ok Bekijk o ale de digit e via filmfich es.be lmfich w w w.fi
MANNEKE MAAN
MANNEKE MAAN FILM EN EDUCATIE… ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival MOOOV, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen met kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
INHOUDSTAFEL INFOFICHE _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Synopsis Technische kaart Voor je naar de film kijkt NA DE FILM: EERSTE REACTIES _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Reacties verzamelen bij de leerlingen De babbelbox WIE HEEFT DEZE FILM GEMAAKT? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Regisseur: Stephan Schesch Auteur: Tomi Ungerer Van Boek naar Film DE PERSONAGES _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ THEMA: EEN ODE AAN DE MAAN _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Wat weten we over de maan? Vlekken op de maan Op de maan Maanliedjes FOCUS OP ANIMATIE_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Licht en schaduw Kleur De stemmen Animatic Dubbing Bruitage of foley FICHE VOOR DE LEERLINGEN_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ BIJLAGEN_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
www.jekino.be www.mooov.be www.lesseninhetdonker.be
DOELGROEP MANNEKE MAAN: VANAF 5 JAAR
FILMFICHE OP HET SMARTBOARD! WWW.FILMFICHES.BE De digitale en visuele filmfiche bij MANNEKE MAAN is ideaal om de filmbespreking klassikaal via je smartboard te starten. Je vindt er de filmtrailer, interviews, beelden en/ of interessante quotes. Een ideale aanvulling op de lesmap! (je vindt een fiche bij alle films uit het aanbod).
2
3
4
6 10
14
18 19
INFOFICHE Kopieer de infofiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
1
INFOFICHE SYNOPSIS ‘s Nachts kijkt Manneke Maan verlangend naar de wereld. Hij zou er zo graag eens op bezoek gaan. Op een dag grijpt hij zich vast aan de staart van een komeet en landt op aarde, in een bos met wel duizend kleuren. Hij kijkt zich de ogen uit: wat een wonderlijk mooie planeet! Op aarde is er een president die alles veroverd heeft wat er te veroveren valt. Hij heeft nog maar één uitdaging: de maan! De president komt de bezoeker uit de ruimte op het spoor en Manneke Maan moet vluchten. Intussen worden de kinderen ongerust: er is niemand meer die ‘s nachts over hen waakt. Waar is Manneke Maan heen?
VOOR JE NAAR DE FILM KIJKT Voor de leerlingen is het leuk als ze vooraf de titel weten van de film die ze gaan bekijken. Toon de affiche van de film (zie bijlage – misschien vind je in het CC of de bioscoop zelfs een groot exemplaar). Wat kunnen de kinderen afleiden uit de affiche? Hebben ze een idee waarover de film zal gaan?
MANNEKE MAAN is een animatiefilm zoals je er zelden één ziet. Een oprecht “schoon” verhaal vol wijsheid en poëzie, naar een boek van Tomi Ungerer (DE DRIE ROVERS).
Als voorsmaakje kan je ook de trailer van de film bekijken (www.jekino.be/mannekemaan/). MANNEKE MAAN is een tekenfilm. De prachtige tekeningen zijn gebaseerd op een prentenboek van de schrijver Tomi Ungerer. (Ook van zijn boek DE DRIE ROVERS werd al een tekenfilm gemaakt.)
TECHNISCHE KAART MANNEKE MAAN Originele titel: Der Mondmann Regie: Stephan Schesch Naar een boek van Tomi Ungerer Duitsland, 2012 Duur: 83’ Nederlands/Vlaams gesproken versie (met de stemmen van o.a. Lucas Dietens, Wimie Wilhelm & Guus Dam) www.jekino.be/mannekemaan
In de film maakt Manneke Maan een reis naar de aarde. Kennen de kinderen het mannetje in de maan? Hoe noemen zij hem? (Janneke Maan?) Woont er echt een mannetje in de maan? Manneke Maan ontdekt op de aarde een heleboel wezens: kinderen en grote mensen en ook allerlei dieren. Kijk tijdens de film aandachtig waar er in beeld dieren verborgen zitten. Veel kijkplezier!
2
NA DE FILM: EERSTE REACTIES
REACTIES VERZAMELEN BIJ DE LEERLINGEN Vlak na de vertoning wil het publiek graag z’n eerste indrukken kwijt. Iedereen heeft nood aan een ontladingsmoment. Geef hen de kans om ‘stoom af te laten’. Enkele eenvoudige vragen kunnen daarbij helpen: •
• • • • • • • •
Hoe kan je de film het best omschrijven? Vond je het verhaal grappig / droevig / griezelig / saai / spannend / ontroerend? Waarom?
Kan je de film samenvatten in een 5-tal zinnen? (Onderscheid hoofd- en bijzaken.) Waren er zaken die je niet begreep?
Welke scène is jou het meest bijgebleven? Waarom?
Maakte de film je soms aan het lachen? Op welke momenten?
Wie waren de belangrijkste personages? Ken je hun naam nog? Wie vond jij het leukste personage? Waarom? Loopt de film goed af?
Zou je de film aanraden aan je vrienden en vriendinnen? Wie zou deze film volgens jou zeker eens moeten zien?
