Apothekersassistenten toetsen elkaar

Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers jaargang 27 NR 1/2 februari 2013

Zelfzorg: Wat adviseer jij bij hoofdluis? Dilemma’s aan de balie Apotheek en drogist in één

O p ti ma Far ma Apothekersassistenten Jeltje Zantinge en Rieneke Jonker

Rieneke Jonker

Haskerbrug Apotheek

Apothekersassistenten toetsen elkaar

OF 1-2 2013.indd 1

31-01-13 09:46

THERMACARE. DÉ REMEDIE DIE RUGPIJN BIJ DE BRON AANPAKT

Tot 16 uur pijnverlichting door therapeutische warmte De oorzaak van aspecifieke rugklachten is vaak een verkramping van spieren door stress of een verkeerde houding. ThermaCare pakt deze verkramping effectief aan. De kompressen geven gedurende 8 uur therapeutische warmte. De warmte dringt tot diep in de verkrampte spieren door. Spieren ontspannen, de bloedsomloop wordt gestimuleerd en de pijn verminderd. De oorzaak van de pijn verdwijnt, daarom geeft ThermaCare ook na gebruik tot 8 uur pijnverlichting. GRATIS PROEFPAKKET! Ontdek zelf de voordelen van ThermaCare met ons gratis proefpakket t.w.v. € 20,-. Of geef het aan iemand met rug- of nekklachten. Mail naam en adresgegevens van uw apotheek naar [email protected] om één van de 150 proefpakketten te ontvangen. Op is op!

Zelfverwarmende kompressen

OF 1-2 2013.indd 2 25387.20-Thermacare-Apothekers-advertentie.indd 1

31-01-13 09:46 21-12-12 15:01

12 15:01

jaargang 27 NR 1/2 februari 2013

O p ti ma Far ma colofon

in dit nummer

Optima Farma is een uitgave van de KNMP/ Optima Farma

Interview

Apothekersassistenten Rieneke Jonker en Jeltje Zantinge houden samen de kwaliteit hoog. 6

Redactieadres Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02 fax 070 346 49 26 [email protected] Eindredactie Martine Boelsma

Zelfzorg

PATIËNT

Redactie Edwin Bos Margo Briejer Koos Brouwers Ilona Jansen Arwen Kleyngeld Brenda Kluijver Froukje Wattel

Migrainepatiënt Belinda van der Sluis kreeg door ontspanning meer vat op haar ziekte. 16

Vormgeving Jaap Snijder

Zelfzorg

Dilemma’s aan de balie. 18

Fotografie Hans Oostrum Fotografie, Den Haag Druk Delthage B.V. Den Haag Adreswijzigingen & abonnementen Administratie KNMP, Postbus 30460, 2500 GL Den Haag, tel. 070 373 71 41, email: [email protected] Advertenties Monique Ruigrok Kevin Aniba tel. 070 373 74 07 [email protected] [email protected]

4 Nieuws en actualiteiten 9 Jouw advies bij hoofdluis 11 Het vak: van bereiden naar begeleiden 12 Actueel: Apotheek en drogist in één 21 Update: Maak kennis met de Kennisbank 22 Actueel: Nieuwe patiëntenversie

Volgende Optima Farma 7 maart 2013

bij dit nummer

zorgstandaard COPD/astma

25 Verenigingsnieuws

In deze Optima Farma besteden we veel aandacht aan zelfzorg. De nieuwe zorgstandaard hoofdluis, de nieuwe wondverbandwijzer, een apotheek die tevens drogist is. Zelfzorg is belangrijk. We verwachten van patiënten steeds meer dat ze zelf verantwoordelijkheid nemen, zelf nadenken, niet te snel naar de dokter lopen. Ook omdat dit kosten bespaart. Maar het is wel belangrijk om in de gaten te houden dat niet iedereen goed omgaat met zelfzorgmiddelen. Juist hierin heeft het apotheekteam een grote rol. Want wat doe jij als een cliënt voor de zoveelste keer paracetamol komt halen terwijl jij pijnstillerafhankelijke hoofdpijn vermoedt? Hoe ga jij om met een patiënt die langdurig neusspray gebruikt? Of met een slanke vrouw die voor de zoveelste keer om laxeermiddelen vraagt? Van het apotheekteam wordt terecht steeds meer begeleiding van patiënten verwacht, ook als het gaat om zelfzorgmiddelen. Lastig soms, maar ook uitdagend. Het maakt het werk aan de balie alleen maar interessanter.

Martine Boelsma Hoofdredacteur

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 3

3

31-01-13 09:46

Verliefd op de werkvloer Ruim 40% van de artsen is wel eens verliefd geweest op een collega. In 23% van de gevallen leidde dat tot een relatie. Dat stelt hoofdredacteur en internist Peter de Leeuw in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Sommige specialisten blijken gevoeliger voor amoureuze prikkels dan anderen. “Dokters houden veel van hun werk, maar soms nog meer van iemand die ze op dat

werk hebben ontmoet”, aldus De Leeuw, die ingevulde vragenlijsten van 401 artsen, assistenten en medisch studenten analyseerde. Vrouwen blijken iets vaker verliefd op een collega dan mannen. Obstetrici zijn het vaakst verliefd (62%), dermatologen het minst vaak (25%). “Wellicht speelt de factor ‘dienst’ hier een rol”, aldus de auteur.

Oproep: jouw mening over diabeteszorg

Met astma meer kans op longembolie

Werk je in de apotheek veel met diabetespatiënten? De Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) wil graag weten of de NDF Zorgstandaard Diabetes goed aansluit op de praktijk. Daarom het verzoek aan zorgverleners die met diabetespatiënten werken om de vragenlijst in te vullen op www.nad-monitor.nl. De NDF Zorgstandaard Diabetes is onderdeel van het Nationaal Actieprogramma Diabetes, dat als doel heeft de stijging van het aantal diabetespatiënten in Nederland een halt toe te roepen.

Patiënten met ernstige astma hebben een bijna negen keer verhoogde kans op longembolie; bij personen met een milde vorm is de kans ruim drie keer zo groot. Dit blijkt uit een studie van de afdeling Longziekten van het AMC, gepubliceerd in het European Respiratory Journal. Volgens onderzoeker dr. Christof Majoor van het AMC is het verband voor het eerst vastgesteld. “Dit heeft gevolgen voor de behandeling van astma. Een deel van de patiënten wordt behandeld met prednison, wat mogelijk ook effect heeft op de vorming van bloedstolsels. We onderzoeken nu of prednison inderdaad de bloedstolling versterkt en of het zin heeft om ernstige astmapatiënten ook antistollingsmiddelen voor te schrijven.”

Blaasontsteking goed in te schatten Huisartsen kunnen bij vrouwen met klachten die wijzen op een blaasontsteking in de helft van de gevallen zonder urineonderzoek goed inschatten of er inderdaad sprake is van een blaasontsteking. Dat concludeert promovendus Bart Knottnerus. Het eigen vermoeden van de vrouw speelt bij het inschatten een belangrijke rol, zelfs als ze nog nooit een blaasontsteking heeft gehad. Verder geneest een kwart tot de helft van de vrouwen binnen een week spontaan en blijkt meer dan een derde bereid om behandeling met antibiotica uit te stellen als de huisarts dat voorstelt. De resultaten van het proefschrift worden deels verwerkt in de te herziene standaard Urineweginfectie van het Nederlands Huisartsen Genootschap, die over enkele maanden verschijnt. .

Nieuwe voorzitter KNMP van start Apotheker Rik van der Meer is begonnen als nieuwe voorzitter van de KNMP. Hij zei bij zijn aantreden dat de crisis in de farmacie groot is en dat de financiële pijn die apothekers voelen ondraaglijke vormen begint aan te nemen. Van der Meer wil zich hard maken om de betrouwbaarheid en deskundigheid van de apothekers voor de patiënt overeind te houden en te versterken. Daarvoor vindt hij het de hoogste tijd dat de huidige marktwerking in de farmacie stevig wordt herzien. “We gaan op alle mogelijke manieren duidelijk maken dat hetgeen met de introductie van vrije prijzen de bedoeling was, namelijk betere zorg voor een betere prijs, totaal verkeerd is uitgepakt”, aldus Rik van der Meer. “De apotheker is de medicijnexpert en moet daarvoor naar behoren worden betaald.” 4

OF 1-2 2013.indd 4

31-01-13 09:46

Nieuws & Actualiteiten Rug- en nekpijn grote last voor Nederlanders Bijna een kwart van de Nederlanders slaapt slecht door rug- of nekpijn. Eén op de drie vermijdt dagelijks activiteiten als gevolg van deze klachten. Bijna de helft van de werkende Nederlanders (49,5%) heeft na de werkdag last van pijn in rug of nek. Zij wijten de klachten aan een verkeerde zithouding of stress. Dat blijkt uit onderzoek van Thermacare/ Pfizer. Mensen met rug- en nekklachten geven aan dat zij de pijn meestal proberen te verlichten door een rondje te lopen (50%) of pijnstillers te slikken (41%). Ook een warme douche is populair als middel tegen de pijn.

Chronische buikpijn komt voor bij 10 tot 15% van alle kinderen van 4 tot 16 jaar

Eten om niet te vergeten Veel kauwen is goed voor het brein, terwijl ouderen vaak gepureerd voedsel krijgen. En lekker eten is goed voor de gezondheid, maar ouderen zijn veelal ondervoed. Dergelijke inzichten inspireerden de auteurs Luuk Eliëns, Rachelle Elshout en Iris de Groot tot het schrijven van Eten om niet te vergeten. Het boek, met 25 heerlijke recepten voor ouderen en dementerenden, werd samengesteld met steun van onder meer prof. dr. Philip Scheltens, hoogleraar cognitieve neurologie en directeur van het Alzheimercentrum VUmc in Amsterdam en geriater dr. Anneke van der Plaats.

