Bas Eickhout: Europa is waardenproject. Vrijgemaakte Tjitske Siderius kiest voor SP. Weg met die ellendige ledenomroepen MEI NR

1 MEI 2014 - NR. 2

Bas Eickhout: Europa is waardenproject Vrijgemaakte Tjitske Siderius kiest voor SP Weg met die ellendige ledenomroepen

MEI 2014 - nr. 2

{VAN DE REDACTIE

2

{EN VERDER

3

4 Tjitske Siderius kiest voor SP Jan Spijk eindredacteur

En hoe hoog zal de opkomst op 22 mei zijn als we onze stem mogen uitbrengen voor een nieuw Europees Parlement? Het zou zo maar lager kunnen zijn als de 36,6% in 2009. Ooit was Nederland zo’n beetje het meest proEuropese land, maar ook bij ons slaat het ‘minder Europa’ steeds beter aan. In ieder geval geeft GroenLinks-lijsttrekker Bas Eickhout tegengas. Onze redacteur Bas Roufs ondervraag hem over de actuele ontwikkelingen in Oekraïne en de Europese verkiezingen. ‘Premier Rutte ziet de EU uitsluitend als een economisch project. Maar Europa is juist een project van waarden, waarvoor mensen in Oekraïne de straat op gaan.’ Eickhout zegt verder: ’We moeten investeren in onze economie, in schone energie en zo banen creëren. Dan zijn we niet langer afhankelijk van ondemocratische regimes zoals die van Rusland voor onze olie en gas.’

gaan op de een of andere manier over mensen die geen dak boven hun hoofd hebben. Wat ook opvalt is dat het dit jaar vaker gaat om mensen die om economische redenen dakloos zijn geworden. Leander Tijdhof – hij was voor GroenLinks actief in de werkgroep ‘Kunst, Cultuur en Media – maakt in dit nummer van zijn hart geen moordkuil. Redacteur Iris Savelkouls interviewde hem over zijn levensbeschouwing, zijn omgang met de natuur, maar ook over ons omroepbestel. ‘Mijn ultieme droom is gewoon een publieke omroep met twee televisiezenders en drie radiozenders, met kwalitatief goede programma’s. We moeten af van die ellendige ledenomroepen.’

Update christelijk-sociaal denken Europa is waardenproject Nieuw omroepbestel nodig!

Tjitske Siderius maakte als gereformeerd-vrijgemaakte een opmerkelijke politieke keus voor de Socialistische Partij. Ze is tot eind mei Tweede Kamerlid en was SP-lijsttrekker in Zwolle. In het interview met haar zegt ze nuchter: ‘De SP staat voor gelijkwaardigheid, solidariteit en menselijke waardigheid. Dat vind ik heel bijbels.’ Politiek filosoof Govert Buijs sprak zich tijdens de Groen van Prinstererlezing uit over onze verzorgingsstaat die volgens hem te veel gericht is op rechten. Onze redacteur Theo Brand vindt dat Buijs de pijnpunten bloot legt van de tekortkomingen van Markt en Staat, maar plaatst kritische kanttekeningen. Buijs zoekt het in de ogen van Theo te veel in een ‘christelijk burgerlijk beschavingsfundament’. ‘Waarom geen zoektocht naar een ‘spiritueel-geëngageerde basis voor compassie’ waarin diverse levensbeschouwelijke stemmen – inclusief christelijke – klinken? Dat past beter bij GroenLinks als pluriforme en vrijzinnige partij’ Kortom: het is tijd voor een radicale update van het christelijk-sociaal denken.

6

10 16

8 Haags Stadsklooster gastvrij 9 Column- Margrietha Reinders 12 Fotoverhaal: strijd om Brussel 14 Verandert Franciscus de kerk? 15 13 mei: Ab Harrewijnprijs 18 Bezinning geloof en economie 19 Column – Enis Odaci 20 Oecumenische Vrouwensynode 21 Column – Ruard Ganzevoort 22 Column – Hans Feddema 23 Onder Ogen/Agenda 24 De uitsmijter – Jan Wolsheimer

In dit nummer zetten we ook de genomineerden op een rij voor de jaarlijkse Ab Harrewijnprijs (uitreiking 13 mei in Amsterdam). Opvallend is dit jaar dat er veel aandacht voor dakloosheid is bij deze prijs. Drie van de initiatieven

COLOFON Magazine De Linker Wang is een uitgave van stichting De Linker Wang. ‘Politiek met compassie’ is het motto van De Linker Wang, de religiewerkgroep van GroenLinks

MEI 2014 2014--nr. NR.22

Redactie: Theo Brand (eindredactie), Jan Spijk (eindredactie), Hans Feddema, Bas Joosse, Wilhelm Lagrouw, Cor Ofman, Herman Radstake, Bas Roufs en Iris Savelkouls. Aan dit nummer werkten mee: Hub Crijns, Ruard Ganzevoort, Carin Hereijgers, Christian Jongeneel, Marianne Mak, Enis Odaci, Margrietha Reinders, Dirk Visser en Jan Wolsheimer. Commentaartekening: Maarten Wolterink. Omslagfoto: Eiffeltoren in Europese sfeer. Foto: Flickr.com Creative Commons.

Opmaak/vormgeving: Max Prins. Drukwerk: Twigt GrafiMedia, Waddinxveen. FSC-gedrukt op geheel gerecycled papier. Redactiesecretariaat: Theo Brand, Wagenschuurstraat 14, 8043 XW Zwolle. E: [email protected] Abonnee-administratie: De Linker Wang, Galvanistraat 14, 6533 DW Nijmegen. E: [email protected] Jaarabonnement: € 16,- (5 nummers). Betalingen en donaties: Triodosbank 39 02 64 393 t.n.v. De Linker Wang o.v.v. ‘Abonnement De Linker Wang’ of

‘Donatie De Linker Wang’. Stichting De Linker Wang: De Linker Wang. Politiek met compassie. Religiewerkgroep van GroenLinks. Uitgever van het gelijknamige tijdschrift. Bestuur: Ruard Ganzevoort (voorzitter), Sijtse van Veen (secretaris) en Will Kranenburg (penningmeester), Pieter Abshoven, Suzan Doodeman, Tjeerd de Jong, Manuela Kalsky, Bas Roufs en Peter Ybeles Smit. E: [email protected] Website: www.linkerwang.nl. Twitter: @DeLinkerWang. MEI 2014 - nr. 2

{INTERVIEW

4

5

Gereformeerd-vrijgemaakte Tjitske Siderius kiest voor SP

‘Bij onrecht ga ik helemaal los’ Hoewel de gereformeerd-vrijgemaakte zuil veel minder gesloten is dan een aantal jaren, is de keus van Tweede Kamerlid Tjitske Siderius uit Zwolle voor de Socialistische Partij (SP) toch opmerkelijk. Zelf zegt ze nuchter: “De SP staat voor gelijkwaardigheid, solidariteit en menselijke waardigheid. Dat vind ik heel bijbels.” Jan Spijk We moeten onze afspraak iets vervroegen, omdat ze als lijsttrekker van de SP meeonderhandelt over de vorming van een nieuw college in Zwolle. Ze moet vanuit Den Haag daarom eerder terug naar haar woonplaats Zwolle. Uiteindelijk komt de SP niet in het Zwolse college, maar het zegt wel iets over de positie van de partij. De SP onderhandelt in steeds meer gemeentes om lokaal mee te regeren. Op het Plein in Den Haag praat ze met De Linker Wang over haar afkomst, politieke idealen en haar werk als Kamerlid en gemeenteraadslid. Uit welk gezin komt je? ‘Ik groeide op in Groenlo en kom uit een warm gereformeerd-vrijgemaakt gezin. Vrij traditioneel, maar niet streng. Je deed bijvoorbeeld geen huiswerk op zondag, maar op zondagavond keek mijn broertje wel naar Studio Sport. Mijn ouders waren wel heel erg bewust vrijgemaakt. Mijn vader was scriba in de kerk en mijn moeder was actief in het schoolbestuur. Ze stemden GPV, maar verder werd er thuis niet heel veel over politiek gesproken.’ En waarom koos je voor de SP? ‘Tijdens mijn studie liep ik stage bij een reïntegratiebureau. Ik zag hoe werklozen van vijftig jaar oud bemiddeld werden naar werk. Er werd gewezen naar een computer en er werd gezegd: ga daar maar naar een baan zoeken. Ik schrok daar van. Ik ben toen gaan uitzoeken hoe het allemaal georganiseerd is. De SP was toen de enige partij die stelling nam tegen deze werkwijze. Ik ben me toen verder gaan verdiepen in de partij. De SP staat Tjitske Siderius: ‘De SP is een optimistische partij; we willen een betere wereld.’ MEI 2014 - nr. 2

voor gelijkwaardigheid, solidariteit en menselijke waardigheid. Voor mij zijn dat christelijke waarden waarbij ik me heel goed thuis voel.’ Nu staat de gereformeerd-vrijgemaakte kerk niet bekend als de meest vooruitstrevende kerk. Je voelt je er nog steeds thuis? ‘Als je kijkt op wikepedia word je niet vrolijk van het verleden van de kerk. Het gaat vaak over zonde, hel en leerstellingen. Heel lang was het een gesloten bolwerk met zelfs een eigen reisbureau. De kerk heeft zich wel

verder ontwikkeld. Er is meer openheid en het gaat in de kerkdiensten om zaken als naastenliefde. Het is minder zwaarmoedig. Ik heb me wel eens afgevraagd of ik naar een andere kerk zou overstappen, maar ik wil dat niet. Het is mijn identiteit, het zijn mijn wortels.’ Hoe verklaar je het succes van de SP? ‘Mensen hebben genoeg van het bezuinigingsbeleid. Van de afbraak van de zorg en sociale zekerheid. We zijn al jarenlang heel consistent en vertellen hetzelfde verhaal. We zijn veel in de

wijken aanwezig en blijkbaar geeft dat vertrouwen. Daar komt bij dat de PvdA in dit kabinet bezuinigt op voorzieningen die ze zelf heeft opgebouwd. Kijk maar naar sluiting van verzorgingshuizen en de sociale werkvoorziening. In de vorige kabinetsperiode trokken SP en PvdA nog samen op tegen de bezuinigingen op de sociale werkvoorziening. Dit snapt niemand meer.’ Toch lijkt de SP nog steeds vooral tégen het kabinetsbeleid te zijn. ‘We hebben nu eenmaal een andere visie en dragen dat al heel lang uit. We hadden graag meegeregeerd na de vorige verkiezingen. Dan was er minder bezuinigd en was de JSF er niet gekomen. In colleges in het land nemen we echt onze verantwoordelijkheid, maar houden ook ons eigen verhaal. Ook al zijn we tegen dit kabinetsbeleid, we hebben wel een alternatief.’ Een ander verwijt is links populisme. ‘Tja, dat wordt vaak door de media zo neergezet, maar wij luisteren naar de mensen. Populisme heeft een negatieve klank. Wij zijn fel en duidelijk, maar daar achter zit wel een analyse. Dat wordt wel eens vergeten. Nogmaals: we vertellen al heel lang hetzelfde consistente verhaal.’ Je bent tijdelijk Kamerlid voor de portefeuille zorg. Wat zijn je speerpunten? ‘Je weet dat het tijdelijk is en moet je dan ook beperken tot een paar punten. Voor mij zijn dat de sluiting van heel veel verzorgingshuizen en bezuinigingen op de thuiszorg. In een paar weken tijd heeft ons meldpunt tegen de sluiting van verzorgingshuizen al 12.000 ondertekenaars binnen. Dat overtreft echt onze verwachtingen. Deze actie past heel goed bij de SP. Op onze site staat een mevrouw die moest verhuizen van een klein dorp als Moordrecht naar Gouda. Ze is inmiddels 18 kilo afgevallen! Dit vind ik onrecht en dan ga ik helemaal los.’ Waar liggen je toekomstige politieke ambities? ‘Mijn hart ligt toch in Zwolle. Ik ben gekozen in de gemeenteraad en vind het gewoon ook een mooie stad. Of

ik mij weer kandidaat stel voor de komende Kamerverkiezingen? Dat weet ik echt nog niet en hangt van heel omstandigheden af. Het liefst voer ik in eigen stad campagne door met mensen op straat te praten over hun zorgen, problemen en wensen. Daar word ik altijd enthousiast van.’ Hoe beoordeel je de politieke uitruil van PvdA en VVD: geen strafbaarstelling illegaliteit, maar dan wel belastingverlaging voor de middeninkomens? ‘Dat noem ik verkwanseling van je principes. Het is een ordinaire uitruil waar ik geen waardering voor kan opbrengen. Daar kan de PvdA niet trots op zijn. Nu vragen nota bene ChristenUnie en D66 maatregelen voor de minima. Zij halen de PvdA daarmee links in. Dat is gewoon een giller.’

Tjitske Siderius persoonlijk Tjitske Siderius (1981) is geboren in Groenlo en woont nu in Zwolle. Opleiding: VWO Rooms-Katholieke Scholengemeenschap “Marianum” te Groenlo, van 1993 tot 1999. Studie: Management, economie en recht, Hogeschool van Utrecht, van 2000 tot 2001. Personeel en arbeid, Hogeschool “Windesheim” te Zwolle, van 2001 tot 2005. Politieke functies: Lid gemeenteraad van Zwolle, vanaf 16 maart 2006 en vanaf 12 september 2007 fractievoorzitter. Medewerker sociale zaken, SP-fractie Tweede Kamer, vanaf 2008 (onderbroken door tijdelijk Kamerlidmaatschap).Lid Tweede Kamer, van 3 september 2013 tot 26 november 2013 (vervanger Sadet Karabulut). Lid Tweede Kamer, vanaf 6 februari 2014 (vervangt tijdelijk Renske Leijten).