DE BABBELBOX Je kan ervoor zorgen dat de eerste reacties van de leerlingen onmiddellijk na de filmvoorstelling worden geregistreerd met een camera (smartphone, tablet,…), opgesteld aan de uitgang van de filmzaal. In zo’n ‘babbelbox’ opstelling kunnen de leerlingen hun opmerkingen kwijt. Het is niet de bedoeling dat ze een lange redevoering houden maar snel even reflecteren over wat zich in de film afspeelde. Met deze opname kan je in de klas verder aan de slag. De nadruk ligt op het spontaan reageren van de leerlingen; het is niet de bedoeling dat ze hun reactie voorbereiden.
3
WIE HEEFT DEZE FILM GEMAAKT?
REGISSEUR: STEPHAN SCHESCH MANNEKE MAAN is een bewerking van een prentenboek van de bekende jeugdauteur Tomi Ungerer. Regisseur Stephan Schesch werkte ook mee aan de vorige Ungerer-verfilming DE DRIE ROVERS. Stephan Schesch: “DE DRIE ROVERS en MANNEKE MAAN zijn twee van de belangrijkste boeken uit mijn jeugd. Later heb ik ze vaak voorgelezen aan mijn kinderen. Ik wilde die boeken graag bewerken tot een film. MANNEKE MAN voert me terug naar de tijd van de maanraketten, de verovering van de ruimte, mijn kinderdroom om astronaut te worden. Het was een tijdperk waarin alles mogelijk leek.” Stephan Schesch kreeg veel vrijheid om het verhaal zelf uit te werken. “Enkel aan Tomi moest ik verantwoording afleggen.” Daarom zien de films van Schesch er net een beetje anders uit dan de meeste tekenfilms die wij te zien krijgen.
AUTEUR: TOMI UNGERER Met o.a. ‘De drie Rovers’ (‘61) en ‘Moon Man’ (’66) heeft Tomi Ungerer enkele tijdloze klassiekers in het prentenboekengenre op zijn naam staan. Ungerer (°1931) groeit op in de Frans-Duitse Elzas in volle oorlogstijd. Een schooldiploma haalt hij niet; op zijn laatste raport staat dat hij een ‘weerspannig, verdorven karakter’ heeft. In1956 trekt Ungerer naar New York met 60 dollar op zak en een koffer vol tekeningen. Daar begint zijn carrière als cartoonist, illustrator en auteur van kinderboeken. Typisch voor zijn werk zijn de felle, grote kleurvlakken: wit en zwart met gele of rode accenten. Maximale zeggingskracht met minimale middelen.
4
In 1972 verlaat hij de V.S.: “Plots had ik geen zin meer in het stadsleven. Na jaren lang razen over ‘de snelweg van het leven’, sputterde mijn motor. Ik nam zonder aarzelen de eerste zijweg.” Tegenwoordig woont hij met zijn schapen, varkens en geiten op een boerderij in het Ierse Cork. “Mijn wortels liggen in de Elzas maar mijn gebladerte hangt in Ierland.” Je kan zijn boeken op verschillende manieren lezen; het zijn verhalen voor kinderen maar ze zijn nooit kinderachtig. Ze spelen zich niet af in een ‘verkleuterde wereld’. Ungerer neemt kinderen ernstig. Hij bespot graag de menselijke kleine kantjes en hanteert een volwassen taalgebruik. “Ik wil dat kinderen nieuwe woorden leren. Zeg niet: ‘dat is een boom’. Zeg: ‘dat is een beuk’.” Over de thema’s in zijn werk zegt hij: “Ik ben gefascineerd door het niemandsland tussen goed en kwaad. In die grijze zone kan het kwade iets goeds leren, en het goede kan het kwade leren begrijpen. Een groot hart biedt geen antwoord op alle vragen. Elk mens doet een heleboel slechte dingen; iedereen is goed én kwaad. Ik geloof dat die wetenschap voor elk kind een enorme opluchting is.”
We weten niet precies wanneer het boek zich afspeelt: op de tekeningen zien we auto’s uit de jaren zestig, agenten met middeleeuwse zwaarden, fototoestellen van honderd jaar geleden en er wordt geschreven met ganzenveren… Hoe rijm je dat met elkaar? De verteller beweert dat het verhaal zich ‘nu’ afspeelt. Maar de gsm die de president aan de uitvinder cadeau geeft, ziet er zowaar uit als een ouderwetse walkie-talkie. Het boek ‘Manneke Maan’ bevat amper tekst en slechts een 20-tal tekeningen. Alleen al om één seconde tekenfilm te maken, heb je al vierentwintig tekeningen nodig.
Tomi Ungerer woonde in veel landen, dus hij spreekt ook veel talen. Zowel in de Franse, Duitse en Engelse versie van MANNEKE MAAN hoor je hem aan het werk als verteller.
DE DRIE ROVERS Ook DE DRIE ROVERS (Regie: Hayo Freitag, productie: Stephan Schesch) is een heerlijke animatiefilm. De film vertelt het verhaal van Tiffany, die per koets onderweg is naar het weeshuis wanneer 3 woest uitziende rovers de weg versperren. Ze zijn op zoek naar een grote buit maar vinden enkel... een klein meisje. Tiffany beweert dat haar vader een rijke maharadja is die veel losgeld voor haar zal betalen. Vanaf nu woont ze in het rovershol. Maar op een dag ontdekken de rovers Tiffany’s geheim... DE DRIE ROVERS is, in Nederlandstalige versie, aanbevolen vanaf 4 jaar.
