Raaijweide in Venlo, dat de archeologie in de toekomst onbetaalbaar dreigt te worden. - Cobouw.nl, 9 november 2010 Nieuw kunstwerk Nieuwenhagen wijst weg naar Vrouwengraf Op initiatief van de Archeologische Werkgroep Landgraaf is een monumentje onthuld in het plantsoen op de hoek van de Hereweg en de Gatestraat in het Landgraafse Nieuwenhagen. Het kunstwerk bestaat uit een zestal bronzen stoeptegels die de weg wijzen naar de exacte plaats van het Romeinse Vrouwengraf wat tijdens archeologische werkzaamheden in 1964 werd ontdekt. Het gemeentebestuur koos de Heerlense beeldend kunstenaar Jos Laven om een kunstzinnige invulling te geven aan de plaatselijke historische achtergronden (zie tekening). - Landgraaf Actueel, 31 oktober 2010 Eugène Dubois en de missing link In nummer 120 van het tijdschrift Uit Eijsdens Verleden heeft AVLbestuurslid Jean Pierre de Warrimont een interessant artikel geschreven met de titel: Eugène Dubois en zijn besluit om de missing link te zoeken. De Warrimont schetst een beeld van de omgeving en tijdsgeest waarin Dubois de is opgegroeid en wat hem gedreven heeft. Met name de 19 eeuwse ontwikkelingen in de Euregio Maas-Rijn blijken van grote invloed op Dubois geweest te zijn. - www.eijsdensverleden.nl, oktober 2010 -
foto: VB Ecoflight
Multispectrale luchtfoto’s onthullen grafheuvels Afgelopen zomer ontdekte een deltavlieger 27 ‘graancirkels’ in Zeeland. Deze mysterieuze sporen – vermoedelijk laatprehistorische grafheuvels – waren haarscherp in kaart gebracht met multispectrale luchtfoto’s. Multispectrale luchtfotografie is een remote sensing techniek die gebruik maakt van speciale camera’s in vliegtuigjes om optische spectra in het nabij-infrarood (boven de 700 nm) die niet zichtbaar zijn voor het blote oog te fotograferen. Deze techniek bestond al langer, maar heeft de afgelopen vier jaar een enorme groei doorgemaakt door nieuwe toepassingen zoals in de archeologie. Dergelijke niet-destructieve waarnemingstechnieken worden steeds belangrijker in de archeologie. De ontdekking is erg bijzonder: grafheuvels in zo’n concentratie zijn nog nooit zo ver noordelijk in Europa gevonden. - Technisch Weekblad, 17 oktober 2010 Weer Keltische muntschat gevonden in Limburg In Limburg is opnieuw een Keltische muntschat gevonden. Amateur-archeoloog Peter Peeters houdt de locatie geheim zolang het onderzoek in het gebied nog niet is afgerond. Het gaat tot op heden om 23 munten. Eerder werden al Keltische muntschatten gevonden in Echt en Amby. Voor wie meer wil weten over de Keltische goud- en zilverschat van Amby kan het gelijknamige boek van Wim Dijkman en Nico Roymans (ISBN: 9789053454114, € 19,95) aanschaffen. - L1, 8 oktober 2010 -
Nieuws van de AVL: Berichten voor de Nieuwsflits Momenteel wordt de Nieuwsflits nog gevuld met berichten uit de provinciale kranten. Maar onze ambitie ligt veel hoger. Heeft u archeologische voelsprieten en vangt u zo nu en dan bijzonder nieuws op waarvan u het gevoel heeft dat het ook voor andere vakgenoten interessant zou kunnen zijn? Geef de informatie (inclusief de bron) dan door via
[email protected] en wordt één van onze lokale correspondenten. Archeologie-collectie LGOG Het LGOG heeft doorheen de jaren een cultuurhistorisch waardevolle collectie opgebouwd. Naar aanleiding van de diefstal van een Romeins keizerportret uit het Centre Céramique (eigendom van het LGOG) zullen alle inventarislijsten geactualiseerd worden en worden instanties die objecten van het LGOG in bruikleen hebben, bezocht worden door de commissie Collecties. Op termijn bestaat de intentie om een compleet overzicht te kunnen presenteren van de alle objecten in eigendom van het LGOG. Rob Paulussen (voorzitter van de AVL) is lid van deze commissie Collecties en waakt met name over de archeologische objecten van het LGOG. Website LGOG Eerder meldden we dat de website van de AVL is opgeschoond en er verschijnen regelmatig nieuwe activiteiten en mededelingen die voor onze leden interessant kunnen zijn (www.lgog.nl/archeologie.htm). Ook de website van het LGOG wordt vernieuwd. Dit zal d komende tijd gedaan worden door Wim Moerman. Hij is voorlopig voor 2 dagen per week op het bureau aangesteld om de website van de LGOG te actualiseren. Tips en ideeën voor het verfraaien van de website (AVL en LGOG) zijn altijd welkom en kunnen doorgegeven worden via
[email protected]. Bestuursvergaderingen AVL 2011 De bestuursvergaderingen 2011 van de AVL staan ingepland op 23 februari, 22 juni, 21 september en 7 december, telkens om 20.00 uur. Deze vergaderingen zijn niet openbaar, maar bespreekpunten waarvan u van mening bent dat het bestuur op de hoogte moet zijn, kunnen tot 1 week van tevoren via de mail (
[email protected]) aangedragen worden. De algemene ledenvergadering van de AVL vindt plaats op woensdag 25 mei om 19.30 uur in het Roerstreekmuseum (Kerkplein 10 te Sint Odiliënberg). Hiervoor wordt u nu al van harte uitgenodigd. De bespreekstukken zullen enkele weken voorafgaand via het intranet van de AVL beschikbaar zijn. Aansluitend aan de algemene ledenvergadering krijgt u een boeiende lezing over een archeologisch thema: ‘Op de zuidrand van het Romeinse Rijk: desert road archaeology in de Oostelijke Sahara’.
