Financiering Banken zijn terughoudend en strikt in de voorwaarden
ALTERNATIEVE KAPITAALSTRUCTUREN IN DE ZORG De zorgsector is onderhevig aan een aantal cruciale veranderingen, in essentie komt het erop neer dat verantwoordelijkheden meer bij de zorginstelling zelf komen te liggen. Tegelijkertijd blijft de vraag naar zorg sterk stijgen. De financiering van een zorginstelling wordt hoofdzakelijk verzorgd door de banken. Echter, door het verhoogde risicoprofiel van zorginstellingen en de krapte op de kapitaalmarkt is de beschikbaarheid van bancaire financiering in de toekomst niet meer gegarandeerd. Om de bestuurbaarheid van de instelling in eigen hand te houden moet een zorginstelling de afhankelijkheid van de banken verkleinen. Het overwegen en analyseren van alternatieven is daarom noodzakelijk.
N
aast het verhoogde risicoprofiel reflecteert ook de krappere kapitaalmarkten de afnemende beschikbaarheid van kapitaal. Banken zijn door de toegenomen risico’s terughoudender geworden, daarbij zijn ook de voorwaarden voor financiering strikter geworden. De Nederlandsche Bank rapporteert een grote verschil in de opslagen bovenop de basisrente van voor en na de val van Lehmann Brothers.
Ook veranderingen in de voorwaarden van het WFZ laten een grotere terughoudendheid in het borgen van bankfinanciering zien. De afgelopen jaren is het WFZ strikter geworden en biedt het WFZ zorginstellingen tegenwoordig borging voor slechts een beperkt deel van de totale lening. Borging blijft echter wel aantrekkelijk. Momenteel ligt de kredietopslag voor een ongeborgde lening tussen de 200 - 300 basispunten, voor een geborgde lening is dit circa 100 basispunten.
Financieringskosten en hypotheekrente In procentpunten; ten opzichte van de relevante benchmark. a. Financieringskosten
b. Hypotheekrente 3
3 Faillissement Lehmen
2 1
1
0
0
-1
-1
-2
-2
-3 Pim Diepstraten en Mark Schweitzer Finance Ideas
6
Faillissement Lehmen
2
Spaargeldrente minus de 6-maands euribor
Marktfinancieringsrente minus de 5-jaars swaprente
Hypotheekrente (5-10 jaar rentevast) minus 8-jaars swaprente
-3 05
06
07
08
Bron: Thomson Datastream en DNB
oktober 2012
09
10
11
12
05
06
07
08
09
10
11
12
Naast een verschil in kredietopslag geven banken momenteel in ongeborgde situaties slechts beperkte committent door het niet vastleggen van de kredietopslag en beschikbaarheid voor de langere termijn. Ook leggen banken striktere voorwaarden op aan de zorginstelling via diverse clausules. Zo eisen banken momenteel een Debt Service Coverage Ratio (DSCR) tussen de 1,3 en 1,4 ligt, en dient de solvabiliteit minimaal 15 procent te zijn. Niet voldoen aan deze voorwaarden betekent voor hen de mogelijkheid om kredietlijnen op te zeggen of voorwaarden aan te scherpen. Bankfinanciering blijft noodzakelijk en nuttig, maar het belang van alternatieve financieringsvormen neemt ook
toe. Een groter aanbod aan mogelijkheden leidt ook tot een betere onderhandelingspositie met banken. De definitieve keuze voor een alternatieve financieringsstructuur is afhankelijk van de bedrijfsstrategie en kan daarmee voor iedere instelling verschillend zijn. Om te zien wat er mogelijk is biedt het kijken naar voorbeelden in het buitenland en andere sectoren veel inspiratie. De manier waarop andere instellingen kapitaal aantrekken biedt perspectief voor zorginstellingen. In de verschillende kaders worden drie alternatieven besproken die kunnen functioneren naast de traditionele bancaire financiering.
