ANALYSE SCOPE 3 EMISSIES 2012 SOGETI NEDERLAND B.V

ANALYSE SCOPE 3 EMISSIES 2012 SOGETI NEDERLAND B.V.

Auteur

Jasper Kips

Versie

V1.2

Plaats

Vianen

Kenmerk

Analyse Scope 3 emissies 2012 Versie informatie

VERSIE INFORMATIE Versie C0.1 V1.1 V1.2

Datum 13-01-2013 11-02-2014 23-02-2014

Bijzonderheden Eerste conceptversie Verbetering nav opmerking Dnvgl Verbetering nav opmerkingen Erica Hendriks

Auteur Jasper Kips Jasper Kips Jasper Kips

Copyright Sogeti Nederland B.V. © te Vianen Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt (voor willekeurig welke doeleinden) door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Sogeti Nederland B.V.. Dit rapport is enkel en alleen bedoeld voor intern gebruik voor hierboven genoemd(e) bedrijf/bedrijven.

Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

II

Analyse Scope 3 emissies 2012 Verzendlijst

VERZENDLIJST Naam

Bedrijf/Functie

Piet Wybe Wagter Laurens den Breems Monique van Ruitenburg Francesco Huitema Jolanda Verstappen Johan Flikweert Jack van de Linde Els Reinders Leo Vissers Corporate communications

Sogeti, Directie Sogeti, Manager Mobiliteit Sogeti, Manager HRM


Sogeti, Manager Procurement Sogeti, Manager Facilities Sogeti, Manager Delivery-Verwerving Sogeti, Manager ITICS NE Sogeti, Corporate Communications DNV GL, Lead auditor t.b.v. website

V1.2

III

Analyse Scope 3 emissies 2012 Inhoudsopgave

INHOUDSOPGAVE VERSIE INFORMATIE ......................................................................... II VERZENDLIJST .............................................................................. III INHOUDSOPGAVE ........................................................................... IV 1

INLEIDING .............................................................................. 1

2

DE WAARDEKETEN VAN SOGETI ..................................................... 2

3

2.1

Upstream emissies .................................................................................2

2.2

Downstream emissies ..............................................................................2

RELEVANTE CATEGORIEËN SCOPE 3 EMISSIES SOGETI ........................... 4 3.1

Scope 1 en 2 CO2 emissies Sogeti................................................................4

3.2

Dominantie analyse scope 3 CO2 emissies Sogeti ............................................5

3.3

4

4.2

3.2.2

Downstream emissies ....................................................................6

Resultaat dominantie analyse scope 3 emissies Sogeti ......................................8

Zakelijk verkeer via openbaar vervoer ....................................................... 11 4.1.1

Sogeti ..................................................................................... 11

4.1.2

NS.......................................................................................... 11

4.1.3

BCD ........................................................................................ 11

Afvalverwerking .................................................................................. 12 4.2.1

Sogeti ..................................................................................... 12

4.2.2

Leveranciers ............................................................................. 12

4.2.3

Afvalverwerkers ........................................................................ 12

KWANTIFICEREN VAN DE EMISSIES ................................................. 14 5.1

5.2

6

Upstream emissies .......................................................................5

IDENTIFICEREN VAN PARTNERS IN DE WAARDEKETEN .......................... 11 4.1

5

3.2.1

Zakelijk verkeer via openbaar vervoer ....................................................... 14 5.1.1

Sogeti ..................................................................................... 14

5.1.2

NS business card ........................................................................ 14

5.1.3

BCD ........................................................................................ 15

Afvalverwerking .................................................................................. 15

REDUCTIEDOELSTELLINGEN ........................................................ 17 6.1

Ambitieverklaring Sogeti Nederland BV ...................................................... 17

6.2

Algemeen .......................................................................................... 17

6.3

Zakelijk verkeer via openbaar vervoer ....................................................... 17

6.4

Afvalverwerking .................................................................................. 18

BIJLAGE 1 ONDERBOUWING OMVANG CATEGORIEEN .................................. 20 Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

IV

Analyse Scope 3 emissies 2012 Inleiding

1

INLEIDING

Doel van Sogeti is het voeren van een winstgevende, groeiende en duurzame onderneming. Integraal onderdeel van ons beleid is onze maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid naar onze klanten, onze medewerkers en de samenleving. Certificering volgens de CO2 prestatieladder sluit aan bij dit beleid. In augustus 2012 heeft Sogeti het CO2 bewust certificaat niveau 3 behaald. In november 2012 heeft Sogeti niveau 4 behaald. Voor niveau 4 is het noodzakelijk om de meest materiële scope 3 emissies in kaart te brengen. Scope 3 emissies (of overige indirecte emissies) zijn een gevolg van de activiteiten van Sogeti, maar komen voort uit bronnen die geen eigendom zijn van, noch beheerd worden door Sogeti. Deze emissies moeten worden geïdentificeerd en gekwantificeerd conform de WBCSd/WRI GHG scope 3 standaard. Het doel hiervan is om te komen tot een rangorde van de meest materiële scope 3 emissiebronnen. Deze rangorde wordt bepaald op basis van criteria gegeven door de nieuwe WBCSD/WRI GHG scope 3 accounting standard. Aan de hand van deze rangorde worden de onderwerpen geselecteerd voor twee ketenanalyses. In de ketenanalyse wordt de CO2 emissie in gehele keten van een product of dienst geanalyseerd. Met behulp van zo’n analyse kan Sogeti bepalen hoe zij invloed kan uitoefenen op een reductie van deze CO2 emissie in (een deel van) haar waardeketen. De analyse gebeurt aan de hand van de vier stappen uit het GHG protocol. Deze vier stappen zijn: 1. Het beschrijven van de waardeketen; 2. Het bepalen van de voor Sogeti relevante categorieën scope 3 emissies; 3. Het identificeren van partners in de waardeketen; 4. Het kwantificeren van de emissies. Deze vier stappen worden per stap uitgewerkt in de hierna volgende hoofdstukken van dit document. Uiteindelijk worden aan de hand van de uitkomsten, de reductiedoelstellingen en maatregelen vastgesteld en beschreven, conform de eisen beschreven onder 4.B.1 van het handboek CO2 prestatieladder. Halfjaarlijks zal worden gerapporteerd aan de stakeholders over de voortgang ten opzichte van deze reductiedoelstellingen (eis 4.B.2).


