Angst. Met Respect. Andere mensen overkomt ook wat. Minder onzekerheid. Wees niet bang. Wies en John Aschman. Jolien Tuijl. Genieten van het najaar!

Met Respect Een uitgave van Respect Zorggroep Scheveningen

Herfst 2012

Genie te van h n e najaa t r!

Wies en John Aschman

Andere mensen overkomt ook wat Jolien Tuijl

Minder onzekerheid

Angst Wees niet bang

Angst In deze Met Respect gaat het over angst. Geen leuk onderwerp, maar het bestáát. Het is daarom het beste om erover te praten. En als het nodig is, is er iets aan te doen. Angst kunt u voor allerlei zaken hebben. Het Centraal Informatiepunt Ouderen heeft enkele handige anti-angstfolders.

Eenzaamheid Wie ouder wordt, ziet vaak anderen om zich heen wegvallen. Misschien hebt u ook wel een partner of vrienden verloren. Familie woont vaak niet meer in de buurt of komt niet meer zo vaak langs. We horen over de gevolgen daarvan: vereenzaming. Misschien bent u daar ook wel bang voor.Als u alleen bent, blijf dan niet afwachten. En blijf vooral niet thuis zitten. Ga bijvoorbeeld eten! En wel bij een van de wijkrestaurants van Den Haag aan Tafel. U ontmoet daar leeftijdgenoten en andere wijkbewoners, met wie u samen gezellig tafelt. Voor een zacht prijsje geniet u bovendien van een s makelijke en voedzame maaltijd. Er is ook een eetgelegenheid in uw buurt! Vraag de nieuwe gids Den Haag aan Tafel met alle adressen gratis bij ons aan. Computers Onze wereld staat bol van de computers en smartphones. Ouderen hebben daar nogal eens afkeer van. Ze vinden dat ze de wereld onpersoonlijker maken. Veel informatie staat ineens op internet en niet meer gewoon in een folder of krant. Nogal wat ouderen achten zichzelf

bovendien te oud voor de computer. Sommigen hebben ronduit angst voor knopjes, toetsen en beeldschermen. En toch! Talloze van uw leeftijdgenoten beleven enorm veel plezier aan de computer en internet. Ze vinden er veel informatie over liefhebberijen of interesses. Ze leren er leeftijdgenoten en gelijkgestemden kennen. Of ze e-mailen of skypen (beeldbellen) met verre (klein)kinderen. De computer maakt de wereld tegelijkertijd kleiner én groter! Ook u kunt er iets mee. Ga op ontdekkingstocht bij een computercursus voor ouderen en andere beginners! Bijvoorbeeld bij Respect Zorggroep Scheveningen. CIPO heeft een overzicht van Haagse cursussen. Dat kunt u gratis aanvragen.

Onveiligheid Waar zijn ouderen het meest bang voor? Ze antwoorden daarop vaak: voor onveiligheid. Op straat, maar ook thuis, aan de voordeur. We kennen allemaal de verhalen over straatberovingen, scheurende scooters en babbeltrucs. Maar laat uw leven daar niet door regeren. Ga bijvoorbeeld samen met iemand anders boodschappen doen. Dat is veiliger en nog gezelliger ook! De politie is zeker op dit gebied uw beste vriend. Met een speciale folder vol informatie over babbeltrucs, veiligheid in huis en op straat: Een veilig gevoel: ook voor senioren! Vraag ‘m gratis aan bij CIPO. Aanvragen? Voor CIPO hoeft u niet bang te zijn. U kunt ons gewoon vanuit uw luie stoel bellen! Om bovengenoemde folders aan te vragen bijvoorbeeld. Dat kan op werkdagen van 10.00 tot 16.00 uur, op (070) 364 38 18. Of stuur een e-mail naar [email protected].

2

Met Respect - zomer 2012 herfst 2012

inhoud Van de redactie

CIPO - Angst 2 Paul Schoof - Angst verlamt

4

Even een vraagje 5 Afhandeling nalatenschappen 6 Fam. Aschman - Andere mensen overkomt ook wat

7

Dr. Res - Aan angst kunt u zelf veel doen

8

Patricia van Reeuwijk - Praten lucht op

10

Rico Kremer - Wees niet bang voor angst

12

Dementie is geen schande 13 Joke de Klerk - Ook bij dementie zo lang mogelijk thuisblijven

14

Jolien Tuijl - Minder onzekerheid, meer kwaliteit van leven

16

Erop uit! 18 Angsten Top 10 19

De zomer ligt achter ons. Juli was fris en nat, augustus bracht zon en warmte. Nu is de herfst aangebroken. De dagen worden korter, de avonden langer en onwillekeurig staat u even stil bij alles wat komen gaat. Zoals de gezelligheid van dit seizoen maar misschien denkt u ook aan andere dingen. Uw gezondheid bijvoorbeeld, en die van de mensen om u heen. Het is niet te hopen maar op die momenten kunt u beslopen worden door angst. Angst om ziek te worden of angst voor iets ondefinieerbaars. Vaak gaat dat vanzelf over. Maar als het blijft is het goed om er iets aan te doen. Met Respect sprak met mensen die angst kennen en met mensen die daar beroepshalve iets aan kunnen doen. Het is verhelderend om hun ervaringen en adviezen te lezen en erover te praten. We wensen u vele goede momenten toe met deze nieuwe uitgave van ‘Met Respect’! Sanne van Geest, Kim van Bemmel & Annemarie Klootwijk Redactie Met Respect

Respect zoekt vrijwilligers 20 Kruiswoordraadsel en prijswinnaar zomer 2012

22

Met Respect - herfst 2012

3

Angst verlamt Mijn schoonmoeder wordt 90 jaar. Het gaat nog heel goed met haar. Alleen met het lopen voelt zij zich onzeker. “Met een rollator lopen? Kind, dat doe ik niet hoor!”, was haar reactie op dit aanbod. Haar ijdele angst, om afhankelijk te worden van hulpmiddelen of zorg, is groter dan de angst om te vallen met alle gevolgen van dien. Jammer, want het maakt haar minder mobiel. De angst houdt sommigen in de greep en beperkt de leefwereld.

“Hij vreest te vroeg, die vreest eer ’t onheil is geboren. Men maeck’ zichzelven niet ellendigh voor den tijt.” (Joost van de Vondel), ofwel: “De mens lijdt het meest voor het lijden dat hij vreest.” Soms helpt een stukje thuiszorgondersteuning juist in het gevoel van veiligheid, het gevoel gekend te zijn, en daardoor in het gevoel van autonomie. Een schip is er niet voor gebouwd om in de haven te blijven! Angst is een vreemd fenomeen. Zonder dat de mens dit zelf in de gaten heeft, is angst soms heel bepalend voor een levensloop. Doorgaans proberen we angstige gevoelens te voorkomen, maar daarmee ook de activiteiten die we als risicovol taxeren. Maar, “waarschijnlijk heeft iemand die nog nooit een fout heeft gemaakt ook nooit iets ontdekt” (Samuel Smiles 1812 -1904). Gelukkig overwinnen we onze angst vaak wel met verrassende resultaten. Ovidius (43 voor Christus tot 17 na Christus) zei: “De liefde is een bron van zorg en angst”. We mogen ons gelukkig prijzen, dat het de mens niet heeft weerhouden om lief te hebben! Onze grootste ontdekkingen zijn juist gelegen in het overwinnen van de angst. Als je 90% van je aandacht richt op die 10% die niet goed gaat in je leven, dan ga je naar verloop van tijd denken dat 90% niet goed gaat.

Dus gooi die beperkende angst over boord en verruim uw horizon. De tegenhanger van angst is “veiligheid”; dit bereikt men niet door muren te bouwen, maar door deuren te openen. Als Otto Lilienthal in 1891 niet de eerste testen met een zweefvliegtuigje deed en de gebroeders Wright in 1903 geen vluchten met het eerste gemotoriseerde vliegtuigje deden, zou de wereld er geheel anders uitzien! Het gaat in de alledaagse werkelijkheid vaak om veel bescheidener zaken, waarin we onze veiligheid zoeken. Er zit veiligheid in gereserveerdheid, maar geen aantrekkelijkheid; “het is niet makkelijk om van een gereserveerd mens te houden”, luidt een uitspraak. Indien u er in slaagt om uzelf open te stellen voor ondersteuning in uw welbevinden, levert dit wellicht veel kwaliteit van leven op. Door diverse technische hulpmiddelen thuis, kunt u een hoop aan veiligheid winnen; door een stukje begeleiding en zorgondersteuning een hoop vrijheid. Wij helpen u graag om het zelf te (blijven) doen!

