Atelier de Recherche des Artistes Populaires Arap asbl. Kinshasa, D. R. Congo
Het buikgevoel van Congolese schilders. “Pepsodent!” riep de man, een tube tandpasta in de hand. Ik zag hem onlangs door de smalle steegjes van een buitenwijk in Kinshasa dwalen. Hij hield de hand naast de mond, en riep het in alle richtingen, “Pepsodent!” Zijn lokroep kreeg gehoor. Een wat beduimelde man kwam het huis uit, en liep naar de leurder toe. Hij gaf hem wat geld, hield zijn tandenborstel voor zich uit, en de leurder legde er een streepje tandpasta op. Zo gaat dat in Kinshasa. Geld voor het geheel is er al lang niet meer. Men koopt een kwartje tomaat, een handjevol houtskool, een streepje tandpasta. De meeste Kinois, zoals men de inwoners van Kinshasa noemt, moeten het stellen zonder vast salaris. Ze krabben elke dag opnieuw iets bij elkaar, links en rechts. Kinois zijn altijd onderweg, op zoek naar de dagelijkse maaltijd. Leven wordt improviseren. De meeste gezinnen eten één keer per dag, zo ergens in de late namiddag, wanneer de zengende hitte afneemt. “Mboka ya nzala,” noemen de Congolezen hun land, het land van de honger. Dit is de context waarin de populaire schilders werken. Maakt niet uit of de namen ronken als Chéri-Benga, Chéri-Cherin, Sim Simaro en Botalatala, ook deze grote meesters vervoegen de Kinois in hun dagelijkse queeste naar een maaltijd. Ze laten zich inspireren door wat ze om zich heen zien en zetten dit op doek. Honger, hoe kan het anders, is een wederkerend thema, maar ook hekskinderen, hangjongeren en straatmadeliefjes. Eender welk onderwerp ze brengen, ze doen het met humor, dat slikt beter. Het resultaat van hun uitspattingen zetten ze te drogen op straat voor hun atelier. Daar komt volk op af, zo een informeel expositietje, lui die onderweg zijn van punt A naar B in de hoop de maaltijd bijeen te scharen. Ze herkennen zichzelf in een doek en houden even halt. Er ontspint zich commentaar en gepalaver. Tamtam, elke dag opnieuw, de schilders als de lokale gazet, het internetforum. De peintres populaires geven weer wat in Kinshasa leeft, en het laat geen Kinois onberoerd. Ook het feestgedruis, de befaamde ambiance, zetten ze vaak op canvas, want ook dat is Kinshasa. Kijk naar het werk van Sam-Ilus dat de affiche van “Kin moto na Anvers” siert, het is zo uit het Congolese leven gegrepen. In Kinshasa hoef je de ambiance niet op te zoeken, ze komt naar je toe. Overmaatse luidsprekers schallen muziek op je af, de terrasjes zitten vol, bierflessen op de plastieken tafels, openlijk geflirt. Hoe weinig middelen er ook zijn, uiterlijk vertoon kost niets. Je zit de hele avond met een leeg biertje voor je, dat ziet niemand. Maar je hoort er wel bij. Ook de artistes populaires eindigen de dag met een pint, en ze doen het in groot ornaat. Noblesse oblige. De schijn hoog
houden, daar draait het om, de grandeur van het métier in de verf zetten. Buitenshuis lukt dat aardig, thuis net iets minder. Ik kom vaak bij de schilders aan huis, en het valt me telkens weer op hoe sober ze wonen, de leefruimte krap, het meubilair pover, de elektriciteitsrekening onbetaald. Op het perceel van Chéri-Cherin staat een verroeste Mercedes, een cadeautje dat ie zichzelf deed na een succesvolle expo in Europa. De wagen staat vooral stil, Chéri-Cherin heeft al jaren geen geld meer voor benzine. Maar de wagen staat er wel. En iedereen ziet het. De kunstenaars maken niet alleen schilderijen waarvan ze