Wij vertellen al heel lang een consistent verhaal Hoe kijk je aan tegen de komende Europese verkiezingen? ‘We zijn voor samenwerking tussen landen, maar willen geen superstaat. Kijk maar naar de gevolgen van Europese aanbesteding voor de thuiszorg. Dat heeft enorme negatieve gevolgen. Ik heb geen moeite met Europese samenwerking als het gaat om bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit. Maar er zijn zo veel verschillen in Europa. De SP zit niet te wachten op een verenigde staten van Europa. We hoeven ons al helemaal niet aan de Verenigde Staten te spiegelen gezien de enorme kloof tussen arm en rijk. Onze slogan is dan ook: nee, tegen dit Europa.’ In een opinieartikel in Nederlands Dagblad haalde je hard uit naar een partij als CDA die steeds pleit voor een kleinere overheid. ‘Het CDA heeft de afgelopen dertig jaar vooral tijd besteed aan het structureel afbreken van alles wat haar voorgangers heeft opgebouwd. Ze vindt particuliere initiatieven als bijvoorbeeld de Voedselbank prachtig. Daar willen ze dan nog wel subsidie voor geven. De partij vergeet dat de kerken niet alles kunnen organiseren.

Eigenlijk zijn de voedselbanken helemaal niet goed. Je zou ze op moeten heffen en het als overheid zelf goed moeten regelen.’ Tot slot, vind je het eigenlijk niet jammer dat er geen religieuze werkgroep als De Linker Wang binnen de SP is? ‘Helemaal niet. Ik ben niet bij de SP gekomen om iets met religie te doen. Ik loop daar ook niet mee te koop. Het Nederlands Dagblad ondervroeg mij eens over mijn gereformeerdvrijgemaakte achtergrond en toen kwam collega-Kamerlid Jan de Wit op mijn kamer en zei: ik wist helemaal niet dat je christelijk was. Dat vind ik ook prima. Ik vind het gewoon heel mooi om binnen de SP samen te werken met mensen van verschillende afkomst: christenen, moslims, agnosten en atheïsten. Daarom noem ik de SP een optimistische partij. We leggen ons niet neer bij de huidige samenleving, maar willen een betere wereld. Die gedrevenheid zie je in de hele partij.’

MEI 2014 - nr. 2

6

7

Marktdenken krijgt onder conservatief-christelijke vlag ruim baan

Radicale update voor het christelijk-sociaal denken Tussen de socialistische en de neoliberale utopie loopt een gulden middenweg. Is dat misschien het Rijnlandmodel? Of de overlegeconomie? Hoe deze middenweg precies loopt is onderwerp van voortdurende discussies. Ondanks de ontkerkelijking en de teloorgang van de confessionele (‘christelijke’) politiek, vind ik de christelijk-sociale traditie in deze zoektocht nog steeds een interessante inspiratiebron. Maar een radicale update is nodig wil het ideeëngoed zeggingskracht houden. Ligt hier een uitdaging voor GroenLinks? Theo Brand Op 27 maart sprak politiek filosoof Govert Buijs de Groen van Prinstererlezing (2014) uit in Utrecht. Op uitnodiging van de ChristenUnie ontvouwde Buijs – zelf bestuurslid van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA – zijn christelijk geïnspireerde ideeën. De verzorgingsstaat heeft vooral na de jaren zestig ‘een wereld geschapen van

schijnlijk in als koek bij zijn orthodoxchristelijke toehoorders. De kritiek van Buijs is relevant en soms zeker raak. Graag plaats ik echter ook kritische kanttekeningen. Ten eerste wil ik ingaan op rechten en plichten, ten tweede op de beoogde nieuwe oefenplaatsen voor moraal en ten derde op het ‘christelijk-burgerlijk beschavingsfundament’. Zo kom ik ten slotte uit bij de beloofde radicale update.

Rechten en plichten De verzorgingsstaat schoot inderdaad door met een groot accent op rechten. Sinds eind jaren tachtig voert de overheid hierop echter corrigerend beleid. Zelfs van dien aard dat de vraag gerechtvaardigd is of we anno 2014 niet te ver doorschieten. Is de druk op mantelzorgers bijvoorbeeld niet al

Hoe staat het met de rechten van de groeiende groep kinderen die opgroeien in armoede? alleen maar rechten’, betoogde hij. Hij werd geciteerd in diverse dagbladen waaronder het Reformatorisch Dagblad, waaruit ik hem nu citeer.

Pijnpunten

Dit artikel is onlangs ook gepubliceerd op de website van Bureau de Helling, het wetenschappelijk bureau van GroenLinks. http:// bureaudehelling.nl

MEI 2014 - nr. 2

Volgens Buijs zijn er ‘nieuwe morele oefenplaatsen nodig, omdat moraal nog altijd veel meer een zaak is van navolging van inspirerende voorbeelden dan van het gehoorzamen van regels.’ De afschaffing van de maatschappelijke stage noemde hij in dat verband ‘verbijsterend’. Buijs legt de pijnpunten bloot van een overheid die te veel overlaat aan de krachten van de Markt en de Staat, en te weinig oog heeft voor de rol van vrije en verantwoordelijke burgers die zich organiseren als civil society. De burger is in Nederland jarenlang ‘verguisd, veracht, vervolgd’ en ‘belachelijk gemaakt’, stelt Buijs. En als klap op de vuurpijl zegt Buijs dat het ‘christelijk-burgerlijk beschavingsfundament’ al eeuwenlang veel taaier is dan alle liberale, marxistische, nietzscheaanse of postmodern-Franse kritiek erop. De lezing van Buijs ging er met dit soort formuleringen waar-

groot genoeg? Hoe staat het met de rechten van de groeiende groep kinderen die opgroeien in armoede? Kunnen gemeenten alle nieuwe zorgtaken wel aan? Wie ontvangt een uitkering en vindt dat nu nog comfortabel? Zijn er in de politiek inmiddels niet genoeg wissels omgegaan? De invoer van een maatschappelijke stage voor jongeren vind ik met Buijs zeer waardevol en het afschaffen er van teleurstellend. Maar is dat genoeg reden om allerlei plichten in te voeren? Het is beter om te appelleren aan de verantwoordelijkheid van mensen en tegelijk hun rechten te beschermen. Betutteling kan juist averechts werken. Eigenlijk zegt Buijs dat zelf ook wanneer hij stelt dat ‘moraal nog altijd veel meer een zaak is van navolging van inspirerende voorbeelden dan van het gehoorzamen van regels.’ Waarom dan toch die nadruk op plichten? Het lijkt me logischer om deugden centraal te stellen.

Oefenen Om sociaal gedrag te ontwikkelen zijn inderdaad ‘oefenplaatsen’ nodig. Maar wat zijn nu concreet die oefenplaat-

sen? Geloofsgemeenschappen? Scholen wellicht? Vrijwilligersgroepen zoals sportverenigingen en scoutinggroepen waar mensen leren wat samenwerken en fair play is? Het antwoord op deze vraag moet vooral ruim zijn en zich niet beperken tot christelijke organisaties. Denk aan de talloze lokale grassroots bewegingen op het gebied van duurzaamheid, stadslandbouw of zorg. De groeiende groep ‘nieuwe spirituelen’ is weliswaar niet verbonden aan klassieke religieuze instituten, maar in sociaal en ecologisch opzicht zeker niet ‘ongebonden’ en eerder maatschappelijk geëngageerd. Dit blijkt onder meer uit het recente promotieonderzoek van religiewetenschapper Joantine Berghuijs aan de Universiteit Utrecht. Dankzij de ontkerkelijking ontstaan nieuwe – anders dan kerkelijke – spirituele oefenplaatsen, terwijl kerken die met hun tijd mee gaan juist spirituele en sociale oefenplaatsen worden, waar zij voorheen vaak het karakter hadden van dwanginstituten.

Spirituele basis voor compassie Of we alle heil mogen verwachten van uitsluitend een ‘christelijk-burgerlijk beschavingsfundament’, zoals Buijs stelt, is zeer de vraag. Het klinkt in de oren van veel Nederlanders te exclusief christelijk en ook te conservatief, los van de vraag of Buijs dat zo bedoelt. Waarom geen zoektocht naar een ‘spiritueel-geëngageerde basis voor compassie’ waarin diverse levensbeschouwelijke stemmen – inclusief christelijke – klinken? Dat past beter bij GroenLinks als pluriforme en vrijzinnige partij. En het sluit mooi aan bij het motto van De Linker Wang, de religiewerkgroep van GroenLinks: ‘politiek met compassie’. Anno 2014 is de valkuil van het christelijk-sociaal denken dat alle positieve nadruk op de civil society als schaamlap wordt gebruikt voor economische vrijheid. Zo komt een goed werkende publieke sector verder onder druk te staan. In CDA-kringen wordt vaak gesproken over de noodzaak van een ‘kleinere overheid’, maar zelden over een ‘kleinere markt’. Daarmee lijkt het christelijk-sociaal denken van het CDA

Wat is ‘christelijk-sociaal’ zonder de strijd voor sociale gerechtigheid? Demonstratie in Portugal (Foto: Pedro Ribeiro Simoes via Flickr.com Creative Commons). zich te ontwikkelen tot een christelijkconservatieve vlag op een economisch liberale modderschuit.

Radicale update Buijs stelt in zijn recente lezing gelukkig ook dat de overheid niet ‘rücksichtslos’ moet terugtreden, maar een ‘complementair-faciliterende overheid’ moet worden. Programmatisch biedt de ChristenUnie – met aandacht voor sociale gerechtigheid en duurzaamheid – daartoe meer aanknopingspunten dan het CDA. Maar binnen het CDA is waarschijnlijk weer wat meer ruimte voor een inclusieve uitwerking van het christelijk-sociaal gedachtegoed met oog voor diverse levensbeschouwelijke stemmen. In de geest van bovenstaande kritiek kan GroenLinks met een eigen progressieve en vrijzinnige interpretatie komen van het christelijk-sociaal denken. Zo

kan GroenLinks als niet-confessionele partij met spirituele (deels christelijke) wortels, het beste van twee werelden combineren. Noem het een ‘radicale update van het christelijk-sociaal denken’ als bijdrage aan het debat over hoe Nederland groener, socialer en spiritueler de toekomst tegemoet kan treden.

Civil society en overheid Waarschijnlijk kunnen de ideeën van de Amerikaanse politiek filosoof Michael Walzer (1935) GroenLinks in deze zoektocht van dienst zijn. Opvallend is hoeveel accent Walzer legt op de plaats en rol van de civil society in politieke processen: de sociale verbanden tussen staat en individu zijn volgens hem doorslaggevend voor de door ‘links’ gewenste veranderingen. In zijn boek Politics and Passion (2005) formuleert hij vier uitgangspunten van een linkse theorie over de civil society.

Ten eerste dat de civil society voor een belangrijk deel niet wordt bepaald door individuele keuzes of vrijwillige verbintenissen, maar ook door cultuur, godsdienst en socialisatieprocessen. Ten tweede dat de civil society niet vruchtbaar kan functioneren zonder ingrijpen en steun van de overheid. Ten derde dat de overheid niet alleen conflicten binnen de civil society moet beheersen, maar ook de ongelijkheid aan macht en invloed binnen de civil society moet verminderen. En ten vierde dat wanneer de overheid zich bemoeit met de civil society, ze niet moet denken dat alle gemeenschappen binnen de civil society bestaan uit autonoom handelende individuen. Passie en compassie moeten kortom ruim baan krijgen. Maar niet zonder een overheid die coördineert en regisseert te midden van alle vrije en bezielde krachten in de samenleving. MEI 2014 - nr. 2

{COLUMN

8

9

Frans Wils - Haags Stadsklooster - kijkt met open ogen naar de wereld

‘Wie geeft, ontvangt ook’

DE WIJKTAFEL Margrietha Reinders

Het is een dag na de gemeenteraadsverkiezingen op 19 maart als we broeder Frans Wils van het Haags Stadsklooster interviewen. Hij is politiek niet actief, maar op het raam bij de ingang van het klooster hangt wel een poster van GroenLinkslijsttrekker Inge Vianen. GroenLinks heeft een zetel verloren en Frans Wils zegt welgemeend: gecondoleerd.

ren. De filosofie van het Stadsklooster? ‘Net als paus Franciscus geloven wij hier heel erg in de theologie van de omhelzing. Als je geeft, krijg je van de ander iets terug. En dat betaalt zich uiteindelijk naar de samenleving uit’, aldus Frans Wils.

Broeders van Maastricht Jan Spijk

Het Stadsklooster ligt middenin de Haagse binnenstad op een steenworp afstand van de St. Jacobskerk. In de grote tuin zijn her en der kunstvoorwerpen uit verschillende culturen met een speciale betekenis neergelegd of opgehangen. Aan de zijkant heb je de ‘Tuin van geloven’ met voorwerpen uit alle grote religies. Respect en verdraagzaamheid zijn de sleutelwoorden. Het staat symbool voor een betere en ideale wereld. Het Stadsklooster heeft werkplekken, verblijfruimtes, een prachtige kapel en elke vrijdag is er onder leiding van het straatpastoraat een maaltijd voor ongeveer honderd dak- en thuislozen. Daarvoor is er altijd een korte dienst in de kapel waar de aanwezigen iemand een kaart stu-

Het begon allemaal in 1861 toen de eerste Broeders van Maastricht op verzoek van de Vincentiusvereniging les gingen geven op de katholieke scholen in de hofstad. Uit het diepe zuiden trokken de eerste broeders naar Den Haag. Op het hoogtepunt woonden er vijftig broeders in het complex dat toen nog Sint Jozef Gesticht werd genoemd. Les geven was ook de primaire taak. Er stond een groot hek om het klooster en het was echt niet de bedoeling dat buurtbewoners voor raad en daad aanklopten bij de broeders. In 1992 dreigde het klooster dicht te gaan, omdat er nog maar zes broeders in leven waren. Nieuwe aanwas kwam er niet. Frans Wils (nu 73 en sinds 1968 inwoner van Den Haag) was een van de drijvende krachten achter de doorstart. Het klooster kreeg een totaal ander karakter. Het hek ging let-

terlijk open, maar ook figuurlijk, omdat er allerlei activiteiten voor wijk en stad werden opgezet.