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 5

Buikpijn bij kind meestal te behandelen Meer dan 95% van de kinderen met chronische buikpijn kan klachtenvrij worden als zorgvuldig onderzoek wordt gedaan, gevolgd door een gerichte behandeling. Dit blijkt uit onderzoek van promovenda Carolien Gijsbers, kinderarts maag-, darmen leverziekten. Chronische buikpijn komt voor bij 10 tot 15% van alle kinderen van 4 tot 16 jaar. Tot nog toe werd aangenomen dat stress meestal de oorzaak is en bestaat de behandeling vaak uit geruststelling en leefstijladvies. Ongeveer 35 tot 50% van de kinderen wordt daarmee klachtenvrij. Dat aantal kan flink omhoog, zegt Gijsbers. Veel kinderen zijn bijvoorbeeld geholpen met laxerende maatregelen, ook wanneer de oorzaak nietlichamelijk is. In haar onderzoeksgroep werd 99% van de kinderen hiermee klachtenvrij. 5

31-01-13 09:46

Apothekersassistenten toetsen elkaar in Kring-apotheek van het jaar

I

Froukje Wattel

Kring-apotheek Haskerbrug in Heerenveen begon in 2008 als bezorgapotheek en groeide INTERVIEW uit tot Kring-apotheek van het jaar 2012. Twee assistenten vertellen over klantvriendelijkheid, kwaliteit en het toetsen van elkaars werk. “Nee hoor, dat levert geen gekibbel op.“ Ze werden afgelopen jaar tot hun verrassing uitgeroepen tot Kring-apotheek van het jaar. “Niemand had in de gaten dat we in de race waren, totdat onze apotheker Fanny van Weissenbruch een mailtje kreeg dat we in de top drie zaten van Kring-apotheken 2012”, vertelt assistente Rieneke Jonker van de Haskerbrug Apotheek. “Alle Kring-apotheken worden jaarlijks getoetst op ruim 140 punten, zoals bereikbaarheid, klantvriendelijkheid, (na)scholing van de apotheker,

Rieneke Jonker: "Extra je best doen, vinden we gewoon normaal." netheid, organisatie en nog veel meer. En we kregen natuurlijk ongemerkt bezoek van een mystery visitor. Zelf heb ik niet het idee dat we extra ons best doen, dat vinden we gewoon normaal.” 6

OF 1-2 2013.indd 6

Optima farma

31-01-13 09:46

Interview Kwaliteitshandboek Al vinden ze het zelf heel normaal, toch doet Apotheek Haskerbrug de nodige moeite om de patiënten ter wille te zijn en goede kwaliteit te leveren. Want kwaliteit komt niet vanzelf. Apotheek Haskerbrug is gecertificeerd, net als de Kring-apotheken Swarte, Linde en Apotheek Schoterpoort, waarmee Haskerbrug samenwerkt. “Een sterk punt is dat we een gezamenlijk kwaliteitshandboek gebruiken”, zegt Jonker. “Onze apothekers overleggen regelmatig en vier collega’s hebben de opleiding kwaliteitszorg gevolgd. We hebben sinds 2010 een stuurgroep kwaliteit met drie apothekers en twee assistenten die het kwaliteitsbeleid bepalen. Een werkgroep kwaliteit (met assistenten uit alle apotheken) zorgt voor invoering van de gemaakte afspraken in hun eigen apotheek.’’



Elkaar toetsen Maar een handboek alleen is niet genoeg. “Ik ben in de praktijk ook nog een dagdeel per week met kwaliteit bezig”, vertelt Jeltje Zantinge van Kring-apotheek Swarte. “Ik bekijk of bepaalde processen en procedures in de apotheek goed lopen. Een procedure die hier enorm verbeterd is, is de toepassing van de gele interactiesticker ‘gebruikt u nog meer medicijnen?’ die we plakken op handverkoopartikelen zoals ibuprofen

Haskerbrug Apotheek Kring-apotheek Haskerbrug in Heerenveen ging in 2008 van start als bezorgapotheek en gespecialiseerde ouderenapotheek voor collega-apotheken Swarte en Linde. In de omgeving wonen veel senioren en nog altijd verzorgt deze apotheek alle tehuizen en alle baxters. Gaandeweg werd het drukker aan de balie en ontwikkelde de apotheek zich tot een ‘normale’ apotheek met negen assistenten. Naast de apotheek zit een gezondheidscentrum met huisartsen, fysiotherapeuten, verloskundigen, casemanagers dementie, thuiszorgmedewer-kers, laboranten, een diëtist, een logopedist en een ouderenpsychiater.

of Rennies. Die procedure liep niet zo goed, maar nu is het voor 96% in orde en zitten overal stickers op.” Om het kwaliteitsniveau te handhaven en te verbeteren, hebben de drie apotheken een jaarplanning voor het toetsen van alle procedures. Jonker: “We gaan dan bij elkaar langs en onderzoeken hoe het in de andere apotheek gaat. Nee, dat levert geen gekibbel onderling op. We vragen alleen waarom iets anders gedaan wordt en zijn vooral benieuwd wat er uit zo’n onderzoek komt.” Herhaalservice Een ander punt waarop Kring-apotheek Haskerbrug goed scoort, is klantvriendelijkheid. “We zijn bijvoorbeeld heel actief met de herhaalservice”, aldus Jonker. “Twee weken voordat de medicijnen op zijn, krijgen wij een seintje vanuit ons systeem en maken we alvast de medicijnen klaar. We sturen de patiënt een berichtje dat de medicijnen paraat staan. De meeste patiënten vinden het heel prettig. Al zijn er ook senioren die liever zo veel mogelijk zelf willen blijven doen.” Ook de andere apotheken hebben een herhaalser-

Jeltje Zantinge: "De wachttijden zijn korter zodat we meer tijd hebben voor de patiënten." vice. Zantinge vult aan: “Dat bekort de wachttijden, waardoor we meer tijd hebben voor andere patiënten. Mensen hebben zo ook minder last van het preferentiebeleid, want wij zoeken alles van te voren uit, zodat ze niet opnieuw hoeven te komen omdat de medicijnen niet op voorraad zijn. Door de herhaalservice ontlasten we bovendien de doktersassistenten. Dus voor iedereen werkt het prima.” In elk geval zijn de patiënten dik tevreden. “Dat blijkt uit het klanttevredenheidsonderzoek dat we driejaarlijks doen. De uitslag is altijd positief!”, aldus Jonker.l

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 7

7

31-01-13 09:46

Zaterdag 20 april 2013

O p ti ma Far ma

Beatrix Theater, Jaarbeurs Utrecht

CONGrES

Noteer 20 april alvast in je agenda!

InfectIezIekten OF 1-2 2013.indd 8 Optima Farma Congres 2013.indd 1

31-01-13 29-01-13 09:46 11:09

-13 11:09

Advies & Zelfzorg

Kriebelbeestjes aan de balie Jouw advies bij hoofdluis In de wintermaanden neemt het aantal kinderen met hoofdluis vaak spectaculair toe. Vooral kinderen tussen de drie en twaalf jaar zijn de klos. Grote kans dat ouders met vragen bij jou aan de balie komen. Kammen is nog steeds het eerste advies, gevolgd door een behandeling met dimethicon. Kammen maar Kammen met een fijntandige kam blijft het eerste advies bij hoofdluis. Er wordt daarbij sinds kort geen onderscheid meer gemaakt tussen een luizenkam en een netenkam. Als het kammen maar consequent wordt volgehouden: twee weken lang elke dag met wat crèmespoeling. Smeren maar De werkzame stof dimethicon, verkrijgbaar in lotions en sprays, geniet volgens een recente wijziging van de

Zelfzorgstandaard Hoofdluis de voorkeur wanneer aanvullende behandeling van hoofdluis nodig is. Kammen blijft ook hierbij het devies gedurende twee weken. Alleen behandelen met dimethicon is dus niet voldoende.

Preventie Op de meeste basisscholen al heel gangbaar: alle jasjes in een luizencape. Dat voorkomt dat de beestjes van de ene jas op de andere

overspringen. Het kan helpen een epidemie onder controle te houden.

Elektrocuteren Kammen en tegelijkertijd de beestjes elektrocuteren. De elektronische luizenkam van Robi Comb vernietigt alleen luizen, en geen neten. Die van Medisana zou ook de neten doden, claimt de fabrikant.

Stel de juiste vragen Hoofdluis is gemakkelijk te herkennen: de hoofdhuid jeukt en luizen en neten zijn vaak zichtbaar in het haar of op de hoofdhuid. Het is belangrijk dat je de cliënt vraagt voor wie het middel bedoeld is, want niet alle middelen zijn geschikt voor zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen jonger dan zes maanden. Vraag ook hoe lang het probleem al bestaat en welke acties de cliënt al heeft ondernomen. Interacties met andere medicatie zijn niet bekend, dus die vraag hoef je niet te stellen. Het eerste advies is kammen met een fijntandige kam, gedurende twee weken, met crèmespoeling in het haar. Helpt dat niet, dan is dimethicon op dit moment het voorkeursmiddel om de luizen te bestrijden. Kammen blijft daarnaast ook nodig. Het advies om het hele huis grondig schoon te maken en kleding of knuffels in de vriezer te leggen, wordt niet meer Hoofdluis • WAT IS HOOFDL gegeven. Er is niet aangetoond dat dit bijdraagt aan het UIS • WA UW APOT T KUNT U HEKER VO ZELF DO OR U DO EN • WA NAAR UW EN • WA T KAN HUISART succes van de behandeling. NNEER KU S GAAN • NT U BETE VRIJ VERK R RIJGBARE MEDICIJN EN Soms kan de hoofdhuid door het krabben ontstoken zijn. Als sprake is van wondjes, korsten en pusvorming, dan is een doorverwijzing naar de huisarts op zijn plaats. Voor meer informatie: • Publieksfolder Hoofdluis • www.apotheek.nl • KennisTest Hoofdluis op kennistest.knmp.nl • KNMP Zelfzorgstandaard Hoofdluis WHAM vragen: W= voor WIE is het? H= HOE lang duren de klachten al? A= welke ACTIES zijn er al ondernomen? M=welke Medicatie voor andere aandoeningen?

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 9

VR AA G OV ER UW ME DI CI JN

EN ? WW W. AP

OT HE EK

.N L

9

31-01-13 09:46

Hoofdluis voorkomen of behandelen? Adviseer Prioderm! Weten wanneer welk product geadviseerd kan worden? Ga naar www.prioderm.nl, doorloop de productwijzer en vraag gratis de Prioderm advieskaart aan.

