ok Bekijk o ale de digit e via filmfich es.be lmfich w w w.fi
DUNDERKLUMPEN
DUNDERKLUMPEN
Inhoudstafel Infofiche _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2
Synopsis
Technische kaart
Prijzen en pers
Voor je naar de film kijkt
Na de film: opdrachten _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4 Wie de film maakte _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 6
Film en educatie… ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival MOOOV, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen met kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
Regisseur Per Åhlin
Scenarist Beppe Wolgers
www.jekino.be www.mooov.be www.lesseninhetdonker.be
Muziek van Toots Thielemans
Doelgroep DUNDERKLUMPEN: vanaf 5 jaar
Beeldtaal: focus op animatie _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 15
Het verhaal _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 9 Personages_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 12 Andere filmaspecten_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 17
Een oude film
Dubbing
Inhoud _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 19
Filmfiche op het smartboard! www.filmfiches.be
Situering
Wijze lessen
Fiche voor de leerlingen_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 22
De digitale en visuele filmfiche bij DUNDERKLUMPEN is ideaal om de filmbespreking klassikaal via je smartboard te starten. Je vindt er de filmtrailer, interviews, beelden en interessante quotes. Een fijne aanvulling op de lesmap! (je vindt een fiche bij alle films uit het aanbod)
Bijlage _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 23
INFOFICHE Kopieer de infofiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
1
infofiche
Met o.a. Beppe Wolgers (vader), Jens Wolgers (Jens), Kerstin Dunér Wolgers (moeder) & Camilla Wolgers (kleine zus Camilla). Met de stemmen van o.a. Edwin Rutten (Dunderklumpen), Fred Benavente (Jorm de bergreus), Ger Smit (Leeuwtje Leeuw, Hommeles , Pelleglinot & Eénoog), André van de Berg (Dompie) en Marijke Philips (Elvira Fattigan & verteller). Zweden, 1974 Duur: 83 minuten Nederlandstalige versie Distributeur België: Jekino
Synopsis Midzomernacht. De goedhartige Dunderklumpen voelt zich eenzaam en gaat op zoek naar nieuwe vrienden. Hij ontdekt de knuffelbeesten van Camilla en Jens. Dunderklumpen blaast de knuffels nieuw leven in en samen gaan ze ervandoor. Jens zet – op de voet gevolgd door papa – meteen de achtervolging in. Het wordt een avontuurlijke expeditie vol muziek en plezier. Onderweg ontmoeten ze bizarre wezens (een pratend huis, een norse bij, een levende berg,…) en zorgt de bedrieger Eénoog voor enige spanning.
http://www.jekino.be/distributie/films/dunderklumpen.html
Prijzen & Pers DUNDERKLUMPEN is een klassieker die 40 jaar na zijn première nog steeds geprezen wordt als een van de grootste monumenten uit de kinderfilmgeschiedenis. De film werd talrijke malen bekroond (o.a. met de Chaplin Prize op het Oslo Film Festival en de Guldbagge van de Zweedse Film Academy). In het filmblad ‘The Hollywood Reporter’ noemde John H. Dorr DUNDERKLUMPEN “één van de mooiste kinderfilms ooit, een heerlijke, inventieve fantasie die een oprechte liefde voor het leven uitdrukt in woorden zo eenvoudig dat zelfs volwassenen ze kunnen begrijpen”.
Kinderfilmklassieker die live action beelden fris combineert met animatiefilm. Het verhaal wordt perfect ondersteund door de muziek van Toots Thielemans. Een tijdloos meesterwerk.
Voor je naar de film kijkt Voor de leerlingen is het leuk als ze weten welke film ze te zien krijgen en waar de film over gaat. Over DUNDERKLUMPEN kan je vooraf al enige informatie meegeven:
Technische kaart
•
DUNDERKLUMPEN
•
Regie: Per Åhlin
Scenario: Beppe Wolgers
Fotografie: Lennaert Carlsson (live action) & Per Svensson (animatie)
•
Montage: Per Åhlin
Productie: Gunner Karlsson Muziek: Toots Thielemans
2
De film werd gemaakt in een mengvorm van speel- en animatiefilm.
In het verhaal ontmoeten we een gezin (mama, papa en twee kinderen) maar ook heel wat geanimeerde fantasiefiguren, o.a. de levende knuffelbeesten van Jens en Camilla.
De film speelt zich af tijdens de midzomernacht, wanneer in het noorden van Europa (o.a. in Zweden, waar het verhaal gesitueerd wordt) de zon dag en nacht blijft schijnen. Rond de midzomernacht hangt een sfeer van magie en mysterie.
•
DUNDERKLUMPEN werd gemaakt in 1974. Wie zag er al ooit een film die zo oud is? Misschien hebben de kinderen al films of tv-episodes gezien over Pippi Langkous – deze verhalen werden in dezelfde periode (en in hetzelfde land) verfilmd.
Je kan de affiche tonen of samen kijken naar de (Engelstalige) trailer van de film via de online filmfiches. Nadien kan je enkele vragen stellen, bv: • Waarover denk je dat de film gaat? •
Ziet het er een leuke film uit?