VAN BOEK NAAR FILM Toen Stephan Schesch en Tomi Ungerer samen aan MANNEKE MAAN werkten, stelde de auteur dezelfde vraag: hoe kan je van zo’n klein boek een lange film maken? Het verhaal van het eenvoudige prentenboek (dat nooit in het Nederlands werd gepubliceerd) was immers niet lang genoeg om een hele film mee te vullen. Stephan Schesch: “Samen probeerden we het verhaal uit te breiden en nieuwe elementen te bedenken. Tomi heeft zoveel fantasie!” “Dankzij het harde werk van de filmmakers veranderde het sprookje in een verhaal en veranderde een kinderboek in een film,” aldus Tomi Ungerer.
VRAGEN AAN DE LEERLINGEN • •
5
Heb jij zelf een lievelingsboek? Zou je het leuk vinden als daar een film van werd gemaakt? Zou het een mooie film worden?
Niet enkel kinderen houden van MANNEKE MAAN. Waarom zouden ook grote mensen het een mooie film vinden? Waren er stukjes in het verhaal die eerder voor volwassenen bedoeld waren?
DE PERSONAGES
De film telt drie hoofdpersonages: Manneke Maan, uitvinder Bernhard Van Der Doenkel en de president. En dan zijn er nog het meisje en haar vader in de auto. Stephan Schesch: “Ze zijn zoals vier rivieren die elkaar steeds vaker kruisen, en als ze samenkomen versnelt hun tempo. Het dromerige ritme van de film geeft jong en oud de kans om in hun eigen tempo te kijken. Enkel aan het einde versnelt het tempo, met de scène waarin de raket wordt gelanceerd.” Al die personages komen uit het boek, al ondergingen sommigen voor de film wel een gedaanteverandering. Zo was de President van de Aarde in het boek een politiegeneraal. En het meisje en haar papa? Schesch: “Op een van de illustraties in het boek zie je een meisje met haar vader en haar hond in een open auto langs de krater rijden waar Manneke Maan is ingevallen. Het is slechts één beeld, maar we besloten om die personages uit te werken.”
MANNEKE MAAN Manneke Maan is het hoofdpersonage van de film. Hij woont al zijn hele leven op de maan. Zijn hoofd lijkt wel een volle maan en zijn lichaam straalt in dezelfde helder witte kleur. Hij is een heel naïef, onschuldig wezen en weet helemaal niets van het leven op aarde en van de menselijke gewoontes. Tijdens zijn reis leert hij de taal van de mensen en ook aardse gevoelens zoals vriendschap en vertrouwen. Hij geniet van alle pracht die de aarde te bieden heeft, maar ontdekt ook de minder mooie kantjes van de mens zoals wantrouwen, machtsmisbruik, angst voor het vreemde,… Hij leert dat hij voor de kinderen onmisbaar is; zonder hem kunnen ze niet slapen. Nu hij weet dat hij een plek heeft in het hart van de mensen, kan hij met een gerust gemoed terugkeren en verveelt hij zich nooit meer. Tomi Ungerer: “Manneke Maan is altijd een stukje van mijn leven geweest, en dat is hij nog steeds. Toen ik lang geleden met zestig dollar op zak in New York arriveerde, voelde ik mij net zoals Manneke Maan die aankomt op de aarde.”
6
DE PRESIDENT VAN DE AARDE De president heeft de hele wereld in zijn macht en richt nu zijn blik op de maan. Daarom vraagt hij hulp aan de professor. De komst van Manneke Maan ziet hij als een bedreiging; hij wil hem gevangen nemen. Zulke ideeën worden hem door een sluwe vriendin ingefluisterd. Het regime van de president heeft alle kenmerken van een moderne dictatuur: hij gebruikt moderne technologie, overal zie je zijn beeltenis (o.a. op alle schermen), de controle is totaal (met een telescoop controleert hij de hele wereld), hij heeft een machtig leger ter beschikking en wordt verblind door macht. Zonder nadenken gaat hij op zijn doel af. Tomi Ungerer: “Via het personage van de president tonen we hoe alle dictators – van Hitler en Stalin tot Mao – de wereld willen beheersen. Onze nieuwe technologie maakt het zelfs mogelijk om te heersen in de ruimte, terwijl we intussen zelfs ons eigen klimaat niet onder controle kunnen houden.”
ook zijn verbazing over de telefoon zonder snoer. Hij raakt bevriend met Manneke Maan en zal hem helpen om terug te keren. Eigenlijk lijken Dokter Van Der Doenkel en Manneke Maan op elkaar: ze leven allebei geïsoleerd, ver weg van de wereld, en ze vervelen zich. Ze zijn allebei naïef en goedgelovig. Net zoals Manneke Maan moet de dokter de wereld en zijn bewoners leren begrijpen. Het is geen toeval dat ze goede vrienden worden. De film zit vol verborgen verwijzingen en details.
DOKTER BERNHARD VAN DER DOENKEL, “UITVINDER VAN ALLES”
• •
De dokter is een genie die alles wat er op de aarde bestaat heeft ontdekt, onderzocht en uitgevonden. Hij woont alleen in een kasteel met talloze kamers. Overal staan rare voorwerpen. Uit verveling is hij in een diepe slaap gevallen. Door zijn lange afzondering weet hij niet dat de aarde intussen geregeerd wordt door de president. “Je leeft hier bij wijze van spreken op de maan”. Vandaar
• •
• •
7
Onderaan het schilderij van Dokter Van Der Doenkel staat het jaartal 1643. Zo lang leeft hij dus al!