Namens de Raad van Bestuur, Paul Schoof

Angst verandert niets aan het verdriet van gisteren en lost de problemen van morgen niet op. Het enige dat angst doet, is je vandaag verlammen. Corrie ten Boom 1892-1983

4


Even een vraagje Even een vraagje? is een rubriek voor iedereen die met een vraag zit. Vraagt u zich iets af en denkt u dat wij u daar bij kunnen helpen? Stuur ons dan een e-mail of een brief. Wij zullen uw vraag zo goed mogelijk beantwoorden. Dus schroom niet om

Antwoord: Geachte mevrouw Verheij, Over uw vraag zijn wij vandaag in contact getreden met een van de maatschappelijk werksters van Respect. Zij krijgen een vraag zoals die van u met regelmaat voorgelegd.

uw vraag te stellen, want misschien hebben andere lezers wel dezelfde vraag en zijn ze blij met het antwoord.

Tot wie kan ik mij wenden voor het regelen van mijn nalatenschap? Geachte heer/mevrouw, Even een vraagje. Ik heb één erfgenaam, een lief mens, maar die persoon is na mijn overlijden onbekwaam om een vermogen te beheren. Niet omdat hij dom is, maar hij heeft ADD. Hij is daardoor niet in staat alles alleen en vooral op tijd te regelen c.q. uit te voeren. Daarom wil ik voor hem iemand zoeken die kan helpen met de crematie en het verdere afhandelen van alle voorkomende zaken. Zoals; de afhandeling van de nalatenschap, er moet o.a. een huis leeg gemaakt en verkocht worden en de administratie moet worden gedaan. Daarnaast iemand die hem kan begeleiden met vermogensbeheer. Waar en tot wie kan ik mij wenden en hoe weet ik of dat betrouwbaar is? Vol verwachting kijk ik uit naar uw antwoord waarvoor bij voorbaat mijn hartelijke dank. Hoogachtend, mevrouw Verheij

Hun advies is om via de notaris een executeur te benoemen en dit vast te leggen in uw testament. Een notaris zou zorg kunnen dragen voor de uitvoering, maar u zou ook kennissen of vrienden een executie kunnen laten uitvoeren. Dat is naar uw eigen wens. Meer en goede informatie hierover kunt u ook vinden bij het Centrum Nalatenschappen. U kunt deze organisatie bereiken via www.wijzernalaten.nl. Onze maatschappelijk werksters verwijzen veel door naar deze organisatie. Maakt u zich ook zorgen over uw nalatenschap en wilt u uw zaken goed regelen? Op de volgende pagina heeft onze maatschappelijk werkster al wat informatie van www.wijzernalaten.nl voor u op een rij gezet. Wij hopen uw vraag hiermee naar behoren te hebben beantwoord.

Heeft u ook een vraag aan ons? Mail dit dan naar [email protected] of schrijf een brief naar Respect Zorggroep Scheveningen, t.a.v. de redactie Met Respect, Postbus 84050, 2508 AB Den Haag.


5

Afhandeling nalatenschappen Executeur Na een overlijden moet er veel geregeld worden. Denk hierbij aan allerlei administratieve, organisatorische en financiële zaken. Bovendien moet de nalatenschap worden afgewikkeld, zoals in het testament is vastgelegd. Voor al deze taken wordt vaak bij testament een executeur aangesteld. Is er geen executeur benoemd, dan zijn het de erfgenamen die gezamenlijk voor de afwikkeling van de nalatenschap moeten zorgdragen. Dit is in veel gevallen een onwenselijke oplossing. Het zorgvuldig afhandelen van een nalatenschap en alle andere zaken die bij een overlijden komen kijken, is namelijk geen lichte taak. Het vraagt om juridische en financiële deskundigheid en een professionele benadering. Het is een goed idee om na te denken over het benoemen van een professionele executeur. Centrum Nalatenschappen kan deze rol voor u vervullen. Kies verstandig U kunt zelf bepalen wie u als executeur wilt benoemen en het is belangrijk dit in uw testament op te nemen, zodat daar geen misverstanden over ontstaan. U kunt kiezen voor een familielid of vriend, maar bedenkt u zich dat dit een behoorlijke belasting betekent. U kunt ook een notaris of bijvoorbeeld een accountant benoemen, maar de kosten die hieraan verbonden zijn kunnen behoorlijk oplopen. Deze kosten worden uit uw nalatenschap betaald en komen dus direct in mindering op wat uw erfgenamen van u verkrijgen. Centrum Nalatenschappen beschikt over alle juridische, financiële en organisatorische expertise om uw nalatenschap snel en vlekkeloos af te wikkelen tegen een redelijke vergoeding. Zij zijn gespecialiseerd in alles wat met nalaten te maken heeft. Non-profit organisaties doen regelmatig een beroep op hun ervaring als zij tot erfgenaam benoemd zijn, maar hun kennis en ervaring is ook beschikbaar voor particulieren. Mocht u interesse hebben om Centrum Nalatenschappen tot professioneel executeur te benoemen, dan hanteren zij de volgende werkwijze: • • 6

U benadert het centrum om een afspraak te maken voor een persoonlijk gesprek. Geheel vrijblijvend komen zij bij u langs om de mogelijkheden te bespreken. Zij informeren u


•

over wat zij precies voor u kunnen betekenen, hoe u een en ander in uw testament kunt vastleg- gen en welke kosten er na uw overlijden gerekend worden voor de geboden diensten. U ontvangt dan tevens kosteloos de Vragenlijst Nalatenschap- pen. U betaalt vooraf dus helemaal niets. Kiest u na dit gesprek voor Centrum Nalaten- schappen als executeur, dan hoeft u alleen nog maar een afspraak met uw notaris te maken om uw testament aan te laten passen. Alles geregeld, een hele zorg minder.

Vragenlijst Nalatenschappen Nadenken over uw overlijden brengt veel vragen aan het licht. Niet alleen wat betreft uw testament, maar bijvoorbeeld ook over uw uitvaart. Heeft u specifieke wensen hieromtrent, dan is het verstandig deze met uw dierbaren te bespreken. Voor de nabestaanden is het ook praktisch als er een adressenlijst is van familie, vrienden, kennissen en organisaties die op de hoogte gebracht moeten worden van uw overlijden. En wat moet er bijvoorbeeld gebeuren met uw huisdieren, als u die heeft? Om alles in één keer goed te regelen en niets over het hoofd te zien heeft Centrum Nalatenschappen een uitgebreide ‘Vragenlijst Nalatenschappen’ samengesteld. Hierin komen alle onderwerpen en aandachtspunten rond uw nalatenschap aan bod. U vergeet niets en voor uw nabestaanden is het makkelijk alles op een rijtje te hebben. Voor € 19,kunt u de Vragenlijst Nalatenschappen bestellen via het aanvraagformulier. Mocht u een gesprek aanvragen over het professioneel executeurschap door Centrum Nalatenschappen, dan ontvangt u de vragenlijst geheel kosteloos. Kostenoverzicht Centrum Nalatenschappen Centrum Nalatenschappen wijkt af van het wettelijk loon voor de executeur dat gesteld is op 1% van de nalatenschap. Wij werken met een uurtarief van € 95,(2010, jaarlijks geïndexeerd met CBS-inflatie). De totale kosten voor uw erfgenamen zijn natuurlijk af hankelijk van de hoeveelheid uren die de afwikkeling van de nalatenschap vergt. Wij streven er altijd naar om de nalatenschap zo spoedig mogelijk, maar deskundig, af te wikkelen.