•
Wie zijn volgens jou de hoofdpersonages?
•
Maakte de trailer jou nieuwsgierig? Werd er veel verklapt van wat er in de film zal gebeuren?
•
Zie je dat de film lang geleden werd gemaakt?
•
Er bestaan een heleboel filmgenres. Kan je er enkele opnoemen? Weet je ook in welk genre DUNDERKLUMPEN past? (animatiefilm)
3
NAFILMDE
Opdrachten Trefwoorden Leg vooraan in de klas een groot blad waarop de leerlingen een trefwoord noteren dat volgens hen bij de film past. Bv mooi, teddyberen, grappig, avontuur, muziek, fantasie, jongetje,… Vanuit die trefwoorden kan je de film verder bespreken. Kunnen de kinderen verklaren waarom ze precies dat trefwoord hebben gekozen? Kunnen ze hun mening over de film motiveren?
De filmbabbel Wat vond de klas van de film? Probeer het uit te zoeken via vragen. Wat vond je grappig? Wat vond je boeiend? Wat vond je saai? Waren er dingen die je niet begreep? Sommige onderwerpen kan je eventueel toelichten met de info in deze lesmap. Vanwege de verwarde verhaalstructuur kan het nuttig zijn om vooraf de film samen te vatten door antwoorden te zoeken op de 5 W-vragen: •
Waar speelt de film zich af?
•
Over wie gaat het verhaal?
• • •
4
Wanneer speelt het zich af? Wat doen de hoofdpersonages? Waarom doen ze dat?
•
Vond je de film geloofwaardig? De film is een mix van live action en animatie. Gaf dat een probleem bij het inleven?
•
Welke figuurtjes vonden jullie het leukst. Waarom?
•
Zijn alle personages ook werkelijke figuren? Wat vonden de kinderen ervan dat ze bv een sprekend huis of een levende berg te zien kregen? Hebben ze het personage Camilla onthouden (een sleutelfiguur in het verhaal maar nauwelijks in de film aanwezig)?
•
Stel dat de klas het verhaal van DUNDERKLUMPEN in een toneelstuk zou opvoeren, welk personage zou jij dan het liefst vertolken?
•
Is de muziek je opgevallen? Wat voor muziek? Herkende je bepaalde instrumenten?
•
Werd er gehuild in de film? Wie huilde er? En waarom?
•
Wat is eenzaamheid? Wie is er eenzaam in de film? (Eenoog, Dunderklumpen, het sprekende huis,…) Waarom? Ben je zelf soms eenzaam?
Opstel Schrijf- en/of tekenoefening (eventueel in een stripverhaal): “Wat als mijn speelgoed levend werd…”.
Collage natuurlandschap Hoe ziet het landschap in de film eruit? Maak een landschap via een collage van echte (foto’s) en getekende elementen.
5
DUNDERKLUMPEN is het resultaat van een 4 jaar lange samenwerking tussen producer Gunnar Karlsson, filmmaker Per Åhlin en scenarist Beppe Wolkers. In 1974 was de film eindelijk klaar.
WIEMAAKTE DE FILM
Regisseur Per Åhlin De Zweedse animator, illustrator, decorontwerper en regisseur Per Åhlin werd in 1931 geboren. Ontgoocheld in zijn baan als reclametekenaar (“zo zinloos!”) koos hij voor het filmvak. In 1968 werkte hij mee aan de eerste Zweedse animatiefilm Out of an Old Man’s Head (ook al een mix van speel- en animatiefilm). Voor Dunderklumpen verzorgde hij de regie en animatie. Als erkenning voor zijn werk kreeg hij talrijke prijzen. Vandaag werkt hij als regisseur mee aan de reeks tekenfilmpjes voor het jongste publiek over HET KLEINE SPOOKJE LABAN (zie http://www.jekino.be/ distributie/films/hetkleinespookjelaban.html).
Scenarist Beppe Wolgers Dankzij scenarist en hoofdacteur Beppe Wolgers werd DUNDERKLUMPEN een echte ‘familiezaak’ want ook zijn vrouw Kerstin Dunér en hun kinderen Jens en Camilla speelden mee. Beppe Wolgers was een veelzijdig dichter, acteur, schrijver, componist en regisseur. Maar hij ging vooral de geschiedenis in als Efraïm Langkous, de baardige, ijzersterke vader in de vier PIPPI LANGKOUS films uit de jaren ‘60 (naar de boeken van Astrid Lindgren).
6
Muziek van Toots Thielemans De vlotte filmmuziek werd gecomponeerd door de Belg Toots Thielemans en werd in Zweden een echte hit. Jean Baptiste Frédéric Isidor (Toots) baron Thielemans (Brussel, 29 april 1922) is een jazzmuzikant met wereldfaam. Hij speelt een aardig stukje gitaar, maar werd wereldberoemd als virtuoos fluiter en mondharmonicaspeler. Die harmonica is ook te horen op de klankband van verscheidene films (o.a. MIDNIGHT COWBOY, TURKS FRUIT) en populaire tv-series (de tune van o.a. ‘Baantjer’ en ‘Witse’).