Op zijn prikbord hangt een tekening van Manneke Maan in de pose van de beroemde ‘Universele mens’ van Leonardo Da Vinci (° 1452), de uitvinder en kunstenaar die voor Van Der Doenkel model leek te staan.
De eerste stappen van Manneke Maan op aarde lijken verdacht veel op de beroemde danspas van Michael Jackson, de ‘moonwalk’.
Op het einde van de generiek staat een citaat uit de ‘maanspeech’ van J.F. Kennedy: “(We choose to go to the moon in this decade and do the other things.) Not because they’re easy. But because they’re hard.” In de decors van MANNEKE MAAN zitten een heleboel dierenfiguren verborgen. Kan jij ze vinden? Vond je zelf ook nog zulke knipoogjes in MANNEKE MAAN?
VRAGEN AAN DE LEERLINGEN • • • • •
Wat vindt Manneke Maan allemaal mooi op de aarde? Waar geniet hij van? Wat zou jij aan Manneke Maan tonen op aarde? Weet je nog wat er op de vlag van de president staat? (Een vlag)
•
Hoe komt het dat die superslimme dokter zo weinig van de mensen afweet?
•
• •
In de stad kunnen de kinderen niet slapen zonder dat Manneke Maan over hen waakt. De volwassenen geloven hen niet. Tot vader Manneke Maan bijna aanrijdt en hem plots herkent. Alsof hij zich opeens zijn kindertijd herinnert. “Het is zo lang geleden. Nu weet ik het weer.” Wanneer Manneke Maan tenslotte weer op de maan zit, zien we dezelfde kinderen. Ditmaal kijken ze samen met hun ouders naar Manneke Maan. “Niemand verloor hem meer uit het oog”. De volwassenen vergaten niet hoe het was om kind te zijn.
Manneke Maan lijkt wel een peuter die alles moet leren. Wat leert hij?
Wat verlangt de president precies van Dokter Van Der Doenkel?
•
De relatie tussen de vader en het kind in de auto toont het verschil tussen de kinderlijke fantasie en de ongelovige volwassenen. De vader vindt het gezeur over het mannetje in de maan maar kinderachtig. De nieuwsgierigheid van de dochter uit zich in filosofische vragen zoals: “Waar is de nacht als het dag is? Waar komen de volwassenen vandaan?” Hoewel deze personages geen naam hebben, zijn ze toch heel belangrijk voor het verhaal.
Hoe ziet Manneke Maan eruit? Op welke manier past zijn uiterlijk bij de plek waar hij vandaan komt?
•
•
KINDEREN EN VOLWASSENEN
Hoe zou jij het begrip vriendschap uitleggen?
Hoe zie je dat de dokter al lang sliep? (spinnenwebben, rozenstruik) Waarom is hij in slaap gevallen?
Zag je de datum onderaan zijn portret (1643)? Waar slaat dat op?
Heb je zelf ook soms vragen over de wereld die je ouders maar gek vinden?
Waarom ziet de vader Manneke Maan niet? Waarom gelooft hij niet in Manneke Maan?
Waarom kijken kinderen en volwassenen op het einde samen naar Manneke Maan? Wat is er veranderd met de volwassenen? Wat zou dat kunnen betekenen?
OPDRACHTEN •
De eerste en laatste scène van de film spelen zich af in een drive-in bioscoop. Kennen de kinderen dit soort bioscopen waar je vanuit de auto een film kan bekijken? Zijn er in België nog drive-in bioscopen? Wanneer waren ze vooral populair? Vergelijk de beide scènes… Wat is er veranderd tussen vader en dochter?
8
Manneke Maan weet niets van het leven op aarde. Alles moet hem uitgelegd worden, zowel hele eenvoudige als hele moeilijke begrippen. Hoe zouden de kinderen begrippen uitleggen aan Manneke Maan? Schrijf een aantal begrippen op papiertjes, zowel heel concrete als abstracte (bv vriend, hart, pan, vertrouwen, telefoon, uitvinding, macht, raket, eerlijk,…). Laat de kinderen één voor één een papiertje trekken uit een doos. Hoe leggen zij de begrippen kort uit? (maximaal 3 zinnen) Sommige begrippen kan je op meerdere papiertjes schrijven. Zo ontdekken kinderen dat elk begrip door verschillende mensen op heel andere manieren kan worden ingevuld.
•
Hoe kan je aan het uiterlijk en het gedrag van een tekenfilmpersonage zijn / haar gedrag karakteriseren? Waar let je op? (bewegingen, stem, gelaatsuitdrukking,…) Hoe zouden ze Manneke Maan omschrijven? Ziet hij er onschuldig of gevaarlijk uit? Waarom? Kunnen ze bedenken hoe Manneke Maan er nog zou kunnen uitzien? Een tekening kan hun idee verduidelijken.
•
Probeer zelf de moonwalk! Via de link op de online lesfiche leer je het.
•
Je kan ook je eigen variatie maken. Laat je inspireren door de film op www.eternalmoonwalk.com en maak zelf een moonwalkfilm met de klas!