V1.2

1

Analyse Scope 3 emissies 2012 De waardeketen van Sogeti

2

DE WAARDEKETEN VAN SOGETI

Sogeti Nederland B.V. heeft in Nederland 6 vestigingen (2012), het hoofdkantoor is gevestigd in Vianen. Bij Sogeti Nederland werken in 2012 bijna 2.800 medewerkers die met hun ICT vakmanschap een bijdrage leveren aan het resultaat van haar opdrachtgevers. Werkzaamheden worden verricht vanuit een Sogeti kantoor of op locatie van een opdrachtgever. Sogeti is een ICT-dienstverlener en produceert geen goederen. Sogeti realiseert ICT gerelateerde opdrachten voor haar klanten, vanaf de architectuur tot de oplevering en het beheer. Bij het realiseren van haar opdrachten, maakt Sogeti gebruik van hulpmiddelen van leveranciers. Na realisatie van de opdracht door Sogeti, wordt deze onderdeel van de bedrijfsvoering van haar klant.

Hulpmiddelen leveranciers

Realisatie opdracht Sogeti

Bedrijfsvoering klant

Figuur 1. Waardeketen Sogeti

2.1

Upstream emissies

Voor de realisatie van opdrachten maakt Sogeti gebruik van zowel goederen als diensten van leveranciers. De voornaamste goederen die Sogeti afneemt zijn kantoorartikelen, IT werkplek apparatuur en kantoormeubelen. De voornaamste diensten die Sogeti afneemt zijn ingehuurd personeel, licenties, telecommunicatie verbindingen, het inkopen van reizen en de reizen zelf. Sogeti streeft naar duurzaam ondernemen. Sogeti wil met haar bedrijfsactiviteiten bijdragen aan het creëren van lange termijn waarde voor mensen binnen en buiten de onderneming, voor het leefmilieu en voor de economie. Dit streven naar duurzaamheid verwacht Sogeti ook van elke onderneming waarmee zij zaken doet, zoals leveranciers en partijen waarmee Sogeti een samenwerkingsverband aangaat. Sogeti verwacht dat de partijen waarmee zij zaken doet de verplichtingen naleven die voortvloeien uit nationale en internationale wet- en regelgeving en die in een opgestelde duurzaamheidverklaring zijn beschreven. Het uitvoeren van een ketenanalyse draagt bij aan inzicht in de scope 3 emissies rondom hulpmiddelen om zo samen met leveranciers op zoek te gaan naar reductiemogelijkheden.

2.2

Downstream emissies

Sogeti levert voornamelijk IT diensten in de vorm van detachering van personeel. Daarnaast wordt er door Sogeti dienstverlening geleverd in de vorm van het aannemen van uitbesteedde werkzaamheden. In de praktijk worden deze diensten gelverd, of op klantlocaties, of op Sogeti locaties door het bedienen van apparatuur Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

2

Analyse Scope 3 emissies 2012 De waardeketen van Sogeti

van de klant. Door middel van Green ICT dienstverlening draagt Sogeti bij aan reductie van CO2 emissies bij klanten. Denk hierbij aan zaken als “Het nieuwe werken”, Virtualisatie van omgevingen en het ontwerpen van een duurzame ICT architectuur. Opgemerkt moet worden dat deze invloed afhankelijk is van opdrachten die aan Sogeti worden verstrekt. Het is wel haast onmogelijk om deze bijdrage te kwantificeren. Niet alleen moeten er gevens zijn over hoeveel de te onderscheiden gebieden aan CO2 uitstoten, ook zijn eenduidige impact analyses niet voor handen.


V1.2

3

Analyse Scope 3 emissies 2012 Relevante categorieën scope 3 emissies Sogeti

3

RELEVANTE CATEGORIEËN SCOPE 3 EMISSIES SOGETI

Het handboek CO2-Prestatieladderi hanteert de volgende diagram voor het bepalen van de scope:

Figuur 2. Scopediagram CO2 emissies volgens SKAO1

Om de relevante scope 3 emissies te identificeren, worden de volgende criteria gehanteerd. Criteria Omvang Invloed Betrouwbaarheid Kritisch

3.1

Omschrijving mate van bijdrage aan de totale scope 3 emissies de mate van invloed die Sogeti heeft op reductie van de scope 3 emissie in hoeverre is de beschikbare data betrouwbaar in hoeverre is de categorie kritisch voor de bedrijfsvoering van Sogeti