Bevat meer dan 95% dimeticon

Meda Pharma B.V., Krijgsman 20, 1186 DM Amstelveen

Prioderm. Sterker dan hoofdluis. PRD-02-18012013Advertentie A4 AM.indd 1 OF 1-2 2013.indd 10

22-01-13 31-01-13 09:33 09:46

Het vak

BCP en Kwalificatiedossier met de tijd mee Van bereiding naar begeleiding

De apotheek verandert, medicijnen, behandelmethoden en cliënten veranderen. Daarom moeten eens in de zoveel tijd ook het Beroepscompetentieprofiel (BCP) en het Kwalificatiedossier voor apothekersassistenten worden aangepast aan de nieuwe apotheekpraktijk. Froukje Wattel

Zo is vorig jaar het nieuwe Beroepscompetentieprofiel (BCP) Apothekersassistent door werkgevers en werknemers vastgesteld. In dit profiel staat wat men van de ervaren apothekersassistent mag verwachten als werkgever, collega en klant. Van bereiding naar begeleiding “De aanpassing wil niet zeggen dat het hele beroep veranderd is”, zegt Irene Wolff-Kinneging, projectleider Arbeidsmarktzaken van de SBA. “Het gaat hier om accentverschuivingen en een aanpassing aan het beroep anno 2012. Trends uit het vorige BCP van 2004 hebben

zich doorgezet. Het accent ligt meer op communicatieve en sociale vaardigheden; bereiden neemt een minder prominente plek in. Omdat advies aan cliënten een groeiende trend in het vak is, is dit nu ook in het BCP belangrijker. Het nieuwe BCP is bovendien anders ingedeeld, naar het voorbeeld van de zogenaamde CANMEDS-indeling in vakbekwaamheden, zoals die gebruikt wordt voor Canadese medisch specialisten en apothekers.” Ook voor studenten Als het vak verandert, is het logisch dat ook de opleidingen worden aangepast.

Doel van het beroepsprofiel (BCP) • • • •

Input voor het onderwijs om de opleiding optimaal te laten aansluiten bij de praktijk. Middel om de beroepsgroep verder te professionaliseren. Basisdocument voor het ontwikkelen van richtlijnen en protocollen voor de beroepsuitoefening. Hulpmiddel bij het geven van voorlichting over het beroep, bijvoorbeeld voor aankomende apothekersassistenten.



WWW

Voor het volledige BCP 2012 zie: www.sbaweb.nl

Met het BCP als uitgangspunt wordt nu gewerkt aan een nieuw Kwalificatiedossier Apothekersassistenten (KD AA), dat in 2013 gereed moet zijn. Daarin staan de competenties van de startende assistent beschreven: wat je moet kunnen als je van de opleiding komt. Als het Kwalificatiedossier klaar is, gaan de opleidingen ervoor zorgen dat het onderwijs daarop aansluit. “Ook in de opleidingen krijgt bereiden een andere plek”, aldus Wolff. “Bereiden is geen kerntaak meer, maar wordt een onderdeel van productzorg. Dat betekent minder uren les in bereiden. Specialistisch bereiden wordt een keuze-onderdeel in de opleiding.” Het Kwalificatiedossier wordt opgesteld door Calibris, het kenniscentrum voor leren in de praktijk (www.calibris.nl). Functiebeschrijvingen Tot slot heeft het BCP ook invloed op de functiebeschrijvingen van de assistenten die op dit moment werken. Wolff: “De SBA kijkt of het BCP nog goed aansluit op de competentieprofielen van apothekersassistenten. Is dat niet zo, dan worden de competentieprofielen vervolgens aangepast.”

elveen

13 09:33

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 11

11

31-01-13 09:46

Meer variatie en beter advies over handverkoop zelfzorgmiddelen

Apotheek en d gaan goed s A

Arwen Kleyngeld

In het hart van het kleine dorp Harskamp op de Veluwe, tussen actueel Ede en Apeldoorn, ligt de Delta apotheek, die ook de zorg levert voor de dorpen Otterlo en Wekerom. Een apotheek met een drogist ineen. Door deze samenwerking verloopt de verstrekking van zelfzorgmiddelen veiliger dan in een gewone drogisterij.

Eigenaar Edwin de Frankrijker van de Delta-apotheek zag het concept apotheek met drogist voor de eerste keer in Duitsland, toen hij er werkte voor de farmaceutische industrie. “Het sprak me aan en ik heb het concept onthouden. Toen we een nieuw gezondheidscentrum gingen bouwen in Harskamp, ben ik met het idee aan de slag gegaan. Ik heb overlegd met de plaatselijke drogist, die eigenlijk wel met 12

OF 1-2 2013.indd 12

Assistent-drogist Bea van de Hoef en apothekersassistent Marianne Koppejan vinden de samenwerking een verrijking

Optima farma

31-01-13 09:46

Actueel zijn zaak wilde stoppen. Sinds begin 2010 staat hier het medisch centrum met daarin de apotheek en drogist.”

n drogist d samen

Er is wel enige scheiding aangebracht: “Mensen kunnen doorlopen vanuit de apotheek naar de drogist en andersom, maar het zijn wel twee verschillende plekken”, vertelt De Frankrijker. “In Harskamp werken de apothekersassistenten alleen in de drogisterij tijdens pauzes of als het er erg druk is. De drogisterij heeft eigen medewerksters die zijn opgeleid als assistent-drogist. De assistenten in de apotheek en in de drogist werken wel nauw samen om de patiënten en klanten te helpen.” Wisselwerking Vooral op het gebied van zelfzorgproducten wordt veel samengewerkt. In de apotheek ligt een klein aantal over-the-counter-producten, maar verreweg de meeste zelfzorgmiddelen gaan via de drogist. Alles wat mogelijk een gevaarlijke wisselwerking heeft met medicijnen, is voorzien van een gele sticker. De assistenten in de drogisterij controleren bovendien in de computer of bij hun collega’s in de apotheek of deze middelen samengaan met eventuele andere medicatie die de cliënt gebruikt. Omdat alle verkochte zelfzorgmiddelen in de computer worden ingevoerd, kan ook in de apotheek heel makkelijk worden gecontroleerd of er geen gevaarlijke combinaties voorkomen. Collegiaal verleg Binnen de apotheek wordt veel overlegd met betrekking tot zelfzorg. “De adviezen die mensen in de drogisterij krijgen op het gebied van zelfzorg moet op hetzelfde

“Mensen kunnen doorlopen vanuit de apotheek naar de drogist en andersom, maar het zijn wel twee verschillende plekken” niveau liggen als in de apotheek”, vindt De Frankrijker. “Tijdens elk werkoverleg bespreken we een thema dat is uitgewerkt door een apothekersassistent en een assistent-drogist. We zijn nu bezig met het thema ‘stoppen met roken’, omdat er vanaf 1 januari weer meer behandelingen Optima farma

OF 1-2 2013.indd 13

13

31-01-13 09:46

Apothekersassistenten gezocht www.apothekersassistentgezocht.nu

Ons profiel De Stichting Apotheek der Haarlemse Ziekenhuizen (SAHZ) fungeert als apotheek voor een aantal zorginstellingen in de regio Kennemerland, waaronder een tweetal topklinische ziekenhuizen. In totaal levert de SAHZ geneesmiddelen en farmaceutische patiëntenzorg aan ca. 2500 klinische en een groot aantal poliklinische patiënten met ruim 125 medewerkers.

De functie Wegens uitbreiding van onze poliklinische openingstijden zijn wij op zoek naar apothekersassistenten die graag buiten kantoortijden willen werken. Ben je bereid om ’s nachts, in het weekend, op feestdagen en in de avonduren te werken? Dan zijn wij op zoek naar jou! Uw profiel Wij zoeken een zelfstandige, representatieve, integere en communicatieve collega. Je bent klantgericht en bent het gezicht en aanspreekpunt van de SAHZ naar de klant. Een diploma apothekersassistent is een vereiste, werkervaring met Aposys een pre. Aantal uren en werktijden in overleg.

Meer informatie is te vinden op www.sahz.nl

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Meer informatie Kijk voor de volledige vacaturetekst, onze andere vacatures en informatie- en sollicitatiemogelijkheden op www.apothekersassistentgezocht.nu

apothekersassistenten 7 fte, vanaf 3 dagen in de week, locatie Oostrum Brocacef Ziekenhuisfarmacie BV is een aantrekkelijke werkgever actief op de farmaceutische gezondheidsmarkt. Met ruim 140 betrouwbare, proactieve, professionele en betrokken medewerkers leveren wij dagelijks integrale farmaceutische zorg aan onze klanten, zoals algemene ziekenhuizen, GGZ instellingen, en instellingen voor verpleeghuis-, gehandicapten- en verslavingszorg, Samen met je collega’s zorg je voor het verwerken en klaarmaken van recepten en bestellingen. Ook zorg je voor het invoeren van medicatie, medicatiecontrole, het verpakken van medicatie met een GDS-systeem en het maken van ad-hoc en voorraadbereidingen. Daarnaast houd je telefonisch contact met onze afnemers om vragen te beantwoorden en te begeleiden. Ben je ondernemend, accuraat en ben en in het bezit van het diploma apothekersassistent? Ben je communicatief sterk, klantgericht en in staat om het overzicht te bewaren in stressvolle situaties? Ben je een teamspeler en heb je een positieve werkhouding? Dan ben jij de apothekersassistente die wij zoeken! Kom jij ons team van gemotiveerde en enthousiaste collega’s versterken? Ga dan naar onze website www.brocacef.nl, klik op de juiste vacature en verstuur je reactie via de button “solliciteer”. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Adrie van Dellen, Manager operations, 0478-509270. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Betrokken . Betrouwbaar . Proactief . Professioneel