de inhoud zelf inkleuren, even vaak beschilderen ze – op aanvraag van een klant – spandoeken, T-shirts en publicitaire affiches. Het helpt om rond te komen. Heel soms bestelt een voorname Kinois een portret, van zichzelf, uiteraard. Maar de belangrijkste broodheren zijn blank; een occasionele bezoeker, een journalist op missie, een verdwaalde toerist,... kunstminnaars. Zij hebben het vaak niet zo begrepen op deze bijkomstige bestellingen, de T-shirts en de spandoeken. Een artiest schildert uit het diepste binnenste, menen ze te weten, uit een drang tot creëren, en hij heeft lak aan commercie. Ze zijn verbaasd wanneer een kloon van het doek dat ze het jaar voordien kochten, op het trottoir te koop staat. Een doek hoort enig en uniek te zijn, wars van wet van vraag en aanbod. Echte kunst, zo willen ze dat, ontstaat vanuit een buikgevoel. Andere kopers begrijpen de strijd die het dagdagelijkse leven in Kinshasa is, en ze maken er handig gebruik van. Ze pingelen ongenadig af, wetende dat de artiest ten lange leste door de knieën zal gaan. Zonder gêne kopen ze een doek voor een habbekrats, luttel zakgeld dat de waarde van het canvas en de verf net overstijgt. September in het bijzonder is een vruchtbare tijd voor de gehaaide handelaar, want die maand is de geldnood dwingend. In september zal de schilder de minerval moeten ophoesten, het schoolgeld voor kind, neef en nicht, een ronde som die hij rechtstreeks aan de leerkracht geeft, aan wie de staat al jaren verzuimt een loon te betalen. Ludo Renders en Jan Putteneers, de bezielers van deze tentoonstelling, hebben de context waarin de Congolese schilders werken, goed begrepen. Ze haalden kunstenaars Nanga Bienvenu Ngufu, JP Mika en Chéri-Benga naar hier, en hebben naar hun verhalen geluisterd. Ze ijveren voor een eerlijke prijs. Ze weten, honger zit in de buik. Kristien Geenen Brussel, 5 september 2011 3
Atelier de Recherche des Artistes Populaires Arap asbl. Atelier de Recherche des Artistes Populaires, Kinshasa, DRC, werd door Chéri-Cherin in Kinshasa opgericht in 1966, samen met zijn collega’s populaire schilders o.a. Chéri-Benga, Shula, Sim Simaro, Botalatala en Papa Mfumu’Etu. Ze stelden reeds tentoon in Brussel in 2009 en in Leuven in 2010, onder de titel: ‘De slaap neemt geen plaats in’, een tentoonstelling over de straatbendes van de Congolese hoofdstad Kinshasa opgezet door Kristien Geenen. Kristien Geenen, fotografe én antropologe aan de Universiteit van Leuven, leefde, uit pure fascinatie voor het fenomeen “shégues” (straatkinderen) lange tijd samen met hen in Kinshasa. Zij had er veel over gehoord en wou zich een concreet beeld van het leven op straat vormen. Slapen, eten, koken, de was en de plas, ... Het gebeurt allemaal buiten. Hoe doen die kinderen dat? “ De slaap neemt geen plaats in” is het antwoord op deze vraag. Daarmee bedoelen ze in feite dat je overal je bed kan maken, het is dezelfde dagelijkse strategie bij de gorilla’s in de wouden van Congo welke de kinderen in de straten van Kinshasa toepassen. Kristien Geenen nodigde dan ook enkele populaire schilders uit om werk te maken rond het thema van de “ straatkinderen “, o.m. Chéri-Cherin, Shula, Mfumu’Eto I, Sim Simaro, Sapin, Chéri-Benga, Sam-Ilus, JP Mika, JP Kiangu, Bompini, Teka, Lukawu, Trésor-Cherin, Claude Bosana, Mayamba, Alfi-Alfa, Tuyindula, Tambwe, Ange Kumbi, Sim Nsingi, Botalatala, ...... , allen lid van ARAP asbl. Na de tentoonstellingen in Brussel en in Leuven zijn deze werken ondergebracht in een Antwerpse verzameling, de collectie Baciaz. 4