9
THEMA: EEN ODE AAN DE MAAN
Dat de maan ‘s nachts aan de hemel staat, vinden we zo vanzelfsprekend dat we er nauwelijks aandacht aan schenken. Ook de sterren kunnen we steeds slechter zien door al het licht dat we zelf maken. Om de sterren en de maan weer de kans te geven om te schitteren, wordt jaarlijks tijdens de ‘Nacht van de duisternis’ aan iedereen gevraagd om toch één keer het licht te doven. De ideale nacht dus om naar de sterren en de maan te kijken.
WAT WETEN WE OVER DE MAAN? Het lijkt alsof de maan licht geeft, maar dat is niet zo. De maan reflecteert enkel het licht van de zon. We zien op aarde alleen het stuk maan dat door de zon beschenen wordt. Het deel dat we niet zien, ligt in de schaduw van de aarde. Als de maan helemaal door schaduw bedekt wordt, noemen we dat ‘nieuwe maan’. Eén nacht per maand is de maan helemaal belicht. Dan is het ‘volle maan’. Mensen vertellen al sinds eeuwen geheimzinnige verhalen over de volle maan. Die nacht zouden er rare dingen gebeuren: mensen veranderen in weerwolven, anderen worden stapelverliefd of geraken helemaal in de war… ze worden maanziek! De maan draait rond de aarde en die draait dan weer rond de zon. De maan draait in 29 ½ dag om de aarde. Kan jij raden waar het woord ‘maand’ vandaan komt? En de week starten we op… maandag. Manneke Maan is onze dichtste buur in de ruimte en heeft een grote invloed op aarde, bv op de getijden van de zee (= eb en vloed). Bij vloed staat het water hoger. De maan trekt eraan en bij ‘hoog water’ lijkt de zee voller. Enkele uren later lijkt de zee weer leeg gelopen. Omdat de maan trekt en de aarde draait, is het water van de zee voortdurend in beweging. Een heel verhelderend filmpje over de maanstanden vind je op de online lesfiche (of op www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20071101_ maan01). Wil je nog meer weten over de maan? Je vindt veel extra informatie op http://nl.unawe.org/.
10
Als je in een auto naar de maan zou rijden, zou je er meer dan een half jaar over doen. Een raket doet er drie dagen over.
OP DE MAAN “Een kleine stap voor mij, maar een grote sprong voor de mensheid.” Voor ze mensen naar de maan durfden sturen, werden er eerst proefvluchten met dieren gemaakt. De Russische hond Laika was de eerste die een ruimtereis rond de aarde maakte. Helaas heeft hij de reis niet overleefd. De naam van de hond in de film is niet toevallig gekozen. Er zijn tot nu toe twaalf mensen op de maan geweest. De eerste was Neil Armstrong in 1969. Het was een spectaculair moment dat live op televisie werd uitgezonden. Hierbij sprak Armstrong de beroemde woorden die ook de president in de film zegt: “Dit is een kleine stap voor een mens, maar een reuzensprong voor de mensheid” (“One small step for a man, one giant leap for mankind”). Omdat er geen lucht is op de maan, zal zijn voetafdruk miljoenen jaren blijven staan! De astronauten brachten maanstenen en foto’s mee terug naar de aarde.
VLEKKEN OP DE MAAN
Wist je dat het enige kunstwerk op de maan van een Belgische kunstenaar is? Het 8,5 cm grote beeldje van Paul Van Hoeydocnk heet Fallen Astonaut (gevallen astronaut). Het werd gemaakt ter nagedachtenis van de astronauten die hun ruitemissie niet overleefden. Naast het beeld staat een gedenkplaatje met hun veertien namen.
“Er is maar één maan en altijd dezelfde.’ – “Nee hoor er zijn er heel veel, kijk maar.” Op de maan zijn allemaal kraters, veroorzaakt door inslagen van rondvliegende brokken steen. Je kan deze donkere vlekken bekijken door een telescoop of verrekijker of zelfs met het blote oog. Deze grote vulkanische vlaktes zijn zgn. ‘zeeën’ (vroeger dacht men dat er water op de maan was). Omdat de samenstelling van de grond er anders is, weerkaatst daar minder licht. Bij volle maan zie je lichte en donkere vlekken op de bol. Daarin kan je met een beetje fantasie van alles herkennen. Wat we in de vlekken zien, wordt mee door onze culturele achtergrond bepaald. In Europa zien we een mannetje. Het gezicht van Manneke Maan? In andere delen van de wereld (bv in Azië) herkennen ze in de maanvlekken een haas. Er bestaat een Boeddhistisch verhaal over een godin die een wijze haas ontmoet en om hem te eren een haasje op de maan tekent met het sap van een uitgeknepen berg.
11
•
Vergelijk eventueel met afbeeldingen van maankraters.
Teken een cirkel op een stevig stuk karton. Meng scheerschuim met lijm (verhouding: 1 ½ kop scheerschuim met ½ kop lijm). Beschilder je maan met deze pap. Je kan er met steentjes of flessendopjes kraters in maken. Laat een nacht drogen. Knip de cirkel uit. Nu heb je een mooi maanoppervlak.
DE ROVERS EN DE MAAN In bijlage vind je het gedicht ‘De Rovers en De Maan’ van Annie M.G. Schmidt. Laat de kinderen de tekst lezen en ga op zoek naar alle zaken die in werkelijkheid niet kunnen. Met de kennis die ze over de maan hebben vergaard, vinden de kinderen vast enkele ongerijmdheden.