Andere mensen overkomt ook wat Vijf jaar geleden, op 16 september 2007, kreeg John Aschman [71] een CVA, de medische term voor beroerte. Hij raakte halfzijdig verlamd. Blijvend, zou later blijken. De revalidatie, die doorgaans na ongeveer zes maanden stopt, werd voor hem verlengd tot tien maanden. John boekte vooruitgang. Tot hij een spoedoperatie onderging en ook nog een neglect kreeg. Neglect is een aandoening waarbij de hersenen niet reageren op prikkels vanuit een lichaamshelft. In Johns geval is dat zijn linkerhelft. Hij werd geheel afhankelijk van de rolstoel en zijn fysiotherapie hield op. Vijf jaar lang probeerde zijn echtgenote Wies [69] er het beste van te maken. Nu is ze af en toe moedeloos. Hoewel zijn lichaam niet meer doet wat John wil, functioneert zijn geest wel. Hij is actief lid van de Cliëntenraad in Bosch & Duin en schrijft op de computer een boekje over zijn ervaringen en gedachten. Ook zijn wilskracht bleef overeind: ‘Ik berust er niet in dat ik geen fysiotherapie meer kan krijgen. Ooit wil ik weer lopen.’ Hoe gaan John en Wies met deze situatie om? En waar zijn ze bang voor? Voorbij John: ‘Links kan ik niks, daardoor kan ik ook rechts minder. Een scootmobiel krijg ik niet.’

Wies: ‘Dat heeft een reden, John.’ John: ‘Ik zie wel wat met mijn linkeroog, maar mijn hersenen reageren er niet op.’ Wies: ‘Beter wordt het niet.’ John: ‘Ik heb vroeger van alles gedaan: fietsen, wandelen, voetballen, tennissen, judo, paard rijden.’ Wies: ‘Dat is voorbij.’

Moeder Wies: ‘Iedereen heeft angsten. Die heb je als kind al. Mijn vader is in de oorlog omgekomen, ik was alleen met mijn moeder. In de vakantie zat ik zes weken in de werkhuizen waar mijn moeder moest poetsen. Ik kreeg een kleurboek, ik moest stil zijn. Ik had angst. Ik dacht: mijn moeder moet niet dood gaan. Dan ga ik naar een weeshuis. Mijn grootmoeder is daar grootgebracht, wat een feest was dat, maar niet heus.’ Collega’s John: ‘In het begin kreeg ik veel bezoek van collega’s. Later werd dat minder. Viel me van ze tegen. Het is niet leuk als mensen waar je zo lang mee gewerkt hebt, je in de steek laten. Dat was bij de Wegenwacht. Maar ik was er niet bang voor. Ik dacht: ik ga naar huis, daar zijn we met zijn tweeën, dan heb ik verder niemand nodig.’ Met Respect - herfst 2012

7

Moed Wies: ‘We zijn er met goede moed tegenaan gegaan. Tegenslagen verwerkt, gekeken wat nog kon en ons daarop gericht. Dat is weggezakt. We denken, dit is het dan. Ik kom elke dag naar Bosch en Duin. Ook al krijgt John zorg, ik help mee. Het is zwaar. ’s Avonds zit ik thuis te prakkizeren. Dat zet ik van me af. Je kunt er toch niets aan doen.’

heen. Het is ons overkomen. Andere mensen overkomt ook wat. Door daar aan te denken, troost ik mezelf.’

Pijn John: ‘Ik ben niet snel bang. Maar de spoedoperatie die ik achter de rug heb, zoiets wil ik nooit meer. Wat heeft dat een pijn gedaan. Ongelooflijk. En toen de behandeling daarna. Elke ochtend klapte de verple ging de wond open. Ze haalden er drie meter gaas uit. Met een douchekop spoelden ze de wond uit. En dan weer drie meter gaas erin. Als ik weer zo’n operatie zou moeten ondergaan, dan hoeft het niet meer voor mij. Laat mij dan maar gaan.’

‘Niet dat ik dood wil,

Incompleet Wies: ‘Wij zijn geen compleet stel meer, in ons gevoel. In de zomer hadden we een uitje, met de strandrups langs de branding. Ik zag mensen in ligstoelen, op handdoeken. Ik keek ernaar en het deed pijn. Zo had het bij ons ook nog kunnen zijn. Daar zet ik me over

John: ‘Maar je hebt er wel een aardige vent bijge- kregen!’ Wies: ‘Ik? Wie dan? Heb ik een andere man?’ John: ‘Sipho! De kat!’

maar ik ben er niet bang voor’ Praten John: ‘Niet dat ik dood wil, maar ik ben er niet bang voor.’ Wies: ‘Mijn grootste angst is dat ik ook een CVA krijg. Of iets anders. Dat ik niet meer voor John kan zorgen.’ John: ‘Over angst hebben we het niet met elkaar.’ Wies: ‘Wel met de huisarts. Lang geleden. Ik ben niet zo’n doktersloopster. Misschien moeten we toch eens met iemand praten . . .’

Aan angst kunt u zelf veel doen Op het fraaie Bankaplein in de Archipelbuurt is de praktijk gevestigd van Res & Hablé Huisarts en. Elke werkdag is er ’s morgens inloopspreekuur zonder afspraak; ’s middags is er spreekuur op afspraak. In verband met de aanrijdtijden voor (spoed)visites worden patiënten alleen aangenomen als ze in de directe omgeving van de praktijk wonen. Welke angsten leven bij de oudere patiënten? Zijn ze bang voor dementie? Hoe gaat de huisarts daarmee om? We praten erover met dr. Bart Res. ‘Wij moeten er altijd op bedacht zijn dat achter lichamelijke klachten een angststoornis kan schuilen.’

8


kunt concentreren, waardoor het geheugen slechter lijkt, omdat je dingen vergeet en fouten maakt. Veel mensen denken dan snel dat ze dementeren. Dan doe ik een eenvoudige test die in 10 minuten helderheid brengt.’ Deze test staat ook op internet.

Angst bij ouderen Dr. Res; ‘We hebben het dan niet over een normale, functionele angst, die je waarschuwt voor gevaar, maar over een abnormale angst, een heftige angst die ontstaat na een (minimale) prikkel en die niet passend is bij de situatie. Bij een angststoornis bij ouderen is er meestal sprake van een abnormale angst over allerlei dingen in het dagelijkse leven zonder dat daar aanleiding voor is. Dit leidt vaak tot vermijdingsgedrag (vermijden van situaties of activiteiten), eenzaamheid en isolatie en soms zelfs tot depressie.’ Bespreekbaar ‘Een angststoornis manifesteert zich vaak met lichamelijke klachten. Iemand kan moe zijn, hoofdpijn, rugklachten of buikpijn hebben. Het is de meest voorkomende psychische stoornis bij ouderen en komt voor ongeveer één op de tien ouderen (bij vrouwen vaker dan bij mannen) en wordt vaak niet herkend, omdat mensen er niet over praten. Het kan dus helpen als de huisarts, kinderen, buren, vrienden, thuiszorg of verpleging er direct naar vraagt (“voelt u zich angstig zonder dat u weet waarvoor?”).’ Behandeling Met goede voorlichting en aandacht geneest ongeveer de helft vanzelf binnen een paar maanden. Aansporen tot het doen van zinvolle en leuke dingen, meer aandacht voor uiterlijk, vrolijke mensen opzoeken, doen vaak wonderen. Belangrijk is om eerst te bedenken welke gedachten leiden tot de angst, vervolgens die gedachten opnieuw te beoordelen en om te zetten in positieve gedachten (cognitieve gedragstherapie). Soms zijn antidepressiva nodig in de behandeling of volgt er een verwijzing.

Dementie ‘Het komt voor dat iemand op spreekuur komt en zegt bang te zijn voor dementie, dat het geheugen achteruit gaat. Ik probeer te ontdekken wat er aan de hand is. Want angst en stress maken dat je je minder goed

Geluk ‘Ik houd ouderen met een angststoornis voor ook naar de positieve kant van het leven proberen te kijken. Luister naar mooie muziek, doe een spelletje, ga eens naar de kapper, maak een praatje, vraag een kleinzoon voor een computerlesje, dat is trouwens voor beiden heel erg leuk! Doe iets wat u leuk vindt en ontspanning brengt. Doe dit bewust en geniet ervan. U merkt dat de angst als vanzelf naar de achtergrond verschuift en dat u weer een gevoel van geluk krijgt.’ Reacties op dit artikel zijn welkom op [email protected]

Voor familie, mantelzorg, Thuiszorg en verpleging

Op de site van het Nederlands Huisartsen Genootschap vindt u een NHG Patiëntenbrief over gegeneraliseerde angststoornis. Daarin leest u wat dat is, de verschijnselen, het ontstaan, adviezen, medicijnen en hoe het verder gaat. Verhelderend en nuttig om te lezen en door te nemen met degene bij wie u angst vermoedt. Ga naar http://nhg.artsennet.nl, klik in de linkerkolom op ‘Direct naar NHG-Patiëntenbrieven’, klik op ‘P. Psychische problemen’ en kijk bij ‘Angststoornissen’ welke van de negen van toepassing is. www.nhg.artsennet.nl/kenniscentrum/k_voorlichting/NHGPatientenbrieven.htm#clusterP

Bent u dement? Doe de test!