Posthoorn ‘We hebben de naam niet eens zelf bedacht. In het huis-aan-huis blad De Posthoorn werden we opeens Stadsklooster genoemd. Dat vond ik een hele toepasselijke naam. In het begin waren we onbekend, maar dat veranderde snel’, herinnert Frans Wils zich. Het Stadsklooster ontving asielzoekers met open armen en zette Wereldvenster op, een organisatie voor vluchtelingen. Rond de kerst is het altijd een drukte van belang, omdat er in het hele klooster honderden kerststallen te bewonderen zijn die Frans Wils in de loop der jaren verzameld heeft. Frans moet er wel een beetje om lachen als ik vraag of het moeite kost om aan nieuwe kerststallen te komen. ‘Ik krijg er elke twee weken wel één bij. Sommigen laten tijdens een vakantie in bijvoorbeeld Mali speciaal een kerststal maken.’ Frans Wils verbreekt de stilte in de kloostertuin met een ferme tik op dit oosters slaginstrument (foto Jan Spijk)

Zeker in Den Haag kun je er niet om heen. De PVV heeft dan wel een zetel verloren, maar is wel de tweede fractie in de gemeenteraad. De rel rond de uitspraken van Geert Wilders over Marokkanen (‘minder, minder, minder!’) begint op deze eerste dag na de verkiezingen al aan te zwellen. Uiteraard heeft hij geen goed woord over voor de ophitsende toespraak van Wilders. Toch zul je Frans Wils geen veroordeling horen uitspreken over de PVV-kiezer. Op rustige toon: ‘De inwoners van de Schilderswijk voelen zich tekort gedaan. Er wordt niet naar ze geluisterd. Ouderen hebben het vaak moeilijk, er is angst voor buitenlanders. Ze kennen elkaar niet. Daarom is contact tussen beide groepen zo belangrijk.’ En dan weet hij de belangrijke kernwaarden van het

Het Stadsklooster staat letterlijk centraal in de wijk Kortenbos. Frans Wils vindt dat er meer verbinding tussen mensen mogelijk is. ‘Het is al met al een beetje als los zand.’ Daarom heeft het Stadsklooster het initiatief genomen om burgers, bedrijfjes, scholen samen te brengen. ‘Dat project noemen we Buurttalent. We gaan allerlei mensen interviewen om te kijken waar ze hun talent kunnen inzetten. Bij voorkeur in deze wijk uiteraard, maar eventueel elders. We organiseren binnenkort een markt in de tuin van het klooster om mensen met elkaar in contact te brengen.’ Verder kijkt hij al naar een verdere toekomst van het klooster, want de drie resterende broeders zijn al op leeftijd: 83, 73, 68. Het liefst zou hij zien dat

Respect en verdraagzaamheid sleutelwoorden voor broeders Haags Stadsklooster Stadsklooster samen te brengen: de religieuze, sociale en culturele. In zijn ogen is ontmoeting het belangrijkst. ‘Dan zul je zien dat de PVV-kiezer zegt: deze buitenlander is prima. Neem de voorstelling van Dante’s Dood in de Koninklijke Schouwburg. Daarbij zijn heel veel buurtbewoners betrokken om te figureren. Autochtoon en allochtoon. Het contact met elkaar werd in de voorbereiding heel snel gemaakt. Opeens ontstond er een soort eigen utopia. Echt, mensen zijn van goede wil. Natuurlijk onderschat ik de problemen niet, maar er zijn meer mogelijkheden om mensen bij elkaar te brengen dan nu gebeurt.’

een geïnspireerde groep op termijn de leiding zou overnemen. Met een knipoog: ‘Ze hoeven niet allemaal GroenLinks te stemmen, als ze maar staan voor duurzaamheid en oog hebben voor de zwakkeren.’ Als we vanuit de tuin teruglopen naar het klooster steken we het schoolplein over waar de kinderen van de katholieke Carolusschool druk aan het spelen zijn. Ooit een zogenaamde zwarte school, maar inmiddels duidelijk gemengd en je ziet de kinderen uit verschillende culturen onbevangen met elkaar spelen. Je ziet broeder Frans bijna hardop denken: zo moet het eigenlijk bedoeld zijn. Een klein utopia midden in de stad.

Broeders van Maastricht De Broeders van Maastricht is een wereldwijde rooms-katholieke congregatie die zijn hoofdzetel in Maastricht heeft. De congregatie is in Nederland vooral bekend vanwege de rooms-katholieke lagere scholen en ulo-scholen, die ze vanaf het midden van de 19e eeuw oprichtten in plaatsen als Maastricht, Nijmegen, Helmond (1880-1999), Veghel (1879-1988), Amsterdam, Den Haag en Schiedam. Het Haagse Stadsklooster aan het Westeinde bestaat inmiddels al meer dan 150 jaar. Door teruggang van het aantal broeders heeft de congregatie zich in de laatste decennia uit het onderwijs in Nederland teruggetrokken.

MEI 2014 - nr. 2

Het is druk rond buurthuis De Havelaar. Buiten op het pleintje spelen kindertjes op de wipkip en in de zandbak, op het “landje van Ome Kik”. Het is een van de weinige veilige kinderspeelplaatsen in de drukke Ten Cate buurt waar ik werk,en er wordt volop gebruik van gemaakt. Binnen verzamelt zich een grote groep mensen rond de koffiepot, allemaal ogen ze enigszins vermoeid. Het zijn de deelnemers aan de wijktafel in Oud West: ongeveer vijftien welzijnswerkers van het sociaal wijkteam, een opbouwwerker van het stedelijk maatjesproject, de maatschappelijk werkers van het Loket Zorg en Samenleving, de huisarts uit de buurt, een woordvoerder van de GGZ-cliëntenraad, een stadsdeelambtenaar van Zorg en Welzijn, de dominee en de kerkelijk werker. Zij werken meestal al jaren in de buurt vanuit buurthuizen en andere laagdrempelige voorzieningen. Zo is er Aaltje, die bij het bewonerscollectief zit. En Paula, de GGZ-ervaringsdeskundige die in haar rolstoel met een Connexion-busje aankomt, gehuld in een t-shirt van het Leger des Heils. Of Arie, de opbouwwerker, die al sinds de jaren tachtig actief is in de buurt en de schaalvergroting in de stadsdelen heeft zien toeslaan. Een groot aantal van deze mensen heeft geen zekerheid over de invulling van hun werk na 1 januari 2015. Dan zullen namelijk de gevolgen van het ‘zorg op maat’ beleid voor sociaal kwetsbare of oudere, zorgafhankelijke wijkbewoners zichtbaar worden. Deze buurtbewoners raken aangewezen op beperkte thuiszorg en eerstelijnsvoorzieningen die nu nog helemaal niet voorhanden zijn! Huisarts Mieke zit met de handen in het haar. Ze kan alleen maar herhalen: ‘Waar kan ik mijn zorgbehoeftige patiënten naar verwijzen zonder duidelijke afspraken met overheid en verzekeraars?’ Ik heb groot respect voor haar, zoals ze daar zit met haar eerste lijnshart, en voel mij machteloos. Ook bij ons in de buurt, weet ik, gaan verzorgingshuizen dicht en worden GGZ-cliënten meer ’ambulant’ bediend. Hoeveel wijktafels zoals deze zouden er zijn in Amsterdam en andere grote steden? ‘Doe de koffiepot nog maar eens vol’, zegt de deelnemer van de WMO-raad. ‘Laten we contact houden en de moed niet opgeven!’ Hij heeft gelijk, we zijn het stadium van de heldere oplossingen gepasseerd. Nu komt het aan op solidariteit...’Wat u voor hen gedaan hebt, hebt u voor Mij gedaan,’ zingt een bijbeltekst in mijn hoofd. Buiten spelen de kinderen in de lentezon. Margrietha Reinders, predikant in Amsterdam.

MEI 2014 - nr. NR. 2

{INTERVIEW

10

11

‘Europese waarden? Daar gaan mensen in Oekraïne de straat voor op’

Lijsttrekker Bas Eickhout over Europese politiek Zijn consequente pleidooi voor minder afhankelijkheid van olie en gas is zeer actueel geworden door de spanningen met Rusland. En zijn ideeën over een ‘groene economie’ zijn toekomstgericht. Bas Eickhout sprak onlangs weer met De Linker Wang. De groene Europarlementariër en lijsttrekker van GroenLinks bij de komende Europese verkiezingen is onverminderd kritisch en bevlogen. ’Als het gaat om de rol van de politiek in de economie, dan staat mijn visie lijnrecht tegenover die van Rutte.’ Bas Roufs

Europa waarschuwde Rusland de Krim niet in te nemen. Dat heeft Poetin toch gedaan. Nu waarschuwt Europa Rusland af te blijven van Oost-Oekraïne. De spanningen zijn opgelopen. Een minderheid van de bevolking in Oekraïne is Russisch. Intussen dreigt Poetin in een brief aan Europese

landen de gaskraan dicht te draaien. Tegen deze achtergrond stellen we onze eerste vraag aan Bas Eickhout… Premier Rutte noemde de brief van Poetin een ‘plaagstootje’. ‘Daar moet je niet op reageren’, aldus Rutte. Wat dacht je toen je Rutte dat hoorde zeggen? Een domme opmerking. Poetin probeert Europa uit elkaar te spelen door de brief naar achttien in plaats van 28 regeringsleiders te sturen: de achttien die afhankelijk zijn van zijn gas. Nederland zit daar niet bij; wij hebben nog ons eigen gas. Maar Nederland moet toch een ‘gasrotonde’ worden, een soort verdeelpunt van gas, ook uit Rusland? Wat Poetin heel bewust doet, is de Europese leiders verschillend benaderen. Aan regeringsleiders die plannen met

hem hebben voor toekomstige samenwerking, zoals bijvoorbeeld Nederland met die gasrotonde, stuurt hij die brief niet. Maar aan landen die bijna helemaal afhankelijk zijn van Russisch gas wel, zoals Finland, Hongarije en de Baltische staten. Rutte had iets moeten moeten zeggen in de trant van: ‘Ik begrijp u Poetin, u probeert Europa uit elkaar te spelen. Dat gaat u nooit lukken. De EU zal eensgezind blijven.’ Maar dat deed Rutte niet; wat hij wél zei, is precies wat Poetin wilde. In de Baltische staten raken ze nu in paniek; ze vragen aan de NAVO om meer steun. Ze zijn oprecht bang dat Poetin voor hen de gaskraan dicht doet. Ze liggen dicht bij Rusland, hebben Russische minderheden en vragen zich af: ‘Zijn we de volgende?’ Intussen leunt Rutte in Den Haag achterover en zegt hij, ‘ach, plaagstootje’.

Anderzijds: het gaat om economie, werk, banen. Als je een te grote mond krijgt, krijg je dat niet meer… Een aantal landen wordt volledig afhankelijk van Rusland en komt daardoor steeds meer in diens invloedssfeer; bijvoorbeeld Hongarije vanwege Poetins lening van tien miljard euro. Vervolgens gaan we ons in Brussel niet gezamenlijk opstellen, wat de hele Europese economie kan doen wankelen. Daar heeft Nederland veel last van. Nederland heeft juist baat bij een goed draaiende economie in een eensgezind Europa. Maar Europa is nu helemaal niet eensgezind… Op dit moment niet. De relatie met Rusland is buitenlands beleid - op dat gebied hebben alle regeringsleiders een veto. Poetin weet dat. Hij weet dat hij Hongarije redelijk in zijn pocket heeft. Aan Bulgarije geeft Poetin 30 procent korting op de kosten van het gas; dat land gaat dus ook met een heel wankelmoedig Ruslandstandpunt naar Brussel. Kortom, hij weet al dat Europa heel moeilijk tot één standpunt komt. Ik begrijp wel het gevoel van veel Nederlanders dat Europa heel weinig doet. Anderzijds: als het gaat om buitenlandse politiek, veiligheid en energie, mág Europa weinig, waardoor ze slecht functioneert op die gebieden. Begrijp je het gevoel bij veel mensen dat stemmen voor de Europese verkiezingen op 22 mei geen zin heeft? Ik snap die eerste reflex. Juist waar Europa sterk zou moeten zijn, valt dat tegen. Als het gaat om energie, buitenland en veiligheid mag Europa weinig. De mensen kunnen beter stemmen op een partij die Europa ten aanzien van die aandachtsgebieden juist sterker maakt, zoals GroenLinks. Dit is waar het het politieke debat nu om gaat. Een partij als de VVD wil de EU op die gebieden juist niet sterker maken. Rutte ziet de EU uitsluitend als een economisch project. Maar Europa is juist een project van waarden, waarvoor mensen in Oekraïne de straat op gaan.