Zingen en muziek maken vormt een belangrijk onderdeel van de tocht. Onderweg wordt er heel wat afgezongen (o.a. het zeemanslied van Dompie, het trieste afscheid aan Jens ‘Wij zien je nooit meer terug’ en het poëtische pareltje ‘Dank voor al wat was, dank voor al wat komt’ ).
Ook in DUNDERKLUMPEN speelt de mondharmonica een belangrijke rol. Het beertje Pelleglinot speelt er zelf ook een deuntje op.
Echt leuk wordt het als de poppen zelf aan het musiceren gaan. In hun originele orkest spelen ze op een spinnenweb, een mondharmonica (!), een zingende zaag en een hamer- en spijkerspel. In het eenzame huis knutselen ze zelf muziekinstrumenten in elkaar: een blikje, een trechter en een oude viool, bespeeld met een twijgje.
De muziek in dunderklumpen
Je kan enkele liedjes beluisteren op http://www.youtube.com/wat ch?v=zwdjSiIFyJE&list=PLC6BAFAACB8162C2B.
Het is de muziek van Toots Thielemans die ons de film inleidt… een tikkende voet geeft het ritme aan en dan volgt een aanstekelijke melodie die in je hoofd blijft plakken. Eenvoudig, maar doeltreffend. “Ik maakte eerst de muziek en nadien liet men de figuurtjes daarop bewegen.”
7
Opdracht: Maak zelf muziekinstrumenten Zie ook http://www.peuterplace.nl Je kan samen met de leerlingen instrumenten maken. Hieronder vind je alvast inspiratie.
Rammelaar Lege plastic hulsjes van fotorolletjes vullen met wat kralen/erwtjes/bonen. Goed dichtlijmen.
Regenkoker Benodigdheden: Kartonnen koker (keukenrol, poster), karton, aluminiumfolie, lijm, popcornpitten of rijst, lijm, stiften, verf, schaar Neem een stuk aluminiumfolie dat twee keer de lengte heeft van de koker. Rol het op tot een soort slang met een diameter van ca. 1,5 cm heeft. Schuif de slang zigzaggend helemaal in de koker. Doe een half kopje rijst of pitten in de koker en sluit hem stevig af (bij posterkoker met plastic deksel en extra plakband). Beschilder de koker met stiften of verf. Draai de koker telkens voorzichtig om. De pitten glijden langs het aluminiumfolie, dit geluid lijkt op een zachte regenval.
Minigitaar Je neemt een grote luciferdoos (voor de open haard) en maakt in het midden aan de bedrukte kant een rond gat. Rechts van het gat, aan het eind van het doosje, plak je over de lengte een houtje (de kam), even lang als het doosje breed is. Aan de andere kant, schuif je een triplex houtje van 10 bij 2 een stukje het doosje in (niet verder dan het gat) en lijmt het goed vast. Nu alleen nog een paar elastiekjes over het doosje spannen, gewoon omwikkelen en klaar is je gitaar! Wel zorgen, middels een lucifertje bv. dat het elastiekje een klein stukje van het doosje komt, anders heb je geen mooi hol geluid.
Trommel Grote blikken babyvoeding met plastic deksel, beplakt met vrolijk plakplastic.
Tamboerijn Nodig: 2 papieren bordjes, vulling (bv. rijst, bonen), cadeaulint, schaar, verf, nietmachine. Beschilder (of beplak) de papieren bordjes met vrolijke kleurtjes. Wanneer ze droog zijn, strooi je op de binnenkant van één bord wat rijst of bonen. Leg het andere bordje er als een deksel op niet de randen aan elkaar vast. Bevestig eventueel wat vrolijk gekleurde linten onderaan de tamboerijn. Voor de allerkleinsten is het misschien raadzaam om geen nietjes te gebruiken. Beplak in dit geval de bordjes met vrolijk gekleurde papieren figuren.
8
het verhaal
Het is midzomernacht op een groen Zweeds eiland in een prachtig meer. Overal groene oevers en dichte wouden. Hier brengt een familie de vakantie door: vader Beppe, moeder Kerstin en de kinderen Jens (7) en Camilla (5). Pa en ma zitten op het terras. Camilla slaapt al en Jens zwerft nog buiten rond met zijn geitje Steroog. Ongemerkt sluipt een klein, gedrongen mannetje naderbij en klimt via een ladder naar Camilla’s kamer. Daar vindt hij haar knuffelbeesten: Dompie het narrige konijn, teddybeer Pelleglinot, Leeuwtje Leeuw en Pop. Als hij hen aanraakt, komen ze één voor één tot leven. Het ventje steekt ze allemaal in een grote zak, samen met Camilla’s schatkistje. Dan gaat hij er vandoor. Wanneer hij in zijn tobbe het eiland ontvlucht, wordt hij opgemerkt door Jens. Die zet dadelijk de achtervolging in, samen met Steroog. Intussen wordt Jens’ vader op de hoogte gebracht door Hommeles de bij. Hij gaat meteen zijn zoon achterna. Het zijn deze groepjes voortvluchtigen en achtervolgers die we de rest van de film zullen volgen… Het mannetje heeft de oever bereikt en stelt zich voor: hij heet Dunderklumpen en is onschuldig, lief en eenzaam. Hij ontvoerde de poppen omdat hij nooit iemand had om mee te spelen. De poppen vinden hem wel leuk. Intussen bereiken Jens en (even later ook) zijn vader de oever. Het tafereel wordt gade geslagen door Eénoog, een boef en een valsmunter die geïnteresseerd is in Camilla’s schatkistje. Hij strooit handen vol valse bankbiljetten in het rond. Terwijl Dunderklumpen en de poppen graaien naar het geld, maakt Eénoog zich uit de voeten met het kistje. Maar het plan mislukt… In een schermutseling waar ook nog een grote kraai aan te pas komt, verliest hij de schatkist weer. Het valt voor de voeten van Dunderklumpen. Niemand heeft iets gemerkt van Eénoogs snode plannen.