De huisarts heeft een test die een eerste indruk geeft van uw cognitieve functies, ofwel hoe u informatie opneemt en verwerkt. Vragen zijn bijvoorbeeld: Welk jaar is het? Welke dag is het? In welke provincie zijn we nu? Op welke verdieping zitten we? De huisarts noemt u drie voorwerpen en vraagt u later deze te noemen. Meer over deze test vindt u op de site van BTSG, het Bureau voor Toegepaste Sociale Gerontologie, www.btsg.nl Klik in de linkerkolom op ‘Bibliotheek’ en klik onder de letter ‘M’ op MMSE.


9

Praten

lucht op

Reële angst is in principe niet verkeerd, het waarschuwt u voor onbekende of gevaarlijke situaties. Angst die niet reëel is, werkt beperkend en kan tot gevolg hebben dat u mensen en situaties gaat vermijden. Herkent u dit? We praten erover met Patricia van Reeuwijk. Zij is psycholoog bij Respect en krijgt haar patiënten vaak op verwijzing van de huisarts. Of van geestelijk verzorger Rico Kremer, naar wie zij overigens ook weleens verwijst. ‘Dat gaat vooral op gevoel, het is maar net wat iemand nodig heeft.’ Welke angsten komt zij tegen, waar komen die vandaan en hoe kun je ermee omgaan?

Er is niets mis met u Dr. Res geeft het al aan. Als de huisarts het idee heeft dat het niet om reële, functionele angsten gaat maar om angsten die iemand vooral beperken, kan 10


hij een psycholoog vragen voor een behandeling of om de patiënt te begeleiden met gesprekken om over angst te praten. Die gesprekken kunnen al veel opluchting geven. Patricia van Reeuwijk: ‘Op een gesprek met de psycholoog rust voor velen nog steeds een taboe. Mensen zeggen: ik ben toch niet gek? Bovendien: praten lost toch niks op? Dat zie ik veel bij de generatie die veelal opgegroeid is met het idee dat een mens niet moet klagen, maar moet dragen. Ze zeggen: wat is er mis met mij? Nou, helemaal niets.

‘Angst om te vallen is best reëel’ U heeft een klacht of een vraag over een angst die u beperkt in het dagelijks leven en samen met u ga ik na welke gedachten u heeft bij die angst. Ik geef een voorbeeld. Stel, u bent bang dat u op straat gaat flauwvallen. Hoe reëel is dat? Daar praten we over. Als die angst niet zo reëel blijkt te zijn, gaan we het in de praktijk uitproberen. We maken een stappenplan. U gaat eerst eens met iemand die u goed kent wandelen

of naar de supermarkt. Gaat dat goed? Hoe vaak bent u flauwgevallen? Geen enkele keer? Dan gaan we verder. Gaandeweg zult u merken dat de angst niet reëel is en daardoor zal verminderen om ten slotte te verdwijnen. U ondervindt in de praktijk dat u wel bang bent, of was, en ook dat die angst in dit geval helemaal niet nodig was.’

en niet goed behandeld worden. Bij mensen met COPD zie ik vaak de angst voor benauwdheid. Deze en andere angsten worden, als er niet over gesproken wordt, sterker en sterker en werken het vermijdgedrag in de hand. Daarom: praat over uw angsten, stop ze niet weg. Geestelijk verzorger Rico Kremer zegt hetzelfde, kijkend vanuit een spiritueel oogpunt.

Bedenk zelf de consequenties van een keuze ‘Angst om te vallen is best reëel. Vooral als iemand thuis is gevallen en een heup heeft gebroken. Die komt in het traject van ziekenhuisopname, revalidatie in een verpleeghuis, ontslag en dan weer naar huis. Waar direct de angst opdoemt: wie weet val ik weer. Die angst is reëel, maar er kan veel aan gedaan worden. Eerst leggen we op tafel welke mogelijkheden iemand heeft. Bijvoorbeeld: terug naar huis gaan, of naar een verzorgingshuis. Ik vraag mevrouw of meneer zelf beide situaties te beschrijven. Ik vraag letterlijk: hoe zou het zijn als u thuis bent? En hoe als u in een verpleeghuis zou wonen?

In de psychologie wordt zo’n vraagstuk bijvoorbeeld vanuit de cognitieve gedragstherapie benaderd. Aan de ene kant proberen we de gedachten van iemand te onderzoeken, aan de andere kant proberen we het gedrag te beïnvloeden. Cognitief wil zeggen: de invloed die het denken heeft op het gevoelsleven en het doen. Gedragstherapie is het samen in kaart brengen van het gedrag en de omstandigheden waarin dat gedrag voorkomt, en vervolgens met beter passende gedragspatronen proberen te reageren op de omstandigheden. Ik maak graag gebruik van de psychologische technieken met als doel vaardigheden aan te spreken die er al zijn, maar op dit moment, door wat voor reden dan ook, niet tot uiting komen.’

‘Iedereen komt in het leven moeilijke situaties tegen’ Naar huis betekent de eigen vertrouwde omgeving en zelfstandigheid, maar ook een reëel valrisico. Respect heeft een valadvies- en preventie team dat informatie en advies geeft om de risico’s van vallen te beperken. Een ergotherapeut van Respect, zoals Marianne Kok of Anita van der Helm, komt op huisbezoek om de situatie te bekijken en kan, als dat nodig en wenselijk is, aanpassingen en hulpmiddelen voorschrijven, zoals het verwijderen van drempels en het aanbrengen van handgrepen. Naar een verzorgingshuis betekent het opgeven van de vertrouwde omgeving en het inleveren van een stukje zelfstandigheid, maar daar staat tegenover minder valrisico en sneller beschikbare zorg. Door letterlijk uit te nodigen tot het ervaren en voelen van de keuzemogelijkheden probeer ik het proces tot het nemen van een beslissing te begeleiden. Hierbij wil ik niet voorbij gaan aan de angst die iemand voelt, maar deze juist onder ogen te zien, waardoor het meer in verhouding komt te staan tot de situatie.’

Hoe gedachten gedrag kunnen beïnvloeden ‘Bij dementerenden zie ik de angst om afhankelijk te zijn en controle te verliezen. Dat is heel naar, maar erover praten geeft in ieder geval verlichting. Andere ouderen hebben angst dat ze geen goede zorg krijgen

Gun uzelf die aandacht ‘Waar ik nu nieuwsgierig naar ben is, wie zou dit stukje gelezen hebben en wie van die lezers heeft interesse in wat ik op deze pagina heb verteld. Aan u wil ik iets meegeven. Iedereen komt in het leven moeilijke situaties tegen waar u angstig of somber van kunt worden. Is u dat weleens overkomen? Praat erover met iemand die u vertrouwt. De familie, een vriend of vriendin, een goede buurman. Of de huisarts, die u zonodig kan verwijzen naar een geestelijk verzorger, psycholoog of een andere deskundige op dit gebied. Gun het uzelf om aandacht aan uw angst te besteden!’ Reacties op dit artikel zijn welkom op [email protected] Met Respect - herfst 2012

11

Wees niet bang voor angst In zijn dagelijks werk spreekt geestelijk verzorger Rico Kremer mensen over zaken die hen bezighouden. Angst is één daarvan. Sommigen werden door hun arts naar hem verwezen, of door de psycholoog of de psychiater, anderen namen rechtstreeks contact met hem op of spraken hem tijdens een van de studiegroepen. Welke soorten angst komt Rico Kremer tegen, waar komen ze vandaag en wat kun je er aan doen? ‘Het belangrijkste is dat je angst niet wegdrukt. Laat angst waar zijn, neem het serieus en praat erover. Want angst is een goede eigenschap, het maakt ons alert en voorzichtig. Angst beschermt ons en draagt er zo mede aan bij, dat we zo lang leven.’