OPDRACHTEN MAANFASES
MAANLIEDJES
Met behulp van een zilveren bal en zaklamp kan je in de klas razendsnel de verschillende fases van de maan zien. Wikkel een voetof strandbal in zilverpapier. Maak het papier zo glad mogelijk; lijm het eventueel vast. Zet je maan op tafel en leg er iets onder zodat hij niet wegrolt. Maak het donker in de klas en laat iemand met een zaklamp (= de zon) de maan beschijnen. Loop langzaam om de tafel heen terwijl je naar de maan blijft kijken. We geven hier nog even de maanfases mee: nieuwe maan, jonge maansikkel, eerste kwartier, wassende maan, volle maan, afnemende maan, laatste kwartier, asgrauwe maan en weer terug nieuwe maan.
Er bestaan veel liedjes waarin de maan voorkomt. Enkele daarvan werden in de film gebruikt. Hebben de kinderen ze herkend? *
MAANVLEKKEN Wat zie jij in de maanvlekken? Bespreek de voorbeelden van wat anderen in de maan zien. Daarna is het aan de leerlingen om een figuur op de maan te tekenen. Je vindt ze in bijlage.
MAANKRATERS Je kan zelf een maanoppervlak met kraters maken. Hier twee manieren: •
Doe een dikke laag bloem in een bakvorm. Strooi daarover een dun laagje cacao met een zeef tot je geen bloem meer ziet. Laat de kinderen stenen verzamelen van diverse grootte. Gooi ze één voor één in de bakvorm vanuit verschillende hoeken. Zo verschijnen er allerlei kraters. Bespreek de verschillen.
*
12
Au claire de la lune komt tweemaal in de film voor, o.a. in het begin van de film, geneuried door het meisje. Dit oud Frans volksliedje is te horen op de allereerste geluidopname! Het fonogram, een beroet stuk papier, werd gemaakt met een fonautograaf. Het oudste bekende opnameapparaat was een hoorn waaraan een stift vastzat die geluidstrillingen vastlegde op met roet zwart gemaakt papier. Tot op heden was het niet mogelijk om die opnames terug te beluisteren. De uitvinder die de het liedje opnam, heeft het zelf dus nooit kunnen beluisteren. Pas in 2008 slaagden wetenschappers er met moderne technieken in de oude tekening van geluidsgolven weer om te zetten in geluid. Uit de luidsprekers klonk toen ‘Au clair de la lune’, vermoedelijk opgenomen op 9 april 1860. Via de digitale fiche kan je meezingen met dit lied en de oudste geluidsopname beluisteren. De partituur en tekst vind je in bijlage. Moon River werd geschreven door Henry Mancini voor de film BREAKFAST AT TIFFANYS en gezongen door de actrice Audrey Hepburn. Het lied werd later door talloze artiesten vertolkt. In de film horen we de beroemde versie van Louis Armstrong.
*
It’s only a paper moon is ook een oud lied uit 1933. Het werd later bekend toen het door vele artiesten werd gezongen (o.a. Ella Fitzgerald) en in verscheidene films werd gebruikt.
Regisseur Stephan Schesch: “Het muzikale klanktapijt is heel gevarieerd. Manneke Maan, de President, de vader & dochter en dokter Van Der Doenkel hebben elk hun eigen muzikale stijl. Ik koos liedjes en muziek die ik leuk vond.”
VRAGEN AAN DE LEERLINGEN? • • • • •
Kijk jij wel eens naar de maan? Kan je er een mannetje in zien? Of iets anders? Wat zou jij op de maan achterlaten?
Ken je nog liedjes of gedichten waar de maan in voorkomt? (Onder de maneschijn, Zie de maan schijnt door de bomen,…)
Hoe heette de hond in de film? Waarom werd die naam gekozen? Weet je wie Laika is? Misschien kan een van de leerlingen een spreekoefening wijden aan de maan, de zon of de bewegingen in het heelal.
13
FOCUS OP ANIMATIE
De animatie van MANNEKE MAAN combineert traditioneel tekenwerk met moderne computertechnologie. Stephan Schesch: “Alles werd met de hand getekend, weliswaar niet op papier maar op speciale computerschermen. We gebruikten geen 3D animatie omdat we het grafisch universum van Tomi Ungerer wilden respecteren. Onze animatoren werken op Cintex, grafische beeldschermen waar je met een stift op tekent. Veel sneller en efficiënter dan werken op papier.”
LICHT EN SCHADUW De film speelt zich grotendeels ’s nachts af. De donkere vlakken contrasteren mooi met de felle kleuren. Kijk maar naar de prachtige natuurscènes met de bloemen en het water. Schaduwen komen heel nadrukkelijk in beeld. Niet enkel het zonlicht maakt schaduwen, maar ook de maan reflecteert. Het licht komt van alle kanten. Meestal is er één hoofdlichtbron die de schaduwrichting bepaalt. Sommige lichtbronnen zijn een teken van naderend gevaar, bv de zoeklichten van de helikopter, de koplampen van de auto,…
KLEUR De prachtige, felle kleuren van de natuur contrasteren sterk met de scènes met de president. Die zijn meestal ingekleurd met koude (blauw, grijs) kleuren. Ook zijn onderdanen zijn eenkleurig: zwart, wit, rood… Er is geen ruimte voor speelsheid en warmte. Wanneer de kinderen niet kunnen slapen omdat Manneke Maan verdwenen is, zitten ze in hun sombere, grauwe kamers. Maar als Manneke Maan weer op zijn plaats staat, zijn de kamers in fel oranje en groen verlicht. De klank van gelach en vrolijke muziek ondersteunt dit effect. Kleur staat voor vrijheid; de afwezigheid van kleur symboliseert onderdrukking, onvrijheid. Daarom geeft dokter Van Der Doenkel aan Manneke Maan een medaille waarmee hij een kleurige regenboog kan maken.