Scope 1 en 2 CO2 emissies Sogeti

Ter vergelijking geeft onderstaande tabel de meetresultaten weer voor de scope 1 en 2 emissies van Sogeti over 2012. Referentietabel meetresulaten Aantal medewerkers in dienst CO2 emissie (ton) scope 1, directe emissie CO2 emissie (ton) scope 2, indirecte emissie

10.462,28 3155,25

CO2 emissie per medewerker 2789 3,75 1,13

CO2 emissie (ton) totaal

13.617,53

4,89

1

CO2 emissie totaal

SKAO Staat voor Stichting Klimaat vriendelijk Ondernemen en Aanbesteden


V1.2

4


3.2

Totaal Scope 3 CO2 emissie Sogeti

In totaal is er in scope 3 een emissie van 570,84 ton CO2 Referentietabel meetresulaten

CO2 emissie totaal

Aantal medewerkers in dienst CO2 emissie (ton) scope 3, Overige indirecte emissie

3.3

570,84

CO2 emissie per medewerker 2789 0,24

Dominantie analyse scope 3 CO2 emissies Sogeti

De dominantie analyse is uitgewerkt aan de hand van de criteria. In onderstaande tekst worden de criteria achtereenvolgens toegelicht zoals op Sogeti van toepassing.

3.3.1 •

Upstream emissies Zakelijk verkeer via openbaar vervoer; Ongeveer tweederde van al onze medewerkers voert dagelijks zijn/haar werkzaamheden uit op een klantlocatie. Hiermee is vervoer naar en van een klantlocatie een belangrijk onderdeel van ons primaire bedrijfsproces en daarmee kritisch te noemen. Arbeidsvoorwaardelijk heeft iedere medewerker de mogelijkheid om gebruik te maken van de NS business card om te reizen met het openbaar vervoer. Bij de transacties via de NS business card wordt geen onderscheid gemaakt in het soort trein. Verder is reizen via andere vormen van collectief vervoer onvoldoende inzichtelijk omdat niet alle openbaar vervoerbedrijven zijn aangesloten bij NS businesscard. Transacties die naast de NS business card betrekking hebben op openbaar vervoer worden via ons declaratiesysteem ingediend. Ons declaratiesysteem biedt niet de mogelijkheid om het soort vervoer en het aantal gereisde kilometers inzichtelijk te maken. De meeste reizen zijn met de trein of gecombineerd met de trein gemaakt. Zakelijk verkeer via openbaar vervoer bedraagt ongeveer 187,09 ton CO2 emissie. Dit is 0,06 ton CO2 emissie per medewerker in 2012. 1503 medewerkers, 1472 met nationaal openbaar vervoer en31 per internationale trein, hebben met het OV gereden, hetzij via de NS Businesscard, hetzij door zelf de reis te betalen, en daarna declareren. De CO2 uitstoot komt per OV gebruiker neer op 0,11 ton. Volledige onderbouwing en berekening van deze cijfers zijn terug te vinden in bijlage 1. De betrouwbaarheid van deze cijfers is redelijk te noemen. In alle gevallen zijn deze terug te vinden in rapportages. De cijfers zijn echter niet zuiver omdat nog niet alle vervoerbedrijven in 2012 zijn aangesloten. Ook is wel het aantal ritten met bus, tram of metro bekend, maar niet het aantal kilometers dat met deze vormen van vervoer is gemaakt. Ervaring leert ook dat niet alle uitgevoerde reizen, die door de medewerker achteraf kunnen worden


V1.2

5


gedeclareerd, ook daadwerkelijk worden gedeclareerd. Verder is de openbaar vervoer vorm niet exact te bepalen en zijn er verschillende berekeningsmethodieken en brongegevens gebruikt bij de vaststelling van de cijfers. Deze zijn echter wel allemaal te onderbouwen en te herleiden naar een bron. De invloed die Sogeti heeft op reductiemaatregelen in deze categorie is tweeledig. Enerzijds wordt de medewerker gestimuleerd om zoveel mogelijk via openbaar vervoer te reizen in plaats van met de auto of ingeval van buitenlandse reizen het vliegtuig. Dit levert een positieve bijdrage aan reductie op scope 1 en 2 emissie, maar betekent een hogere emissie in deze categorie. Anderzijds kan in het kader van “het nieuwe werken” worden gekeken naar een efficiënter gebruik en bezetting van de vervoersmiddelen door middel van bijvoorbeeld stimulerende maatregelen in overleg met de betrokken partijen. Dit heeft overigens niet direct een reductie tot gevolg in de berekeningen, omdat hiermee de uitstoot per gereisde kilometer niet direct omlaag gaat, maar als er efficiënter gebruik wordt gemaakt, kan dit uiteindelijk resulteren in minder uitstoot per reiziger.

• Woon-werkverkeer; Bijna 85% van onze medewerkers voert dagelijks zijn/haar werkzaamheden uit op een klantlocatie. Hiermee is vervoer naar en van een klantlocatie een belangrijk onderdeel van ons primaire bedrijfsproces en daarmee kritisch te noemen. Deze scope 3 emissie heeft hoofdzakelijk betrekking op mobiliteit per auto. In de CO2 footprint berekening van Sogeti wordt dit onderdeel ook al meegenomen in de categorieën personenvervoer conventionele auto’s (business car travel) en personenvervoer privé auto zakelijk gebruik (personal car for business travel. Alle maatregelen die worden genomen om de CO2 emissie van de bovengenoemde categorieën te reduceren, zijn hiermee ook van toepassing op het woon werkverkeer. De invloed van Sogeti op deze categorie is groot. Door allerlei stimuleringsmaatregelen (al dan niet in samenwerking met leveranciers) met betrekking tot gebruik openbaar vervoer, carpoolregelingen, elektrisch of hybride autorijden en “het nieuwe werken” en “het groene rijden”, kan het gedrag van onze medewerkers positief worden beïnvloed. Hoewel de invloed van Sogeti hierop groot is, wordt om bovenstaande redenen, en omdat SKAO deze emissie tot scope 2 rekent, wordt de scope 3 emissie voor deze categorie hier niet verder uitgewerkt.