Klopt het verhaal? ‘Een angst die vaak ter sprake komt, is de angst voor de dood, met name de angst om dood te gaan, niet wat er na komt. Anderen hebben juist angst dat het verhaal wat hen altijd verteld is, niet klopt, dat God niet zou bestaan. Er is angst voor het laatste oordeel, om voor God te verschijnen en dat de genade de mens niet toevalt. Velen vragen zich af hoe het de wereld zal vergaan en degenen die achterblijven, de kinderen en kleinkinderen. Angst voor verlies van controle kom ik ook vaak tegen.’ Waar komt angst vandaan? ‘Heel divers. Ze kunnen een medische component hebben. Een lichte vrees kan door bepaalde medicijnen sterker worden. Angsten kunnen ook voortkomen uit patronen uit het verleden. Zoals kinderen die bang gemaakt worden voor Het Kwaad, pubers die schrik wordt aangejaagd dat bij onvoldoende beheersing alles verloren gaat. Dat zijn gezonde angsten, waardoor je dingen blijft doen die vroeger misschien nuttig waren maar nu niet meer nodig zijn. Mensen kunnen bijvoorbeeld bang zijn om gewassen te worden. Er is aangeleerde schaamte dat een vreemde aan je lichaam zit. Mensen kunnen bang zijn om morfine te krijgen, want dan ga je dood. Ook al creperen ze van de pijn, ze weigeren morfine. Angst is dan geen goed raadgever!’ Omgaan met angst De manieren hoe je kunt omgaan met angst zijn even 12


gevarieerd als de oorzaken. Bij een medische oorzaak is er vaak ook een medische oplossing. ‘Angsttherapieën helpen, maar minder als op hogere leeftijd het leervermogen en het reflecterend vermogen afnemen. De aanpak van de geestelijke verzorging is om de angst te zien zoals die is. Om die serieus te nemen, om die waar te laten zijn. Niet wegduwen, niet wegtroosten. Angstvormen uiten zich als een ui. Je kunt er telkens een laagje afpellen, telkens kom je verder. Aan de oppervlakte zit bijvoorbeeld boosheid, daaronder verdriet, dan angst, uiteindelijk wordt de diepste disbalans zichtbaar. Daar zit soms de erkenning dat je als mens maar klein en kwetsbaar bent. Dat in die diepste existentiële angst een zwart gat zit, waarvan je vervolgens beseft dat je het zelf gecreëerd hebt. Die gedachte geeft opluchting!’ Angst toptien ‘Wat ook oplucht, is een lijstje maken van uw angsten. Wat zijn uw grootste? Welke staat op één? Het is niet nodig er oplossingen bij te zetten. Veel angsten zijn niet op te lossen. Laat uw angsten maar waar zijn, praat erover, leef ze uit, lees er boeken over, denk aan zelfhulpgroepen, kortom, stop ze niet weg maar ga er actief en realistisch mee om. En neem, voor zover u dat nog niet gedaan heeft, contact op met uw huisarts. Die helpt u met beslist een stap verder!’ Rico Kremer, geestelijk verzorger

De casemanager als eerste aanspreekpunt, vertrouwenspersoon en coördinator.

dementie is geen schande De angst om zorgafhankelijk en zelfs dement te worden werd eerder al genoemd. Met Respect sprak met een echtpaar uit het Statenkwartier dat beiden overkwam. Mevrouw is dementerend, meneer heeft, zeker voor zijn hoge leeftijd, een goede lichamelijke en geestelijke conditie. ‘Maar’, zegt hij, ‘ik zie niet zo best. Gelukkig zijn de ogen van mijn vrouw wel goed. Dus zij helpt mij met kijken en ik help haar met het geheugen.’ Een mooie mix die tevens getuigt van hun realisme en optimisme. Hoe is hun verzorging georganiseerd en waar zijn zij bang voor? Omwille van hun privacy volstaan we in dit artikel met ‘mevrouw’ en ‘meneer’. ‘Wie ons kent, weet ook van onze situatie. Je moet er het beste van maken.’

dat zelf noemt, en gevallen. Ik kan mij dat nog herinneren. Eerst dacht ik dat het niet zo belangrijk was, maar later bleek dat de val ernstige gevolgen had.’

Even alleen Meneer: Onze huisarts heeft destijds het proces in gang gezet, omdat hij aanwijzingen had dat er sprake was van dementie. Herhaaldelijk heb ik mijn vrouw gezegd dat dementie helemaal geen schande is en dat het bij de leeftijd hoort. Het is een ontwikkeling die je niet kunt tegenhouden en waar je je bij neer moet leggen. Mijn zorg – geen angst – is dat ze mij kwijtraakt en er even alleen voor staat, voordat de kinderen haar liefdevol kunnen opvangen. Nu weet ik dat de vertrouwde thuiszorgers er snel zijn voor deskundige hulp.

Het gevecht Hoe vond u dat? Mevrouw: ‘Het was een spannende periode. Ook al omdat we niet zo mobiel zijn. Wat er door mij heen ging? Ik dacht: “Nu begint het gevecht. Het gevecht om hem in leven te houden.” Onze wereld draaide volledig om. Goed dat de Thuiszorg zo kordaat heeft ingegrepen.’

Geslipt Wanneer was u bang? Mevrouw: ‘Hij is een keer in de douche geslipt, zoals hij

Erkentelijk Meneer: ‘Het was een forse beenwond, ik kreeg antibiotica, echter zonder enig effect. Ik zag het niet, maar René van Respect Thuiszorg wel. Op een vrijdagavond. Hij zei: “Met dat been kunt u niet tot maandag blijven zitten.” Hij nam direct maatregelen, belde een dokter en die zorgde voor ziekenhuisopname en de operatie. Ik ben de Thuiszorg daar nog steeds zeer erkentelijk voor. René zegt bescheiden dat al zijn collega’s, Karin, Corrie, Dorien en anderen, exact zo gehandeld zouden hebben.’

Meneer: ‘Angst had ik toen wel. De angst dat het met dit been niet goed zou aflopen. Dat ik moeizaam zou gaan lopen, of helemaal niet meer, en dus minder goed voor mijn vrouw zou kunnen zorgen. Het is voor ons een rustgevend gevoel om te ervaren hoe Respect Thuiszorg ons hielp en helpt, dat ze ons goed kennen en achter ons staan.’ Met Respect - herfst 2012

13

De bevrijding Had u angst om de Thuiszorg binnen te laten? Meneer: ‘Helemaal niet. Ik dacht, ik zie wel wie er komt. De eerste die kwam was, meen ik, Dorien. Met haar klikte het direct. Net als met Joke de Klerk, onze casemanager. Ook met haar hebben we die klik.’ Dacht u niet: nu komt de hulpverlening, dit is het einde? Meneer: ‘Nee. We dachten: daar komt bevrijding van.’ Bevrijding? Mevrouw: ‘Ja, zo voelde ik dat. Net als bij de dokter, als die naar je luistert en iets voorschrijft, dan voel je je rustiger, dat werkt bevrijdend.’

De angst Waar denkt u aan, als u aan angst denkt? Mevrouw: ‘We waren in de oorlog in Berlijn, we deden iets geheims in de U-bahn, de metro zeg maar, en ineens kwamen daar die Nazi’s aangestormd, we konden geen kant uit, zelfs als ik er nu nog aan denk, komt die angst weer, daar kom ik niet los van.’ Meneer: ‘Bang om te sterven, ach weet je, als het leven klaar is met jou en jij kunt niets meer bijdragen aan het leven van anderen, dan is dat het einde, ik accepteer dat. Het is een proces, je wordt geboren, je maakt je levensfasen door en dan is er het einde, ook dat moet je aanvaarden. Wij hebben geboft dat we elkaar vroeg leerden kennen en nog steeds samen zijn.’

Ook bij dementie

zo lang mogelijk thuisblijven Dementie is de verzamelnaam voor aandoeningen die te maken hebben met stoornissen in stemming, gedrag en verstandelijke vermogens, waaronder het geheugen, veroorzaakt door bepaalde afwijkingen in de hersenen. Men raakt gedesoriënteerd in tijd, plaats en persoon. Symptonen die zich kunnen voordoen, zijn onder meer continu hetzelfde zeggen of doen, verhalen verzinnen om lege plekken op te vullen, achterdochtig worden, verzamelen, vervaging van normen, hallucineren en stoornissen in het kortetermijngeheugen. Dementie komt voor bij ouderen, bij vrouwen meer dan bij mannen. We praten erover met Joke de Klerk van Respect. ‘Op deze ziekte rust nog steeds een groot taboe, terwijl het juist helpt door er open over te praten.’