9
zijn poppenvrienden, en ook nog Elvira, een oud vrouwtje dat in de bergen woont en dat Eénoog al kent sinds zijn kindertijd.
Dunderklumpen en het speelgoed passeren langs een stokoud huis. Het eenzame huis vraagt de reizigers of ze willen binnenkomen. Er wordt gezongen, gedanst en pret gemaakt. Wanneer ze hun reis verder zetten, worden ze nog steeds door Eénoog gevolgd. Ditmaal lijkt zijn plan wel te lukken. Maar dan gaat Hommeles de bij tot de aanval over en moet Eénoog zijn schat alweer achterlaten.
Het is Elvira die helemaal tot op de bergtop klimt om met Eénoog te praten. Ze heeft het over zijn jeugd, over geld, over de natuur, over vrij zijn en geluk. En over Eénoog die ooit zo’n lief kind was, tot hij teleurgesteld raakte in de hebzucht van de mensen. Zo veranderde Eénoog in een boef. Wanneer Elvira met hem praat, geeft hij huilend het kistje terug.
Terwijl Dunderklumpen en zijn reisgezellen een dutje doen, slaat Eénoog opnieuw toe. Hij rent met de schatkist de berg op… en ontdekt dan dat het geen gewone berg is. Het is Jorm, de bergreus, die gestoord wordt in zijn slaap. De hele berg schudt en rommelt. Terwijl het kistje opnieuw tot voor Dunderklumpens voeten rolt, vraagt de reus wat hij met Eénoog moet doen. “Zet hem op een eiland,” roept Jens. En zo gebeurt het.
Het kistje wordt opengemaakt maar er blijkt niets anders in te zitten dan de schatten van een kind: een bloem, een steen, een veertje en verder niets dan lucht, de lucht van de vrijheid. Dat is de grootste schat. Met z’n allen gaan ze zingen en dansen van geluk en Eénoog doet volop mee.
De achtervolging gaat nu verder over het water. Opnieuw gaat Eénoog in de aanval. Ditmaal steelt hij niet enkel het kistje, maar neemt ook Pelleglinot mee. Per fiets vlucht hij de berg op, waar zijn huisje staat. Het is daar dat alle reizigers uiteindelijk samen komen: Jens en Steroog, papa en Hommeles, Dunderklumpen en
Opgelucht keren Jens en papa naar huis terug. En Camilla’s poppen? Die blijven bij Dunderklumpen, zodat hij nooit meer eenzaam hoeft te zijn. “En we kunnen ze samen met Camilla zo vaak opzoeken als we willen.”
10
Opdracht: Het schatkistje Het verhaal van DUNDERKLUMPEN is erg chaotisch. Het is heel moeilijk om het samenhangend na te vertellen in enkele zinnen. Wie met de leerlingen het verhaal wil overlopen, kan bv het schatkistje als rode draad nemen. Het kistje legt een lange weg af: het viel in het meer waar het door Pelleglinot moedig werd opgedoken, het wekte de interesse van Eénoog die het minstens 3 x steelt, via een houttransport en een sluis kwam het opnieuw in handen van de boef,… Wat gebeurde er allemaal met het kistje? En wie had het allemaal in zijn bezit? Kunnen de kinderen op deze manier het verhaal weer in elkaar puzzelen? In bijlage vind je bijhorende stills, chronologisch geordend. Print ze af, knip ze uit en schudt ze door elkaar. De kinderen kunnen deze als hulpmiddel gebruiken om het verhaal chronologisch te reconstrueren.
Opdracht: Knuffeldierentocht Zorg dat elk kind een knuffel of pop heeft. Maak in de turnzaal of op de speelplaats een klein hindernissenparcour, aangepast aan de leeftijd. Gebruik speeltuigen, hoepels, dozen, tafels, stoelen, ... De kinderen stappen met hun poppen of knuffels over de tafels, ze gaan samen met hun knuffel over een hindernis springen, door een hoepel duiken, door een tunnel kruipen, ...
11
personages
Zoveel gekke figuren in één film! Wanneer je al die personages in het slottafereel op de bergflank ziet dansen, is het wel een heel kleurrijke collectie! In DUNDERKLUMPEN ontmoeten we allerlei soorten figuren: •
Echte mensen, zoals Jens, Camilla en hun ouders
•
Echte dieren, zoals Steroog de geit
• • •
Getekende mensen, zoals Dunderklumpen, Eénoog en Elvira Getekende dieren, zoals Hommeles en de kraai
Een hele bende getekende fantasiefiguren, zoals de 4 poppen, de bergreus en een pratend huis.
