Basiskennis van de meest voorkomende handicaps via een overzicht van anatomie en fysiologie. Kennismaking met de zichtbare en onzichtbare problemen

23/02/2015

Medische inzichten Dr. Brigitte Thierens, 1*I Jan Decrock, 1*I

1

1

Doel van de les Basiskennis van de meest voorkomende handicaps via een overzicht van anatomie en fysiologie. Kennismaking met de zichtbare en onzichtbare problemen. Dankzij deze kennis een betere communicatie met de leerlingen en bespreekbaarheid mogelijk maken van de mogelijkheden en beperkingen.

2

1

23/02/2015

Indeling van de handicaps

Orthopedische letsels Neurologische letsels Sensibel en motorisch Vegetatief Zintuigen

3

Soorten handicaps

1. Orthopedische letsels a) Misvorming van ledematen of deel van een lidmaat    

Statiekafwijkingen aan voeten (spitsvoet, klompvoet, inwendige en uitwendige rotaties). Onvolledige aanleg van ledematen. Min of meer ernstige afwijkingen t.h.v. de wervelzuil. Deze afwijkingen zijn meestal aangeboren doch kunnen ook posttraumatisch of t.g.v. reumatische aandoening ontstaan zijn.

Problemen i.v.m. duiken:  soms onmogelijk gebruik van vinnen  Specifieke technieken voor het bedienen van materiaal nodig

4

2

23/02/2015

1. Orthopedische letsels

b) Amputaties  Mogelijke oorzaken zijn:  Trauma  Chirurgisch na medische indicatie zoals bij tumor, doorbloedingsproblemen (bvb bij diabetes) of infectie

 Lokalisatie van de amputatie:    

Boven knie Onder knie Boven elleboog Onder elleboog

5

1. Orthopedische letsels

b) Amputaties  Het overblijvende deel van het lidmaat wordt de stomp genoemd.  Mogelijke problemen:  Zeer pijnlijk uiteinde van de stomp (fantoompijn)  Broosheid van de huid en gemakkelijk ontstaan van decubituswonden  Speciale aandacht voor het schuren over bodem zwembad, regelmatig controle van de stomp uitvoeren, evt beschermende verbanden

 Bewegingsproblemen, meestal niet voor het zwemmen, wel voor het palmen. Momenteel beschikt men over prothesen die men ook in het water kan gebruiken

6

3

23/02/2015

2. Neurologische letsels

 Ruggenmergletsels  Hersenletsels  Perifere zenuwletsels  Multiple Sclerose

7

Anatomie en fysiologie van het zenuwstelsel

 Motorisch : gevoel en beweging  Vegetatief : regeling van orgaanwerking Hersenen Ruggenmerg Zenuwbanen  Hersenen en ruggenmerg in beenderig beschermingsapparaat  Zenuwbanen vrij onbeschermd doorheen lichaam

8

4

23/02/2015

Werking van het zenuwstelsel

Onderscheid tussen de 2 verschillende soorten: 1. Motorisch-sensibel: staat in voor het gevoel en voor de bewegingen. Bewegingen: willekeurig onwillekeurig reflexmatig 2. Vegetatief: ortho- en parasympatisch: staan in voor de werking van de inwendige organen en de bloedvaten.

9

Motoriek en gevoel

 Zenuwen = elektriciteitsdraden: sturen allerlei informatie door  Kleinste eenheid is de zenuwcel: cellichaam dendrieten axon  Info kan vanuit de hersenen via het ruggenmerg naar de spieren gestuurd worden of omgekeerd vanuit de periferie (bvb.: de huid) via het ruggenmerg naar de hersenen.  Er bestaat steeds een contact tussen de aangevoerde en de afgevoerde informatie

10

5

23/02/2015

Motoriek en gevoel

 In de hersenen gebeurt de bewustwording van de gewaarwordingen en de uiting van de wil om te bewegen (schors).  Er bestaan ook nog reflexen, geen tussenkomst van de hersenen.