MEI 2014 - nr. 2

De crises waar wij mee kampen vragen om een Europese aanpak. De strijd tegen klimaatverandering gaat hand in hand met de strijd tegen economische tegenspoed. Ondanks de opwarming van de aarde blijft de Europese economie draaien op fossiele brandstoffen. We moeten investeren in onze economie, in schone energie en zo banen creëren. Dan zijn we niet langer afhankelijk van ondemocratische regimes zoals die van Rusland voor onze olie en gas. Hoe kijk je aan tegen de ideële kanten van economie en groen? Ik kan mij goed vinden in de Tsjechische econoom Tomas Sedláček. Die stelt dat economische keuzes altijd cultureel en politiek bepaald zijn. Mijn grootste kritiek is dat de economie wordt platgeslagen tot een huishoudboekje. Bijvoorbeeld: ‘Als het tekort boven de 3 procent komt, moet dat weer terug.’ Als je je zo sterk door een rekennorm laat leiden, dan heb je geen politici meer nodig en werk je euroscepsis in de hand. Rutte zegt dat hij een hekel heeft aan visie. Dat is onzin; hij heeft wel degelijk een visie - niet de mijne! Hij wil een terugtredende overheid. Dat is een politieke keuze. Als je bepaalde overheidstaken overlevert aan de markt, leveren we ons over aan het recht van de sterkste. Dat zien we nu. De grootste machthebbers zijn niet politici, maar multinationals. Kijk naar de eurocrisis. We worden geregeerd door banken. Eigenlijk zegt Rutte dat hij dat prima vindt. Want de overheid moet klein en dienstbaar zijn en zich terugtrekken. Daarmee zegt Rutte dat hij het prima vindt dat we geregeerd worden door de multinationals en de financiële wereld. Hij laat zijn rol als politicus terugbrengen tot getallen controleren. Als je je dat laat gebeuren, ben je geen politicus, maar een statisticus. Maar ik zie het wel degelijk als rol voor een politicus om een visie te hebben en te zeggen waar je heen wilt. En dan gaat de overheid vervolgens actief ingrijpen en sturen. Dan is het voor GroenLinks heel duidelijk dat we ook een groene economie willen die naar

duurzame energie gaat; energie die in de handen van mensen komt - de democratisering van energie. Deze visie betreft niet alleen groen en milieu, maar ook het doorbreken van de macht van multinationals, zodat mensen zelf hun energievoorziening in handen krijgen. Zo’n visie is baanbrekend; enkele grote energiebedrijven, zoals Vattenfall en Nuon worden daar terecht heel zenuwachtig van; zij gaan hun macht verliezen. Want de energie is straks niet meer in hun handen, maar in die van ons. Dat is goed. Premier Rutte zegt daarentegen dat we op dit vlak géén visie moeten ontwikkelen. Hij zegt daarmee dat grote energiebedrijven in Europa de baas zijn. Dat is een politieke visie die de mijne niet is. Als het gaat om de rol van de politiek in de economie staat mijn visie lijnrecht tegenover die van Rutte. Een kwart van de beroepsbevolking in Spanje is werkloos. Ook in Nederland loopt de werkloosheid op nog steeds op, ook nu het economisch iets beter lijkt te gaan. De Europese regeringsleiders zijn niet in staat gebleken om het tij te keren. Hun eenzijdige focus op begrotingstekorten en bezuinigingen zet mensen die hun baan verliezen in de kou. Het Europa van Europese Groenen investeert juist in banen in een duurzame economie. De laatste tijd zoek je bondgenoten bij delen van het bedrijfsleven. Kun je daar wat over zeggen? Bij onder meer Unilever, Philips en DSM dringt het besef door dat hun economisch model onhoudbaar is. Ze zien fossiele grondstoffen schaarser worden. Philips kiest nu voor minder energieverbruik. Dat is precies waar wij als GroenLinks ook voor pleiten. De keuze van GroenLinks is niet anti-economisch; het is een andere keuze. De genoemde bedrijven realiseren zich dat je die grondstoffen niet moet dumpen, maar hergebruiken: de circulaire economie. Sommige bedrijven kiezen bewust voor een toekomstgerichte, groene en innovatieve werkwijze; met hen sla ik een brug. Zo doorbreken we een oude tegenstelling. MEI 2014 - nr. 2

4

112

2

22 mei: Europese verkiezingen

136

7

Bas Joosse

3

MEI 2014 - nr. 2

De verkiezingen komen er alweer aan. De Europese dan. Op 22 mei mogen we kiezen wie ons in Brussel de komende vijf jaar gaan vertegenwoordigen. Bas Eickhout gaat namens GroenLinks weer proberen om één van de 26 Nederlandse zetels te bemachtigen. Nationaliteiten doen er in dit geval niet heel erg toe: de Europarlementariërs zitten in fracties, gegroepeerd op hun politieke kleur: de liberalen zitten bij elkaar, de socialisten en de groenen ook. Heet hangijzer is zoals al jaren de financiën: de crisis is nog steeds niet voorbij. Door de crisis is er ook nog altijd veel werkloosheid, met name in Oost-Europa. Met regelmaat wordt daar tegen gedemonstreerd in Brussel. Er zouden betere maatregelen genomen moeten worden. Maar er zijn ook zorgen over de invloed van ‘Brussel’. Als het aan de PVV ligt, stappen we helemaal uit de EU. Altijd een probleem is de opkomst. Dat is bij lokale en landelijke verkiezingen zo, bij Europese verkiezingen lijkt dat alleen maar groter. Europa lijkt de grote ‘ver-van-het-bed’ show te zijn. Slechts 36 procent van de Nederlanders stemde in 2009 bij de verkiezingen. De grote posterborden die tot 19 maart nog een podium boden voor de lokale partijen, worden nu ingenomen door de hoofden van de diverse Nederlandse lijsttrekkers. Vijf jaar geleden trommelde de EU ‘lokale’ bekendheden op om de verkiezingen te promoten, maar de vraag is of dat de opkomst geholpen heeft. Leestip: www.europa-nu.nl

1. Dit bord uit 2009 is straks ook weer overal te zien. Foto: nieuwsuitamsterdam.nl via Flickr Creative Commons. 2. In Brussel demonstreren 40.000 mensen voor een socialer Europa. Foto: Abvakabo FNV via Flickr Creative Commons. 3. Bas Eickhout gaat weer door voor een groener Europa. Foto: greens-efa.eu via Flickr Creative Commons. 4. ‘Brussel’ zet in op duurzame energie, door windmolenparken zoals hier in Vestas (Denemarken). Foto: Johan Wieland, via Flickr Creative Commons. 5. Jeroen Krabbé probeerde in 2009 meer bekendheid te genereren voor de verkiezingen. Foto: Europees Parlement, via Flickr Creative Commons. 6. Op het dak van de Amsterdam ArenA wordt 7000 m2 aan zonnepanelen neergelegd, daarmee kan 10% van de energiebehoefte duurzaam en milieuvriendelijk worden opgewekt. Foto: Nuon, via Flickr Creative Commons. 7. ‘Act’ ‘React’ ‘Impact’ is de slogan voor de verkiezingen van eind mei. Foto: Europees Parlement via Flickr Creative Commons. 8. ‘Beslis wat voor Europa je wilt’, een Spaanse politieke beweging gaat met deze slogan in gesprek met jongeren over wat Europa kan doen tegen jeugdwerkloosheid, een groot probleem in Spanje. Foto: JEF Europe, via Flickr Creative Commons.

8

5

MEI 2014 - nr. 2

14

15

De vraag is of de kerk door deze paus echt zal veranderen

De wereld is verrast en verbaasd geraakt. Iets meer dan een jaar geleden werd een nieuwe paus gekozen, die het instituut van de katholieke kerk in de beeldvorming vanaf zijn eerste optreden op zijn kop heeft gezet. De belangrijke vraag is nu of paus Franciscus naast de beeldvorming ook die hele grote kerk bij de tijd zal brengen en of de eenvoud en barmhartigheid van zijn uitstraling ook doorklinkt binnen het hedendaagse katholicisme. Carin Hereijgers

Hoe lang tolereert het instituut deze Franciscus? De eenvoud straalde van hem af toen hij de wereld begroette met ‘goedenavond’ op het balkon van de Sint

Hij vindt het belangrijk om een van de oudste organisaties van de wereld niet te laten scheuren tussen westerse en

Franciscus kan door lekenbenoemigen vrouwen aanstellen, maar hij doet dat nog maar weinig Pieter. Geen dure mantel en mijter, maar een eenvoudige witte dracht. En de naam van de paus werd… Franciscus. Voor het eerst werd de heilige van de aandacht voor de schepping en de eenvoud vernoemd op deze plek. Hoe een naam ontroering kan wekken. Met die eenvoud lijkt hij een nieuw soort gezag te propageren. Het gezag van de authenticiteit in plaats van het gezag van de uitgestalde rijkdom en geleerdheid. Maar redt hij het daarmee in de vaste hiërarchie die de curie kent? Is hij hierin niet kwetsbaar?

Maffia Dit voorjaar was in het Soeterbeeckprogramma in Nijmegen een avond waarin het eerste jaar van paus Franciscus werd geëvalueerd. RK-kerkwatcher Monic Slingerland deed dit aan de hand van haar pas verschenen boek ‘Paus Franciscus. Het eerste jaar. Revolutie van tederheid’. Peter Nissen was haar tegenspreker vanuit de remonstrantse broederschap. De reden waarom de paus niet alles meteen op zijn kop kan zetten, was de conclusie, is dat hij ten diepste hecht aan de eenheid van de katholieke kerk. MEI 2014 - nr. 2

zuidelijke culturen, tussen mannen en vrouwen, tussen de oude geestelijkheid en de jongeren van de toekomst, die hij afgelopen jaar begroette op het strand in Rio de Janeiro. Een andere reden is dat vrijwel alle zaken in Vaticaanstad buitengewoon moeizaam te veranderen zijn. Zijn nieuwe kijk op de Vaticaanse bank en het daarbij ontslaan van een aantal functionarissen, biedt wel perspectief dat hij zaken aan wil en durft te pakken. Het sterkst werd dit duidelijk toen hij onlangs de Italiaanse maffia toesprak met de vermaning dat de hel heus nog bestaat en dat de weg erheen te vermijden is als maffiosi tot inkeer zouden komen. De rust en indringendheid waarmee hij erop vertrouwde dat deze criminelen toch ook nog hechten aan de katholieke traditie en op die manier ethisch aanspreekbaar zijn door zijn autoriteit was bijzonder. Het lijkt me dat niemand daarmee kan spotten. Omdat hij uitstraalt zelf niet te hechten aan geld of goed, maar slechts aan eenvoud en menswaardigheid. En de paus heeft in ieder geval uitlatingen gedaan om niet als mensen te oordelen over homoseksualiteit en

hij heeft ook laten weten dat hij ziet hoeveel vrouwen bijdragen aan de kerkgemeenschappen, maar ook hier resoneert dat niet echt voort, bijvoorbeeld in zijn benoemingenbeleid. Hij kan door lekenbenoemigen vrouwen aanstellen, maar hij doet dat nog maar weinig. Gaat deze revolutie van tederheid, zoals Slingerland het noemt, een wending geven aan de katholieke kerk op een manier zoals dat in de jaren zestig gebeurde? Er komt een concilie over kerk en gezin aan. De paus verzamelt daar de inzichten van de parochianen voor. Kunnen parochies en gewone mensen straks op een andere manier, geïnspireerd door een authentieke voorganger, kerk gaan zijn, of tolereert het instituut deze Franciscus nu tijdelijk om straks weer terug te keren op haar schreden?

Geen banken redden Tot die tijd heeft de kerk dan in ieder geval een paus die blij durft te zijn, durft toe te geven dat hij zelf ook fouten maakt, vooral belangstelling wil tonen voor zijn ‘parochianen’ en de economische crisis en de maatschappelijke onverschilligheid probeert te pareren, onder meer met tweets als ‘Laten we geen banken redden, maar mensen’.

Vijf genomineerden bij prijsuitreiking in Amsterdam

Nominaties Ab Harrewijn Prijs 2014 De jury van de Ab Harrewijn Prijs heeft vijf personen en hun projecten bekend gemaakt die dit jaar meedingen naar de prijs. In totaal werden dit jaar 21 projecten voorgedragen. De bekendmaking van de Ab Harrewijn Prijs 2014 zal plaatsvinden op dinsdag 13 mei vanaf 15.00 uur in de Muiderkerk te Amsterdam, Linnaeusstraat 37. Hieronder de vijf genomineerden in willekeurige volgorde. Christian Jongeneel

Rachelle Bottenbley Voorzitter van Time to Turn, een beweging van jongeren die vanuit hun geloof willen kiezen voor rechtvaardige en duurzame levensstijl. Dit doen zij door te informeren, studiemateriaal te ontwikkelen en actie te voeren. In 2013 organiseerde de beweging bijvoorbeeld ‘De irritante bijbelschool’, waarbij jongeren die dachten zich te hebben ingeschreven voor een luxeweekend in hotel L’Europe als illegale immigrant behandeld werden en met een goed ‘vluchtverhaal’ moesten komen om tenminste in een tent te mogen overnachten. Time to Turn is een landelijke organisatie met lokale groepen, die aandacht vragen voor een groene en rechtvaardige wereld. www.timetoturn.nl.

Peter Paul Biekmann Eén van de drijvende krachten achter Boompje-Beestje, een burgerinitiatief voor daklozenopvang in Deventer. Boompje-Beestje komt voort uit de kraakbeweging, die zich al langer over daklozen ontfermt. In samenwerking met overheid en instanties is nu een permanente opvangplek gecreëerd, die door daklozen zelf beheerd wordt. De bedoeling is dat zij na een maand

of vier een eigen woonruimte vinden, hoewel dit door een gebrek aan betaalbare sociale huurwoningen niet altijd meevalt. twitter.com/BoompjeBeestje1.

