26025_TB.fm
Page 7
Monday, August 2, 2004
12:14 PM
Inhoud
Voorwoord 5 Inleiding 6
❑ INHOUD
1
Opmerken, handelen en hulp inschakelen 9 1.1 Gedrag 9 1.2 Preventie 10 1.3 Algemene regels bij EHBO 11 1.4 Hulp inschakelen 12 1.5 Onderzoek 13 1.6 Reanimeren 19 1.7 Samenvatting 20
2
Anatomie en fysiologie 21 2.1 Anatomie 21 2.2 Beengebreken 37 2.3 Fysiologie 39 2.4 Afsluiting 44
3
Verbandleer 45 3.1 Verbanden en hun toepassingen 45 3.2 Basisregels van het verbinden 47 3.3 Samenstelling van een EHBO-koffer 47 3.4 Samenvatting 49
4
Wondverzorging 50 4.1 Wondgenezing 50 4.2 Infecties 51 4.3 Algemene wondbehandeling 51 4.4 Verbindtechnieken 60 4.5 Afsluiting 67
5
Ziekten en blessures 68 5.1 Algemene ziekten 68 5.2 Voedingsziekten 70 5.3 Sportblessures 77 5.4 Geboorte van een veulen 81 5.5 Hitteshock en uitputting 81 5.6 Verdere calamiteiten 84 5.7 Afsluiting 88
7
26025_TB.fm
Page 8
Monday, August 2, 2004
12:14 PM
6
Transport van zieke of geblesseerde paarden 89 6.1 Klaarmaken voor transport 89 6.2 Assisteren bij transport 90 6.3 Calamiteiten bij transport 92 6.4 Afsluiting 93
7
Geneesmiddelen en doping 94 7.1 Geneesmiddelen 94 7.2 Toedienen van geneesmiddelen 94 7.3 Verboden middelen 96 7.4 Dopingcontrole 97 7.5 Afsluiting 97
Trefwoordenlijst 99
8
❑ EERSTE HULP BIJ PAARDEN
26025_TB.fm
Page 9
Monday, August 2, 2004
1
12:14 PM
Opmerken, handelen en hulp inschakelen
Oriëntatie Je hebt de morele verplichting een mens of een dier in nood te helpen. Deze nood kan door allerlei oorzaken ontstaan zijn, bijvoorbeeld door een ongeval, ziekte, brand, verdrinking of vergiftiging. Je mag met het verlenen van eerste hulp niet verdergaan dan wat je als een leek verantwoord zou mogen doen. Het is belangrijk eraan te denken dat je gevaar loopt zelf gewond te raken als je eerste hulp aan een paard verleent. Het paard is een vluchtdier en zal in geval van nood meestal proberen weg te vluchten van de situatie. Als dit echter niet kan, zal het paard zich proberen te verdedigen. Het is dus heel belangrijk dat je goed nadenkt over wat je doet als je een gewond paard wilt helpen.
1.1
Gedrag
Algemene beschrijving
kuddedier
loopdier
rangorde
Om het gedrag van paarden goed te kunnen interpreteren, is het goed om te kijken waar het vandaan komt. Uit de geschiedenis blijkt dat het paard zich heeft ontwikkeld tot een plantenetend kuddedier. Kuddedieren hebben een bepaald gedrag ten opzichte van soortgenoten, vijanden en ander gevaar. Ook al is het eeuwen geleden dat het paard getemd is door de mens (gedomesticeerd), het instinct van het kuddedier is het nooit kwijtgeraakt. De paardachtigen zijn biologisch bekeken rondtrekkende vluchtdieren, die alleen in kuddeverband kunnen overleven. Als er gevaar dreigt, zullen paarden niet het gevecht aangaan maar vluchten. Ze doen dat in gesloten verband om zo de jonge, kwetsbare dieren zo veel mogelijk te beschermen. Het paard heeft met zijn sterke organen een heel groot uithoudingsvermogen als loopdier. Het kan zich voortbewegen op heel verschillende soorten ondergrond en het kan van nature springen. Toch springt het paard alleen als het echt nodig is, want vluchtdieren moeten zuinig omgaan met hun energie. Voedsel is vaak schaars aanwezig en de dieren moeten er vaak lang voor lopen. Grazen doen paarden in stap. Ze gaan op zoek naar voedsel en water in een kalme draf en alleen vluchten doen ze in galop. Alles bij elkaar grazen paarden wel twintig uur per dag. Daar tussendoor slapen of dommelen ze korte periodes. Paarden slapen vaak staande. Ze gaan pas liggen als ze zich erg veilig voelen. Iedere kudde kent een rangorde. De leider is het paard met het meest dominante en positieve karakter. Een paard krijgt de leiding door te vechten. Het vecht daarbij niet op leven en dood, maar het overwonnen paard geeft aan dat het verloren heeft en trekt zich terug. Omdat een paard een kuddedier is, voelt het zich prettig in de groep en vindt hij het vervelend om weg te moeten gaan van de groep.
❑ OPMERKEN, HANDELEN EN HULP INSCHAKELEN
9
26025_TB.fm
Page 10
Monday, August 2, 2004
12:14 PM
Consequentie voor de eerstehulpverlener paniek
Onder bepaalde omstandigheden kan een paard zo in paniek raken dat het niets meer hoort en ziet. Het is op de vlucht voor dat ene gevaar en ziet daardoor andere gevaren, die misschien veel bedreigender zijn, niet meer. Blinde paniek is soms de oorzaak dat een paard een brandende stal weer binnen rent, tegen een heining aan botst of op een auto afrent. Alleen als het paard niet kan vluchten, zal het zich als laatste redmiddel verdedigen. In het nauw gedreven en niet meer in staat weg te lopen, keert een angstig paard de achterhand naar de vijand en slaat krachtig met een of beide achterbenen. Als het dier zich niet kan keren, dan steigert het, slaat beide voorbenen uit en laat zich boven op de vijand vallen. Ook kan het paard om zich heen gaan bijten. Wanneer je dit allemaal van een paard weet, kun je de reactie beter inschatten en begrijpen waarom uiterste voorzichtigheid geboden is wanneer je een gewond paard eerste hulp geeft.