3.3.2

Downstream emissies

• Afvalverwerking; De kantoren bieden werkplekken en opleidingsfaciliteiten voor onze medewerkers. Zij dragen daarmee direct bij aan het afvalvolume van Sogeti. Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

6


Het afvalvolume wat voortkomt uit werkzaamheden op een klantlocatie, wordt niet meegenomen in onze scope 3 emissie. De goederen die als afval worden aangeboden, dragen zowel direct als indirect bij aan het bedrijfsproces. Deels zijn deze ondersteunend aan het primaire bedrijfsproces, zoals (vervangbare) IT middelen en papier, maar deels zijn deze ook niet bedrijfskritisch zoals verpakkingsafval, koffiebekers en andere soorten die indirect gerelateerd zijn aan het bedrijfsproces. Sogeti heeft bij de selectie van haar afvalverwerker vooral gelet op de verantwoorde wijze waarop deze met dit proces omgaat. De invloed van Sogeti op deze categorie is groot. Enerzijds kan bij inkoop van gebruiksgoederen al rekening gehouden worden met de CO2 emissie, dit geldt ook voor het afvoeren van de gebruiksgoederen. Anderzijds speelt ook hier gedrag van de medewerkers weer een grote rol, bewustwording en stimuleringsmaatregelen kunnen een groot effect hebben. Afvalverwerking bedraagt ongeveer 375,57 ton CO2 emissie. Dit is 0,13 ton CO2 emissie per medewerker in 2012. Volledige onderbouwing en berekening van deze cijfers zijn terug te vinden in bijlage 1. De betrouwbaarheid van deze cijfers is redelijk. In alle gevallen zijn deze terug te vinden in rapportages van de leverancier. De cijfers zijn echter niet zuiver omdat papier zowel onder deze categorie valt als in de volgende categorie. Tevens is de exacte wijze van verwerken van ons afval niet bekend, waardoor we gemakshalve van een gemiddelde conversiefactor zijn uitgegaan. Verder is de afvalverwerker niet voor al onze kantoren dezelfde. De kantoorpanden waar we een gedeelte van in gebruik hebben, vallen niet onder het contract van onze afvalverwerker. Omdat hier niet bekend is hoe groot de afvalstroom is, en welk deel daarvan werkelijk aan Sogeti kan worden aangerekend, is afval hier buiten beschouwing gelaten. Het aantal medewerkers dat van deze twee locaties gebruik maakt is, naar de aard van het primair bedrijfsproces van Sogeti, niet betrouwbaar vast te stellen. • Papierverbruik; Het papierverbruik van Sogeti is afgeleid van de output van onze multifunctionals. Hieronder worden prints, kopieën en faxen gerekend. Enveloppen en briefpapier worden hier ook bij gerekend. Papier draagt direct en indirect bij aan het bedrijfsproces en is daarmee redelijk kritisch. Inmiddels zijn er al veel initiatieven ondernomen om papierverbruik terug te dringen. Medio 2010 zijn alle kopieerapparaten vervangen door zogenaamde Multifunctionals. Deze hebben een lager energieverbruik en printen gebeurt alleen als de medewerker zijn toegangspas langs de reader bij de printer haalt. De printers staan standaard ingesteld op dubbelzijdig afdrukken en gebruiken FSC papier. Veel output van interne bedrijfsprocessen is inmiddels gedigitaliseerd. Er zijn steeds meer middelen ter beschikking om papier te vervangen, ook bij klanten. Sogeti heeft een app ontwikkeld waarmee paperless office wordt ondersteund. De invloed van Sogeti op deze categorie is daarmee groot, omdat deze zich niet alleen beperkt tot haar eigen bedrijfsvoering, maar ook succes heeft bij haar klanten. Papierverbruik bedraagt ongeveer 8,18 ton CO2 emissie. De CO2 emissie van papierverbruik per medewerker komt hiermee op 0,002 ton. Volledige onderbouwing en berekening van deze cijfers zijn terug te vinden in bijlage 1. Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