DVN A6 advertentie PW 01-2012.indd 1 OF 1-2 2013.indd 14

11-1-2012 14:22:19 Brocacef.indd 1

28-01-13 09:31 31-01-13 09:46

Actueel worden vergoed door de zorgverzekeraar. We hebben zowel in de drogisterij als in de apotheek middelen die hierbij kunnen helpen. Door dit te behandelen in het werkoverleg, kunnen we patiënten optimaal ondersteunen met advies op maat .” Opleiding Apothekersassistent Marianne Koppejan werkte al in de Delta-apotheek, toen de drogist erbij kwam. Zij heeft toen ook haar drogistdiploma gehaald en samen met Teuni van Kooten, die al in de vorige drogisterij werkte, de combinatie van apotheek en drogist in de opstartfase begeleid. “Ik kon versneld de opleiding tot drogist doen. Er is veel overlap met de opleiding tot apothekersassistent, dus ik kon een aantal vrijstellingen krijgen. “De combinatie apotheek en drogist vind ik zelf heel leuk. Het heeft eigenlijk maar één nadeel: we verkopen nu veel minder zelfzorgmiddelen in de apotheek. Dat is allemaal naar het drogisterijgedeelte gegaan. Ik vind dat jammer omdat juist de zelfzorg, met de advisering die daarbij hoort, het assistentenwerk in de apotheek afwisselend maakt.” Dat nadeel wordt ruimschoots gecompenseerd, zegt Koppejan, door het drogisterijwerk dat erbij is gekomen. “We vallen in tijdens de pauzes van onze collega’s in en als het heel druk is springen we bij. Zo kunnen we toch adviseren over zelfzorg. Ook de werkbesprekingen zijn goed. We bespreken steeds een ander onderwerp op het gebied van zelfzorg, zoals reisziekte, koorts, hoest. Die onderwerpen belichten we zowel vanuit de drogisterij als vanuit de apotheek. Zo kunnen we ook van elkaar leren.” Op voorraad Voor patiënten, merkt Koppejan, is het handig dat producten die besteld moeten worden bij de drogist soms gewoon nog op voorraad zijn. “Dan kunnen ze het toch gelijk meenemen en hoeven ze niet nog een keer terug te komen.” En niet onbelangrijk: “We hebben nu ook meer collega’s waar we gezellig samen mee lunchen. Ik vind de combinatie echt een verrijking en zou niet terug willen naar de oude situatie.” De drogisterijmedewerksters zijn ook blij met de combinatie, die ervoor zorgt dat ze meer kennis opdoen over geneesmiddelen. Bea van de Hoef is assistent-drogist. Zij werkt nu 2,5 jaar in de drogist van de Delta apotheek en inmiddels ook een dag per week als apotheekmedewerkster in de apotheek. “De combinatie is heel prettig, nuttig en afwisselend. Ik leer er veel van. Als mensen vragen hebben over zelfzorggeneesmiddelen kan ik bij mijn apotheekOptima farma

OF 1-2 2013.indd 15

collega’s terecht en doordat ik ook in de apotheek werk zie ik bepaalde dingen voorbij komen. Na een tijdje weet je dat bepaalde combinaties niet samen kunnen. Ik leer hier meer dan ik zou doen bij een gewone drogisterij.” Ze verwijst mensen niet door naar de apotheek. “Als ze bijvoorbeeld met griep-

klachten komen, verkoop ik ze een zelfzorgmiddel. Als ze naar de apotheek gaan moeten ze immers eerst een recept halen. Andersom gebeurt natuurlijk wel. Wij hebben allerlei middelen die niet op recept gaan, dus de apotheek verwijst patiënten regelmatig door naar ons.”

Valkenburg: niet achter, maar vóór de balie In Valkenburg, vlak bij Katwijk, opende apotheker Sander Sloothaak op 12 december 2012 ook een nieuwe vestiging mét drogist. In tegenstelling tot de Delta-apotheek, is het drogisterij-aanbod bij Sloothaak wel in dezelfde ruimte aanwezig. “Er zat nog geen apotheek en ook geen drogist in Valkenburg. We kregen vaak van mensen te horen dat daar wel behoefte aan was. In de nieuwe apotheek met drogist werken twee apothekersassistenten die mee zijn gekomen vanuit mijn andere apotheek. We werken niet samen met een formuledrogist, maar hebben ons eigen assortiment samengesteld met producten waarvan wij denken dat de klant er behoefte aan heeft.” Het grootste verschil met een ‘gewone’ apotheek: de apothekersassistenten staan niet achter de balie, maar lopen rond om mensen te helpen en te adviseren. Ook is de apotheek/drogist op zaterdag open. “Klanten reageren heel enthousiast. We krijgen veel zelfzorgvragen, daar kan ons team goed bij helpen.” Apothekersassistent Willemijn Dool stapte van de gewone apotheek over naar het nieuwe concept in Valkenburg. “Het belangrijkste verschil is dat ik in de apotheek achter een massieve balie stond. Nu loop ik naar de mensen toe en vraag of ik ze kan helpen. Aan het werken met recepten is niets veranderd, wel aan de handverkoop. Er is meer keuze. In de apotheek hadden we één soort keelpastilles, hier wel zeven verschillende soorten. Sommige mensen komen gewoon voor hun vaste doosjes en willen afrekenen, bij anderen kan ik doorvragen en adviseren. Dat is even wennen. Over het algemeen reageren mensen positief. Ik merk dat ze blij zijn dat we er zitten.”

WWW

www.apotheekvalkenburg.nl

15

31-01-13 09:46

‘Ho, pas op: ik zit in de gevarenzone …’ Online training helpt migrainepatiënt

P

Edwin Bos

“Ik heb jaren last gehad van hoofdpijn en kramp in mijn nek. Maar dacht nooit aan migraine.” patiënt Belinda van der Sluis (41) uit Eindhoven had leren leven met de pijn. Maar die pijn werd steeds heviger en ze kon steeds moeilijker functioneren. “Soms lag ik wel 24 uur plat.” In 2010 stelde de neuroloog bij haar de diagnose migraine. Samen met hem ging ze op zoek naar de juiste medicatie. “Dat was nog een hele zoektocht. Met een triptaan lukte het meestal wel om een aanval de kop in te drukken.” Daarnaast kreeg ze een bètablokker en een anti-epilepticum voorgeschreven. “Ik heb een heel lage bloeddruk. Door die bètablokker kon ik opeens niet meer naar mijn werk fietsen.” En van het anti-epilepticum werd ze behoorlijk ziek. Van der Sluis is verder een zeer slechte slaper. “Dat staat wel los van de migraine, maar onvoldoende slaap kan wel een trigger zijn voor een aanval.” Voor deze slaapstoornis krijgt ze amitriptyline voorgeschreven. “Dagelijks neem ik er twee voor het slapengaan. Dat werkt nog steeds prima.” Dagboek Belinda van der Sluis beperkt bij voorkeur het gebruik van geneesmiddelen. 16

OF 1-2 2013.indd 16

Migrainepatiënten kunnen aanvallen verzachten - en soms zelfs voorkómen met de online gedragstraining MyMigraine. Belinda van der Sluis: “Ik ging altijd over mijn eigen grenzen heen. Door deze training heb ik geleerd op tijd gas terug te nemen.” Het verhaal achter de patiënt.

“Bij een aanval wacht ik zo lang mogelijk met het innemen van een triptaan.” Haar neuroloog vertelde haar over de online gedragstraining MyMigraine van de afdeling klinische en gezondheidspsychologie aan de Universiteit Utrecht. Met deze digitale preventieve training, bedoeld als aanvulling op de medicatie, leren migrainepatiënten onder andere signalen herkennen die voorafgaan aan een aanval. Verder krijgen ze oefeningen om zich beter te leren ontspannen. “Soms had ik in een week twee aanvallen – ik was de wanhoop nabij. Dus die training wilde ik wel proberen. Bovendien ben ik leergierig.” De neuroloog meldde haar begin 2010 aan voor de training. Na het invullen van een uitgebreide vragenlijst startte zij met de achtweekse training, die begon met het bijhouden van een online hoofdpijndagboek. Bijna dagelijks schreef ze hierin over de triggers die bij haar een aanval veroorzaken, zoals ‘geen rust nemen’. Volgens Van der Sluis geeft zo’n dagboek veel inzicht in het eigen gedrag. “In dit tijd ging ik vaak over mijn grenzen heen. Ik heb echt moeten leren luisteren naar mijn lichaam.” Marjolijn Sorbi, bijzonder hoogleraar ICT en gezondheidspsychologie, benadrukt het belang van het herkennen van symptomen die een migraineaanval aankondigen, zoals vermoeide ogen, concentratieverlies of ‘een Optima farma

31-01-13 09:46

De patiënt sterretjes die voor mijn ogen zweven.” Voor haar is inmiddels duidelijk dat stress in haar vorige baan een belangrijk oorzaak was van de vele migraineaanvallen. Na enkele reorganisaties is ze bij deze werkgever haar baan kwijtgeraakt. Nu werkt ze als health-up coach bij een bedrijf dat gezondheidsproducten verkoopt. “Ik heb een superbaan, zonder stress. Dat heeft ook zeker een rol gespeeld bij de afname van het aantal aanvallen.” Daarnaast werkt ze

’

Tijdens de training zijn er diverse patiënten die minder triptanen en pijnstillers slikken

kort lontje’. “Migrainepatiënten onderschatten vaak de vroege symptomen omdat het relatief ‘gewone’ zaken zijn die we allemaal kunnen ervaren na bijvoorbeeld een drukke dag. Logisch ook, de zware pijn die later komt, krijgt alle aandacht.” De voorfase van de migraineaanval kan wel drie dagen duren. In die periode zijn de hersenen al ontregeld terwijl de pijn nog uitblijft. De patiënt is minder weerbaar, veel gevoeliger voor zintuiglijke invloeden, kan minder goed denken en wordt labiel. “Het is alsof de wereld tegen de migrainepatiënt schreeuwt. Dan moet de patiënt terugschakelen en zijn lichaam tot rust brengen door gerichte zelfontspanning, maar ook door taken af te stoten en eventueel door enige afzondering”, aldus Sorbi. Veel patiënten zijn echter geneigd nog snel even wat af te maken als ze voelen dat het misgaat. “Dat werkt averechts, de patiënt pusht zichzelf dan als het ware verder de aanval in. Terwijl hij moet denken ‘ho, pas op de plaats: ik zit in de gevarenzone… Wat ga ik daar aan doen?” Richtijnen De training MyMigraine volgt volgens Sorbi een internationale trend in de gedragswetenschappen om patiënten met een chronische aandoening te ondersteunen met actieve zelfzorg. Internet speelt hierbij Optima farma