Mariët Mensink & Maria van den Muijsenbergh Initiatiefnemers van het Wereldvrouwenhuis Mariam van Nijmegen, waar vrouwen zonder verblijfspapieren, zonder onderdak en met medische problemen tijdelijk opvang vinden. Het Wereldvrouwenhuis beheert twee panden, waar jaarlijks twintig tot vijfentwintig vrouwen onderdak vinden. Zij krijgen gedurende drie maanden persoonlijke en medische begeleiding en een activiteitenprogramma. De opvang is gericht op het versterken van de eigen kracht en zelfredzaamheid. Ze ontwikkelen een netwerk en leren vaardigheden om na de opvang zelfstandig verder te kunnen. Het uitgangspunt is dat vrouwen zelf verantwoordelijk blijven voor hun leven en onafhankelijk.De vrouwen worden veelal doorverwezen door huisartsen en hulpverleningsorganisaties, maar het is ook wel eens voorgekomen dat de IND iemand aanmeldde. www. wereldvrouwenhuis.nl.

Annemiek Onstenk Initiatiefnemer van Qracht500, een website en eenmalig magazine over armoede in Nederland. Qracht 500 vraagt mensen hoe zij in armoede terechtkwamen, wat ze doen om

uit de armoede te komen en wat de voornaamste problemen zijn die zij op hun pad vinden? Op de site www. qracht500.nl, sinds juni 2013 online, staan de eerste ruim 130 portretten. Zij hebben verschillende achtergronden en wonen verspreid over het hele land.

Bert Schulte & Joy Falkena Betrokken bij De Achterban, een platform dat opkomt voor de belangen van mensen zoals zijzelf: daklozen, thuislozen, druggebruikers en mensen die dat zijn geweest. Doel van De Achterban is behartigen van belangen van dak- en thuislozen en gebruikers in Den Haag, ondersteunen van cliënten die binnen instellingen medezeggenschap willen organiseren of versterken, bevorderen van een positieve beeldvorming van de dak- en thuislozen en gebruikers in Den Haag en meepraten en meedenken over beleid van gemeente en instellingen ten aanzien van dak- en thuislozen en gebruikers in Den Haag. Bij een recente activiteit keurden daklozen zelf de dagbesteding die door organisaties wordt aangeboden: een mooie omkering van rollen. www.deachterban.info.

Prijs en jury De Ab Harrewijn Prijs is een initiatief van de gelijknamige stichting die steunt op particuliere giften en ook ondersteuning krijgt van De Linker Wang; GroenLinks; Stichting Dienst in de Industriële Samenleving vanwege de Kerken (DISK); de werkgroep Arme kant van Nederland/EVA en Emmaus Haarzuilens. De Prijs is vernoemd naar Ab Harrewijn, theoloog, dominee, arbeidspastor bij DISK Amsterdam, voorzitter en Tweede-Kamerlid van GroenLinks. De Ab Harrewijn Prijs wordt jaarlijks uitgereikt sinds 13 mei 2003, een jaar na het plotselinge overlijden van Ab Harrewijn. De jury bestaat uit Siska Barelds (partner van Ab), Hub Crijns (directeur DISK), Ruard Ganzevoort, (voorzitter De Linker Wang), Ineke van Gent (voormalig Tweede-Kamerlid), Eddy Reefhuis (oud-studiegenoot van Ab), en Els Veenis (voormalig partijbestuurder GroenLinks). De winnaar van de Ab Harrewijn Prijs krijgt een kunstwerk met bijbehorende cheque van 5000 euro uitgereikt. Voor de andere vier genomineerden is een prijs van 1500 euro beschikbaar. www.abharrewijnprijs.nl. MEI 2014 - nr. 2

{INTERVIEW

16

17

Leander Tijdhof over spiritualiteit, politiek en mediabeleid

’Weg met die ellendige ledenomroepen’ Leander Tijdhof is theaterwetenschapper en voormalig radionieuwslezer. Voor GroenLinks was hij actief in de werkgroep ‘Kunst, Cultuur en Media’. Daarnaast is hij haptonoom en gelooft hij in de bezielde natuur. Hoe denkt hij over de huidige bezuinigingen en reorganisaties bij de publieke omroep? En waarom voelt hij zich thuis bij GroenLinks? Iris Savelkouls

‘Wat ik in GroenLinks vind is dat die als enige heel duidelijk milieu als topic heeft, en daaraan gekoppeld het klimaat. Het is GroenLinks die een antwoord kan formuleren op de ecologische crisis. Want we krijgen een enorme grondstoffencrisis. Hoewel ik denk dat de rol van de overheid vrij beperkt is, omdat mensen zelf gaan zorgen voor zonnepanelen en windmolens, is een strakkere coör-

Dus niet het probleem relativeren, maar geloven in een oplossing? ‘Precies. Dat is dus heel positief. En dat doet GroenLinks.’ Wat is je levensbeschouwing? ‘Natuur. Alles groeit in verbinding. Alles heeft met elkaar te maken. We leven in een kringloop die bestaat uit allerlei verbonden gehelen, die samen zoiets als een geheel vormen. Zelf ben ik ruim tien jaar geleden mij gaan bezighouden met esoterie. Op een gegeven moment kwam ik op het sjamanistische pad. Dat staat eigenlijk los van haptonomie, maar heeft er eigenlijk ook weer mee te maken. Al met al werd de verbondenheid van alles voelbaar voor mij. Voor die tijd zag ik alles materialistisch. Een tafel was voor mij een ding en een boom was gewoon een boom: niet iets om con-

Het gaat allemaal om verbondenheid dinatie nodig. Dat wil GroenLinks al jarenlang. Er moet zoveel meer ambitie in. In Duitsland en Denemarken zie je het ene windmolenpark na het andere. Hier in Nederland is de fossiele verslaving veel te groot.’ ’Overal waar GroenLinks-politici zitten, tellen de begrippen ‘duurzaamheid’ en ‘schoon’. Dat geldt ook voor de Provinciale Staten: elk voorstel wordt getoetst aan een soort checklist: is het groen genoeg? Is het gelukkig om het zo te doen? Wat betekent het voor de onderlinge solidariteit? Wat ik ook heel goed vind aan GroenLinks is het Europagebeuren. Dat verdient echt een dikke pluim. De partij denkt in brede structuren. En ook het belang van de Europese samenleving ziet GroenLinks helder. Daarin ben ik echt een GroenLinkser.’ ‘Het mooie van GroenLinks is dat de partij altijd positief is. En dan bedoel ik niet een naïef mensbeeld, maar dat je hoe dan ook positief moet zijn wil je een stap verder kunnen komen. Dat grenst ook aan mijn vak als behandelaar. Waar het om gaat is dat je het positieve in iemand meeneemt wat helpt om die persoon beter te maken. Dat is wat je doet als therapeut.’ MEI 2014 - nr. 2

tact mee te krijgen. Sjamanisme heeft me bezieling gebracht in alles wat er is. Het is de reden waarom ik ooit in de haptonomie terechtkwam en uiteindelijk een eigen praktijk ben gestart. Het gaat allemaal om verbondenheid. Verbondenheid tussen mensen maar ook tussen jou en je omgeving als mens. Dat is een hele haptonomische benadering.’ Leander pakt een stok en laat deze op zijn vinger balanceren: ‘Als ik mijn aandacht richt op de stok, houd ik deze veel makkelijker en langer omhoog. Dit geef ik als voorbeeld om duidelijk te maken: je kan dus op twee manieren in het leven staan. Je kunt het bij jezelf houden. En je kunt constant contact maken met anderen, met je omgeving. En haptonomie heeft veel met gewaarworden te maken. Gewaarworden van hoe je erbij zit. Als ik op de stoel zit, heb ik dan contact met de stoel? Hoe kan ik ervoor zorgen dat ik mijn aandacht zo stuur dat ik steviger zit?’ Is dat geen mindfulness? ‘Dat grenst eraan. Het is ook een vorm van aandachtstraining. Het verschil is wel dat haptonomie ook uitgaat van aanraken. Haptonomie is in de tweede

wereldoorlog ontstaan. Frans Veldman heeft het bedacht. Hij was fysiotherapeut, al heette dat toen nog niet zo. Zijn verdienste is geweest dat hij merkte: ‘Hé, als iemand aanraak, dan gebeurt er meer dan wanneer ik alleen die spierbal behandel.’ Wat er gebeurt, is dat mensen zich meer één kunnen voelen. Hij heeft dat heel systematisch in kaart gebracht en een methode ontwikkeld.’

ingezet. Juist de kwaliteit moet voorop staan. Veel programma’s bij de publieke omroep mogen van mij naar de commerciëlen. Zoals een krimi waar weinig creativiteit in zit. Er is absoluut plaats voor heel mooi drama. Nu is het nog een beetje: je hebt Hilversum én je hebt de kunsten. Die twee zouden meer gecombineerd kunnen worden. Neem een programma als ‘De vloer op’ van de Humanistische Omroep: een heel mooi voorbeeld van integratie tussen theater en televisie. Dát is nou publieke omroep voor mij. Net als een prachtige reportage uit het buitenland, zoals Paul Rosenmöller die voor de IKON maakt. Juist de kleine levensbeschouwelijke zendgemachtigden hielden zich zo goed aan de publieke taak en die worden er nu uit geflikkerd.’

Zie je een verband met je keuze voor GroenLinks? ‘In de jaren tachtig sloot ik me aan bij de PSP. Maar toen was ik nog helemaal niet bezig met natuur. Ik ben pas lid geworden van GroenLinks rond de verkiezingen in 2003, na de moord op Pim Fortuijn. Jaren later belde ik met de vraag of ze iets leuks hadden voor mij. Er waren twee dingen die bij me pasten: zorg of cultuur en media. Die laatste spraken me aan omdat ik dan naast haptonomie mij weer met mijn andere vakgebied kon bezighouden.’ Wat vind je van de huidige fusies en bezuinigingen bij de publieke omroep? ‘Als je het vanuit omroepperspectief ziet, gaat het om zendgemachtigden die hun zendlicentie gaan verliezen tegenover omroepen die leden hebben. Die zendgemachtigden zonder leden vliegen er allemaal uit. Terwijl ik vind dat we echt af moeten van die ellendige ledenomroepen. We moeten af van die valse concurrentie in Hilversum waarbij het een omroep als WNL lukt om zoveel leden te krijgen dankzij de contacten bij De Telegraaf. Die ledengebonden omroepen zouden productiehuizen kunnen worden die een soort licentie krijgen en programma’s leveren aan de netredacties. Dan krijg je een andere structuur. En dan kan iedereen om een licentie vragen om een productiehuis te worden. Dat vind ik en ook GroenLinks.’ Vind je dat de religieuze omroepen moeten blijven? ‘Ja, de levensbeschouwelijke zendgemachtigden, die zou ik sowieso wel willen houden, ook al hebben we de verzuiling al lang achter ons gelaten. Maar dat gaat dus niet gebeuren. Mijn

Als je minder zenders maakt, heb je ook minder kosten

indruk is dat er behoorlijk wat geld aan de strijkstok blijft hangen, met name bij de besturen. Neem die hele restyling van Nederland 1, 2 en 3 naar NPO 1, 2 en 3, waar ze nu mee bezig zijn. Ik vind dat belachelijk. Wat was er nou mis met NOS zoals die is? Ze hebben het domein ‘NPO.nl’ overgekocht van de Nederlandse Postduiven Organisatie... Het is ook een wereld, zo denk ik althans, waarin macht een hele grote rol in lijkt te spelen. Het moet transparanter. Je zou een heel andere cultuur kunnen creëren door vanuit de geledingen een soort verdeelsleutel te maken. Je maakt dan één omroep, met een bestuursorgaan dat bestaat uit mensen van verschillende politieke partijen. Nu bestaat de publieke omroep uit een heel stel aparte organisaties. Ik stel voor om die allemaal op te heffen.’