7


•

Elektriciteitsverbruik op klantlocaties; Een belangrijk deel van de bedijfsvoering van Sogeti bestaat uit het detacheren van personeel, of het inzetten van teams op locatie bij de klant. Bij de klant kan een medewerker op twee manieren impact hebben op het elektriciteitsgebruik bij de klant.Enerzijds is er impact op het elektriciteitsgebruik door gebruik te maken van zaken die nodig zijn om de werkzaamheden uit te voeren. Denk hierbij aan verlichting, airconditioners en werkplek middelen zoals dekstops of laptops, door de klant of door Sogeti ter beschikking gesteld. De invloed van de medewerker beperkt zich meestal tot het gebruik van de computer. Verlichting en airconditioning zijn bijna altijd per (deel van het) gebouw geregeld, en vaak onafhankelijk van de aanwezigheid van de medewerker. Dat maakt dat de directe invloed die al onze medewerkers op klantlocatie kunnen uitoefenen, op het totaal van de CO2 uitstoot van Sogeti, gering is. Uitgaande van een verbruik van 70 kWh voor een laptop, komt de totale CO2 uitstoot tussen de 50 (100% groene stroom) en 76 ton (100% grijze stroom) uit. Dat is nog geen procent van de totale CO2 uitstoot van Sogeti. De invloed die Sogeti kan uitoefenen is matig. Weliswaar kan Sogeti Het Nieuwe Werken stimuleren bij haar medewerkers –waardoor het elektriciteitsgebruik bij de klanten afneemt- maar is hiervoor sterk afhankelijk van het beleid van de klanten hierop. Daarnaast neemt het elektriciteitsgebruik bij de klanten wel af, maar het totale elektriciteitsgebruik niet, de bron verandert, naar bijvoorbeeld Sogeti of de medewerker. In feite is het een zero sum game, waar Scope 3 uitstoot verplaatst naar Scope 2. Hoewel de dominantie van deze factor hoog lijkt, wordt zij niet meegenomen in het bepalen van de te beïnvloeden factoren. Niet alleen omdat zij (nog) niet te kwantificeren is op een betrouwbare wijze, maar ook omdat het ‘slechts’ de bron van uitstoot verplaatst en niet in kwantitatieve zin afneemt.

•

Energieverbruik toeleveranciers en uitbesteedde werkzaamheden; Sogeti heeft diverse leveranciers ten behoeve van het primaire bedrijfsproces. Om de bijdrage van deze leveranciers te schatten is de leverancierslijst bekeken en zijn de leveranties die reeds in andere categorieën scope 3 emissies zijn opgenomen geschrapt. Aan de hand van de omvang van de inkoop is een top 10 gemaakt. Hieruit komt naar voren dat inkoop van diensten (waaronder inhuur mensen) en licenties de grootste bijdrage leveren aan het primaire inkoopproces. Ondanks de duurzaamheideisen die Sogeti stelt in haar inkoopovereenkomst, zijn er geen cijfers te achterhalen die een zuivere weergave zijn van deze inkopen. Er zijn bijvoorbeeld wel kentallen per ingehuurde medewerker, maar die hebben betrekking op de scope 1 en 2 emissies van de leverancier. Voor licenties zijn geen CO2 emissiegegevens bekend.

•

Overige verbruiksgoederen; Omdat de meeste verbruiksgoederen (en diensten) die bijdragen aan het primaire bedrijfsproces van Sogeti reeds benoemd zijn, is te verwachten dat de bijdrage aan de totale scope 3 CO2 emissie niet groot is. Deze categorie zal verder niet worden beschreven.

3.4

Resultaat dominantie analyse scope 3 emissies Sogeti

Om het resultaat vast te stellen, is de volgende schaalverdeling gebruikt. Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

8


Hoog = +++ Matig = ++ Laag =+ Niet vastgesteld =Voor de vaststelling van de omvang zijn de cijfers gehanteerd die het resultaat zijn van de onderbouwing van de omvang van de categorieën in bijlage 1. Categorieën waarvan de cijfers op dit moment niet te achterhalen zijn, worden aangeduid met een – (= niet vastgesteld). De verklaring hiervoor is terug te vinden in de omschrijving van de categorieën in paragraaf 3.2.


V1.2

9


Aan de hand van de voorgaande dominantie analyse levert deze schaalverdeling het volgende resultaat op. Categorie Zakelijk verkeer via openbaar vervoer Woon werkverkeer Afvalverwerking Papierverbruik Elektriciteitverbruik op klantlocaties Energieverbruik toeleveranciers Overige verbruiksgoederen

Omvang in ton 187,09

Omvang in % 32,77%

Betrouwbaarheid ++

Invloed

Kritisch

resultaat

+++

+++

2

375,57 8,18 -

65,79% 1,43% -

++ ++ -

+++ +++ +++ ++ + +

+++ + ++ +++ ++ +

4 1 3 5 6 7

Op basis van de bovenstaande resultaten, zijn de volgende categorieën geselecteerd voor stap 3 en 4. Deze worden in de volgende hoofdstukken uitgewerkt. •

•

Zakelijk verkeer via openbaar vervoer; op grond van de berekening is deze categorie niet het grootst in omvang (32,77%) in scope 3. Wel is de invloed die Sogeti kan uitoefenen op deze categorie groot en is deze categorie kritisch voor het primaire bedrijfsproces. Afvalverwerking; op grond van de berekening is deze categorie het grootst in omvang (65,79%) in scope 3. Alhoewel afvalverwerking niet direct gerelateerd is aan het primaire bedrijfsproces, is de invloed van Sogeti op deze categorie groot.


V1.2

10

Analyse Scope 3 emissies 2012 Identificeren van partners in de waardeketen

4

IDENTIFICEREN VAN PARTNERS IN DE WAARDEKETEN

4.1

Zakelijk verkeer via openbaar vervoer

Het zakelijk verkeer via openbaar vervoer bestaat voor Sogeti uit 3 onderdelen. • Nationale OV-reizen geboekt via NS business card; • Nationale OV-reizen gedeclareerd bij Sogeti; • Internationale OV-reizen geboekt via BCD.