11

6

23/02/2015

7

23/02/2015

Bouw wervelkolom: 24 wervels, heiligbeen en staartbeen 7 halswervels 12 borstwervels 5 lendenwervels

15

Het ruggenmerg:  Zacht weefsel, ligt in de holte van de wervelkolom.  Bestaat uit 31 segmenten van waaruit per wervelniveau 1 paar zenuwen naar buiten treedt.  Loopt zelf niet tot in onderste deel van de wervelzuil, maar eindigt ter hoogte van L1-L2.  Onderste zenuwtakken vormen staart waarvan de wortels via de opening tussen de lumbale en sacrale wervels verlaten.

16

8

23/02/2015

9

23/02/2015

10

23/02/2015

22

11

23/02/2015

23

Ruggenmergletsels en hun gevolgen

Quadriplegie  Verlamming van de vier ledematen Letsel in het cervicale gebied Hoog (boven C4): ernstige ademhalingsproblemen, beademing nodig, duiken is onmogelijk C1 – T2: armen, ademhalingsspieren, temperatuur, lichaamsreflexen, spasmen

26

12

23/02/2015

Quadriplegie: C5 – C6 – C7: soms nog gedeeltelijke bewegingen mogelijk Gevaren Altijd bedacht zijn op stoornissen in de thermoregulatie en de verminderde zweetafscheiding (waterverstuiver, ventilatie, uit de zon zetten, …) Soms ook lage hoestreflex, gemakkelijk verslikken. Proberen tot rust te brengen.

27

Decubituswonde  Definitie: degeneratieve veranderingen die veroorzaakt worden door op de huid en de onderliggende weefsels inwerkende druk en schuifkrachten.  Fysiopathologie: door de krachten ontstaan uitrekken, scheuren of platdrukken van weefsels. Bloedvoorziening komt in het gedrang door beschadiging van bloedvaten, O²-tekort, afsterven en niet herstellen van het weefsel.  Ernst: afhankelijk van de duur en intensiteit, compressie en individuele vatbaarheid. 28

13

23/02/2015

Decubituswonde  Stadia:  Gr 1 : roodheid die niet verdwijnt na opheffen druk  Gr 2: roodheid schaafwonde blaasjes of blaar  Gr 3: open wonde, krater  Gr 4: diepe krater met necrose (zwart) ook spier of zelfs bot aangetast 29

Decubituswonde Aandachtspunten:  Decubitus (doorligwonden) en andere wonden:  Gevoelsvermindering  Slechte doorbloeding  Kunnen gemakkelijk infecteren  

Voorkomen Tijdig behandelen

30

14

23/02/2015

Decubituswonde  Gevaar: infectie  Preventie:  Opletten voor schuren  Personen regelmatig van houding veranderen  Special kussens en matrassen  Regelmatig observatie bij personen met verminderde gevoelszin

31

Decubituswonde  Behandeling:  Gr 1: ijsfricties, afdekkend verband en vooral druk vermijden  Gr 2: ontsmetten (isobetadine) ontsmettende, wondhelende zalf steriel verband  Gr 3: professionele verzorging meerdere hydrofiele gels ter beschikking 32

15

23/02/2015

Paraplegie: Verlamming t.h.v. de onderste ledematen Letsel vanaf T1 tot L2 Stoornissen in ademhaling, thermoregulatie, zweten, spierspasmen (idem quadriplegie) Gevoel en beweeglijkheid verschillend volgens hoogte van het letsel 33

Gevaren bij paraplegie

Bloeddrukval Bij plotse houdingsverandering (rechtkomen) Duizeligheid, kan tot syncope leiden Behandeling : Patiënt platleggen met benen omhoog

34

16

23/02/2015

Plotse bloeddrukverhoging Allerlei prikkels:    

Volle blaas of darm Pijn Hitte Koude

Symptomen:    

Hoofdpijn, nekpijn Oorsuizen Zweten Neusloop

Behandeling:  Rechtzetten  Opwarmen of afkoelen  medicatie 35

Blaascontrole Ongecontroleerd urineverlies / niet spontaan kunnen urineren Op te lossen door sonde + zakje

36

17

23/02/2015

Darmcontrole Verminderd gevoel Verminderde spierkracht Kan manueel geëvacueerd worden of via lavement (spoelingen) Stoelgang kan soms veel tijd in beslag nemen (geduld en voldoende tijd inlassen voor de duik)

37

Spierspasmen Krampen of overdreven reflexen Kan zeer pijnlijk zijn Kan verholpen worden met medicatie Opgelet bij inname medicatie : sufheid , verminderde concentratie en reactievermogen