14
OPDRACHTEN KRASTEKENING Laat je inspireren door de prachtige tekeningen in de film om zelf een nachttekening te maken. Kleur een wit papier volledig met verschillende kleuren wasco; heel veel heldere, warme kleuren door elkaar. Overschilder alles met zwarte verf tot het helemaal nacht is. Laat het papier drogen. Nu kan je er met een dikke stopnaald een tekening in krassen en komen de kleuren weer te voorschijn.
SCHADUWEN TEKENEN In de film zie je overal schaduwen. Schaduw kan aan een tekening gewicht, hoogte, realisme of geheimzinnigheid toevoegen. We proberen het zelf ook…
Experimenteer eerst met een zaklamp. Hoe zie jij eruit als je de zaklap onder je kin houdt en naar boven schijnt? Leg een voorwerp op tafel en experimenteer met verschillende lichtstanden. De schaduw verandert als je het licht ver / dicht / hoog / laag houdt.
regenboog! Soms moet je even zoeken met het papier en de lichtrichting om de regenboog precies op het blad te krijgen. In de zomer kan je buiten met een tuinslang een regenboog maken. Ga met je rug naar de zon staan en zet de sproeier op de stand ‘fijne waternevel’. Het lukt best als de zon al vrij laag staat.
In bijlage vind je een prent met 4 keer dezelfde Manneke Maan, telkens van op een andere plaats belicht. Denk goed na hoe de schaduw er zal uitzien en teken die erbij. Je kan ook de schaduw van de kinderen op de speelplaats met krijt overtrekken. Herhaal dit op verschillende tijdstippen en bespreek het verschil.
DE STEMMEN
REGENBOGEN MAKEN
Een live action film wordt opgenomen met acteurs. Terwijl ze hun rol spelen, praten ze, wandelen rond, slaan met een deur,… Al die geluiden worden opgenomen en belanden in de film.
Waar komt een regenboog vandaan? Een witte lichtstraal is eigenlijk een bundeling van alle kleuren bij elkaar. Door de straal te breken, kan je de kleuren zien. Waterdruppels kunnen zo’n lichtstraal breken. Daarom kan je een regenboog zien als het regent en de zon schijnt.
In een animatiefilm spelen getekende figuren. Die maken geen geluid! Daarom worden alle stemmen en geluiden apart opgenomen in een studio. Aan de stemmen van de acteurs wordt al meteen gewerkt. De tekenaars moeten weten hoe de acteurs praten; de getekende mondjes moeten kloppen met de tekst (= mondstand). Acteurs moeten hun fantasie gebruiken bij het inspreken van hun teksten. Ze krijgen wel enkele schetsen te zien, zodat ze weten hoe hun personage er ongeveer uitziet.
Hoe maak je zelf een regenboog? Je kan een regendruppel nabootsen met een rond wijnglas gevuld met water. Een lamp is de zon. Om de regenboog goed te kunnen zien, zet je het glas op een wit blad papier. Richt de lamp van boven schuin op het glas zodat een deel van het licht door de waterbol gaat. Daar is de
15
dubbing kijken de acteurs in de geluidsstudio goed naar de beelden en proberen de mond van hun personage zo goed mogelijk te volgen. Alle teksten worden bewerkt door een vertaler. Als een kort Duits woord in het Nederlands met een heel lang woord werd vertaald, zit je met een probleem. Want als je nog een stem hoort praten terwijl het personage zijn mond al dicht heeft, ziet dat er heel idioot uit. Een heel gepuzzel!
Een Duitse actrice sprak met plezier de originele stem van Manneke Maan in: “Je hoeft je niet te schminken en je mag veel waanzinnig grappige geluiden maken.” Zo krijgen de tekenaars een idee van hoe lang de mond van hun personage moet bewegen. Iedereen heeft een ander spreektempo en ook emoties beïnvloeden het spreekritme: wie boos is, praat sneller dan wie rustig naar zijn woorden zoekt. Probeer het maar eens: herhaal dezelfde zin met verschillende emoties en chronometreer hoe lang het telkens duurt.
BRUITAGE OF FOLEY Tenslotte moeten er nog allerlei andere geluiden toegevoegd worden: voetstappen, geritsel van kleren,… Daarvoor wordt de hulp gevraagd van een heel bijzonder artiest: de bruiteur of foley artist is een geluidskunstenaar die met behulp van een heleboel vreemde attributen geluiden maakt. Een bak grind, allerlei schoenen en kleren, kettingen,… Een koffer vol rommel is voor hem een waardevol werkinstrument. Terwijl de film wordt afgespeeld, maakt deze klankacteur allerlei geluiden die in de studio worden opgenomen. Dat kunnen heel eenvoudige geluiden zijn: een glas neerzetten, naar de deur stappen, een leren jas aandoen, de deurklink vastnemen... Voor elk personage gebeurt dat op de een toepasselijke manier. Bovendien maken verschillende glazen / schoenen op verschillende tafels / vloeren elke klank nog meer uniek. Op de digitale fiche zie je zo’n geluidskunstenaar aan het werk.