4.1.1

Sogeti

De belangrijkste partner die in alle 3 de onderdelen naar voren komt is Sogeti, in de hoedanigheid van haar medewerkers, maar ook in de vorm van beleidvorming en faciliteren in keuzemogelijkheden op het gebied van mobiliteit. De invloed van Sogeti is hiermee divers en groot te noemen. Sogeti is ook betrokken als beheerder van het declaratiesysteem waarmee OV-reizen die niet met de NS businesscard worden geboekt worden gedeclareerd. Dit systeem zou meer inzicht kunnen geven in het soort vervoermiddel en het aantal gereisde kilometers. Omdat dit eerder invloed heeft op de cijfers en niet direct op reductie, laten we deze verder buiten beschouwing.

4.1.2

NS

NS business card wordt gefaciliteerd door NS. NS is daarmee ook een partner in de waardeketen. Voor de NS is het vervoeren van reizigers door middel van treinen het primaire bedrijfsproces. De CO2 cijfers van het NS vervoerproces bestaan uit 2 componenten: 1. uitstoot gerelateerd aan het stroomverbruik via de bovenleiding. 2. uitstoot gerelateerd aan het vervoer per dieseltrein. (bron: Energie Efficiëntie en CO2 uitstoot NS vervoerproces)

Op basis van het rapport “CO2 voetafdruk Nederlandse Spoorketen” Utrecht februari 2011, blijkt dat het overgrote deel van de CO2 footprint van de Nederlandse spoortketen, komt door de CO2 uitstoot van de treinen zelf.. De NS doet zelf aan het verminderen CO2 uitstoot door middel van Energie efficentie en groene stroom. De doelstelling van de NS is om in de periode 2011-2016 een efficiencyverbetering van 2% van het totale energiverbruik per jaar te realiseren. (Bron: MJA-Sectorrapportage 2011 Railsector). De invloed die Sogeti heeft op de 2 componenten van het vervoerproces is nihil. Sogeti kan wel invloed uitoefenen op het gebruik door haar medewerkers van het vervoerproces. Verder kan Sogeti haar ICT vakmanschap inzetten om de NS als klant te voorzien in ICT oplossingen die bijdragen aan reductie van CO2 emissie.

4.1.3

BCD

Alle internationale (OV) reizen worden geboekt via een extern reisbureau, BCD. Voor BCD is het boeken van reizen het primaire bedrijfsproces. CO2 cijfers die betrekking hebben op het primaire bedrijfsproces van BCD zijn niet bekend. Aangenomen mag worden dat BCD als dienstverlener (boeken van reizen kan gezien worden als Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

11


dienstverlening) de grootste emissiebronnen heeft in elektriciteit en gasverbruik voor het gebruik van haar panden. De invloed van Sogeti hierop is nihil. Wel heeft Sogeti invloed op de wijze van internationaal reizen door haar medewerkers. De CO2 emissie van reizen per trein ligt lager dan van vliegen. Sogeti kan haar medewerkers stimuleren om indien mogelijk met de trein te reizen in plaats van met het vliegtuig. Ook hierbij kan Sogeti haar ICT vakmanschap inzetten om door middel van ICT oplossingen een bijdrage te leveren aan de reductie van CO2 emissie.

4.2

Afvalverwerking

De categorie afvalverwerking kan ook weer worden uitgesplitst in een aantal onderdelen. • Bedrijfsafval • Papier/kartonafval • Afvoer (vervangbare) ICT middelen • Afvalwater restaurants

4.2.1

Sogeti

Ook voor deze categorie geldt dat Sogeti als belangrijke partner kan worden aangemerkt voor alle hierboven vermelde onderdelen. Het gaat hierbij om gedrag van medewerkers met betrekking tot afval (zowel op Sogeti kantoren als op klantlocaties), maar ook om inkoop van goederen die afval veroorzaken en om de wijze waarop met afval wordt omgegaan.

4.2.2

Leveranciers

Afval komt voort uit gebruikte goederen die zijn ingekocht bij leveranciers. Uit bedrijfsvoeringkritische overwegingen zullen de leveranciers niet met naam worden genoemd. Aan de hand van de onderdelen kunnen wel de belangrijkste leveranciers worden bepaald: • Leverancier ICT middelen in de vorm van laptops en ICT infrastructuur. • Leverancier printers en toebehoren (printpapier en toners) • Leverancier enveloppen en briefpapier • Leverancier bedrijfsrestaurants Sogeti verwacht dat de partijen waarmee zij zaken doet de verplichtingen naleven die voortvloeien uit nationale en internationale wet- en regelgeving en die in een opgestelde duurzaamheidverklaring zijn beschreven. De invloed van Sogeti op de primaire bedrijfsprocessen van haar leveranciers is nihil, echter kan wel worden gelet op de CO2 emissie van de producten die een leverancier in haar assortiment heeft of op de markt zijn.

4.2.3

Afvalverwerkers

Voor de verwerking van ons afval hebben we te maken met diverse partijen, waarbij specialisatie in het soort afval een grote rol speelt. De grootste partij is SITA. Deze draagt zorg voor verwerking van ons bedrijfsafval, papier en karton, de vetputten van de restaurants en afvoer van afval wat in een ecobox kan en mag. Ook hiervoor geldt dat Sogeti verwacht de partij waarmee zij zaken doet de verplichtingen naleven die voortvloeien uit nationale en internationale wet- en regelgeving en die in een opgestelde duurzaamheidverklaring zijn beschreven. Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

12


De invloed van Sogeti op de primaire bedrijfsprocessen van haar afvalverwerkers is nihil, echter kan bij selectie van de afvalverwerker wel worden gelet op de wijze waarop deze hun primaire bedrijfsproces uitvoeren.