Is het niet juist goed dat de grootte van de omroep wordt bepaald door het animo dat ervoor is? ‘Ja, maar het is beter om het anders te organiseren. Wat is nou een publieke omroep? Ik geef er de voorkeur aan om die meer een aanvullende rol te geven, in plaats van alles te laten doen. Een publieke omroep hoeft geen sport uit te zenden, dat kan prima naar de commerciëlen.’ Vind je dan ook dat de publieke omroep vooral kwaliteitsprogramma’s moet uitzenden? ‘Daar zou ik dus voor zijn. Dat ze veel meer naar de kwaliteit kijken en minder, zoals in de jaren negentig is ontstaan, naar de kijkcijfers. Een programma als Nieuwsuur zou juist versterkt moeten worden. Op documentaire en goed drama zou meer moeten worden

‘Boer zoekt vrouw’ kan dus verdwijnen? ‘Als je het mij vraagt: dat mag naar de commerciëlen. Het gaat uit van stereotypen, zoals ‘de boer’ er één is. De vraag is of dat nou zoveel toevoegt. De raad die de publieke omroep aanstuurt, moet daarover beslissen, maar zonder daarbij in discussies terecht te komen als ‘vind jij dat een goed programma of niet?’ Het aanbod aan zenders is overweldigend. Wat moet de publieke omroep dan nog? En dan doen ze het in Engeland en in Duitsland beter: met twee publieke zenders die zoveel mogelijk reclamevrij zijn. Wij vinden het heel gewoon dat er een Ster-blok is bij de publieke omroep. Maar als je minder zenders maakt, heb je ook minder kosten. Mijn ultieme droom is gewoon een publieke omroep met twee televisiezenders en drie radiozenders, met kwalitatief goede programma’s.’ Wat vind je tenslotte van cultuursubsidie? ‘De overheid moet hoe dan ook medeverantwoordelijk blijven voor het cultuurbeleid. Kunst draagt bij aan het raamwerk waarmee we de wereld kunnen bekijken.’ MEI 2014 - nr. 2

{COLUMN

18

19

Landelijk bureau DISK stopt met activiteiten

Bezinning op geloof en economie stopt niet

BENT U OOK EEN MAROKKAAN? Enis Odaci

Landelijk bureau DISK en de werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA moeten per 1 juni 2014 de deuren sluiten. De financiële middelen zijn niet meer toereikend voor voortzetting van het bureau dat vraagstukken rond geloof, kerk en economie op de agenda plaatst. Het bureau stopt, maar reflectie, debat en ontmoeting gaan op andere manieren door. Hub Crijns In het jaar 2012 konden bestuur en team van Landelijk Bureau DISK het veertigjarig jubileum vieren. In OndersteBoven en op de website werd teruggekeken op die geschiedenis. Het Algemeen Bestuur bracht tijdens de jaarvergadering in mei een toast uit op dit heuglijke feit. In datzelfde jaar vierden we ook het zilveren jubileum van de Arme Kant van Nederland/EVA. Tegelijk leefde er geen echt feestgevoel. Want toen al was er het besef dat de toekomstperspectieven van Landelijk Bureau DISK met alle programma’s niet zo rooskleurig zijn. Rond het verwerven van voldoende financiële middelen zijn in 2012 en 2013 vele overleggen gevoerd met kerken, subsidiegevers en andere potentiële subsidieverstrekkers. Het bestuur van Landelijk Bureau DISK heeft evenwel moeten concluderen, dat er onvol-

doende garanties zijn om nieuw personeel aan te kunnen trekken in de vorm van een directeur en medewerkers. Er werd besloten om een afbouwscenario te laten ingaan.

Meer dan genoeg werk Het rare is dat er over werk niet te klagen is. In de verschillende programma’s is er genoeg te doen en de voortdurende crisis met allerlei negatieve gevolgen zorgt daar mede voor. In 2012 hebben we belangrijke inspanningen geleverd om de actuele ontwikkelingen in de economische crisis te volgen en hanteerbaar te maken voor kerken en onze achterbannen. U leest er meer over in ons jaarverslag 2012 De pijn van de crisis. In 2013 openden we het jaar met de handreiking Flexibel en bezield?, waarmee tegelijk onze inzet in 2013 is aangegeven. De handreiking biedt tevens suggesties voor bid- en dankdag voor gewas en arbeid in maart en november en de zondag van de arbeid op 1 mei. In het tijdschrift OndersteBoven publiceren we ervaringen rondom de crisis. Het nummer met de handreiking rond werkloosheid is uitverkocht en digitaal op de site gezet. Er is alle aanleiding om ons handboek Arbeid,

zin en geloof met handreikingen ook rond arbeid en werkloosheid weer ter hand te nemen. We volgen ook mensen en hun ervaringen rond duurzaamheid en talenten. We ontwierpen een spel dat mensen individueel en in groepsverband kunnen spelen en waarmee ze kunnen nagaan of hun talenten ingezet kunnen worden rond duurzaamheid. Zie verder op www.duurzaamheidentalenten.nl. Ervaringen en praktijkverhalen van kerken rondom duurzaamheid verzamelen we op www.duurzamekerk.nl en dit digitale platform heeft het afgelopen jaar een vernieuwing en update doorgemaakt. In vervolg op het symposium ‘Eerlijk duurt het langst’ met vooral een sociaal-ethische insteek organiseerden we op 30 november 2013 het Symposium ‘Eerlijk zullen we alles delen’, met vooral een praktische insteek.

Sociale en diaconale activiteiten Vanuit de werkgroep Arme kant van Nederland/EVA zijn we betrokken bij de herziening van de sociale zekerheid en de ondersteuning van kerken in hun diaconale taak. Met De Boodschappenmand 2012 en actuele vervolgen in

de Arme Krant van Nederland brengen we in beeld hoe mensen rondkomen op of onder de armoedegrens. Op het einde van de maand oktober 2013 presenteerden we het onderzoek naar diaconale hulp door kerken Armoede in Nederland 2013. De hulpvragen bij kerken blijken te zijn toegenomen, vooral door mensen zonder betaald werk en/ of met schulden. Zie verder op www. armekant-eva.nl. We participeren in het netwerk van SchuldHulpMaatje, dat op 18 november 2013 in Zoetermeer als de zestigste plaats activiteiten gaat ontplooien. Zie verder op www.schuldhulpmaatje.nl. De Ab Harrewijn Prijs met aandacht voor projecten aan de onderkant van de samenleving wint ook in 2013 aan bekendheid. Winnaar is geworden Lisa Paassen, coördinator van het Jongeren Advies Punt in Leeuwarden. Inmiddels zijn er vier projecten genomineerd voor de Ab Harrewijn Prijs 2014. Zie www.abharrewijnprijs.nl. De ondersteuning van het katholieke netwerk van diaconie en caritas vindt plaats door middel van het tijdschrift Diakonie & Parochie en het organiseren van verschillende studie- en werkdagen gedurende het jaar. De inzet vanuit de Diaconale Alliantie treft u aan op www.rkdiaconie.nl.

Werk genoeg, geld is schaars Werk is er genoeg. De armoede is sinds 2008 elk jaar gestegen, de werkloosheid neemt toe, de schulden van huishoudens stijgen alsmaar, huizenbezitters met een te hoge hypotheek kennen problemen, zzp’ers hebben te weinig opdrachten, en relaties komen onder grote druk te staan met een toenemend aantal scheidingen als gevolg. Voor een landelijke werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA reden genoeg om door te gaan met de campagnewerkzaamheden. Ideeën genoeg. Maar het geld bij kerken, religieuze

Hub Crijns is directeur van landelijk bureau DISK (Dienst in de Industriële Samenleving vanwege de Kerken).

MEI 2014 - nr. 2

instituten, overheid en fondsen is schaars. Landelijk bureau DISK, dat sinds 2002 de verantwoording draagt voor de landelijk werkgroep, moet helaas ook om dezelfde reden stoppen met de werkzaamheden. Er eindigen twee grote tradities van betrokkenheid vanwege de kerken op de sociale kwesties van deze tijd. Geldgebrek noopt om met een professionele organisatie te moeten stoppen. Wellicht zijn er andere mogelijkheden om in andere vorm, met een kleinere organisatie en wellicht meer vrijwilligers, door te gaan met een landelijke werkgroep of een landelijk initiatief rond kerken en armoede of kerken en sociaal-economische thema’s. Er wordt over gesproken met de Raad van Kerken. Hopelijk komt er ook geld voor beschikbaar. Dat zal de nabije toekomst leren. Van een aantal activiteiten is inmiddels duidelijk dat ze doorgang kunnen vinden buiten het kader van de huidige werkorganisatie van Landelijk Bureau DISK, zoals het netwerk van SchuldHulpMaatje, de Ab Harrewijn Prijs, het Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad. Mededirecteur Trinus Hoekstra blijft werkzaam bij Kerk in Actie en zal blijven werken aan materiaal voor viering en gesprek op het terrein van geloof, arbeid en economie.

Afscheidsbijeenkomst Voor nu evenwel is het afscheid nemen van een landelijk oecumenisch initiatief dat sinds 1972 zijn stem heeft laten horen rond sociaal-economische werkelijkheden en geloof. Op vrijdagmiddag 16 mei 2014 is er in de Bergkerk in Amersfoort vanaf 14.00 uur een afscheidsbijeenkomst. De zaal is open vanaf 13.30 uur. U kunt uw deelname bekend maken via info@ disk-arbeidspastoraat.nl.

Bisschop Muskens (rechts) aan het hoofd van de stoet tijdens de manifestatie ‘Deelnemen en meedelen’ in 1996. Naast hem Ineke Bakker, toen algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland, en Theo Salemink, toenmalig voorzitter van landelijk bureau DISK (Foto: Peter de Bie).

Op 19 maart jl. volgde ik met popcorn op schoot de televisie-uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen. ‘Herman de Schermman’ zoefde als vanouds met zijn vingers langs de kaart van Nederland en maakte de saaie opsomming van winst- en verlieszetels met zijn scherpe opmerkingen toch amusant. De Partij van de Arbeid kreeg een ongenadig pak slaag, D66 en SP wonnen veel raadszetels, het CDA handhaafde zich behoorlijk en de VVD bleef op de een of andere magische manier onder de mediaradar. Er volgden obligate toespraken van partijleiders. Linksom of rechtsom, allemaal waren ze eigenlijk best wel blij met de uitslagen. Ook als je verliest heb je gewonnen, namelijk: feedback van de stemmer. Iedereen wachtte met smart op de toespraak van Geert Wilders. Die leverde als vanouds retorisch vuurwerk op. In een gehaaide drieslag hitste hij de zaal op door hen achtereenvolgens minder Partij van de Arbeid, minder Europa en minder Marokkanen te laten scanderen. Voor die laatste uitspraak heeft het Openbaar Ministerie inmiddels duizenden aangiftes ontvangen. Of het tot een rechtszaak komt, valt nog te bezien. Wat volgde was op het eerste gezicht bijzonder. Alle media, van De Telegraaf tot de Volkskrant, zelfs GeenStijl, spraken hun afschuw uit over de verwerpelijke uitspraak van Wilders. Er was een rode lijn overschreden. T-shirts werden gedrukt waarop te lezen was: ‘Ik ben een Marokkaan.’ Iedereen was solidair met de aangevallen bevolkingsgroep. Raadsleden, statenleden en kamerleden hingen hun PVV-pet aan de wilgen. Het einde van de PVV was nabij, de implosie was ingezet, vertelden krantenkoppen ons. Journaals, praatprogramma’s, hoofdredactionele commentaren brachten alles keurig in beeld. ‘Rechtse columnisten’ zwegen gepast. Maar wacht eens even, klonk het een paar dagen later, we moeten Wilders natuurlijk niet een podium geven met een eventuele rechtszaak. Dat is namelijk precies wat hij wil, alle aandacht opeisen en dan de slachtoffer uithangen. En trouwens, er wáren toch ook problemen met de Marokkanen? Ze zijn toch inderdaad oververtegenwoordigd in de criminaliteit? Mogen we dat ook niet meer hardop zeggen? En jawel, de tegenbeweging kwam op gang. Wilders presenteerde doodleuk nieuwe kamerleden, in de media spraken voorvechters van de vrijheid van meningsuiting zich uit tégen de aangifte-hype en er klonk een oproep om het maatschappelijk debat over racisme niet in de kiem te smoren. Ah, ik dacht al. Mensen die een debat over racisme willen voeren hebben het niet helemaal begrepen. Wat vált er te debatteren over racisme? Benoemen mag, akkoord. Hard benoemen mag ook. Echter, iemands afkomst of genen koppelen aan criminaliteit, hinder of overlast, is niet alleen een beetje racistisch, maar 100 procent racistisch. Racisme verdient geen nuance, geen ‘ja, maar’, geen context. Artikel 1 is er niet voor niets. Daar gaan die aangiftes over, over de bescherming van onze gelijkheid en onze (gelijk-)waardigheid. Volg Enis Odaci op Twitter @Humanislam

MEI 2014 - nr. 2

{EEN ANDERE WANG

20

21

Het religieus feminisme van de Oecumenische Vrouwensynode

Verder kijken dan de witte middenklasse De zevende Oecumenische Vrouwensynode (OVS), op 8 maart in Amsterdam gehouden, had als thema ‘Vrouwen houden huis. Geloven in een duurzame economie’. Daarbij ging de aandacht niet zozeer naar de plaats van blanke, christelijke vrouwen uit de middenklasse, maar vooral naar de positie van vrouwen die hier niet toe behoren en die het zwaar hebben in het huidige neo-liberale klimaat, zowel in Nederland als daarbuiten.

Ruard Ganzevoort Met enige regelmaat werpt iemand de liberale (of seculiere) knuppel in het hoenderhok: het moest maar eens afgelopen zijn met barbaarse culturele of religieuze praktijken die niet meer passen in een samenleving anno 2014. Hoog tijd om te komen tot een verbod. En uiteraard enkel en alleen omdat we opkomen voor de slachtoffers van die praktijken. De automatische reactie van de getroffen religieuze of culturele gemeenschap blijft meestal niet lang uit: Dit valt onder de godsdienstvrijheid! Afblijven dus!

Dirk Visser De in de jaren tachtig opgerichte Oecumenische Vrouwensynode streed in eerste instantie voor een volwaardige plaats van de vrouw in kerk en samenleving. Op dat terrein is nog steeds veel ten goede te veranderen, gezien recente kritiek uit conservatieve hoek op ‘feminisering’ van de Protestantse Kerk in Nederland, het wegreorganiseren van veel expertise op het gebied

Gesprek tijdens de vrouwensynode (foto: Trees van Montfoort). wen 1 procent van het bezit in handen. Ook in Nederland en België is armoede vrouwelijk, verdienen vrouwen

De crisis van de neoliberale economie treft vrouwen harder dan mannen van ‘vrouwen’-onderwerpen in de PKN en het wegbezuinigen van vrouwelijke pastoraal werkers in de Rooms-Katholieke Kerk.