DRIE TOEKOMSTIGE ALTERNATIEVE FINANCIERINGSVORMEN SOCIAL IMPACT BONDS: EEN MAATSCHAPPELIJK GEDREVEN ALTERNATIEF De Social Impact Bond is een vorm van vreemd vermogen waarbij het rendement afhankelijk is van de realisatie van een vooraf gesteld maatschappelijk doel. De Social Impact Bond biedt een alternatief voor bankfinanciering waarbij de belangen van verschillende partijen op een lijn worden gebracht, maar kan ook prima worden verstrekt naast de huidige bancaire financiering. Bij een Social Impact Bond investeert de belegger in duurzame, stabiele investering met sociale impact. Het biedt verschillende stakeholders de mogelijkheid kapitaal te beleggen in een investeringsfonds. Dit fonds gebruikt het aangetrokken kapitaal voor de financiering van een specifiek project gericht op het behalen van een maatschappelijke doelstelling. Concrete voorbeelden van deze financieringsstructuur vinden we in het buitenland. In Groot-Brittannië worden Social Impact Bonds gebruikt voor de financiering van de vermindering van het aantal recidive. Ook Goldman Sachs zal Social Impact Bonds uitgeven om het aantal recidive in de gemeente New York te verminderen. Door te investeren in deze financieringsstructuur draagt de belegger daarom bij aan het maken van een sociale impact. De belegger ontvangt een rendement wanneer de maatschappelijke doelstelling wordt behaald. Belangrijk voor deze vorm van financiering is de meetbaarheid van de doelstelling. Zo zal Goldman Sachs haar initiële inleg alleen terugkrijgen wanneer het aantal recidive daadwerkelijk met 10 procent daalt. Vermindert dit aantal met meer dan 10 procent, dan ontvangt de investeringsbank een rendement van ruim 20 procent. Het rendement representeert de kostenbesparing die resulteert uit een vermindering in arrestaties en gerelateerde kosten. Meer dan voldoende maatschappelijke doelstellingen in de zorg, tevens partijen die belang hebben bij het realiseren van deze doelen, maar de uitdaging is ook hier de meetbaarheid en de belangen in lijn brengen met elkaar. Investeerder
Financiering
Rendement afhankelijk behalen maatschappelijk doel
Zorginstelling
Bron: Finance Ideas
oktober 2012
7
Financiering
ALTERNEXT: EEN EXTRA FINANCIERINGSBRON NAAST BANKFINANCIERING Alternext is een extra financieringsbron naast bankfinanciering. Een notering aan Alternext biedt de zorginstelling de mogelijkheid tot uitgifte van obligaties of aandelen. De uitgifte van een obligatie biedt voor zorginstellingen de meeste mogelijkheden. Deze kent waarschijnlijk een licht hoger rente percentage dan bankfinanciering, maar is hier wel aan achtergesteld (soort van mezzanine financiering). Hierdoor verbetert de positie van de bank en verstevigt de zorginstelling haar onderhandelingspositie.
Bij deze manier van financieren bestaat de mogelijkheid om tevens participaties te verstrekken aan directe stakeholders zoals medisch specialisten, bewoners, lokale particulieren en of zorgverzekeraars. De obligaties zijn namelijk onderhands en vrij verhandelbaar. Dit kan de betrokkenheid met stakeholders vergroten en biedt mogelijkheden om een rendement te koppelen aan een maatschappelijke doelstelling.
De Alternext-index is een onderdeel van Euronext en biedt kleine- en middelgrote bedrijven de mogelijkheid tot beursnotering. Vergeleken met Euronext ligt de drempel tot toetreden een stuk lager bij Alternext. De reden hiervoor zijn de voorwaarden voor toetreding tot de kapitaalmarkt. Een toetreding tot Alternext is makkelijker en goedkoper voor kleinere bedrijven, vergeleken met Euronext.
Voornaamste reden voor de makkelijkere toetreding tot Alternext is het feit dat de Alternext-fondsen niet rapporteren volgens de IFRS-normen (International Financial Reporting Standards). IFRS is een uiterst gedetailleerd international boekhoudsysteem, en biedt analisten de mogelijkheid ondernemingen in verschillende landen met elkaar te vergelijken. Voor kleine bedrijven zijn de administratieve lasten die de IFRS-verplichting oplevert buiten proportie.
Dit impliceert echter niet dat Alternext een cowboybeurs wordt: Alternext valt onder toezicht van het AFM. Verder dwingt de Europese prospectusrichtlijn tot een uitgebreide due diligence.
ZorgMedisch Particuliere verzekeraar specialisten beleggers
Achtergestelde Obligatie
Financiering
Bank
Bron: Finance Ideas
8
oktober 2012
Zorginstelling
VASTGOEDFONDS: PERMANENTE TOEGANG TOT DE KAPITAALMARKT, ZONDER VERLIES VAN AUTONOMIE Een vastgoedfonds biedt zorginstellingen permanente toegang tot de kapitaalmarkt, zonder verlies van autonomie, zodat zij te allen tijde in staat zijn vastgoedinvesteringen te realiseren en hun ambities waar te maken. Met een dergelijke structuur wordt de structurele samenwerking tussen zorginstellingen bevorderd, is het mogelijk om kapitaal in de vorm van eigen vermogen aan te kunnen trekken en kan professionalisering van vastgoedbeleid verder worden gerealiseerd.
In het kort komt de structuur er op neer dat de zorginstelling het eigen vastgoed huurt van het Vastgoedfonds. Dit kan eventueel via een vastgoeddochter worden gerealiseerd. De zorginstelling kan zelf ook participeren in het Vastgoedfonds. Schiphol en NS hebben in het verleden fondsen opgezet waarbij beleggers altijd een minderheidsbelang hebben. Dit levert hen een bredere toegang tot de kapitaalmarkt en een professionele vastgoedorganisatie op. Schiphol en NS hebben zulke fondsen opgezet om te blijven investeren, nadat de aanvraag voor een beursnotering was afgewezen door de overheid.