1.2 voorkomen
Preventie
Het zou mooi zijn wanneer je ongelukken zou kunnen voorkomen. Vaak kan dat ook. Kijk maar naar de oorzaken van de meeste ongelukken. Ze zijn vaak terug te voeren op situaties waarin men de veiligheidsmaatregelen niet kent, negeert of slecht navolgt. Enkele voorbeelden: – Als je prikkeldraad of glad schrikdraad gebruikt als omheining kan dat vreselijke verwondingen geven. – Als je een deur of hek niet voldoende open doet, kan dit verwondingen aan bijvoorbeeld de heupen tot gevolg hebben. – Een scherp uitsteeksel in de box kan een verwonding veroorzaken. – Door op stal te roken verhoog je de kans dat er brand ontstaat. – Een kale gloeilamp of tl-buis kan kapot gaan. De scherven kunnen een verwonding veroorzaken. – Het gebruik van gemakkelijk brandbare materialen geeft extra brandgevaar. – Wanneer je de stal niet afsluit, is het gevaar dat de paarden losbreken groter. – Je mag een paard niet aan een hek of deur vastzetten, omdat het paard deze kan lostrekken. – Als je het paard niet voldoende beschermt tijdens transport, kan dit tot verwondingen leiden. – Als je bij het lossen van een paard eerst de stang losmaakt en daarna het paard, kan het paard gaan hangen en zich gemakkelijk verwonden. – Als je onveilige hindernissen gebruikt tijdens het parcours, kan het paard en/of de ruiter zich verwonden.
aanbevelingen
10
Je kunt de lijst vast nog veel langer maken met allemaal oorzaken van ongelukken die gemakkelijk te voorkomen waren geweest. Ongevallen met paarden en hun begeleiders of ruiters kunnen op de meest uiteenlopende plaatsen gebeuren. Om de veiligheid voor de ruiters en hun paarden te vergroten, moet je rekening houden met de volgende aanbevelingen.
❑ EERSTE HULP BIJ PAARDEN
26025_TB.fm
Page 11
Monday, August 2, 2004
12:14 PM
Aanbevelingen: – Stel het dragen van een veiligheidscap verplicht. – Zet een goede (gediplomeerde) instructeur in. – Houd de groepsgrootte van de rijles beperkt en behoud zo het overzicht. – Zorg ervoor dat er iemand met een EHBO-diploma aanwezig is. – Registreer de ongevallen per manege. – Beveilig de meestgebruikte routes voor buitenritten (in samenwerking met de lokale overheden). – Geef cursussen op het gebied van buiten rijden (behalen van het Ruiterbewijs). – Besteed aandacht aan kleding en uitrusting tijdens een buitenrit. Vermijd het dragen van loshangende kledingstukken, capuchon, schoeisel zonder hak, enzovoort. – Draag reflecterende kleding tijdens een buitenrit in de schemering. – Neem een mobiele telefoon mee tijdens een buitenrit. – Draag een body-protector tijdens de springwedstrijden om het bovenlichaam te beschermen. – Gebruik breekbomen en breekpennen bij de opbouw van hindernissen om onnodige blessures van de paarden te voorkomen. – Maak bij het laden van het paard eerst de stang achter het paard vast en zet daarna het paard vast. – Maak bij het lossen van het paard eerst het halstertouw los en maak daarna de stang achter het paard los. Vragen 1.1
a
b c
1.3
In de tekst worden een aantal mogelijke oorzaken van ongelukken genoemd. Beschrijf wat volgens jou de gevolgen kunnen zijn van een aantal van deze ondoordachte handelingen. Noem zelf nog vijf van deze mogelijke oorzaken van ongelukken met hun gevolgen. Er worden een aantal aanbevelingen gedaan om de veiligheid van ruiter en paard te vergroten. Beschrijf wat je kan voorkomen als je je aan deze aanbevelingen houdt.
Algemene regels bij EHBO
Vooraf inschatten van de situatie is heel belangrijk bij het verlenen van Eerste Hulp Bij Ongelukken (EHBO). Sta eerst stil bij de situatie en schat in wat er precies aan de hand is voor je hulp gaat bieden. Zo voorkom je dat je jezelf en/of het dier en/of de omstanders in grotere problemen brengt. Verder is het heel belangrijk om kalm te blijven en niet in paniek te raken. Een dier in nood kan zich agressief gedragen. Het kan gaan schoppen of bijten. Het paard kan zijn toevlucht zoeken in vluchtgedrag. Het is belangrijk deze wetenschap te gebruiken en accuraat te handelen. Wijs een aantal helpers aan en stuur de overige omstanders weg. Als het nodig is een paard rustig te houden voor een onderzoek of behandeling, maak dan gebruik van een dwangmethode, zodat het paard zichzelf en de omstanders niet kan verwonden. Zie paragraaf 1.5. Aan de omstanders of de ruiter/begeleider kun je vragen stellen over wat er gebeurd is. Je kunt vragen naar eventuele ziekten, medicijngebruik, enzovoort.
❑ ALGEMENE REGELS BIJ EHBO
11