Wereldinkomen

De Oecumensiche Vrouwensynode is een platform van netwerken, organisaties, groepen en personen die betrokken zijn bij de brede oecumenische vrouw-engeloofbeweging. Vanuit een feministische visie wil zij onrecht op het gebied van gender, cultuur, godsdienst, leeftijd en seksuele voorkeur aan het licht brengen en zo mogelijk opheffen. www.vrouwensynode.nl

MEI 2014 - nr. 2

De jongste generatie OVS-feministes strijdt niet voor hun eigen positie, maar komt op voor vrouwen uit andere delen van de samenleving. Het kader hiervan werd geschetst door de Belgische theologe-sociologe dr. Anneleen Decoene, werkzaam bij Motief in Antwerpen, een organisatie die zich inzet voor ‘vorming op het snijpunt van levensbeschouwing’. Zij weersprak in haar inleiding de mening in bepaalde kringen dat het feminisme zijn doel allang heeft bereikt. In deze opvatting (vrouwen hebben immers gelijke rechten verworven) wordt feminisme verbonden met ‘toen’ – met de tijd dat vrouwen nog niet konden stemmen – en met ‘daar’ – niet in het Westen. De emancipatie van de witte middenklasse maakt in deze opvatting de norm uit. Wereldwijd, zo betoogde Decoene, verrichten vrouwen tweederde van het werk, krijgen vrouwen ééntiende van het wereldinkomen en hebben vrou-

De strijd om de voorhuid

minder dan mannen, zijn vrouwen oververtegenwoordigd in sectoren met bijvoorbeeld minder gunstige arbeidsomstandigheden. De crisis van de neoliberale economie treft vrouwen harder dan mannen, zei Decoene. Er moet, zo betoogde zij, een kritisch feminisme komen dat bevrijding niet definieert als gelijkheid verwerven met de heersende klasse.Dit feminisme zet aan tot het radicaal herdenken van onze samenleving. Hoe geven we een samenleving vorm waarin niet het recht van de sterkste zegeviert, maar de meest kwetsbaren centraal staan? Verder moeten we als kritische feministen weer leren politiseren, een tegenmacht opbouwen en het conflict met de heersende machten niet schuwen. Tenslotte riep Decoene op tot solidariteit, maar dan ook solidair handelen. Een solidariteit die geen rekening houdt met de machtsverschillen, is slechts een nieuwe vorm van overheersing. In workshops werden verschillende aspecten van een duurzame economie behandeld. Onder leiding van dr. Anne-Claire Mulder, docente vrouwen- en genderstudies, werd gesproken over invoering van een onvoorwaardelijk

basisinkmen. Vooral in Zwitserland en Duitsland is er momenteel veel aandacht voor dit thema, dat in Nederland in de jaren ’70 werd bediscussieerd. Het onvoorwaardelijke aspect ervan plaatst dit inkomen in de categorie mensenrecht, aldus Mulder. Het OBI bevrijdt mensen uit armoede en minstens zo zeer van de enorme controlemechanismen die de samenleving heeft opgezet om zogenaamd misbruik te voorkomen. Het is universeel, individueel en hoog genoeg om een waardig leven te leiden en deel te kunnen nemen aan de maatschappij. In deze workshop, waaraan de auteur van dit verslag deelnam, was de meerderheid voorstander van invoering ervan.

Jonge vrouwen Aan de vrouwensynode in de Amsterdsamse Thomaskerk namen ruim 140 vrouwen deel, van wie een derde voor het eerst, zo bleek bij handopsteken. Van die nieuwelingen was ongeveer een derde te rubriceren onder jonge vrouwen. Bij de opening werden er groetwoorden uitgesproken, onder anderen door de eerste vrouwelijke voorzitter van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland, ds. Karin van den Broeke uit Wissekerke. Het was voor het eerst dat een PKN-synodevoorzitter de Vrouwensynode bijwoonde. Zij erkende dat in de PKN heel verschillend wordt gedacht over de plaats van de vrouw.

De besnijdenis van jongens is een voorbeeld van deze dynamiek. In januari discussieerde cabaretier Theo Maassen in ‘24 uur met …’ met Ali B over het feit dat die zijn zoons had laten besnijden. Dat ging volgens Maassen in tegen de wil van God die jongens immers mét voorhuid geschapen had en tegen de rechten van kinderen om over hun eigen voorhuid te beschikken. Ali B vond dat het gesprek weinig zin had als er geen begrip was voor de diepgewortelde overtuigingen achter de keuze kinderen te besnijden. Iets explicieter maakte de JOVD het in maart met een opiniestuk in Trouw. Het accepteren van besnijdenis bij minderjarige jongens staat haaks op godsdienstvrijheid omdat het kinderen het recht ontzegt over hun eigen lichaam en over hun eigen geloof te beslissen. ‘Religie hoort geen erfelijke lichamelijke aandoening te zijn, maar een eigen keuze’. De reactie van joodse zijde was dat dit een weinig liberaal standpunt was en dat de consequentie hiervan zou moeten zijn dat de overheid elke mogelijk schadelijke keuze van ouders zou moeten verbieden, waaronder ook echtscheiding. Bovendien zou een verbod op besnijdenis het in Nederland voortleven van de joodse minderheid onmogelijk maken. Deze strijd om de voorhuid is vaak even verhit als vruchteloos. De gebruikelijke standpunten worden verdedigd door de gebruikelijke spelers. Tot een dieper verstaan leidt het meestal niet. Wat ontbreekt, is het besef dat de discussie zich tegelijkertijd op veel verschillende niveaus afspeelt en dat de uitkomst nergens eenduidig is. Om te beginnen is er bijvoorbeeld de medische discussie, waarin aan de ene kant de Nederlandse kinderartsen vinden besnijdenis alleen op medische gronden aanvaardbaar. Aan de andere kant stelt de wereldgezondheidsorganisatie WHO dat besnijdenis (in elk geval in Afrika) een belangrijk instrument is in de strijd tegen geslachtsziekten en HIV. De Amerikaanse kinderartsen zitten tussen deze twee standpunten in. In de culturele discussie vallen vooral de vele lokale verschillen op. In sommige culturen (ook binnen Nederland) geeft de besnijdenis als inwijdingsritueel onder meer uiting aan de betekenis van mannelijkheid. Soms

ook gaat het er vooral om dat men door de besnijdenis deel uitmaakt van een bepaalde traditie of familiecultuur. In moderne varianten van dit culturele debat speelt ook de vraag of een besneden of onbesneden penis ‘mooier’ is. Deze vragen worden des te interessanter als ze naast de (veel problematischer) discussie over meisjesbesnijdenis worden gelegd. Er zijn ook religieuze overwegingen. In de joodse traditie geldt besnijdenis vanouds als een onomstreden en essentieel gebod dat direct te maken heeft met het verbond tussen G’d en zijn volk. Toch zijn er ook joodse stemmen die hier meer afstand van nemen en meer nadruk leggen op de individuele keuze. In de islamitische traditie is besnijdenis minder principieel van aard. Het is daar niet zozeer een gebod, maar vooral een culturele vanzelfsprekendheid die ook religieus wordt ondersteund. En binnen de christelijke traditie is besnijdenis redelijk ongewoon in onze contreien, maar in West-Afrika en de USA juist

Medisch, cultureel, religieus, juridisch… op al deze terreinen zijn verschillende opvattingen te vinden heel gebruikelijk. Maar hoe ook de officiële religieuze leer luidt, individuele keuzes zijn soms sterker dan dat. En tot slot zijn er de juridische en mensenrechtelijke overwegingen. Daarbij draait het bijvoorbeeld om de vraag of godsdienstvrijheid in eerste instantie een individueel of een collectief goed is. Het gaat ook om de vraag hoe die godsdienstvrijheid zich verhoudt tot het recht op de bescherming van de lichamelijke integriteit. En, als dat al een issue is, hoe dan de verantwoordelijkheid van de overheid zich verhoudt tot de verantwoordelijkheid van de ouders. En vervolgens waarom de overheid op het punt van besnijdenis veel strikter zou moeten zijn dan op het punt van allerlei andere mogelijk schadelijke opvoedingspraktijken… Medisch, cultureel, religieus, juridisch… Op al deze terreinen zijn verschillende opvattingen te vinden die het moeilijk maken een simpel standpunt in te nemen. Maar de belangrijkste vraag – ook politiek gezien – is misschien nog wel wat het voor de betrokken jongens en mannen betekent. En juist daar weten we opvallend weinig vanaf. Wat is voor hen de waarde van het in hun lichaam aangebrachte teken van de besnijdenis? Heeft het te maken met de inwijding in een bepaalde traditie en goddelijk verbond? Met een traumatische aantasting van hun lichamelijke integriteit? Met de culturele betekenis van mannelijkheid? Het eerlijke antwoord is dat we dat niet weten. En dat maakt elk standpunt over besnijdenis te gemakkelijk.

Prof. dr. Ruard Ganzevoort is voorzitter van De Linker Wang. MEI 2014 - nr. 2

{RECENSIE

{COMMENTAAR

22

{ONDER OGEN

{AGENDA

23

RUSLAND BASHEN WERKT AVERECHTS

Hans Feddema Net als in de Koude Oorlog wordt de relatie met Rusland, met wie we als EU grote (im-)materiële belangen delen, opnieuw gedefinieerd door wantrouwen en vijandigheid. En dat terwijl we zo’n 25 jaar de kans hadden om die relatie te verbeteren. Wie veroorzaakte dat? De schofterige Poetin of de nare Russen, zo klinkt het vaak. Ik ben geen fan van Poetin en me van de zwakheden van de Russische beer zeer wel bewust, maar zet toch vraagtekens bij dit beeld. Oekraïne is nu de underdog. Begrijpelijk, maar was het niet spelen met vuur van het nieuwe bewind om na het verdrijven van Janoekovitsj Russisch als officiële tweede taal bij wet af te schaffen? Met zoiets trap je een minderheid nu eenmaal erg op de ziel. In de Derde Wereld ontstaat, zo merkte ik ook bij mijn onderzoek in Sri Lanka, bijna altijd een burgeroorlog als een eind wordt gemaakt aan de bij de onafhankelijkheid verkregen taalrechten van minderheden. Natuurlijk zijn vandaag, nu de wereld globaliseert, oude imperiale tendensen uit de tijd. Of Poetin dat wel echt beseft en al of niet vanuit revanchisme opereert, is thans het grote issue. Maar even belangrijk daarbij is onze westerse rol. In hoeverre hebben wij na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie de Russen niet onnodig extra in hun ziel geraakt, waardoor een vorm van revanchisme een kans kreeg? Het Russische volk ervoer de val van het regime wel als een bevrijding, maar het verliezen van de Koude Oorlog ook als een nederlaag. Een ‘verslagen’ vijand geef je geen trap na, is een polemologische wet. Toch deden we dat door na het vrijwillig ontmantelen van het Warschaupact ‘Oostblok-landen’ op te nemen in de NAVO. Bekend is hoe Bolkestein daar ooit tegen waarschuwde. Vanuit de vredesoptiek deed ik dat toen ook. Het zou door de Russen worden opgevat als geopolitieke expansie richting hun grens. Hetzelfde geldt voor optreden van Guy Verhofstadt en Hans van Baalen op het Onafhankelijksplein van Kiev door de pro-EU-demonstranten openlijk te steunen en hen onhaalbare beloften te doen. Het was de gevaarlijke strategie van het oude inhalige blokdenken. De Russen zagen dit uiteraard als het interveniëren in ‘hun achtertuin’ door een wedijverende ‘grootmacht’. Hierdoor werden de rampzalige gebeurtenissen onafwendbaar. Hopelijk komen Oekraïne, Rusland, EU en VS via diplomatieke weg tot een compromisoplossing. In ieder geval werkt Rusland bashen averechts. Dr Hans Feddema is antropoloog en publicist.

OKTOBER MEI 2014 - nr. 20132- NR. 5

Wilhelm Lagrouw

EEN INKIJKJE IN ONTWIKKELINGSWERK Twee mannen zien zandhopen in de duisternis van Tanzania. ‘Sommigen houden de wacht. Zodra ze de lampen zien van de smerissen, fluiten ze. Dan rennen we allemaal naar een kuil, we bedekken ons met zand en ineens is er niemand meer.’ ’Maar hoe haal je dan adem?’ Dan zegt hij, alsof het vanzelfsprekend is: ‘Door een strootje’. Deze passage illustreert de titel van dit boek. Bouwkundig tekenaar Niek Tweehuijsen ging namens de organisatie ATD (‘All Together in Dignity’) de Vierde Wereld (armen in zowel rijke als arme landen) naar Tanzania. Dit boek maakt duidelijk dat de situatie in zulke landen heel complex is. Laat staan de oplossing van al hun problemen. Misschien wil het boek vooral duidelijk maken dat het niet zo zeer een blanke Europeaan, een Mzungu, is die het verschil kan maken. De lokale bevolking, ook de rijkeren, moet in staat gesteld worden zelf problemen aan te pakken. En dat te midden van moord, diefstal, prostitutie. Tweehuijsen komt het allemaal tegen. Ondertussen vertelt hij over zijn zoektocht naar Patricia, zijn ‘Afrikaanse zus’. Ooit was ze in zijn jeugd als verpleegster in zijn ouderlijk huis beland. Als hij van haar overlijden hoort, kan hij nauwelijks iets uitbrengen. Begrijpelijk. Toch is het teleurstellend dat op die manier dit onderwerp in het boek wordt afgesloten. Terwijl ze aanvankelijk een vrij prominente plaats heeft in het boek. Op beeldende wijze maakt de lezer kennis met het land, met vele inwoners en pogingen tot ontwikkeling. Vele citaten en veelvuldig gebruik van Swahili, brengen je echt in een andere wereld. Echter, wat er nu werkelijk in het hoofd van Tweehuijsen omgaat, blijft wat ongewis. Hebben die bezoeken hem tot een ander mens gemaakt? Vast, maar hoe? De hele korte hoofdstukken versterken de vluchtigheid en verhinderen wat meer diepgang. Dat hij geen roman heeft willen schrijven, zoals hij expliciet

opmerkt, hoeft geen excuus daarvoor te zijn. Overigens beschouwt Tweehuijsen zich ook niet als journalist ‘die je kunt vragen om in een paar dagen een realistische reportage te schrijven voor lezers die zich daarmee, vanuit hun luie stoel, het leven aan de andere kant van de wereld kunnen voorstellen.’ Toch onderneemt Tweehuijsen wat mij betreft een geslaagde poging dat juist wèl te doen. Het levert een boeiend reisverslag op. Een kennismaking met een andere wereld. Met een bestaan op leven en dood. Waar je ademt door een strootje.