De spilfiguur is Dunderklumpen. Zijn naam betekent zoveel als ‘de grote donderaar’, maar zo angstwekkend is hij niet! Hij is eenzaam en op zoek naar speelkameraadjes. Zijn opvallendste eigenschappen zijn z’n goed humeur en z’n voorliefde voor zingen en dansen. Hoewel 42 jaar oud, is het kind in hem nog heel levendig. Dat maakt hem tot een uitstekende speelkameraad.
De menselijke personages Jens en zijn vader Beppe zijn minder uitbundig. Jens is een gewone jongen die zich vastberaden vastbijt in zijn missie, nl. het speelgoed van zijn zus redden. Vader Beppe is niet zozeer een redder in nood, dan wel een onhandige slungel die in sloten en plassen struikelt en valt.
12
En verder heb je nog:
De 4 poppen zijn de mascottes van de film. Elk op hun eigen manier ingevuld, gidsen zij ons door het verhaal en zorgen voor humor en vertedering:
Hommeles de bij, een slecht gehumeurde maar bekwame gids en wegwijzer voor papa
Doempie, het narrige konijn dat steeds het hoogste woord voert. Hij is helemaal stapelgek.
Jorm de bergreus die symbool staat voor de oerkracht van de natuur Leeuwtje Leeuw, met zijn grote broek waar hij zo trots op is. Hoewel hij bang en onzeker van aard is, groeit zijn zelfvertrouwen na het blussen van de brand. Plots lijkt hij tot alles in staat.
het begripsvolle oude vrouwtje Elvira Fattigan (haar naam is een komische verwijzing naar de Zweedse romantische succesfilm ELVIRA MADIGAN)
Pop, een eigenwijs meisje dat verlekkerd is op zoetigheid en ijs. Dunderklumpen lokt haar mee met de belofte van cake en snoep.
het mysterieuze dametje Bloemhaar dat aan haar paraplu door de lucht zweeft
Pelleglinot, een zingende teddybeer. Hij oogt heel frêle, maar daalt wel af naar de bodem van het meer om de schatkist op te pikken.
en natuurlijk Eénoog, de boef en boosdoener die dan blijkbaar toch geen slecht hart heeft.
13
Vragen aan de leerlingen •
• • •
Er kwamen allerlei soorten personages voor in de film: getekende, echte, mensen, dieren, fantasiewezens,… (Zie 5 onderscheiden groepen hierboven.) Kan je voor zoveel mogelijk personages zeggen in welke groep ze thuis horen? Zoek voor elke groep minstens één voorbeeld. Kan je ook nog hun namen herinneren?
Welke (echte) mensen zag je in de film? Welke personages vond je de leukste, de getekende of de echte? Waarom?
Wie was Dunderklumpen? Probeer zijn uiterlijk te beschrijven. Wat weet je nog over hem? Dunderklumpen neemt 4 poppen mee in zijn zak. Ken je hun namen nog? Kan je voor elke pop één typisch kenmerk geven?
Opdracht: Maak een knuffel Voorzie stoffen lappen of oude kleren, knuffeldierpatroon, scharen, stiften, watten of andere vulling, stopnaalden, draad en knopen of vilt. Maak zelf met karton enkele patronen van een knuffeldier. De kinderen tekenen deze dan 2 maal over op de stof (voor- en achterkant). Naai op de voorkant knopen of stukjes vilt als ogen en mond. Leg voor- en achterkant van de knuffel op elkaar en vul alles. Naai dan alles voorzichtig aan elkaar. Kijk op http://www.wikihow.com/Make-a-Stuffed-Animal voor illustraties Hier vind je een heleboel inspiratie voor vakoverschrijdende opdrachten met knuffels: http://www.deblokkendoos.nl/mi/Bijlage%2016%20Uitgewerkt%20thema%20Knuffel.pdf
14
BEELDTAAL: FOCUS OP ANIMATIE
De animatie in DUNDERKLUMPEN is ongebruikelijk. Per Åhlin brengt zijn geanimeerde figuren tot leven naast echte acteurs in een decor dat animatie en natuurlijke beelden combineert. In de hoog technologische films (bv LORD OF THE RINGS) gebeurt zo’n combinatie tegenwoordig quasi onopgemerkt, maar 40 jaar geleden was de techniek heel uitzonderlijk… maar niet uniek! Walt Disney deed het zo’n 30 jaar eerder al voor in THE 3 CABALLEROS (http://www.youtube.com/ watch?v=t4rnLNBGv3Q). Vandaag wordt zulke animatie aan computers overgelaten. Maar toen was het nog een heel ambachtelijke techniek. De animator werkte elke tekening tot in de puntjes uit. Het duurde 4 jaar voor DUNDERKLUMPEN klaar was. En nog eens 4 jaren voor hij in de Belgische zalen te zien was. In de bioscopen was toen, behalve een jaarlijkse Disney film, nog nauwelijks plaats voor kinderfilms. DUNDERKLUMPEN begint als een