38

18

23/02/2015

Hersenletsels

Hemiplegie: Door letsel in één hersenhelft Eenzijdige verlamming Tegengestelde kant van het letsel Bijvoorbeeld: hersenbloeding trombose (klonter) trauma luchtembool (bvb.: duikongeval) Centra voor spraak en cognitieve functies zitten in de hersenschors: veroorzaken ook andere stoornissen 39

Cerebrale verlammingen:  Stoornis in de motorische eenheden in de hersenen  Vermindering of verlies over controle willekeurige spieren  Oorzaken:      

Problemen bij zwangerschap of bevalling (O²-tekort) Infecties Hersenbloeding Vroeggeboorte Hersenvliesontsteking mazelen

40

19

23/02/2015

Cerebrale verlammingen:  Symptomen: sterk variërend  Spasmen  Ongecontroleerde bewegingen  Tremor  Coördinatiestoornissen bij gang  Evenwichtsproblemen  Cognitieve stoornissen  Epilepsie

41

Hoofdtraumata:  Kunnen zeer gelokaliseerde letsels geven of meer veralgemeend (hersenschudding)  Symptomen:  Fysieke  Psychologische  Intellectuele

42

20

23/02/2015

Hoofdtraumata:  Voorbeelden:  Spraak, gezicht, gehoor  Hoofdpijn  Spierspasticiteit  Verlammingen (uni-bilat)  Epilepsie  Geheugen  Concentratie en denkvermogen  Beoordelingsvermogen 43

Hoofdtraumata:  Voorbeelden:  Emotionele en gedragsproblemen  Humeurig, depressief, woede, angst  Aanpak vraagt veel geduld en communicatievaardigheid

44

21

23/02/2015

Perifere zenuwen

Multiple Sclerose:    

Ziekte die meestal op vrij jonge leeftijd begint. Oorzaak is nog niet met zekerheid gekend (virus, erfelijkheid). Begint meestal heel sluipend (moeilijke diagnose). Kent een zeer grillig verloop (progressief verslechtend).

 Anatomisch:  Beschadiging van de beschermende myelinelaag rond de zenuwen  Kortsluitingen tussen de zenuwen, prikkels verkeerd doorgegeven of het doelorgaan niet bereikt. 45

Multiple Sclerose:  Symptomen:         

Dubbelzien of slecht zien Vertigo Verlammingen, spasmen Evenwichtsstoornissen Snelle vermoeidheid tot uitputting Overgevoeligheid voor warmte Spraakstoornissen Gevoelsstoornissen (brandend, tintelend) Blaas- en darmcontrole

46

22

23/02/2015

Slechtziendheid

 Mechanisme van het zicht:    

Opvang van lichtstralen via de pupil Breking door de lens Opvang op het netvlies Via zenuwbanen in de oogzenuw naar de hersenen waar het eigenlijke zien, gebeurt

 Oorzaken van visusstoornissen:    

Lensproblemen Netvliesproblemen, loslating Doorbloedingsstoornissen in het netvlies Hersenbeschadiging

47

Slechtziendheid

 Duiken met blinden:  Groot belang van een duidelijk, afgesproken communicatiesysteem met lichamelijk contact

48

23

23/02/2015

Doofheid / slechthorendheid

Herhaling anatomie van het oor Wat verstaat men onder ernstige slechthorendheid? Verlies 40 à 60 DB (d.i. de intensiteit van gesproken taal) Indien van bij de geboorte geen gehoor, veroorzaakt dit ernstige spraakstoornis

49

Doofheid / slechthorendheid

Oorzaken:  Beschadiging van het trommelvlies (meestal eenzijdig)  Infecties / traumatisch

 Beschadiging van de gehoorsbeentjes  Otosclerose  Vergroeiingen na herhaalde infecties

 Beschadiging van het binnenoor  Geluidstrauma (acuut of chronisch)  Aangeboren  Gevolg van deco-ongeval

 Hersenletsels: zie hoger 50

24

23/02/2015

Doofheid / slechtziendheid

 Problematiek bij het duiken:  Communicatie  Sommige gevallen van doofheid komen niet in aanmerking voor duikopleiding door geassocieerde problemen

51

25