OF 1-2 2013.indd 17

een steeds grotere rol. Het is aangetoond dat gedragstherapeutische behandeling door een psycholoog – uitgebreider maar volgens dezelfde principes als MyMigraine – het aantal aanvallen met gemiddeld 30 tot 50% kan verminderen. Dit soort gedragsondersteuning wordt daarom erkend in de behandelrichtlijn voor hoofdpijn van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie. Sorbi, als projectleider verbonden aan de afdeling klinische en gezondheidspsychologie van de Universiteit Utrecht, onderzoekt het effect van de online training MyMigraine bij 360 patiënten. Het is belangrijk het effect enkele maanden na de training te meten, omdat de gedragsverandering zich moet bestendigen. Sorbi verwacht de onderzoeksresultaten in 2013. Tijdens de training zijn er diverse patiënten die minder triptanen en pijnstillers slikken omdat ze minder aanvallen krijgen. Op individueel niveau kan de training dus leiden tot een afname in het geneesmiddelengebruik.

voor zichzelf als lifestyle coach. De oefeningen die ze heeft geleerd in de MyMigraine-training doet ze niet meer. “Maar ik heb wel heel goed leren ontspannen bij MyMigraine. Ik kan alle migrainepatiënten deze training daarom van harte aanbevelen.” Een ander belangrijk positief aspect van MyMigraine is volgens Van der Sluis dat ze als migrainepatiënt serieus is genomen. “De begeleiders hebben echt al mijn vragen beantwoord.” Bij een aanval van migraine slikt ze nog steeds een triptaan en voor het slapen gaan twee tabletten amytriptaline. “Daar ben ik niet blij mee, maar het is voor mij wel heel belangrijk dat ik goed slaap.”l Voor meer informatie: www.MyMigraine.nl www.hersenstichting.nl/Migraine www.hoofdpijn.nl

PASPOORT: Naam: Belinda van der Sluis Leeftijd: 41 Geneesmiddelen: Relpax 40mg, amitriptyline Incidenteel: naproxen 500 en diazepam

Stress Met Belinda van der Sluis gaat het sinds zij de training volgde, veel beter. Ze heeft nauwelijks aanvallen meer. Verder wordt ze niet meer zoals eerder echt overvallen door een aanval. “Ik heb nog weleens last van ‘zwiefertjes’, zoals ik die zelf noem, 17

31-01-13 09:46

Z

Koos Brouwers

“Neussprayverslaving bestaat echt, maar wordt nooit in één adem genoemd met slaapmidZELFZORG delverslaving”, zegt Xander de Vries, KNO-arts in ziekenhuis de Tjongerschans in Heerenveen. Toch is er een overeenkomst, stelt hij in een artikel in GezondNu: “Eén op de zeven mensen die problemen heeft met door de neus ademen, heeft ervaring met overmatig gebruik van neussprays. Vooral omdat ze geen andere mogelijkheid zien om ’s nachts vrij te kunnen ademen en dus te slapen.” Rhinitis medicamentosa, in de volksmond neusdruppelneus genoemd, kan al optreden na meer dan vijf dagen gebruik van een neusspray met xylometazoline. Na maandenlang gebruik lijkt de binnenkant van de neus soms op een ‘chemische brandwond’, zegt De Vries. Het advies van KNO-arts Doshi uit het Engelse Newcastle is dan ook om patiënten die doorgaan met het neusspraygebruik door te verwijzen naar een arts om rhinitis medicamentosa te voorkomen of te verhelpen. Een goed advies dat makkelijk opvolgbaar is voor de apotheek die voor het dilemma staat om de xylometazolineneusdruppels wel of niet af te leveren. Maar er zijn nog meer voorbeelden van dilemma’s en problemen waar apotheekteams tegenaan kunnen lopen bij zelfzorgmedicatie.

Zelfzorg brengt soms dilemma’s met zich mee

Twintig bisacodyltabletten onder het matras

Slaapklachten Ook bij patiënten met slaapklachten kan een dilemma ontstaan. Het doorbreken van de driehoeksverhouding tussen slaap, pijn en angst zal het slaappatroon verbeteren. Bij de zelfzorgvraag van mevrouw Jansen – ‘ik slaap slecht en ik heb pijn’ – zal de apothekersassistent, omdat de slaappillen (deels) buiten het verzekerde pakket vallen, erg gemakkelijk een zelfzorgpijnstiller (lees: NSAID) aanbevelen. Zeker als er op dat moment te weinig privacy is voor een gesprek. Kan de assistent mevrouw Jansen wel vragen hoe oud ze is? Stel dat ze 70 jaar is, dan is het eigenlijk nodig haar een protonpompremmer (PPI) te adviseren. Het dilemma ontstaat bij de wetenschap dat NSAID’s en PPI’s in de zelfzorg alleen in de laagste sterkte beschikbaar zijn. Vaak is die te laag om voldoende effect te hebben. Kan de apotheek mevrouw Jansen overtuigen dan maar tweemaal daags twee tabletten naproxen 250 mg te nemen en ook nog twee tabletten omeprazol 20 mg (Losecosan) per dag? De zelfzorgrekening voor mevrouw Jansen loopt in dat geval erg op. Natuurlijk kan ze naar haar eigen huisarts worden doorgestuurd, maar dan is de

18

OF 1-2 2013.indd 18

Wie kent ze niet: de patiënten met neussprayverslaving of paracetamolafhankelijke hoofdpijn, de aan laxeermiddel verslaafde patiënt en de patiënt die adviezen over zelfzorg in de wind slaat. Optima farma

31-01-13 09:46

n

Zelfzorg zelfzorgomzet weg en denkt de apotheker niet meer mee met de overheid die de zorg goedkoper wil maken. Ondanks het advies koopt mevrouw Jansen de zelfzorg-PPI toch maar niet. In het verleden had ze veel baat bij de naproxen. Bovendien heeft ze nooit maagklachten. Na twee weken wordt ze in het ziekenhuis opgenomen met een levensbedreigende maagbloeding. Ze had de apotheek verzuimd te melden dat ze van de cardioloog ook nog ‘kinderaspirine’ voorgeschreven kreeg. Het dilemma: had de patiënt voor chronisch gebruik naproxen op recept voorgeschreven gekregen, dan had de apotheek de plicht de arts te bellen om ook een PPI toe te voegen. Nu beslist de patiënt zelf geen PPI bij te kopen en grijpt de apotheker niet in. Vluchtgedrag Volgens Ele Visser, één dag per week werkzaam als apothekersassistent in een apotheek in Den Haag en tevens directeur van de Patiëntenacademie, ontstaan er ook dilemma’s doordat bepaalde geneesmiddelen uit het verzekerde pakket zijn gehaald. “Daardoor ontstaat ‘vluchtgedrag’ naar ‘minder goede alternatieven’. Bij niet-chronisch gebruik van paracetamol mag de arts immers wel de combinatie paracetamol/ codeïne of het dure etoricoxib (Arcoxia) voorschrijven.” Apotheker Fanny van Weissenbruch van Kring-apotheek Haskerbrug in Heerenveen noemt medicatieafhankelijke hoofdpijn als één van de problemen bij zelfzorg. Moet je voor de zoveelste keer pijnstillers voor hoofdpijn afleveren, terwijl je een sterk vermoeden hebt dat dit wel eens pijnstillerafhankelijke hoofdpijn kan zijn? Weissenbruch: “Door aan de balie de juiste vragen te stellen kun je aan de weet komen of de patiënt pijnstillers overmatig gebruikt. Om erger te voorkomen, is doorverwijzing dan noodzakelijk.” Verschillende gespecialiseerde hoofdpijnklinieken, zoals die van ziekenhuis De Sionsberg in Dokkum, onderkennen dit probleem. Het beleid is vrijwel altijd: pijnstiller afbouwen en kijken wat er gebeurt. Een belangrijk deel van de patiënten met chronische hoofdpijn wordt dan weer pijnvrij.

Moet je voor de zoveelste keer pijnstillers voor hoofdpijn afleveren, terwijl je een sterk vermoeden hebt dat dit wel eens pijnstillerafhankelijke hoofdpijn kan zijn?

Tjongerschans was opgenomen wegens chronische diarree. De verpleging noemde haar ‘mevrouw Poepjes’, overigens een bekende achternaam in Friesland. Na onderzoek bleek dat ze twintig bisacodyltabletten onder haar matras had verstopt. Urineonderzoek in de ziekenhuisapotheek wees misbruik van laxeermiddelen uit. De zelfzorgstandaarden van apothekers

zijn van hoge kwaliteit. Implementatie van die standaarden kan veel problemen voorkomen. Maar gezien het feit dat het grootste deel van het zelfzorgsegment buiten de apotheek beschikbaar is, liggen de meeste problemen die daaruit kunnen voortkomen buiten het gezichtsveld van het apotheekteam.

Chronische diarree Tot slot is er het dilemma rondom chronisch gebruik van laxeermiddelen bij zelfzorg. Laxeerpillen zijn een geliefd middel om af te vallen. Stel dat een jonge vrouw met een geschatte BMI van 18 vraagt om een doosje bisacodyldragees, welke vragen kan de apothekersassistent dan stellen zonder de privacy van deze cliënt te schaden? Enige weken na die zorgvraag bleek dat de jonge vrouw in ziekenhuis de

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 19

Neussprayverslaving bestaat echt, maar wordt nooit in een adem genoemd met slaapmiddelverslaving 19

31-01-13 09:46

Het beste advies

voor pigmentvlekken

Eucerin Even Brighter Pigmentverminderende NIEUW Crème is de nieuwe innovatie op het gebied van egaliserende huidverzorging. Het zeer effectieve ingrediënt Butyl-Resorcinol zorgt voor vermindering van de melanine-aanmaak en brengt het pigmentniveau terug in balans. Even Brighter pakt het probleem bij de oorsprong aan en vermindert pigmentvlekken zichtbaar, al na 4 tot 6 weken. Voor een stralende en egale huid.