gewone speelfilm, maar heel geleidelijk doen geanimeerde figuurtjes hun intrede in het verhaal. De eerste getekende personages die we ontmoeten, zijn het mannetje Dunderklumpen in zijn drijvende tobbe en een bij die voortdurend door het beeld zoemt. Dankzij de animatie ontmoeten we in de film de gekste figuren. Niet enkel levende knuffels, maar zelfs een pratend huis. De combinatie met de echte acteurs verloopt vlekkeloos. Denk maar aan de scène waarin Jens wordt aangevallen door een zwerm (getekende) bijen of papa die door Hommeles uit het drijfzand wordt getrokken. De getekende figuren zijn fris, verfijnd en zitten boordevol fantasie. Ze moeten niet voor de levende mensen onderdoen. Integendeel…! De decors stelden de filmmakers voor een grotere uitdaging. Soms maken ze ons aan het twijfelen of we naar tekeningen of echte beelden aan het kijken zijn, bv wanneer wolken voorbij komen geschoven. Of wanneer Camilla’s slaapkamer verandert
15
in een getekende omgeving. De decors werden getekend met veel nuance en variatie: terwijl de personages opvallen door hun heldere, klare lijn, werd voor de decors vaak een aquarelachtige tekenstijl gebruikt. Andere bekende speelfilms met animatie erin: •
Fantasia (1940)
•
Pete’s Dragon (1977) (gebaseerd op het succes van Dunderklumpen)
•
• • • • • •
Mary Poppins (1964)
The Neverending Story (1984)
Who Framed Roger Rabbit (1988) Space Jam (1996) Garfield (2004)
De Smurfen (2011) ...
Vragen aan de leerlingen •
• •
•
Opdracht: Maak een stop-motion film met knuffeldieren
Vond je de combinatie van tekenfilm en speelfilm geslaagd? Zag je zoiets al vaker? Wist je altijd je of naar een tekening of naar echte beelden zat te kijken? Of vergat je het onderscheid na een poosje?
Je kan met de kinderen een kort geanimeerd filmpje maken. Voorzien enkele knuffels als personages. De bedoeling is dat je met een videocamera heel kort filmt (onmiddellijk start / stop duwen). Beweeg dan de knuffels lichtjes en film terug heel kort. Als je deze twee stappen blijft herhalen krijg je een filmpje waarin de knuffels zelf bewegen.
Welke personages waren getekend? Welke werden gespeeld door echte acteurs? Hadden sommige van de getekende figuren ook door echte acteurs gespeeld kunnen worden?
In een tekenfilm kan alles; je kan de gekste personages opvoeren. Bedenk nog enkele leuke figuren die een rol hadden kunnen spelen in DUNDERKLUMPEN. Wat voor wezens of levende voorwerpen hadden ze tijdens hun tocht nog kunnen ontmoeten? Hoe gekker hoe liever!
VIDEO: hoe worden tekenfilms gemaakt? http://www.technopolis. be/nl/index.php?n=4&e=40&s=294&exp=98
Komen jouw knuffels in je fantasie ook tot leven? Welke van al je knuffels zou je eens graag echt levend zien worden?
16
ANDERE FILM ASPECTEN
Een Oude Film Iedereen kent de grote klassiekers uit de filmgeschiedenis. CITIZEN KANE, ONCE UPON A TIME IN THE WEST, SINGING IN THE RAIN, THE GODFATHER,… Telkens opnieuw kan je zulke klassiekers bekijken in filmmusea overal ter wereld. Maar het kinderfilmgenre heeft ook z’n klassiekers, en die komen niet zo vaak aan bod.
-
Bovendien dreigen veel van die films door de technologische evolutie verloren te gaan. De meeste bioscopen draaien enkel nog films op digitale dragers en de oude filmspoelen (de zgn. 35 mm of zelfs nog 16 mm films) dreigen daarmee voorgoed te verdwijnen. Daarom maken kinderfilmliefhebbers er werk van om nu en dan zo’n klassieker te ‘digitaliseren’ en te restaureren. De klank- en beeldband wordt opgekuist en de kleuren worden opgefrist. Dat gebeurde onlangs ook met DUNDERKLUMPEN. Bij de restauratie bleek dat er jaren geleden hier en daar stukjes uit de film waren geknipt. Die werden in een filmlabo nu opnieuw in de film gepuzzeld. Zo blijft DUNDERKLUMPEN voor de geschiedenis bewaard en kan een nieuwe generatie kinderen met de film kennis maken, zowel op dvd als in de bioscoop.
Vragen aan de leerlingen • •
17
Vind je het leuk dat zulke oude films opnieuw worden opgeknapt? Vind je het fijn om nu en dan een film van lang geleden te zien? Zag je al vaker kinderfilms van lang geleden?
Zijn er dingen waaraan je kan zien dat DUNDERKLUMPEN al een oude film is?