Voor zorginstellingen is het ook een overweging om dit met meerdere instellingen gezamenlijk te doen om zodoende meer slagkracht op de kapitaalmarkt te krijgen en door de schaal ook de professionele vastgoedorganisatie te kunnen organiseren. Door een dergelijke opzet kan ook met een deel van het vastgoed worden gewerkt en is er veel flexibiliteit om de belangen van de zorginstellingen te borgen.
Kapitaal
Zorginstelling huur Vastgoed
Kapitaal
Kapitaal Belegger(s)
Vastgoedfonds
Bron: Finance Ideas
oktober 2012
9
Financiering
Balans zoeken tussen het belang van kosten, risico, zeggenschap, flexibiliteit, beschikbaarbaarheid, belastingvoordelen, externe disciplinering en kennis
ALTERNATIEVE FINANCIERING: GEEN ‘ONE SIZE FITS ALL’ OPLOSSING In hoeverre mogelijke financieringsconstructies potentie bieden voor zorginstellingen wordt bepaald aan de hand van een aantal beoordelingscriteria. De zorginstelling dient een afweging te maken tussen deze criteria om zo tot een passende oplossing te komen. Naast de bedrijfsstrategie vormen risico en rendement belangrijke factoren in de uiteindelijke keuze voor een financieringsstructuur. Een hoger rendement voor derden is alleen haalbaar wanneer het risico voor de zorginstelling wordt verlaagd, de professionaliteit wordt versterkt of de flexibiliteit wordt vergroot. Met gebruik van een afwegingskader zal iedere zorginstelling zelf moeten bepalen in hoeverre een alternatief past bij de individuele financieringsvraag. Het complete afwegingskader zoekt een balans tussen het belang van kosten, risico, zeggenschap, flexibiliteit, beschikbaarheid, belastingvoordelen, externe disciplinering en kennis. Voor ieder van de criteria is de invulling noodzakelijk. Kosten kunnen bijvoorbeeld worden gesplitst in eenmali-
KAPITAAL IN DE ZORG Finance Ideas is momenteel bezig met een wetenschappelijk onderzoek voor HEAD, genaamd ‘Kapitaal in de Zorg’. Hierin onderzoekt Finance Ideas de toekomstige financiering (kapitaal) van de zorg. Aanleiding voor het onderzoek zijn de cruciale veranderingen in de zorgsector, welke resulteren in een grotere verantwoordelijkheid voor zorginstellingen. Daarnaast is de beschikbaarheid van traditionele bankfinanciering in de toekomst niet gegarandeerd. Alternatieve financiering is noodzakelijk, maar er zijn momenteel nog maar weinig praktijkvoorbeelden. Met dit onderzoek wil Finance Ideas een brug slaan tussen de kapitaalmarkt en de zorgsector. Einde van dit jaar wordt dit onderzoek gepubliceerd. Om een bijdrage te leveren kunt u contact opnemen met Pim Diepstraten van Finance Ideas, tel. 030-2320480.
10
oktober 2012
ge kosten en structurele kosten. Eenmalige kosten zijn opstartkosten. Structurele kosten worden gevormd door rentepercentages en rendementseisen. De uiteindelijke kosten van de zorginstelling. Risico’s die financiering met zich mee kan brengen zijn gebaseerd op bezetting, mogelijke leegstand van vastgoed, de eindwaarde, kostenstijgingen en rentestijgingen. De mogelijke invloed van kapitaalstructuur op zeggenschap heeft te maken met de mate waarin de zorginstelling de enige partij is in het nemen van beslissingen. Financieringsstructuren bieden daarnaast ook een bepaalde mate van flexibiliteit. Dit heeft te maken met de mogelijkheid om te wisselen van financiering, en het anticiperen op risico’s en veranderingen in de bezetting. Beschikbaarheid van de financiering wordt bepaald door de toegankelijkheid tot een bepaalde kapitaalmarkt, de diversiteit van partijen die de financieringsstructuur aanbieden en mogelijke concurrentie. Mogelijke belastingvoordelen of nadelen worden beïnvloed door fiscale regelgeving. Rekening moet worden gehouden met vennootschapsbelasting, overdrachtsbelasting en btw. De mate van externe disciplinering is gedefinieerd als de tucht van de markt en/of een externe partij die professionalisering afdwingt. Tenslotte wordt het belang van kennis bepaald door de mate waarin het toevoegen van specifieke kennis waardevol wordt geacht voor het verbeteren van processen en kwaliteit. Bij het opstellen van een dergelijk afwegingskader is het noodzakelijk het gewicht van de verschillende criteria vast te stellen. Op deze manier kan een afweging worden gemaakt tussen de bovengenoemde criteria en is de zorginstelling in staat een juiste keuze te maken tussen de mogelijke financieringsalternatieven. Wanneer extra kosten samengaan met een verdere professionalisering, bijvoorbeeld door leasing of verlies van zeggenschap de flexibiliteit verhoogt, bijvoorbeeld door te huren, dan worden er meerdere mogelijkheden gecreëerd. Belangrijk is dat alternatieven geen ‘one size fits all’ oplossingen bieden.