DE WE T E NS CHAP V OO R EEN M O O IER E H U ID

OF 1-2 2013.indd 20

31-01-13 09:46

14320017_EvenBrighter_A4_OptimaFarma.indd 1

16-01-13 12:03

n

13 12:03

Update

Maak kennis met de Kennisbank Dagelijkse informatiebron voor de praktijk De KNMP Kennisbank is de digitale informatiebron die apothekers ondersteunt bij de werkzaamheden in de praktijk. Maar ook voor apothekersassistenten biedt dit naslagwerk waardevolle en betrouwbare informatie die je kunt gebruiken om advies en voorlichting over geneesmiddelen te geven aan cliënten. Ilona Jansen

In het onderdeel Farmacotherapie zijn het Informatorium Medicamentorum, Anticonceptie, Zelfzorgstandaarden en UA-standaarden terug te vinden. Het Informatorium in de Kennisbank komt overeen met de informatie die in het bekende grote boek staat en wordt maandelijks bijgewerkt. In Anticonceptie worden de verschillende anticonceptiemiddelen genoemd, bijwerkingen en interacties en de morning-afterpil. De Zelfzorgstandaarden zijn standaarden over zelfzorgadvies, afgeleid van het boek ‘Standaarden voor zelfzorg’. De nieuwste zelfzorgstandaarden zijn altijd

op de Kennisbank te vinden. Daarnaast geven de UA-standaarden (uitsluitend apotheek) informatie over voorlichting en begeleiding van medicijnen die alleen door de apotheek worden uitgegeven. Een UA-standaard bestaat uit de standaard zelf, een vragenlijst en uitgifteinformatie.

Dermatica op recept

In Prijs en logistiek kun je onder meer leveranciersgegevens vinden. Medicatiebewaking is gericht op het vermijden van problemen door medicatie. De informatie is gebaseerd op de Gstandaard en staat ook in het AIS. In de Kennisbank kun je medicatiebewaking gebruiken om dingen na te zoeken, bijvoorbeeld als een cliënt een vraag heeft over een interactie. Niet alle cliënten zijn geholpen met wat beschikbaar is op de markt. Dan kan een apotheekbereiding een oplossing zijn. Productzorg en bereiding biedt bereidingsinformatie en/of procedures en mededelingen over productzorg, nieuwe ontwikkelingen en beschikbaarheid van geneesmiddelen. Centraal staat hoe je ervoor zorgt dat geneesmiddelen goed bij een patiënt terechtkomen. In het FNA staan bereidingsvoorschriften van goede kwaliteit.

Oralia VTGM (voor toediening gereedmaken van geneesmiddelen) kan handig zijn als je iemand aan de balie krijgt met

Wondverbandwijzer De Wondverbandwijzer is nieuw op de KNMP Kennisbank en beschikbaar voor apotheken die zakelijke contributie/ Pakket Z(+) afnemen. Deze wordt uitgegeven door AZb Leiden/Gouda en SFT Kennemerland. Apotheken krijgen regelmatig aanvragen voor het leveren van verschillende soorten verbandmateriaal voor wondbehandeling. De Wondverbandwijzer geeft in alfabetische volgorde een overzicht van alle verbandmiddelen voor chronischeen acute wondbehandeling.

slikproblemen. Hier is informatie te vinden over het gereedmaken en toedienen van orale geneesmiddelen bij patiënten met slikproblemen of bij patiënten die een voedingssonde hebben, omdat ze niet kunnen slikken. Hiervoor is een extra abonnement nodig. Onder Patiëntenvoorlichting geven de interactiefolders extra informatie over de interactie met een advies over wat de gebruiker zelf kan doen om de gevolgen van de interactie te voorkomen. De FNA-bijsluiters worden meegegeven bij FNA-bereidingen. Optima Farma zal in de toekomst aan de hand van actuele farmacotherapeutische voorbeelden geregeld laten zien hoe je de Kennisbank als informatiebron kunt gebruiken om vragen te beantwoorden waar je in de praktijk mee te maken kunt krijgen.

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 21

21

31-01-13 09:46

Longpatiënt zelf aan de slag Vier nieuwe patiëntenversies van zorgstandaard en richtlijn gelanceerd

D

Brenda Kluijver

Voor mensen met een chronische longziekte is het belangrijk en prettig dat zij zelf zo veel Dossier mogelijk regie hebben over hun leven. Gemiddeld komen patiënten tenslotte maar een paar uur per jaar in contact met een zorgverlener. Alle andere dagen is de patiënt op zichzelf aangewezen. Voor zorgverleners is het fijn als de patiënt betrokken is, meedenkt over zijn behandeling en zich aan afspraken houdt. Dat kan alleen als de patiënt voldoende informatie heeft. Het Longfonds (voorheen Astma Fonds) heeft daarom, samen met alle relevante partijen op het gebied van longzorg, patiëntenversies ontwikkeld van zorgstandaarden en de richtlijn Palliatieve zorg bij COPD. Het gaat om patiëntenversies voor Astma bij Volwassenen, Astma bij Kinderen en Jongeren voor ouders en Palliatieve zorg bij COPD. Ook is de bestaande patiëntenversie voor COPD vernieuwd. Verwachtingen In de patiëntenversies kunnen patiënten lezen wat zij mogen en kunnen verwachten van hun behandeling. Maar ook wat er van hen verwacht wordt. Zoals bij de afspraken tussen de patiënt en de zorg22

OF 1-2 2013.indd 22

Samen met de patiënt werken aan nog betere longzorg. Dat kan binnenkort met vier nieuwe patiëntenversies van zorgstandaarden en de richtlijn rondom COPD en astma. Voor zorgverleners dé manier om de patiënt te betrekken bij de zorg en goed patiëntschap te stimuleren.

verlener rondom beweging en voeding. De patiëntenversie Astma bij Kinderen en Jongeren geeft ouders bijvoorbeeld een beeld van hoe de zorg voor hun kind eruit komt te zien. Wat gebeurt er op een eerste consult bij de huisarts? Hoe stelt hij een diagnose? Waar heeft mijn kind recht op? Wat kunnen we zelf doen om de klachten te verminderen? “Wij vinden dat de patiënt een partner in de zorg moet zijn”, zegt Michael Rutgers, directeur van het Longfonds. “Met de patiëntenversies ziet de patiënt wat hij zelf kan doen in de samenwerking en de behandeling.” Afspraken en afstemming Voor zorgverleners zijn de zorgstandaarden en patiëntenversies een effectief hulpmiddel om onderling goede afspraken te maken en de zorg binnen de keten beter op elkaar af te stemmen. Zoals afspraken tussen de huisarts en de longarts. Of tussen de longarts en de apotheek. En om de patiënt daarover duidelijkheid te geven. Gezondheid De patiëntenversie van de zorgstandaard COPD, die in 2011 uitkwam, wordt inmiddels veel gebruikt door zorgverleners, zo blijkt uit onderzoek uitgevoerd door Optima farma

31-01-13 09:46

Dossier

TNS NIPO in 2011. Zo is ruim de helft van de huisartsen bekend met de patiëntenversie van de zorgstandaard en driekwart van alle praktijkondersteuners. Toch is er ook een nog een flink aantal zorgverleners dat wel heeft gehoord van de zorgstandaarden en patiëntenversies, maar er nog niet mee aan de slag is gegaan. “Jammer”, vindt Michael Rutgers. “Wie werkt met zorgstandaarden en de patiëntenversies stimuleert zijn patiënt om actief betrokken

te zijn en zelf aan de slag te gaan. Met een betere gezondheid en een hogere kwaliteit van leven als resultaat. We verwachten dat in 2013 de zorgverleners steeds vaker gebruik gaan maken van de patiëntenversies om de zorg rondom de longpatiënt beter te kunnen organiseren.” Ontwikkeling De zorgstandaarden zijn ontwikkeld op initiatief van de Long Alliantie Nederland.

Deze telt ruim dertig leden, waaronder het Longfonds, de Vereniging Nederland Davos en de beroepsorganisaties van alle zorgverleners, onder wie huisartsen, apothekers, kinder(long)artsen, longartsen, longverpleegkundigen, fysiotherapeuten, psychologen en diëtisten. Een groep patiënten van het Longfonds en de Vereniging Nederland Davos hebben bij de patiëntenversies meegelezen en deze getest op leesbaarheid en bruikbaarheid.l

Bestellen

De patiëntenversies van de zorgstandaarden zijn zowel voor zorgverleners als voor patiënten te bestellen via longfonds.nl/bestellen

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 23

23

31-01-13 09:46

OF 1-2 2013.indd 24 Curanol_Tasectan_OptimaFarma_210x297.ind 1

31-01-13 09:46 30-01-13 09:22

13 09:22

Verenigingsnieuws

O p ti ma Far ma

Alumni Farmaceutisch Consulenten

Optima Farma Voor vragen over je beroep of de vereniging Optima Farma kun je contact opnemen met Margo Briejer, ambtelijk secretaris.

Saxion Next, de hogeschool met de opleiding farmaceutisch consulent, heeft de mogelijkheden verkend voor een Alumni Netwerk Bijeenkomst voor de Farmaceutisch Consulenten in het najaar van 2013. Op de netwerkbijeenkomst kwam nog een aantal andere zaken ter sprake, zoals de positie van de FC’s binnen de farmacie, de profilering van het beroep van farmaceutisch consulent, geaccrediteerde nascholing en een kwaliteitsregister. Er is een werkgroep opgericht die zich verder gaat verdiepen in deze onderwerpen.

Optima Farma in gesprek met Rinnooy Kan en Robert Reibestein.

KNMP – Optima Farma t.a.v. Margo Briejer Postbus 13166 2500 ED Den Haag telefoon: 070 373 72 15 e-mail: [email protected]

Agenda Zaterdag 23 maart Jaarlijks symposium Vereniging Apothekersassistenten in Ziekenhuizen (VAZ) Onderwerp: Infecties in Ziekenhuizen Locatie: De Unie te Culemborg Meer informatie zie www.vaz-org.nl www.optimafarma.nl Zaterdag 20 april Optima Farma Congres Onderwerp: Infectieziekten Locatie: Jaarbeurs te Utrecht www.optimafarma.nl

Optima farma

OF 1-2 2013.indd 25

De deelnemende partijen zijn: Saxion Next, Optima Farma en een aantal Farmaceutisch Consulenten uit de diverse werkvelden. Wil je op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen of zelf meedenken over deze onderwerpen, meld je dan aan via de website www.saxionnext.nl en vul het alumni FC formulier in. Je kunt ook een een e-mail sturen naar [email protected] of je aanmelden bij de groep van Farmaceutisch Consulenten op LinkedIn.