FAIR TRADE ART In november 2010 ontstond ook een samenwerkingsproject tussen beide vzw’s, Arap asbl. Kinshasa, DRCongo en AAI. antwerp art info vzw. in België: FAIR TRADE ART-project. ARAP engageert zich om zijn leden in Kinshasa te overtuigen hun werk niet onder de minimumprijs te verkopen, dit met het oog op een juiste waardering wereldwijd van de populaire kunst van Kinshasa. Antwerp art info legt contacten met analoge verenigingen in binnen- en buitenland, die op deze basis van Fair Trade Art willen meewerken. Bedoeling is te verhinderen dat westerse kunstverzamelaars en toeristen nog langer deze kunstenaars maximaal 50 à 250 $ betalen in Kinshasa voor een werk, om dit nadien voor minstens het tienvoudige te verkopen in hun thuisland. Zo houden ze zeer bewust deze kunstenaars arm én afhankelijk, ze kunnen namelijk niet weigeren te verkopen, daar ze steeds dringend geld nodig hebben. Neo-kolonialisme in de meest zuivere/smerige traditie! Arap en AAI willen dit vanaf nu, in een samenwerkingsverband tussen beide vzw’s, stoppen. Deze tentoonstelling van ARAP asbl in de Kubus in Antwerpen is hiervan het resultaat
De kunstenaars van Atelier de Recherche des Artistes Populaires Alfi-Alfa Alain Boduka Bompini Guy Bonar Claude Bosana Botalatala Chéri-Benga Sam-Ilus Caleb Luntadila JP Kiangu Ange Kumbi Landry Lofenya JC Lukawu Kojack Maory-Prince
18.09.1967 Kinshasa 16.03.1972 Kinshasa 20.11.1972 Kinshasa 24.09.1967 Kinshasa 03.07.1980 Kinshasa 09.03.1951 Yalisingo 22.10.1957 Boma 12.11.1979 Kinshasa 07.07.1989 Kinshasa 01.05.1977 Kinshasa 26.08.1954 Kinshasa 25.01.1977 Kinshasa 26.05.1985 Kinshasa 03.05 1978 Kinshasa 06.06.1962 Bongo-Yassa
Mayamba Berry Matundu JP Mika Ngiesy Papa Mfumu’eto Sapin Shula Sim-Simaro Somi Songolo Biga Tambwe Teka Trésor-Cherin Tuyindula Nanga Bienvenue
09.09.1978 Kinshasa 25.12.1958 Kinshasa 08.11.1980 Kinshasa 08.08.1988 Kinshasa 26.02.1963 Matadi 11.11.1980 Kinshasa 28.01.1959 Nioki 16.07.1952 Kilumbu 17.07. 1976 Kinshasa 24.02.1970 Kinshasa 11.05.1976 Kinshasa 06.01.1977 Kinshasa 29.09.1980 Kinshasa 15.09.1956 Matadi 23.07.1968 Kinshasa 5
001 Alfi-Alfa Tout Choc Anti Choc Bonobo. 2011 canvas : 79 x 60 cm.
002 Boduka Kinshasa Night. 2010 canvas : 74 x 55 cm.
003 Bompini Centre de Pistage Volontaire. 2011 canvas : 108 x 73 cm.
004 Guy Bonar Pourquoi La Delinquence juvenile? 2010 canvas : 99 x 75 cm.
6
005 Claude Bosana Nganda Ntaba. 2010 canvas : 89 x 62 cm.
006 Claude Bosana Embara de Choix. 2010 canvas : 111 x 87 cm.
007 Botalatala LA MALTRAINTANCE. 2010 paneel : 68 x 81 cm.
008 Botalatala EROSION. Où l’effondremont d’une société. 2007 paneel: 52 x 61 cm. 7
009 Botalatala L’IDEAL. Symbiose. 2009 paneel : 38 x 85 cm.
010 Botalatala DISPUTE. 2010 paneel : 38 x 81 cm.
011 Botalatala ENTONNOIR. 2010 paneel : 40 x 61 cm
012 Botalatala TERRORISME. 2010 paneel : 40 x 61 cm.
8
013 Botalatala LE TRAVAIL. Base du progrès. 2010 paneel : 37 x 66 cm.
014 Botalatala AGRICULTURE. 2010 paneel : 36 x 51cm.
015 Botalatala MUSIQUE. Valeur universelle. 2010 paneel : 30 x70 cm.
021 Botalatala Bouc émissaire. 2007 paneel : 40 x 62 cm. 9
023 Chéri-Benga Affaire Mogomboro. 2009 canvas : 142 x 107 cm.
024 Chéri-Benga Pauvreté oblige. 2010 canvas : 92 x 52 cm
025 Chéri-Benga Taxi rapide. 2010 canvas : 68 x 47 cm.
026Chéri-Benga Restaurant Bibi. 2010 canvas : 73 x 53 cm.