Wat is een casemanager? De functie van Joke de Klerk is casemanager. Wat is dat? ‘Veel mensen hebben een beeld dat niet overeenkomt met de werkelijkheid en het is onze eerste zorg om dat helder te maken. Men denkt: casemanager, die komt de boel overnemen om mij zo snel mogelijk naar een verpleeghuis te laten verhuizen. Nou, zo is het dus helemaal niet. We streven juist naar het tegenovergestelde: mensen zo lang mogelijk thuis laten wonen, op een verantwoorde en veilige manier. Ook voor dementerenden, want op het gebied van hulp en zorg is veel mogelijk.’

Aanspreekpunt en coördinator Casemanagers Anne Glas en Nel Vreugdenhil zijn collega’s van Joke en herkennen deze situatie. 14


‘Wij organiseren alle zorg rond een cliënt die nodig is en dat doen we altijd in overleg met de cliënt zelf, de partner, de kinderen of een mantelzorger. De cliënt houdt zelf de regie. Wij fungeren als eerste aanspreekpunt, vertrouwenspersoon en coördinator van alle zorgverleners, zoals de ergotherapeut voor een woning aanpassing, de fysiotherapeut voor bijvoorbeeld loopoefeningen thuis en de thuiszorg voor bijvoorbeeld een douchebeurt, hulp bij het aankleden en het innemen van medicijnen.’

Thuis kennismaken Joke de Klerk: ‘De huisarts verwijst zijn patiënt naar een specialist, zoals dokter Blauw van Bronovo, die, soms samen met psychiater Jolien Tuijl, met de patiënt spreekt en een diagnose stelt. Als die diagnose

dementie is, raadt dr. Blauw aan een casemanager in te schakelen. Via hem, de psycholoog, de psychiater of ons eigen Psychogeriatrisch Advies Team krijgen wij de verwijzing. De diagnose nemen we altijd door met onze specialiste ouderengeneeskunde, om te zien aan welke punten we extra aandacht moeten besteden. Vervolgens maken we telefonisch een afspraak met de cliënt of een mantelzorger voor een huisbezoek. Vaak wordt onze hulp al tijdens dit telefoongesprek afgeketst, omdat, zegt men, we niet nodig zijn en omdat het eigenlijk best goed gaat. Dat respecteren we, maar wij houden wel een vinger aan de pols.’

Afstemming en samenhang ‘Als we bij de mensen thuis komen, bemerken we vaak dat er angst is. Angst om, ik hoor het nog heel vaak, ‘opgeborgen’ te worden, weg uit het eigen, vertrouwde huis. Dan helpt het als ik uitleg wat wij doen. Wat Anne en Nel al zeiden, het gaat om het organiseren van alle zorg. Iemand die vergeetachtig wordt, kan dat zelf niet. We zorgen ook voor afstemming en samenhang. Dat niet, om maar een voorbeeld te noemen, op hetzelfde tijdstip, drie verschillende zorgverleners op de stoep staan. Wij nodigen de cliënt, de partner of een mantelzorger uit om deel te nemen aan het zogenaamde Multidisciplinair Overleg, waarin we het persoonlijke Zorgleefplan van de cliënt bespreken.’

Indicatie en overleg ‘In het Statenkwartier kom ik sinds februari dit jaar bij een ouder echtpaar waarvan de vrouw dementerend is [zie pag. 13]. Ze staan open voor onze zorg, ze zien

ons meer als goede kennissen en dat maakt het voor ons makkelijker. We praten open over de toekomst. Als meneer iets overkomt, dan gaat mevrouw het in haar eentje niet redden. Meneer is daar heel reëel in en heeft ons toestemming gegeven om voor zijn vrouw een indicatie aan te vragen voor plaatsing in een verzorgingshuis. Ook de kinderen hebben hierin een stem. Het geeft meneer rust dat, als hij er niet meer zou zijn, de zorg voor mevrouw goed geregeld is.’

Angst voor het woord ‘Er is heel veel angst, alleen al voor het woord dementie. Veel mensen die van hun arts vernemen dat ze dementie hebben, klappen direct dicht en durven er niet over te praten. Er zit een taboe op. Men denkt: ik ga geestelijk steeds verder achteruit, dat ga ik niemand vertellen.

‘Doorbreek het taboe maar’ Wij weten vanuit onze ervaring dat praten juist wel helpt. Het schept duidelijkheid, het kweekt begrip en het maakt hulp uit de directe omgeving mogelijk. Zo blijft de kring om een cliënt in tact, in plaats van kleiner te worden door de ziekte verzwijgen. Doorbreek het taboe maar.’ Reacties op dit artikel zijn welkom op [email protected]

Joke de Klerk, casemanager Met Respect - herfst 2012

15

Minder onzekerheid, meer kwaliteit van leven Veel mensen die ouder worden, hebben angst dement te worden of hun partner dement te zien worden. Dat is een buitengewoon onaangenaam gevoel.

Zijn

er

aanwijzingen

dat

het

gaat

gebeuren? Een onderzoek is raadzaam. Zeker weten is vaak beter te verdragen dan vrezen. Bovendien kunnen er vervolgens hulp en zorg ingeschakeld worden. Is er geen reden om aan dementie te denken en helpt geruststelling niet, dan kan gezocht worden naar een oorzaak voor deze angst. We praten erover met Jolien Tuijl, psychiater bij Gezondheidscentrum Hubertusduin van Bronovo, en gespecialiseerd in ouderen. ‘Laat het uitzoeken, maak een einde aan de onzekerheid.’ Jolien Tuijl, psychiater

Piekeren ‘De meeste mensen die bij ons op spreekuur komen, zijn verwezen door de huisarts, die het raadzaam vindt ons ook eens te laten praten met mevrouw of meneer. Het komt vaak voor dat angst niet als angst herkend wordt, bijvoorbeeld bij de paniekstoornis, die heftige lichamelijke klachten geeft. Andere angststoornissen zijn de vergeetfobie en de zogenaamde piekerstoornis. Mensen met een piekerstoornis maken zich heel veel zorgen over allerlei gebeurtenissen. Natuurlijk kan er van alles gebeuren. Maar ze malen de hele dag, terwijl dit een aandoening is die goed behandeld kan worden.’

slaapproblemen en verminderde eetlust. Dan is het een goed idee om het te laten behandelen. Mensen bij wie piekeren nooit eerder als een stoornis is herkend, kunnen enorm opknappen van een behandeling. Bij een angststoornis kan de behandeling bestaan uit gedragstherapie, dus praten, opdrachten uitvoeren en ontspanningsoefeningen doen. De behandeling kan ook bestaan uit medicijnen, of een combinatie van beide.’

‘Piekeren kan gepaard gaan met lichamelijke klachten’ Medicatie

Behandeling ‘Piekeren voegt niets toe. Het is prima als u een paar keer aan iets denkt, maar als iets zich onvrijwillig aan u opdringt en blijft opdringen, is dat heel vervelend. Het kan gepaard gaan met lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid, gespannen spieren, 16


‘Een angststoornis kan veroorzaakt of verergerd wor den door de medicatie die voor een andere aandoening gebruikt wordt. Daar kunnen we winst boeken door te kijken of die medicatie anders geregeld kan worden. Bijvoorbeeld door ermee te stoppen, de dosis aan te passen of over te stappen op een ander medicijn.’

Doorverwijzen ‘In Hubertusduin doen wij diagnostiek – zoeken naar en benoemen van de oorzaak van de klacht – en kunnen we eventueel kortdurend behandelen. Met onze bevindingen kunnen de verpleeghuisarts en de huisarts vaak weer verder. We kunnen ook doorverwijzen naar een psycholoog [bijv. Patricia van Reeuwijk, pag. 10], een geestelijk verzorger [bijv. Rico Kremer, pag. 12], een maatschappelijk werker of een ouderenconsulent van een welzijnsorganisatie.’

Zelfs bij dementie zijn er bijkomende zaken zoals angst en prikkelbaarheid, die behandeld kunnen worden. Een onderzoek maakt een eind aan de onzekerheid en brengt meer kwaliteit van leven. Als uw huisarts u verwijst naar mijn collega dr. Blauw, internist ouder engeneeskunde, of naar mij, helpen wij u graag verder.’

‘Praat eerst eens met uw huisarts’ Kwaliteit van leven ‘Als wordt vermoed dat angst of nervositeit een rol speelt bij uw klachten, wil ik u het volgende meegeven: laat het uitzoeken. U zit nergens aan vast. Blijkt het een angststoornis te zijn, dan is behandeling mogelijk. Dus praat eens met uw huisarts, laat het uitzoeken, daar bent u nooit te oud voor. Reacties op dit artikel zijn welkom op [email protected] Meer over angststoornissen vindt u op de site van de Angst, Dwang en Fobiestichting, www.adfstichting.nl. Klik in de linkerkolom op ‘Angst en dwangstoornissen’ en kies ‘Test uw eigen angst’

Hoe herkent u een paniekaanval?