Kwaliteitsregister Farmaceutisch Consulenten KABIZ (Kwaliteitsregistratie en Accreditatie Beroepsbeoefenaren in de Zorg), VAZ (Vereniging Apothekersassistenten Ziekenhuizen) en Optima Farma (de beroepsvereniging van de apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en managers) hebben de handen ineen geslagen en houden zich komende maanden bezig met de oprichting en het vaststellen van de criteria voor het kwaliteitsregister voor de Farmaceutisch Consulenten. Streefdatum voor de start van dit kwaliteitsregister is 1 oktober. Gezien de ontwikkelingen binnen de farmacie en de eisen die gesteld worden aan de zorgprofessionals is het ook voor de farmaceutisch consulenten van groot belang dat zij hun kennis en kunde op peil kunnen houden door middel van bij- en nascholing en dit ook kunnen aantonen in een kwaliteitsregister.

Op 22 januari jl heeft Optima Farma de problemen rondom het preferentiebeleid besproken met de verkenners van minister Schippers, Rinnooy Kan en Robert Reibestein. Ook kwamen onderwerpen naar voren als het onbegrip en de boosheid van patiënten aan de balie, de onduidelijkheid rondom vergoedingen door zorgverzekeraars en de (extra) administratieve rompslomp. Namens de apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en managers, de achterban van Optima Farma, hebben we ook onze zorgen kenbaar gemaakt over de borging van kwaliteit van de farmaceutische zorg voor de patiënt als we op deze weg blijven doorgaan. Ook maken we ons zorgen over het werkplezier van de apotheekmedewerkers die door de grote werkdruk onder hoogspanning staan. Uiteraard hebben we ook een aantal mogelijke oplossingen besproken. We zien dan ook met belangstelling het eindrapport tegemoet.

25

31-01-13 09:47

Referenties: 1. Florman S, Alloway R, Kalayoglu M, et al. Transplant Proc. 2005;37(2):1211-1213. 2. Alloway R, Steinberg S, Khalil K, et al. Transplant Proc. 2005;37(2):867-870. 3. Florman S, Alloway R, Kalayoglu M, et al. Transplantation. 2007;83(12):1639-1642. 4. van Hooff JP, Alloway RR, Trunecka P, et al. Clin Transplant 2011: 25: E1–E12 5. SmPC Prograft 6. SmPC Advagraf 7. Handleiding geneesmiddelsubstitutie KNMP/Winap, april 2010 8. Kahan BD, Welsh M, Urbauer DL, et al. J Am Soc Nephrol. 2000;11(6):1122-1131.