ANIMATIC Wanneer alle dialogen zijn ingesproken, worden de tekeningen in het klad uitgevoerd. De ‘animatic’ is een kladversie van de film, een voorstudie. Maar MANNEKE MAAN ging een stapje verder. Stephan Schesch: “Onze animatic was zodanig uitgewerkt dat we testscreenings deden in bioscopen. Muziek, dialogen, geluiden… een echte film. Alleen de beweging en de kleuren ontbraken. De reacties waren positief. Sommigen vroegen zich af of er eigenlijk nog wel iets aan de film ontbrak.” Op de digitale fiche kan je een stukje animatic bekijken!
DUBBING In de testfilm hoor je een Duitse stem… omdat MANNEKE MAAN een Duitse film is. In België werden alle stemmen opnieuw opgenomen in onze taal. Dat heet ‘dubben’. Bij het maken van een
16
OPDRACHT GELUID LUISTEREN Kijk naar de trailer en som alle geluiden op die je hoort. De trailer duurt slechts 2 minuten en toch krijg je al een lange lijst: muziek, stemmen, komeet, brekende takken, vogels, helikopter, water,… Het helpt om eerst met je ogen toe te luisteren. Sommige geluiden kan je goed herkennen, andere herken je pas als je opnieuw keer luistert met het beeld erbij. Je kan deze opdracht met een fragment uit eender welke animatiefilm doen. Een fragment van 1 minuut is meestal al voldoende. Eventueel kan je de oefening ook zonder film doen. Gewoon heel stil zijn en luisteren naar de omgevingsgeluiden. Kunnen de leerlingen die geluiden achteraf ook benoemen? Of zelfs imiteren?
FOLEY ARTIST Probeer het zelf: •
• • • •
Afwashandschoenen tegen elkaar slaan = gefladder van een vogel Een vel plaatstaal schudden = onweer
Met een plastieken zakje knisperen = een knetterend vuur
Halve kokosnoten tegen elkaar slaan = hoefgetrappel van paarden …
17
‘s Nachts kijkt Manneke Maan verlangend naar de wereld. Hij zou er zo graag eens op bezoek gaan. Op een dag grijpt hij zich vast aan de staart van een komeet en landt op aarde, in een bos met wel duizend kleuren. Hij kijkt zich de ogen uit: wat een wonderlijk mooie planeet! Op aarde is er een president die alles veroverd heeft wat er te veroveren valt. Hij heeft nog maar één uitdaging: de maan! De president komt de bezoeker uit de ruimte op het spoor en Manneke Maan moet vluchten. Intussen worden de kinderen ongerust: er is niemand meer die ‘s nachts over hen waakt. Waar is Manneke Maan heen?
Wie zag er al ooit het mannetje in de maan? Heeft hij ook een naam? Heb je al gehoord van Janneke Maan? Wist je dat kinderen in sommige landen geen mannetje in de maan herkennen maar wel… een haas?
MANNEKE MAAN werd gemaakt door regisseur Stephan Schesch. Hij vertelt over zijn lievelingsboeken: “MANNEKE MAAN is een van de belangrijkste boeken uit mijn jeugd. Later heb ik het vaak voorgelezen aan mijn kinderen. Ik wilde het boek graag bewerken tot een film. MANNEKE MAN voert me terug naar de tijd van de maanraketten, de verovering van de ruimte, mijn kinderdroom om zelf astronaut te worden.”
MANNEKE MAAN was eerst een boek van Tomi Ungerer. Daar werd later een film van gemaakt. Tomi Ungerer schrijft kinderboeken… maar ze zijn nooit kinderachtig. Ungerer lacht graag met de mensen… ze kunnen soms zo stom doen!
Wat vindt Manneke Maan allemaal mooi op aarde? Wat zou jij hem tonen op onze planeet?
Er bestaan veel liedjes waarin de maan voorkomt. Heb je zulke liedjes gehoord in de film? Ken jij zelf ook liedjes of gedichten waar de maan in voorkomt?
Ook DE DRIE ROVERS is een boek van Tomi Ungerer. Heeft iemand die film gezien? Was hij net zo leuk als MANNEKE MAAN?
De film gaat over Manneke Maan. Hij woont al zijn hele leven op de maan. Zijn hoofd lijkt wel een volle maan en zijn lichaam straalt in dezelfde helder witte kleur. En hij weet heel weinig van het leven op aarde. Hij moet nog zoveel leren. Hij leert zelfs dat er niet enkel goede mensen zijn, maar ook gemene mensen. Maar hij leert ook over vriendschap, en hij ontdekt dat alle kinderen van hem houden.
De film zit vol kleine knipoogjes. Zo lijken de eerste stappen van Manneke Maan op aarde erg hard op de moonwalk. Ken je die gekke danspas van Michael Jackson? Misschien kunnen sommigen onder jullie zelf wel ‘moonwalken’. Probeer het eens.
BIJLAGE AFFICHE
BIJLAGE FOTO MAAN
BIJLAGE KLEURPLATEN
BIJLAGE KLEURPLATEN
BIJLAGE