Hoe herkent u een piekerstoornis?

Bij tenminste 4 van deze symptomen: •

Hartkloppingen

•

Rusteloosheid

•

Zweten

•

Irritaties

•

Trillen of beven

•

Snel vermoeid zijn

•

Ademnood

•

Concentratieproblemen

•

Het gevoel te stikken

•

Prikkelbaarheid

•

Pijn op de borst

•

Verhoogde spierspanning

•

Misselijkheid

•

Slaapproblemen

•

Duizeligheid

•

Koude rillingen of warmtevlagen

•

Angst om de controle te verliezen

•

Angst om dood te gaan

Let op: Sommige klachten kunnen ook symptomen zijn van andere aandoeningen. Daarom is het altijd goed eerst uw huisarts te raadplegen.


17

Erop uit! Open Havendag in Scheveningen

Intocht Sint Nicolaas

6 oktober 2012

17 november 2012

Op zaterdag 6 oktober 2012 van 11.00 tot 16.00 uur openen de ondernemers in de haven van Scheveningen hun deuren om bezoekers kennis te laten maken met het werken in en rondom de haven. Naast de bloeiende vishandel bruist de haven van de activiteiten.

Aankomst in de haven van Scheveningen, waarna een rijtoer volgt door Den Haag.

Kom tijdens de Open Havendag kijken hoe de vissers hun netten boeten, hoe de zojuist gevangen vis wordt schoongemaakt of hoe zo’n visserskotter er nu eigenlijk uitziet. Volg de spanning op de visafslag. Snuif de zilte lucht op van verse vis en proef de sfeer en de gezelligheid op een van de vele terrassen rond de haven. Locatie: Haven van Scheveningen

Rabo Beach Challenge 17 november 2012 De Rabo Beach Challenge is een mountainbike strandtocht tussen Scheveningen en Noordwijk. Al jaren verzamelen wielerliefhebbers zich op het Zuid-Hollandse strand om de strijd aan te gaan met de elementen, andere deelnemers en met zichzelf!

18


Locatie: Haven

Dagen om niet te vergeten: 4 oktober

Dierendag

28 oktober

Wintertijd

31 oktober

Halloween

11 november

Sint-Maarten

5 december

Sinterklaas

25/26 december

Kerst

31 december/ 1 januari

Oud en Nieuw

Angsten Gevraagd aan senioren op straat... A. Mijn angst-toptien is . . .

B. Wat is uw angst-toptien?

1. . . . dat ik op straat flauwval

1. . . .

2. . . . dat het niet goed gaat met de kinderen en

2. . . .

3. . . .

de kleinkinderen

3. . . . dat ik ernstig ziek word 4. . . . dat ik vereenzaam 5. . . . dat ik een zware operatie moet ondergaan 6. . . . dat ik dement word 7. . . . dat ik mijn zelfcontrole verlies 8. . . . dat ik geen goede zorg krijg

4. . . . 5. . . . 6. . . . 7. . . . 8. . . .

9. . . . dat ik niet meer voor mijn partner kan zorgen

9. . . .

10. . . . dat mijn sterven pijnlijk en langdurig zal zijn

10. . . .

En wat doet u hiermee? C. Tien tips voor ontspanning

D. Tien tips om gezond oud te worden

1. Luisteren naar muziek die u nog nooit gehoord

1. Doelen stellen

heeft

2. Bewaar uw gevoel voor humor en wees niet lang

2. Computerles van een kleinkind of een

boos

vrijwilliger

3. Zorg voor voldoende beweging

3. Een hapje eten restaurant ’t Bosch-Uitje van

4. Zorg voor voldoende slaap

Bosch & Duin

4. Meedoen met spelletjes in het verzorgingshuis

of wijkcentrum

5. Films kijken, videotheek 6. Wandelen, park, supermarkt, museum, boulevard

5. Probeer te leren van verliezen, teleurstellingen en tegenslagen 6. Koester vriendschappen en onderhoud uw contacten 7. Denk regelmatig aan alles waar u dankbaar voor

of trots op bent

8. Streef ernaar om te zorgen voor mensen of

7. Leesclub, studiegroep, praatgroep, bibliotheek

dieren

8. Het verhaal schrijven over uw leven

9. Wees matig met eten en eet minstens tweemaal

9. Met elkaar zingen

10. Leren chatten met de kleinkinderen

10. Geniet van de kleine dingen van het leven

per week vis

Bron: http://www.ouderenpsychiatrie.nl, waar u de tips voor € 0,45 excl. BTW kunt bestellen in de vorm van een boekenlegger. Heeft u zelf leuke tips? Mail ze naar [email protected]. Met Respect - herfst 2012

19

Respect zoekt vrijwilligers

Wie had dat van Els gedacht, dat ze ooit nog eens in een seniorenhuis zou gaan helpen? Zijzelf allerminst. Toch is het zo. Ze kwam alleen te staan en constateerde op een bepaald moment ‘. . . dat muren geen antwoord geven. Toen dacht ik: nu moet ik echt iets doen.’ Haar werk als vrijwilliger loopt als een trein. ‘Het verrijkt me!’ Ze betekent heel veel voor de ouderen die ze regelmatig spreekt. Mensen als Els zijn goud waard en bij Respect zijn ze hard nodig. Om de werving te ondersteunen, hebben Ineke Duijvestijn en Sibilla van der Kooy oktober uitgeroepen tot Maand van de Vrijwilliger. Jong en oud zijn welkom. ‘Het is verbazingwekkend om te zien dat een klein beetje moeite zoveel voldoening oplevert – zowel voor de ouderen als voor de vrijwilliger!’ 20


Word ook vrijwilliger Ineke en Sibilla zijn ‘Coördinatoren Vrijwilligers’. Hun werk bestaat uit het werven en begeleiden van vrij willigers. Ineke: ‘Iedereen heeft talenten. Samen met u kijken we wat u leuk vindt en wat u goed kunt. Grenzeloze mogelijkheden Sibilla: ‘Vindt u het leuk om iets met bloemen te doen? Dan kunnen wij u helpen met het opzetten van bijvoorbeeld een bloemschikcursus. Tekent u graag? Of wandelt u liever? Kaarten, biljarten, jeu-de-boulen? Luisteren naar en praten over muziek? Een brief schrijven? Boeken lezen en bespreken? Iets doen met de laptop? Foto’s van de kleinkinderen in de computer zetten, bewerken en printen? Misschien schenkt u toch het liefst koffie of helpt u bij de maaltijden, bij Respect kan veel, zo niet

alles. En als het nog niet bestaat en er is behoefte aan, dan starten we met u een nieuwe activiteit.’

Angst voor mogelijkheden ‘Als gezelschapsmaatje komt u, bijvoorbeeld een of twee keer per week of eens in de veertien dagen, een uurtje bij uw ‘bewoner’ langs. Die wordt ’s morgens wakker en denkt: Há! Vandaag komt mijn gezelschapsmaatje! Die kijkt uit naar uw komst, want ook al woont een oudere in een van onze huizen, hij of zij kan zich best eens eenzaam voelen. Alleen al de voorpret van een gezellig uurtje kan die angst doen verdampen.’ Omdat het leuk en belangrijk is Waarom zou iemand vrijwilligerswerk bij Respect komen doen? ‘Iedereen heeft zijn eigen reden. De een zegt: ik wil iets voor een ander doen. Een ander heeft tijd over. Jongeren zeggen: de oudere generatie heeft veel voor ons gedaan, laten we iets terugdoen. Wat hen ook aanspreekt is elkaar iets leren. Zij leggen bijvoorbeeld internet uit, terwijl de ouderen vertellen over hun leven, hun werk, de maatschappij zoals die was. Vrijwilligerswerk geeft in ieder geval voldoening, het is heerlijk om mensen blij te maken en te zien glunderen. Dit werk doet u niet omdat het moet, maar omdat u het leuk vindt, omdat het belangrijk voor de oudere is.’