Stichting Hand in Hand voor Syrië

ABP-beleggingen in kernwapens stijgen

De stichting Hand in Hand voor Syrië probeert op allerlei manieren hulp te bieden aan de slachtoffers in Syrië. Er is dringend tekort aan voedsel, kleren, speelgoed, medicijnen en hulpmiddelen, onderwijsmiddelen, schriften en pennen. Verder zamelt de stichting dekken, matrassen, rolstoelen, rollators en stokken. Voor meer informatie neem contact op via 06 16464919 of [email protected] en zij geven u graag meer informatie!

De beleggingen van pensioenfonds ABP (overhead en onderwijs) in kernwapenbedrijven zijn volgens de ‘Campagne tegen Wapenhandel’ opgelopen tot ongeveer 1,1 miljard euro. Een stijging van 35 procent ten opzichte van een jaar eerder. Begin januari wees een onderzoek van EenVandaag uit dat een ruime meerderheid (64 procent) van de ABP-deelnemers tegen het beleggen in kernwapens is. Vice-voorzitter José Meijer van ABP liet toen weten dat dit ertoe zou kunnen leiden dat het pensioenfonds in de toekomst deze investeringen zou gaan heroverwegen. Vooralsnog zijn er echter geen concrete stappen in die richting gezet, aldus de ‘Campagne tegen Wapenhandel’. De beleggingen in kernwapenbedrijven vertonen de afgelopen jaren juist een fors stijgende lijn. ‘Het is hoog tijd dat ABP en andere achterblijvers ‘maatschappelijk verantwoord beleggen’ echt serieus gaan nemen en niet langer blijven investeren in de meest vernietigende wapens die de wereld kent.’ www.stopwapenhandel.org

App voor katholieken in moslimlanden De Italiaanse mediapriester Paolo Padrini, bijgenaamd de ‘iPriest’ heeft een Arabische versie van zijn iBreviary-app ontwikkeld. Met de Brevier-app, origineel gelanceerd in 2008, hebben gebruikers toegang tot katholieke gebeden, lezingen en gezangen op hun mobiele apparaten van Apple. Katholieke geestelijken gebruiken de brevier dagelijks als getijdenboek. In veel Arabische landen mag het gebedenboek echter niet gedrukt of verkocht worden. In sommige landen is zelfs het bezit ervan verboden. Padrini hoopt ‘dat de app wordt gezien als een vreedzaam en niet als een vijandig gebaar.’ Bron: IKON.

Toolkit Duurzaam Kerkbeheer

Strootjes in het zand. Niek Tweehuijsen / Jean-Michel Defromont. ATD Vierde Wereld (2013).

Voor kerkrentmeesters, beheerscommissies, kosters en andere kerkbeheerders is er sinds kort een Toolkit Duurzaam Kerkbeheer. Deze internetsite bevat een schat aan informatie om goede - duurzame - keuzes te kunnen maken bij het inkoop- en aanschafbeleid en bij het beheer en onderhoud van het kerkgebouw. De Toolkit werd eind december 2013 op de Groenekerkendag in Houten gelanceerd. De Tookit is te vinden op: www. groenekerken.nl/duurzaamkerkbeheer

Gerard Driehuis naar De Nieuwe Liefde Gerard Driehuis is met ingang van 1 april 2014 directeur algemene zaken van De Nieuwe Liefde in Amsterdam geworden. Samen met Franck Ploum (directeur Nieuwe Liefde Leerhuis) vormt hij de directie. Initiatiefnemer Huub Oosterhuis blijft inhoudelijk nauw betrokken. Uitbreiding van de directie bleek wenselijk door de toename aan activiteiten en de groeiende ambities. Gerard Driehuis wordt verantwoordelijk voor de dagelijkse en zakelijke aansturing. Gerard Driehuis (1954) was onder meer hoofdredacteur van HP/De Tijd en De Twentsche Courant Tubantia. Bron: De Nieuwe Liefde.

11 mei Jom Hasjoa herdenkingen In Utrecht, Amstelveen, Rotterdam, Leiden en Den Haag herdenken christelijke kerken en liberaal Joodse gemeenten samen de Sjoa, dit jaar op zondag 11 mei. Meer informatie: http://www.pkn.nl/actueel/agenda/ 12 mei Symposium Global Youth Movements Uitwisseling van ideeën over het religieuze jongerenwerk in een tijd van globalisering. Van 14.00- 17.00 uur in de PThU, Boelelaan 1105, Amsterdam. In een gezamenlijke dialoog, wordt de vraag besproken: Hoe zien de religieuze organisaties hun jongerenwerk in Nederland over circa 30 jaar? Sprekers: Alper Alasag (Platform INS) en Mariël de Vos (Navigators) 13 mei Uitreiking Ab Harrewijnprijs Aanvang: 15.00 uur, Muiderkerk, Linnaeusstraat 37, Amsterdam (gewijzigde locatie). Zie elders in dit nummer (pagina 15). 16 mei Afscheid van Arme Kant van Nederland/EVA en DISK Die bijeenkomst ‘Bewerken, bewaren... en doorgeven’.vindt plaats op 16 mei 2014 in de Bergkerk in Amersfoort. Van 14.00-16.00 uur en napraten met een hapje en een drankje. Wie de bijeenkomst wil bijwonen, moet zich wel even aanmelden via [email protected]. Meer informatie elders in dit nummer (pagina 18 en 19). 9 juni Boekpresentatie Flexibele gelovigen In het boek ‘Flexibele gelovigen’ van journaliste Frieda Pruim komen elf mensen aan het woord die over de grenzen van één religie heen kijken. Zes van hen maakten er een mix van, de andere vijf switchten in de loop van hun leven van geloof. De boekpresentatie is op 9 juni, Tweede Pinksterdag, in De Nieuwe Liefde, Da Costakade, Amsterdam. www.denieuweliefde.com. 20 juni Van helden en heiligen (festival) Wat maakt een held tot held, en waar zijn de heiligen gebleven? Wat zeggen de helden die we koesteren over onze tijd? Zomernachtcafé is een festival met lezingen, literatuur, interviews en muziek. Tijd: Van 20:00 tot 00:00. Locatie: Cultuurcafé Radboud Universiteit, Mercatorpad 1, Nijmegen. Organisator: Soeterbeeck Programma. Inschrijven: http://www.ru.nl/soeterbeeckprogramma/agenda/ 28 en 29 juni K  JD Festival (voorheen Katholieke Jongerendag) De Katholieke Jongerendag is omgedoopt tot KJD Festival en uitgebreid tot twee dagen. Motto: Nieuw, Puur en Intens. Met muziek van verschillende bands, theater, sprekers, workshops, masterclasses en verschillende activiteiten. De locatie is Abdij Mariënkroon in het Brabantse Nieuwkuijk. www.rkkerk.nl/nieuws Uw bijeenkomst in de agenda? Mail naar: [email protected] MEI 2014 - NR. 2

{DE UITSMIJTER

24

Waardig samenleven Jan Wolsheimer Ik ken er steeds meer, mensen die hun waardigheid hebben verloren en om de één of andere reden aan de zijlijn van de maatschappij zijn komen te staan. In zekere zin wordt er heel goed voor deze mensen gezorgd. Psychiaters, psychologen, maatschappelijk werkers en andere vormen van professionele hulp zorgen dat een groot deel van de mensen in onze maatschappij toegang heeft tot allerlei basisvoorzieningen. Toch is er mijns inziens een keerzijde aan deze medaille en misschien kan ik het dat het beste uitleggen aan de hand van een praktijkvoorbeeld.

Goedbedoelde zorg R. woont een paar straten bij ons gezin vandaan. In een blokje wonin-

R. is een goede voetballer en speelt elke vrijdagavond of het om de finale van de Champions League gaat: vol passie en overgave, ondanks zijn fysieke beperkingen. Zijn medicijngebruik zorgt ervoor dat zijn conditie niet optimaal is. Op vrijdagavond is R. even geen patiënt maar een waardevolle voetballer die iedereen graag in het team wil hebben. Moest ik de eerste maanden nog erg trekken aan R. om mee te komen, inmiddels is hij zo vergroeid met de groep dat hij zelfs gaat als ik er een keertje niet bij kan zijn. Zijn teamgenoten zijn inmiddels op de hoogte van zijn situatie en nemen dat mee in hun oordeel als R. in zijn enthousiasme een enkele keer iets te fel doorgaat in een gevecht om de bal. Dat eenvoudige potje voetbal heeft R. een paar uur in de week zijn waardig-

Teveel professionele zorg kan leiden tot vereenzaming en verlies aan waardigheid

Jan Wolsheimer is voorganger van CAMA Parousia Woerden, een evangelische gemeente die zijn oorsprong heeft in de Christian & Missionary Alliance en deel uitmaakt van het ABC kerkgenootschap.

MEI 2014 2014--nr. NR.22

gen wat speciaal voor mensen als R. is gebouwd. Alleenstaanden die vaak kampen met psychosociale problemen en die toch de mogelijkheid hebben om min of meer zelfstandig te wonen. R. is een sterke dertiger die vanaf zijn zeventiende jaar is gediagnostiseerd met schizofrenie - een afschuwelijke ziekte met zo af en toe een psychose wat zorgt voor een vreselijke terugval in functioneren. In vergelijking met landen op een ander continent wordt er buitengewoon goed gezorgd voor R. En toch mist hij een stukje waardigheid. In alle goede en goedbedoelde zorg is hij toch steeds de patiënt en zijn gesprekspartner vaak de hulpverlener. Elke vrijdagavond voetbal ik met een groep mannen van boven de vijfendertig in een nieuwe, door de KNVB uitgedachte formule: 7x7 voetbal op een half veld. Voor mij als veertiger én voetbalfan een mogelijkheid om (met aangepaste omstandigheden) nog het beste uit mezelf te persen en te genieten van een heerlijk potje voetbal. Ik begon R. mee te vragen en dat heeft me erg veel geleerd over zijn situatie en die van zovelen met hem.

heid teruggegeven en leert de andere spelers hoe men om kan gaan met een leuke gast die toevallig lijdt aan schizofrenie. Jammer genoeg is het maar één keer in de week vrijdag en de andere dagen van de week moet R. het doen met zijn kleine, uitgedunde groepje vrienden. Natuurlijk ook allemaal mensen met een psychosociale aandoening. R. staat buiten de maatschappij, veel beslissingen worden óver hem genomen en hij is afhankelijk van professionele hulp. Het raakt me. Ik zie veel in een begrip als de participatiesamenleving. En nee, niet omdat Rutte dat oude begrip recentelijk weer eens in de magnetron heeft gestopt, maar omdat ik geloof dat teveel professionele zorg kan leiden tot vereenzaming én het verlies van waardigheid. De timmerman uit onze kerk die door een beroerte op jonge leeftijd arbeidsongeschikt werd verklaard kan nog net zo goed timmeren als daarvoor. Het is een vakman! Maar niet meer zo snel en dat blokkeert zijn kansen op de arbeidsmarkt. R. is loodgieter en kan best klusjes doen die hem een gevoel van waardigheid geven. Maar

te vaak moet dat in de omgeving van een sociale werkplaats en dat is voor mensen als R. of de genoemde timmerman juist een plek waar de eigen waardigheid sneuvelt. Een participatiesamenleving is in mijn beleving een paradigmaverandering van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’. Zorgen dat R. bijvoorbeeld een eigen bedrijfje start (onder begeleiding) waarbij hij zijn werk kan uitoefenen. In loondienst is dat niet haalbaar, maar als eigen ondernemer met een eigenzinnige niche (goed maar wat trager) is hij bijzonder geschikt. En nee, R. kan niet elke dag werken, maar kan wel heel goed leren hoe hij bijvoorbeeld een of twee klussen per week zou kunnen doen.

Kloosterstructuur Daarnaast zouden de R’s van onze wijk opgenomen kunnen worden in een soort onzichtbare kloosterstructuur van gezinnen en alleengaanden die zich aan elkaar verbinden en mét elkaar leven. Soms bij elkaar over de vloer en soms even niet. Want eerlijk is eerlijk: ik kan R. niet elke dag over de vloer hebben. Maar als we samen gaan voor een echte samenleving waar de waardigheid van elk mens centraal staat, dan zullen we onze wijken anders moeten inrichten. Het gebrek aan waardigheid is misschien wel de grootste ziekte van onze cultuur. Ik droom van een samenleving waar we elk mens waarderen en dat ook laten zien. Zoals Bono zingt: Dream up the kind of world you want to live in. Dream out loud.