Verkorte product informatie Advagraf® Naam van het geneesmiddel: Advagraf 0,5 mg, 1 mg, 3 mg en 5 mg capsules met verlengde afgifte, hard, bevatten respectievelijk 0,5 mg, 1 mg, 3mg en 5 mg tacrolimus (als monohydraat). Indicaties: Profylaxe van transplantaat-afstoting bij volwassen allogene niertransplantaat- of levertransplantaat ontvangers. Behandeling van afstoting van allogene transplantaten bij volwassen patiënten die eerder zonder succes met andere immunosuppressieve geneesmiddelenwerden behandeld Farmacotherapeutische groep: Macrolide immunosuppressief middel, ATC-code: L04A A05. Dosering en wijze van toediening: Advagraf is een eenmaal daagse orale formulering van tacrolimus. Advagraf capsules dienen direct na uitname uit de blisterverpakking te worden ingenomen. De capsules dienen in zijn geheel met vloeistof (bij voorkeur water) te worden ingenomen (liefst in de ochtend) op een lege maag of ten minste 1 uur vóór of 2-3 uur na de maaltijd . Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor tacrolimus of andere macroliden of één of meer van de hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Er zijn medicatiefouten gemeld, waaronder onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde substitutie van tacrolimus formuleringen met directe of verlengde afgifte. Dit heeft geleid tot ernstige ongewenste voorvallen, waaronder transplantaatafstoting, of andere bijwerkingen die mogelijk het gevolg zijn van ofwel onvoldoende ofwel overmatige blootstelling aan tacrolimus. Patiënten dienen op dezelfde formulering van tacrolimus te blijven met het daarmee overeenkomende dagelijkse doseringsregime; wijzigingen in de formulering of het regime dienen uitsluitend plaats te vinden onder scherp toezicht van een transplantatiespecialist. Advagraf wordt niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen jonger dan achttien jaar vanwege gelimiteerde gegevens over veiligheid en/of effectiviteit. Gedurende de vroege fase post transplantatie dient controle van de volgende parameters routinematig te worden uitgevoerd: bloeddruk, ECG, neurologische- en visuele status, nuchtere bloedglucosespiegels, bloedwaarden elektrolyten (met name kalium), lever- en nierfunctietesten, hematologische parameters, bloedstollingsbepalingen en plasma-eiwitbepalingen. Fytotherapeutica die Sint Janskruid (Hypericum perforatum) bevatten dienen gedurende therapie met Advagraf te worden vermeden.. Gecombineerde toediening van ciclosporine en tacrolimus dient te worden vermeden en voorzichtigheid is geboden bij toediening van tacrolimus aan patiënten die voorheen met ciclosporine zijn behandeld. Het gebruik van grote hoeveelheden kalium of van kaliumsparende diuretica dient te worden vermeden. Bepaalde combinaties van tacrolimus met geneesmiddelen waarvan nefrotoxische of neurotoxische effecten bekend zijn kunnen het risico van deze effecten versterken. Immunosuppressiva kunnen effect hebben op de reactie op vaccinatie, en vaccinatie gedurende gebruik van tacrolimus kan minder effectief blijken. Het gebruik van levende, verzwakte vaccins dient te worden vermeden. Omdat de bloedspiegels van tacrolimus aanzienlijk kunnen veranderen tijdens episoden van diarree wordt extra monitoren van de tacrolimus concentratie aangeraden tijdens episoden van diarree. Risicopatiënten op ventriculaire- en septumhypertrofie die een substantieel hogere dosis immunosuppressiva krijgen, dienen regelmatig gemonitord te worden. Indien zich afwijkingen voordoen, dient dosisverlaging van Advagraf of overschakeling op een ander immunosuppressivum te worden overwogen. Tacrolimus kan het QT interval verlengen maar substantieel bewijs dat Torsades de Pointes veroorzaakt kan worden ontbreekt. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met de diagnose, of verdenking op congenitaal verlengd QT-syndroom. Er is melding gemaakt van de ontwikkeling van EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen. Een combinatie van immunosuppressiva, zoals het gelijktijdig geven van antilymfocytische antilichamen, verhoogt het risico op EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen. Bij EBV-virus capside antigen (VCA)-negatieve patiënten is melding gemaakt van een verhoogd risico op het ontwikkelen van lymfoproliferatieve afwijkingen. Daarom dient bij deze patiëntengroep de EBVVCA serologie bekend te zijn voordat de Advagraf behandeling wordt gestart. Tijdens de behandeling wordt het nauwkeurig volgen met EBV-PCR aangeraden. Zoals met andere immunosuppressiva dient, met het oog op potentiële risico’s op maligne veranderingen van de huid, blootstelling aan zon- en UV-licht beperkt te blijven door beschermende kleding te dragen en door zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor te gebruiken. Zoals bij andere potente immunosuppressieve middelen is het risico op secundaire kanker onbekend. Patiënten die behandeld worden met immunosuppressiva, waaronder Advagraf, hebben een verhoogd risico op opportunistische infecties (viraal, bacterieel, fungaal en protozoaal). Hieronder vallen BK-virus geassocieerde nefropathie en JC-virus geassocieerde progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML). Bij patiënten die behandeld zijn met tacrolimus is melding gemaakt van de ontwikkeling van posterior reversibel encefalopathy syndroom (PRES). Indien patiënten die tacrolimus gebruiken symptonen hebben die mogelijk duiden op PRES, dient een radiologisch onderzoek uitgevoerd te worden. Er is beperkte ervaring bij non-blanke personen en patiënten met een verhoogd immunologisch risico. Capsules bevatten lactose. De printinkt gebruikt voor opdruk van de Advagraf capsules bevat soja lecithine. Interacties: Tacrolimus wordt gemetaboliseerd via CYP3A4 in de lever en in de darmwand. Zie de complete SPC tekst voor een overzicht van geneesmiddelen waarmee een interactie bestaat. Zwangerschap, borstvoeding en vruchtbaarheid: Tacrolimus kan worden overwogen bij zwangere vrouwen indien er geen veiliger alternatief beschikbaar is. Zie volledige SPC tekst voor verdere toelichting. Bijwerkingen: Veel van de hieronder weergegeven bijwerkingen zijn reversibel en/of reageren op dosisverlaging. Volgende bijwerkingen deden zich vaak (≥ 1/100 tot < 1/10) tot zeer vaak (≥ 1/10) voor (zie de volledige SPC tekst voor de bijwerkingen met incidentie soms; zelden; zeer zelden, niet bekend). Zeer vaak: hoofdpijn, tremor, diarree, misselijkheid, nierfunctiestoornissen, diabetes mellitus, hyperglycemie, hyperkaliemie, hypertensie, abnormale resultaten leverfunctie test, slapeloosheid. Vaak: ischemische coronaire arterie aandoeningen, tachycardie, anemie, thrombocytopenie, leukopenie, afwijkende rode bloedcel analyse, leukocytose, zenuwstelselaandoeningen, convulsies, verminderd bewustzijn, perifere neuropathie, duizeligheid, sensibiliteit- en gevoelsstoornissen, verminderd vermogen tot schrijven, oogaandoeningen, wazig zien, fotofobie, oorsuizen, parenchymale long afwijkingen, dyspnoe, pleurale effusie, hoesten,faryngitis,neusverstopping en ontstekingen, maagdarm klachten, braken, gastrointestinale en abdominale pijn, ontstekingsreacties van het maagdarmstelsel, gastrointestinale bloedingen, gastrointestinale ulceratie en perforatie, ascites, stomatitis en zweervorming, constipatie, tekenen en symptomen van slechte spijsvertering, flatulentie, opzwelling en vergroting, zachte ontlasting, nierfalen, acuut nierfalen, toxische nefropathie, tubulair necrose, problemen met urineren, oligurie, blaas en urethra symptomen, uitslag, pruritis, alopecia, acne, toenemend zweten, gewrichtspijn, rugpijn, spierkrampen, pijn in de ledematen, anorexia, metabole acidosis, andere stoornissen in de electrolythuishouding, hyponatremie, hypervolemie, hyperuricemie, hypomagnesemie, hypokaliemie, hypocalciemie, verminderde eetlust, hypercholesterolemie, hyperlipdemie, hypertriglyceridemie, hypofosfatemie, primaire transplantaat dysfunctie, thromboembolische en ischemische voorvallen, vasculair hypotensieve aandoeningen, bloedingen, perifeer vasculaire aandoeningen, koorts, pijn en onbehagen, asthenie, oedeem, verstoorde gewaarwording van de lichaamstemperatuur, verhoogd alkalische fosfatase in het bloed, gewichts toename, galgang aandoeningen, hepatocellulaire schade en hepatitis, galstuwing en geelzucht, verwardheid en desoriëntatie, depressie, symptomen van angst, hallucinaties, geestelijke gestoordheid, depressieve gevoelens, stemmings-afwijkingen en stemmingswisselingen, nachtmerries. Neoplasmata, benigne, maligne en niet-gespecificeerd Patiënten die immunosuppressieve therapie ondergaan lopen een verhoogd risico op maligniteiten. Zowel benigne als maligne neoplasmata, inclusief EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen en huidmaligniteiten zijn gerapporteerd. Afleveringstatus UR Inschrijving Advagraf 0,5 mg capsules (EU/1/07/387/002); Advagraf 1 mg capsules (EU/1/07/387/004); Advagraf 3 mg capsules (EU/1/07/387/012); Advagraf 5 mg capsules (EU/1/07/387/008). Vergoeding Advagraf wordt volledig vergoed; voor prijzen zie G-standaard. Volledige productinformatie is op aanvraag verkrijgbaar bij: Astellas Pharma B.V. Postbus 108, 2350 AC Leiderdorp. Tel.: 071-5455854 Fax: 071-5455850. Datum: November 2011 Verkorte product informatie Prograft® Samenstelling: Capsules met 0,5 mg, 1 mg en 5 mg tacrolimus, concentraat voor infusie met 5 mg tacrolimus per ml. Indicaties: profylaxe van transplantaat afstoting bij allogene lever, nier of hart transplaat ontvangers. Behandeling van afstoting van allogene transplantaten die eerder zonder succes met andere immunosuppressieve geneesmiddelen werd behandeld. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor tacrolimus of andere macroliden of één der hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen: Gedurende de vroege fase post transplantatie dient controle van de volgende parameters routinematig te worden uitgevoerd: bloeddruk, ECG, neurologische- en visuele status, nuchtere bloedglucoseconcentraties, bloedwaarden elektrolyten (in het bijzonder kalium), lever- en nierfunctietesten, hematologische parameters, bloedstollingsbepalingen en plasma-eiwitbepalingen. Indien klinisch relevante afwijkingen van deze parameters worden waargenomen, dient aanpassing van het immunosuppressieve regiem te worden overwogen. Tijdens episodes van diaree dienen de tacrolimus bloedspiegels te worden gemonitord. Fytotherapeutica die Sint Janskruid (Hypericum perforatum) bevatten of andere fytotherapeutica dienen gedurende therapie met Prograft te worden vermeden Ventriculaire- en septumhypertrofie zijn in zeldzame gevallen waargenomen. Het merendeel was reversibel en betrof doorgaans kinderen met tacrolimus bloeddalconcentraties die veel hoger waren dan de maximale aanbevolen waarden. Tacrolimus kan het QT interval verlengen, bewijs voor het veroorzaken van Torsades de Pointes ontbreekt. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met de diagnose, of verdenking op congenitaal verlengd QT syndroom. Er zijn meldingen van de ontwikkeling van Epstein-Barr virus (EBV) gerelateerde lymfoproliferatieve ziekten bij met Prograft behandelde patiënten. Patiënten overgezet naar Prograft dienen geen gelijktijdige antilymfocyten behandeling te ondergaan. Van zeer jonge (< 2 jaar) EBV-VCA- negatieve kinderen is gerapporteerd dat zij een groter risico op de ontwikkeling van een lymfoproliferatieve ziekte lopen. Daarom dient in deze patiëntengroep de status van de EBV-VCA serologie te worden vastgesteld alvorens met de Prograft behandeling te beginnen. Zorgvuldige monitoring met behulp van EBV-PCR gedurende de therapie wordt aanbevolen. Een positieve EBV-PCR kan gedurende maanden aanwezig zijn maar hoeft niet persé een indicatie van een lymfoproliferatieve ziekte of lymfoom te zijn. Blootstelling aan zon- en UV-licht dient beperkt te blijven door beschermende kleding te dragen en door zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor te gebruiken. Prograft bevat lactose. Extra voorzichtigheid dient te worden betracht bij patiënten met zeldzame erfelijke aandoeningen als galactoseintolerantie, Lapp-lactase-deficiëntie of glucosegalactose-malabsorptie. Interacties: Tacrolimus wordt gemetaboliseerd via CYP3A4. Zie de complete SPC tekst voor een overzicht van geneesmiddelen waarmee een interactie bestaat. Zwangerschap en borstvoeding: Tacrolimus kan de placenta kan passeren. Prograft behandelde patiënten dienen geen borstvoeding te geven. Zie volledige SPC tekst voor verdere toelichting. Beïnvloeding van de rijvaardigheid en het vermogen om machines te bedienen: Tacrolimus kan visuele en neurologische stoornissen veroorzaken. Dit effect kan worden versterkt in combinatie met alcohol. Bijwerkingen: Immunosuppressie verhoogt de kans op infecties en kan het verloop van reeds bestaande infecties verergeren. Bovendien wordt het risico op maligniteiten verhoogd. Zowel benigne als maligne neoplasmata, inclusief EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen en huidmaligniteiten zijn in verband met tacrolimustherapie gerapporteerd. Een aantal bijwerkingen is dosisafhankelijk en reageert op dosisreductie. Volgende bijwerkingen deden zich vaak tot zeer vaak voor (zie voor de bijweringen met incidentie soms, zelden, zeer zelden en niet bekend de geregistreerde 1B-1 tekst).. Zeer vaak: hyperglycemie, diabetes mellitus, hyperkaliemie, slapeloosheid, tremor, hoofdpijn, hypertensie, diarree, misselijkheid, nierfunctiestoornissen Vaak: anemie, leukopenie, thrombocytopenie, leukocytose, afwijkende rode bloedcel analyse, hypomagnesemie, hypofosfatemie, hypokaliemie, hypocalciemie, hyponatremie, hypervolemie, hyperuricemie, verminderde eetlust, anorexia, metabole acidosis, hyperlipidemie, hypercholesterolemie, hypertriglyceridemie, andere stoornissen in de electrolythuishouding, symptomen van angst, verwardheid en desoriëntatie, depressie, depressieve gevoelens, stemmingsafwijkingen en stemmingswisselingen, nachtmerries, hallucinaties, geestelijke gestoordheid, convulsies, verminderd bewustzijn, sensibiliteit- en gevoelsstoornissen, perifere neuropathie, duizeligheid, verminderd vermogen tot schrijven, zenuwstelselaandoeningen, wazig zien, fotofobie, oogaandoeningen, oorsuizen, ischemische coronaire arterie aandoeningen, tachycardia, bloedingen, thromboembolische en ischemische voorvallen, perifeer vasculaire, dyspnoe, parenchymale long afwijkingen, pleurale effusie, faryngitis, hoesten, neusverstopping en ontstekingen, ontstekingsreacties van het maagdarmstelsel, gastrointestinale ulceratie en perforatie, gastrointestinale bloedingen, stomatitis en zweervorming, ascites, braken, gastrointestinale en abdominale pijn, tekenen en symptomen van slechte spijsvertering, constipatie, flatulentie, opzwelling en vergroting, zachte ontlasting, maagdarm klachten, lever enzym en functie afwijkingen, galstuwing en geelzucht, hepatocellulaire schade en hepatitis, galgangontsteking, pruritis, uitslag, alopecia, acne, toenemend zweten, gewrichtspijn, spierkrampen, pijn in de ledematen, rugpijn, nierfalen, acuut nierfalen, oligurie, tubulair necrose, toxische nefropathie, problemen met urineren, blaas en urethra symptomen, asthenie, koorts, oedeem, pijn en onbehagen, verhoogd alkalische fosfatase in het bloed, gewichts toename, verstoorde gewaarwording van de lichaamstemperatuur, primaire transplantaat dysfunctie. Inschrijving: Prograft 0,5 mg capsules (RVG 22236); Prograft 1 mg capsules (RVG 18107); Prograft 5 mg capsules (RVG 18108); Prograft infusieconcentraat 5 mg/ml (RVG 18109). Vergoeding: Prograft wordt volledig vergoed, voor prijzen zie G-standaard. Volledige productinformatie is op aanvraag verkrijgbaar bij: Astellas Pharma B.V. Postbus 108, 2350 AC Leiderdorp. Tel.: 071-5455854 Fax: 071-5455850. Datum: Oktober 2011

OF 1-2 2013.indd 26

31-01-13 09:47

adv Ny

lin g

rkt ijd i r u u 1

nd e

Met NYDA – gewoon weg. ®

nw e

Luizen? Neten? Paniek?

a h e r b e aa ts d h r h c o e n l o e s v g l i a e a e id n u w m u f a r v a p r e zond

Nieuw!

www.hollandpharma.nl Holland Pharma, Bosberg 41, 7271 LE Borculo

OF 1-2 2013.indd 27 adv Nyda Plus_nl_ghp2.indd 1

31-01-13 09:47 19-04-2012 16:00:09

De weg naar stabiele tacrolimus-spiegels ... 1-4

...een leven lang!

LET OP !

• Onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde verwisseling van formuleringen van tacrolimus met directe of verlengde afgifte is onveilig5,6 • Patiënten dienen te blijven op dezelfde formulering van tacrolimus met het daarmee overeenkomende dagelijkse regime; wijzigingen in de formulering of het regime dienen uitsluitend plaats te vinden onder scherp toezicht van een transplantatiespecialist ( par. 4.2)5,6 • Generieke substitutie van stoffen waarbij liever geen risico wordt genomen, vanwege veiligheid en effectiviteit, zijn stoffen met een smalle therapeutische breedte7 tacrolimus verlengde afgifte

250311-765

• Stabiele, consistente CNI-spiegels kunnen lange termijn resultaten verbeteren.8

Voor 1B-tekst en referenties zie elders in dit blad

advertentie's hardlopenV8.indd 1 OF 1-2 2013.indd 28

25-03-11 09:47 14:08 31-01-13