10
027 Chéri-Benga La capitale. 2008 canvas : 83 x 125 cm.
028 Chéri-Benga K.O. debout. 2010 canvas : 109 x 102 cm.
029 Chéri-Benga On l’appelait Nzangamene. 2010 canvas : 148 x 72 cm.
030 Chéri-Benga Serpent misterieux. 2006 canvas : 127 x 98 cm. 11
031 Chéri-Benga La Guerison ancestral.2010 canvas : 60 x 50 cm.
032 Chéri-Benga 29 juin 1960. 2010 canvas : 125 x 82
033 Chéri-Benga Les casseurs des pierres. 2009 canvas : 162 x 136 cm.
034 Chéri-Benga Le troc - EUREKA. 2009 canvas : 144 x 122 cm.
12
035 Caleb Luntadila Hotel resto et bar. 2010 canvas : 115 x 74 cm.
036 Caleb Luntadila Election 2011. 2011 canvas : 99 x 79 cm.
037 J.P. Kiangu Vive la independance. canvas : 95 x 93 cm.
038 J.P. Kiangu 50 ans de l’Indépendance du Congo. 2010 canvas : 99 x 99 cm 13
039 Ange Kumbi 3 morts pour une marche de paix. 2005 canvas : 86 x 52 cm.
040 Ange Kumbi Les amoureux et le Sida. 2005 canvas : 88 x 55 cm.
041 Ange Kumbi Il y a plus de bonheur. 2006 canvas : 90 x 60 cm.
042 Ange Kumbi Belle la Tresseuse. 2007 canvas 80 x60 cm.
14
043 Ange Kumbi Les Sapeurs. 2004 canvas : 86 x 52 cm.
046 Landry Confusion au Parlement.2011 canvas : 80 x 60 cm.
047 Lofenya JC La Dance Actuelle. 2010 canvas : 88 x 70 cm
048 Lukawu Stop le Sida Madie ou Malediction. 2009 canvas : 125 x 95 cm. 15
049 Maory-Prince La Bataille du Pouvoir. 2010 canvas : 108 x 102 cm.
050 Mayamba A la Reconquète des ressources Africain. 2011 canvas : 88 x 72 cm
051 Berry Matundu La Grève. 2010 canvas : 118 x 99 cm.
052 JP Mika Jeux olympiques de la natation sauvage, 2010 canvas : 92 x 55 cm.
16
053 JP Mika Les gout de la jeunesse, 2010 canvas : 67 x 63 cm.
054 JP Mika A la poursuite du temps perdu. 2010 canvas : 80 x 60 cm.
055 JP Mika Dans le bureau de l’autre (amour ou scandale?). 2009 canvas : 80 x 63 cm.
056 JP Mika Les personnalités qui ont marqué l’histoire de la RDC. 2010 canvas : 100 x 81 cm. 17
057 JP Mika La Povreté produit de la jalousie. 2010 canvas : 29 x 22 cm
058 JP Mika Les casseurs de pierre de la peinture populaire. 2010 canvas : 40 X 30 cm
059 JP Mika Sans titre. 2009 canvas : 47 x 39 cm.
062 Ngiesy Sans Titre. 2010 canvas : 74 x 64cm
18
063 Papa Mfumu’Eto I Makasa ya Kovuandela. Virginité Retrouvée. 2011 canvas : 87 x 63 cm.
064 Papa Mfumu’Eto I Le monde des enfants de la rue: les filles shegues. 2010 canvas : 66 x44 cm.
065 Papa Mfumu’Eto I Le monde des enfants de la rue: les bébés shegues. 2010 canvas : 50 x 50 cm.
070 Papa Mfumu’Eto I Nazongi Mboka Libela. 100 x 60 cm. 19
072 Papa Mfumu’Eto I Kanzenzenze-Kalengila. Une étrange langue à Kinshasa. 100 x 60 cm
073 Sam-Ilus Tous les enfants ont des droits à l’éducation. 2010 canvas : 120 x 90 cm.
074 Sam-Ilus Plus beau qu’avant. 2009 cavas : 120 x 100 cm.
075 Sam-Ilus Les Kinoiseries. 2011 canvas : 103 x 85 cm.
20
076 Sam-Ilus Chegue malade, et après? 2010 canvas : 80 x 60 cm.
077 Sapin Conflit de Génération canvas : 108 x 79 cm.
078 Shula Joie de Vivre. 2010 canvas : 137 x 107 cm.
079 Sim-Simaro Vaccination aux pygmés. 2010 canvas : 99 x 73 cm.
.
21
080 Sim-Simaro S.O.S. : Espace vert en danger! 2007 canvas 108 x 90 cm.
081 Sim-Simaro Kinshasa. 2008 canvas : 141 x 113 cm.
082 Somi La Marchande de la Plaisir. 2011 canvas : 62 x91 cm.
083 Songolo Quel avenir de nos enfants. 2006 canvas : 41 x 50 cm.
22
084 Tambwe Le sorcièr Blanc contre le Noir. 2011 canvas : 99 x 92 cm.
085 Teka La Guerre a l’Est de la DRC. 2011 canvas : 116 x 51 cm.
086 Trésor-Chérin Consertation sur la Crise Alimentaire. 2010 canvas : 136 x 98 cm.
087 Tuyindula Irresponsable. 2010 canvas : 99 x 90 cm. 23
091 Nanga Bienveniue Robot acéphale sculptuur
093 Nanga Bienveniue sans titre sculptuur 24
092 Nanga Bienveniue Robot nr 1, nr 2, nr3 sculptuur
EXPO & SALES INFO AAI. Antwerp art info vzw. Bervoetstraat 45 2000 Antwerpen 0498.797.243
[email protected]