V1.2

13

Analyse Scope 3 emissies 2012 kwantificeren van de emissies

5

KWANTIFICEREN VAN DE EMISSIES

5.1


Het zakelijk verkeer via openbaar vervoer bestaat voor Sogeti uit 3 onderdelen. • Nationale OV-reizen geboekt via NS business card; • Nationale OV-reizen gedeclareerd bij Sogeti; • Internationale OV-reizen geboekt via BCD.

5.1.1

Sogeti

Met betrekking tot zakelijk verkeer via openbaar vervoer in de waardeketen is de medewerker van Sogeti de belangrijkste partner. Iedere medewerker heeft arbeidsvoorwaardelijk de mogelijkheid om gebruik te maken van de NS business card. Reizen die niet via de NS business card kunnen worden geboekt, omdat de betreffende vervoermaatschappij niet is aangesloten bij NS business card, kunnen worden gedeclareerd. Internationale reizen worden geboekt via BCD, een extern reisbureau. Hieronder zijn de cijfers weergegeven over 2012 die betrekking hebben op medewerkers en zakelijk vervoer via openbaar vervoer. Type Sogeti medewerkers Actieve NS business card gebruikers Declarerende medewerkers Internationale trein reizende medewerkers

5.1.2

Aantal 2789 1426

Percentage van totaal 100% 51%

46

1,56%

31

1,11%

NS business card

De NS business card wordt gefaciliteerd door NS. Het primaire bedrijfsproces van NS is vervoer van reizigers per trein. Eerder is beschreven uit welke componenten het vervoerproces volgens NS bestaat. Deze componenten hebben uitsluitend betrekking op het vervoer en dus niet op de volledige waardeketen van het NS vervoerproces, zoals bouw van de treinen en afvoer van treinen. Aangezien we als Sogeti geen invloed hebben op de gehele waardeketen, voegt het niets toe om hier verder op in te gaan. Mobiliteit is voor Sogeti bedrijfskritisch, maar ook de grootste CO2 emissiebron. Omdat reizen per trein minder CO2 emissie veroorzaakt dan reizen per auto en Sogeti om die reden het reizen per trein in plaats van per auto stimuleert, zou het logisch zijn dat deze scope 3 categorie niet zou reduceren, maar juist toenemen. Om die reden hebben we ter vergelijking in de cijfers weergegeven wat de besparing aan CO2 emissie volgens de NS is door middel van reizen per trein in plaats van per auto. De afgelegde reiskilometers zijn overgenomen uit de rapportage die Sogeti jaarlijks ontvangt van NS business card.


V1.2

14


De conversiefactoren die betrekking hebben op het NS vervoerproces zijn niet eenduidig. In de jaarlijkse MI rapportage van NS business card zijn andere conversiefactoren vermeld dan op de NS site. Wat de oorzaak is van dit verschil is niet direct te achterhalen. Om die reden zijn de cijfers gehanteerd zoals vermeld in het handboek CO2 prestatieladder V2.1. Omdat niet inzichtelijk is welke vorm van openbaar vervoer is gekozen, is de factor voor treinreis met onbekend treintype gehanteerd. Ditzelfde geldt voor de conversiefactor voor de autokilometers. Hier is gekozen voor de factor E, brandstoftype niet bekend, omdat niet inzichtelijk is welke type auto’s zijn blijven staan voor de trein. Soort vervoer Trein Auto Besparing

5.1.3

Afgelegde km’s 2.612.012 2.612.012

Conversiefactor gr/km 65 210

CO2 uitstoot ton 169,77 548,78 584,52

BCD

Het boeken van internationale reizen, zowel vlieg- als treinreizen, vindt plaats via ons externe reisbureau BCD. Omdat er verder geen CO2 emissie cijfers bekend zijn van hun primaire bedrijfsproces en ook hierbij geldt dat reizen per trein minder CO2 emissie veroorzaakt dan vliegen, hebben we ter vergelijking de cijfers weergegeven van de besparing die behaald is door te reizen per trein in plaats van per vliegtuig. De afgelegde kilometers per trein zijn niet bekend, de gegevens zijn overgenomen uit de ecochecker die te vinden is op de reisplanner. Hierin is per reis weergegeven wat de CO2 uitstoot per trein is en wat deze zou zijn als de reis per vliegtuig zou worden afgelegd. Het is niet bekend hoe zuiver de cijfers zijn, maar aangezien de bron gelijk is gaan we er van uit dat de vergelijking wel zuiver is. Soort vervoer Vliegtuig Trein Besparing

Aantal reizen 225 225

Kilometers 393.302 393.302

Totaal CO2 uitstoot ton 218,96 25,56 193,32

(bron: BCD MI 2012)

5.2

Afvalverwerking

Zoals eerder beschreven in 4.2 is de categorie afvalverwerking onder te verdelen in 3 onderdelen, namelijk Sogeti, leveranciers en afvalverwerkers. Voor Sogeti speelt het gedrag van de medewerkers een grote rol, alsmede de faciliteiten met betrekking tot afval. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan mogelijkheden om afval te scheiden, maar ook aan hergebruik. Gedrag van medewerkers is moeilijk te kwantificeren, omdat hier onvoldoende cijfers over bekend zijn. Dit geldt ook voor het onderdeel leveranciers. Eerder is aangegeven dat de invloed van Sogeti op het primaire bedrijfsproces van leveranciers nihil is. Sogeti kan wel invloed hebben op het soort producten wat zij afneemt van haar leveranciers en kan haar leveranciers selecteren op de wijze waarop zij met milieuaspecten omgaat. Ook dit is lastig te kwantificeren, omdat ook hier geen of onvoldoende cijfers bekend zijn. Het enige onderdeel, maar daarmee het belangrijkste onderdeel is de afvalverwerker. Omdat we voor de bepaling van de omvang van de CO2 emissie met betrekking tot afvalverwerking reeds eerder een berekening hebben gemaakt, verwijzen we voor de Sogeti Nederland B.V. 23 februari 2014

V1.2

15


kwantificering van deze categorie naar de berekening in de bijlage 1, onderbouwing omvang categorieën.