‘Kleine moeite, grote voldoening.’ Reiskosten en attenties Wie vrijwilliger bij Respect wordt, kan rekenen op een vergoeding voor de reiskosten, jaarlijks een dagtocht, een geschenk met kerst en andere attenties en een lunch bij activiteiten die ’s morgens beginnen en ’s middags doorgaan.

Bij Respect is oktober maand van de vrijwilliger! Loopt u even binnen? U bent van harte welkom voor een persoonlijke kennismaking op een van de informatiebijeenkomsten voor vrijwilligers. Welke locatie en datum kiest u? Maandag 15 oktober 16:00 – 19:00 uur Het Uiterjoon, Vissershavenstraat 277, 2583 DG Den Haag

Maandag 22 oktober 15:00 – 18:00 uur Bosch & Duin, Scheveningseweg 76, 2517 KZ Den Haag

Dinsdag 23 oktober 16:00 – 19:00 uur Deo Gratias, Badhuisweg 115, 2587 CE Den Haag

Voor actuele vacatures, zie onze website www.rzgs.nl

UITNODIGING Heeft u interesse in vrijwilligerswerk bij Respect? Wilt u er meer over weten? Komt u dan naar een van onze informatiebijeenkomsten. Zie voor de gegevens het kader hiernaast op deze pagina. Aanmelden kan via: [email protected] of (06) 145 13 127 [email protected] of (070) 306 9104 Links: Sibilla van der Kooy, Rechts: Ineke Duijvestijn


21

KRUISWOORDRAADSEL Vul de woorden in volgens de gegeven omschrijvingen. Breng vervolgens de letters over naar de gelijkgenummerde vakjes onder de puzzel. Bij de juiste invullingen leest u een spreekwoord of gezegde. Horizontaal: 1.kwijt raken 6.afdeling 9.watering 10.Europeese munt 11.niet gehuwd 15.omroep 16.pijn 17.eerwaarde 18.bos 20.onderweg bezoeken 22.sedert 23.aankomstruimte 24.oosterlengte 26.Nieuw-zeeland 27.sappig 28.aquariumvisje 30.lidwoord 31.uitroep van blijdschap 32.blijkens de akte 34.leesvoer 35. herinneren 38.boom 39.meisjesnaam 40. bijwoord 41.deel van een schip 42.terugtrekking 46.publieke omroep 48.ongegronde angst 50.bazige vrouw 52.Anonieme Alcoholisten 53. editie 54.por 56.angstig persoon 59.Europeese voetbalbond 60.gevangenisruimte 61.holte onder de arm 62.nominatie Verticaal: 1.parasiet 2.isolement 3.bepaald schoeisel 4.roem 5.honderd jaar 6.uitroep van pijn 7.beroemde geleerde 8.vrees om te sterven 10.jongensnaam 12.plechtige belofte 13. opbeuren 14.domkop 19.twijfels 20.supermarkt 21.oude lengtemaat 25.tandpastaverpakking 29.nachtkleding 33.meisjesnaam 35.hectoliter 36.deel van een huis 37.blaffende hondjes 40. boekenclub 43.vod 44.rivier in Rusland 45. persoonlijk vnw 47.bindmiddel 49.schimmel 51.bijnaam van Abraham Lincoln 55.vliegende schotel 57.voegwoord 58.voetbalterm

De oplossing van de puzzel kunt u tot 1 december 2012 sturen naar de redactie van Met Respect (zie colofon) Oplossing Quiz-filippine Met Respect zomer 2012 “De toekomst is een gesloten boek” Van harte gefeliciteerd! Mw. T.M. van Vliet De prijs komt zo snel mogelijk naar u toe!

22


1 9

2

3

5

6

19

2

11 19

4

12 16

13

20

14 17

18

31

32

35

25 28

28

33

34

36

26 29

34

30

21

37

38

39

40 41

45 50

19

22

24 20

15

7

21

27

8

10

18

23

7

42 46

51 56

47

43

44

48

52

49

53

57

54

58

60

59

61

2

6

26

58

62

3

42

28

33

55

4

47

13

22

39

36

28

62

45

22

38

60

23

13

2

1

4

3

2

Colofon Met Respect is een uitgave van Respect Zorggroep Scheveningen en verschijnt 4 keer per jaar. Het magazine wordt gratis verspreid in Scheveningen en directe omgeving onder inwoners van 65 jaar en ouder. Met Respect biedt senioren inzicht in het aanbod van/en mogelijkheden op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Derde jaargang Nummer 3, herfst 2012 Oplage: 16.000 exemplaren Verschijnt 4 keer per jaar Voor gratis abonnementen, reacties op artikelen en advertentiemogelijkheden kunt u terecht bij de redactie. Redactieadres Respect Zorggroep Scheveningen T.a.v. Redactie Met Respect Postbus 84050 2508 AB Den Haag telefoon 070 - 306 10 20 www.rzgs.nl [email protected]

scootmobielberging.nl Elke scootmobiel verdient de beste bescherming Voor minder validen is een scootmobiel onmisbaar. Toch is de woonruimte vaak ontoereikend om een scootmobiel veilig te stallen. In de buitenlucht staat een scootmobiel bloot aan de weersomstandigheden, het risico op beschadiging en de mogelijkheid dat uw scootmobiel gestolen wordt. Een scootmobielberging is een robuuste en praktische kluis die optimale bescherming geeft voor ieder type scootmobiel.

Eindredactie Respect Zorggroep Scheveningen Sanne van Geest - Barendse Kim van Bemmel - Roeleveld Annemarie Klootwijk - Pronk Redactie Respect Zorggroep Scheveningen LMP Communicatiestrategie en Creatie Vormgeving en productie LMP Communicatiestrategie en Creatie Fotografie Ronald van Erkel Richard Lutz

Kijk op onze website voor meer informatie en bestelmogelijkheden.

T. 06 14 71 50 53 Scootmobiel AD 120x85 1

-

E. [email protected]

-

Drukwerk Senefelder Misset, Doetinchem

I. www.scootmobielberging.nl 25-06-2012 11:41:30


23

Adressen en telefoonnummers Respect Zorggroep Scheveningen

Woonzorgcentra

Postbus 84050, 2508 AB Den Haag

Respect Woonzorgcentrum voor intensieve zorg Bosch en Duin

Respect Servicebureau (070) 306 91 70 Meer informatie vindt u op www.rzgs.nl

•B osch en Duin biedt onder andere specialistische verpleeghuiszorg als COPD-zorg, Palliatieve zorg en Revalidatiezorg •Z involle dagbesteding en behandeling: Deeltijdbehandeling (somatiek en psychogeriatrie)

Stichting Vrienden van Respect Rekeningnummer 240314603 Zorg bij u thuis

Respect Thuiszorg • • • • • •

Verzorging, verpleging en individuele begeleiding Nachtzorg Alarmteam Zorgcoördinatie met één aanspreekpersoon Casemanagement Abonnement Zeker Thuis, eventueel aangevuld met alarmering

Bezoekadres: Scheveningseweg 76

Respect Woonzorgcentrum Het Uiterjoon • In- en aanleunwoningen •K ortdurend verblijf: Bijvoorbeeld na ziekenhuisopname

Advies en Behandel Centrum • • • • • •

Fysiotherapie Ergotherapie Logopedie Diëtetiek Geriatrie Seniorfit

• • • • •

Psychologie Maatschappelijk werk Praktijkondersteuner huisarts Psychogeriatrisch Advies Team Valpreventie Advies Team

Bezoekadres: Scheveningseweg 76. De medewerkers van genoemde afdelingen komen ook bij u thuis!

Bezoekadres: Vissershavenstraat 277

Respect Woonzorgcentrum Deo Gratias • In- en aanleunwoningen •Z involle dagbesteding: Dagverzorging •K ortdurend verblijf: Bijvoorbeeld na ziekenhuisopname

Restaurants Bezoekadres: Badhuisweg 115

Restaurant ’t Bosch-Uitje Scheveningseweg 76 [email protected] (070) 306 10 20

Respect Prins Willemhof • Seniorenwoningen

Restaurant De Vliegende Schotel Badhuisweg 115 [email protected] (070) 350 30 31

Bezoekadres: Hoge Prins Willemstraat 12-160

Restaurant Het Kombuis Vissershavenstraat 277 [email protected] (070) 352 92 92 www.rzgs.nl

Angst. Met Respect. Andere mensen overkomt ook wat. Minder onzekerheid. Wees niet bang. Wies en John Aschman. Jolien Tuijl. Genieten van het najaar!

Recommend Documents