Dubbing In een Vlaamse film praten de acteurs Nederlands. Maar veel films komen uit andere landen en dan spreken de acteurs een vreemde taal. Daarom worden sommige films “gedubd”. Hoe gaat dat? Je vertaalt de originele tekst naar het Nederlands en laat hem opzeggen door stemacteurs terwijl ze naar de film kijken. Ze kijken goed naar de mondstand van de personages en zorgen dat alle zinnen even lang zijn als in de originele film. Het resultaat wordt opgenomen in een studio en vormt de klankband van de film. Dunderklumpen is soms moeilijk te verstaan. De dubbing gebeurde in Nederland. Vroeger waren kinderen het gewend om films te zien in het ‘Hollands’; tegenwoordig kiest men bij ons voor Vlaamse acteurs.
Opdracht: dubben Zoek op internet enkele reclamefilmpjes of filmfragmenten. De bedoeling is dat de leerlingen zelf de dialogen verzinnen. Speel het fragment af zonder geluid en laat een aantal leerlingen iets verzinnen. Nota: deze opdracht werkt beter met oudere kinderen.
18
inhoud
Situering DUNDERKLUMPEN speelt zich af in Zweden. Dat land was, net zoals de rest van Scandinavië, een pionier op het vlak van kinderliteratuur en -film. Er zitten ook enkele typisch Scandinavische elementen in het verhaal. Het meest opvallende is zeker het fenomeen ‘midzomernacht’.
Midzomernacht In het hoge noorden zijn de dagen erg lang in de zomer (en erg kort in de winter). Op het hoogtepunt van de zomer gaat de zon bijna niet onder. Dan blijft het 24 uur op 24 licht. Dat werkt natuurlijk op de verbeelding van de mensen: tijdens de midzomernacht kunnen de dieren praten en komen dingen plots tot leven. De mysterieuze, feeërieke midzomernachtsfeer is van bij aanvang een belangrijk element in DUNDERKLUMPEN: “Het was midzomernacht in het noorden. Zo’n nacht waarin de zon nooit ondergaat. En alles was vredig en stil.” Hoewel het nog klaarlichte dag is, ligt Camilla al in bed. Ook vader is de tijd uit het oog verloren. “Het is al 11 uur.” - “Ach ja, midzomernacht, dan blijft het de hele nacht licht.” Het Midzomerfeest is een vreugdevolle dag waarop de zomer wordt gevierd, terwijl de oogst nog op de akkers staat te rijpen. Vanaf dan gaan de dagen weer korten, maar hopelijk krijgen de gewassen nog genoeg tijd om te rijpen. Tijdens het Midzomerfeest worden er oeroude tradities bovengehaald om een goede oogst af te smeken. De meiboom wordt opgezet, mensen dossen zich uit in oude klederdracht en overal worden vispotjes gegeten: haring, knäckebröd, zure room met bieslook en aardbeien met slagroom toe! Andere typisch Zweedse elementen in de film zijn o.a. het oude huis met het begroeide dak (een uitstekende isolatie; soms stond er zoveel gras op een dak dat men er geiten op liet grazen). Ook
19
Wijze lessen Op een delicate manier worden in DUNDERKLUMPEN thema’s zoals eenzaamheid, vriendschap, hebzucht, vrijheid en liefde voor de natuur aangekaart.
Geld, rijkdom & geluk De menselijke hebzucht wordt in DUNDERKLUMPEN verbeeld door Eénoog. Hij weet: “Geld maakt jullie stapelgek!” Het (vals) geld dat hij uit de hemel laat dwarrelen, mist z’n effect niet: Dunderklumpen en zijn kompanen graaien en grabbelen, gebruiken het geld om hun neus te snuiten, om vliegertjes te vouwen,… Maar met het geld komt ook het eerste gekibbel in de groep. Want geld maakt jaloers. Dat is ook het verhaal van Eénoog, die ooit een lieve jongen was, maar zichzelf verloor in afgunst en nijd. Elvira vat het samen: “Je hebt nu eenmaal geld nodig. Maar je moet er voor zorgen dat het niet het allerbelangrijkste wordt want dan vergeet je respect te hebben voor alle andere schatten die de wereld en het leven te bieden hebben.” Mensen, dieren, leven, de natuur, vrij zijn, geluk… dat zijn de dingen die er volgens Elvira echt toe doen. En die vindt ze in de schatkist van Camilla. De slotscène is een ode aan het pure, onbevangen geluk. Daarin kan je natuurlijk de tijdsgeest van de late jaren ’60 herkennen, maar de boodschap blijft nog altijd actueel.
het landschap met meren en beboste bergflanken is op-en-top Zweeds. Dat geldt ook voor het houttransport waarover Eénoog vlucht: houthakkers werpen afgezaagde stammen in de rivier, waardoor ze naar de dorpen (of het houtbedrijf) drijven. Soms varen er ‘vlotters’ mee; mannen die heel handig over de stammen rennen om ze de juiste richting uit te sturen. Weet je hoe het komt dat het soms lang licht is en soms lang donker? Bekijk het fragment dan maar eens. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060208_dagennacht01
De natuur DUNDERKLUMPEN toont niet alleen een prachtige, ruwe natuur, maar ook mensen die dicht bij de natuur leven. Jens speelt vrolijk met zijn geitje en zelfs bijen zijn de moeite waard om gevoederd te worden. De natuur kan ook wild en ruw zijn. Zoals Jorm, de bergreus. Geen onvriendelijk personage, maar groot, woest en niet door mensen te temmen. Net zoals de natuur in Scandinavië. Wie dicht bij de natuur leeft, kent ook respect en dankbaarheid. Zoals Elvira die zingt: “Dank voor al wat was, dank voor al wat komt…”
20
Kinderen & volwassenen DUNDERKLUMPEN is een ode aan de kindertijd, aan de blijdschap en fantasie die alles mogelijk maakt. Daarom is Dunderklumpen een ‘leeftijdloze’ figuur: “Ik ben nog iedereen die ik ooit was; het 5-jarig jongetje zit nog steeds in de man van 42.” Hij heeft het kind in zichzelf levendig gehouden en bewaard. Ook Elvira is al oud, maar ze is opgewekt, fris en jong van geest. Een heel positieve figuur. DUNDERKLUMPEN toont respect voor iedereen en brengt jong en oud op een voortreffelijke manier bij elkaar.
Vragen aan de leerlingen • • • • • • •
Wat is het verhaal van Eénoog? Hoe was hij vroeger? Waarom is hij zo veranderd? Op welke manier kan geld de mensen veranderen?
Wat zit er in het schatkistje van Camilla? Wat wordt daarmee duidelijk? Beschrijf de natuur die je in DUNDERKLUMPEN te zien krijgt.
Op welke manier kan de natuur niet enkel mooi zijn, maar ook ruw en gevaarlijk?
Wat bedoelt Dunderklumpen wanneer hij zegt: “het 5-jarig jongetje zit nog steeds in de man van 42”? Op welke manier kunnen grote mensen nog kinderlijk zijn? Hoe gaan jong en oud met elkaar om in DUNDERKLUMPEN?
21
Dunderklumpen is een tovermannetje dat poppen tot leven kan wekken. Wanneer hij Camilla’s poppen steelt (en ook haar schatkistje), zetten Jens en papa de achtervolging in. Maar ook Eénoog, een boef met een machine om vals geld te maken, heeft het op de schatkist gemunt. Dat is het begin van een wilde jacht, waarbij het kistje voortdurend van eigenaar verandert. Tot Elvira, een oud vrouwtje, met Eénoog gaat praten. Het schatkistje wordt geopend… Wat zou er inzitten?
In de zomer worden de dagen steeds langer. Maar in het noorden van Europa (bv in Zweden, waar de film zich afspeelt), gaat de zon in de zomer er nauwelijks onder. Het blijft er de hele dag en de hele nacht licht. Dan vieren de mensen ‘midzomernacht’. Het is een feest vol magie en mysterie. Sommigen beweren zelfs dat de dieren die nacht kunnen praten en allerlei dingen tot leven komen. Net zoals in DUNDERKLUMPEN. De muziek van de film werd gemaakt door de Belgische muzikant Toots Thielemans. Hij is een geweldig jazzmuzikant. In de film doet hij wat hij het beste kan: blazen op zijn mondharmonica.
Knutselen! Maak een minivlot. Je kunt het in een beek laten drijven of op een plas water, eventueel met zelfgemaakte poppetjes. Verzamel stokjes van ongeveer gelijke lengte. Bind ze samen met touw. Steek het touw afwisselend langs onder en dan langs boven tussen de stokjes (zoals op de afbeelding).
In DUNDERKLUMPEN zie je zowel echte mensen als getekende figuren. En het gekke is: je ziet ze allebei tegelijk. Mensen en getekende wezens spelen in deze film mooi samen.
Het oude vrouwtje Elvira vertelt ons wat belangrijk is in het leven. Niet enkel geld maar ook alle andere schatten die de wereld te bieden heeft. Mensen, dieren, leven, de natuur, vrij zijn, geluk… dat zijn de dingen die er echt toe doen.
DUNDERKLUMPEN is een oude film. Hij werd al 40 jaar geleden gemaakt. De film was intussen al een beetje ‘versleten’. Maar hij werd helemaal opgeknapt, om de kinderen vandaag opnieuw van dit oude verhaal te laten genieten.
BIJLAGEN:
officiële filmaffiche
BIJLAGEN:
stills reconstructie 1
Dunderklumpen neemt het schatkistje mee
Het kistje valt in het water
Het kistje wordt opgedoken
Eénoog ontfutselt het kistje door vals geld te gooien
BIJLAGEN:
stills reconstructie 2
Een vogel steelt het kistje
Eénoog valt met het kistje uit de lucht
Het kistje landt naast Dunderklumpen
Dunderklumpen gooit per ongeluk het kistje het water in
BIJLAGEN:
stills reconstructie 3
Eénoog vist het kistje uit het water
Eénoog vlucht met het kistje
Eénoog valt met de fiets en laat het kistje vallen
Het kistje valt vlak voor Dunderklumpen zijn neus
BIJLAGEN:
stills reconstructie 4
Dunderklumpen laat het kistje van de berg vallen en Eénoog raapt het op
Eénoog heeft Pelleglinot gegijzeld en wilt het kistje openen
Eénoog opent het schatkistje en ontdekt dat er geen geld inzit
Eénoog komt tot inkeer en geeft het kistje terug