V1.2

16

Analyse Scope 3 emissies 2012 reductiedoelstellingen

6

REDUCTIEDOELSTELLINGEN

6.1

Ambitieverklaring Sogeti Nederland BV

Sogeti Nederland BV spant zich al jaren in om verspilling op wat voor manier dan ook te voorkomen. Ten aanzien van de CO2 emissie heeft dit tot gevolg gehad dat de emissie per medewerker in 2012 uitkwam op rond de 4,88 ton. Dit is in vergelijking met branchegenoten laag (rond de 6 ton). Sogeti schaart zich met deze relatief lage uitstoot per medewerker in de voorhoede van het peloton echter het beschouwt zich niet als koploper, maar als middenmotor aangezien het dienstenportfolio op het gebied van green IT sterker kan groeien. Sogeti heeft met ruim vijfendertig andere ICT bedrijven het de MeerJaren Afspraak (MJA) ondertekend. Daarin spreekt Sogeti het commitment uit om per jaar de energie efficiency met minstens twee procent te verbeteren. Alhoewel het laaghangend fruit de afgelopen jaren geplukt is en de uitdaging steeds groter wordt om nog duurzamer te gaan werken, heeft Sogeti de ambitie in het MJA voor 2013-2016 uitgesproken om voor drie procent te gaan. Deze ambitie is onder meer ontstaan na discussies met Arcadis die in opdracht van AgentschapNL Sogeti heeft begeleid bij het tot stand brengen van het MJA. Om de drie procent te halen richt Sogeti zich vooral op het verder invoeren van het Nieuwe Werken en meer creativiteit in duurzame mobiliteit. De drie procent ambitie is leidend voor zowel de scope 1,2 alsmede voor scope 3. René Speelman, Manager Duurzaam Ondernemen.

6.2

Algemeen

Omdat de medewerker een belangrijke partner in de keten is en de emissies ook afhankelijk zijn van afname of toename van het aantal medewerkers, is het kental (CO2 emissie per medewerker) vermeld of een percentage. De reductiemaatregelen worden veelal uitgevoerd in strategische projecten. Vanwege vertrouwelijkheid worden de maatregelen wel kort genoemd, maar zal er in dit document geen plan van aanpak worden vermeld.

6.3


De reductiedoelstelling voor zakelijk verkeer via openbaar vervoer heeft enerzijds betrekking op reductie van de totale emissie van deze categorie en anderzijds in het reduceren van auto- en vliegkilometers door meer met de trein te reizen. Gezien de weergegeven cijfers in 5.1, levert met name het reduceren van auto- en vliegkilometers door meer met de trein te reizen een aanzienlijke besparing op in CO2 intensiteit. De meest zuivere manier om dit weer te geven is die waar een directe relatie kan worden gelegd tussen het vervangen van de auto en het vliegtuig door de trein. Door deze relatie te leggen wordt de reductie van de CO2 emissie per reizigerskilometer inzichtelijk.


V1.2

17


Om die reden wordt de 3% doelstelling gerelateerd aan het gebruik van de NS business card en het aantal afgelegde reizen per trein over een traject wat ook kan en veel wordt gevlogen. Een verhoging van het aantal actieve NS business card gebruikers betekent direct dat de kilometers die anders met de auto waren afgelegd, nu met de trein zijn afgelegd, hierdoor is de CO2 emissie per reizigerskilometer aanzienlijk minder. De doelstelling wordt weergegeven in percentages, zodat deze niet afhankelijk is van het aantal medewerkers in dienst. Om het aantal reizen per trein in plaats van het vliegtuig in percentages weer te geven is gekeken hoeveel reizen er met zowel trein als vliegtuig zijn afgelegd over de internationale treintrajecten. Dit zijn er in totaal 189 over 2012 (bron: buitenlandreizen 2012). Reductiedoelstelling zakelijk verkeer via openbaar vervoer 2011 2012 Doel 2012 Werkelijk 2013 2014 2015 2016

% actieve NS business card gebruikers 2011

% reizen per trein ipv vliegtuig

41% 42,23% 51,13% 43,50% 44,80% 46,15% 47,53%

70,89% 73,02% 76,72% 75,21% 77,46% 79,79% 82,18%

Het gebruik van de NS business card wordt arbeidsvoorwaardelijk ter beschikking gesteld. Regelmatig worden de mogelijkheden van reizen met de NS business card uitgebreid en onder de aandacht gebracht om actief gebruik te stimuleren. Om de reductiedoelstellingen te realiseren is een plan van aanpak besproken en gedocumenteerd. De vliegreizen worden door relatief een kleine en specifieke groep medewerkers gemaakt. Deze groep werkt internationaal en vaak in meerdere landen gedurende een week. Gezien het hoge percentage wat door middel van de trein wordt afgelegd in plaats van met het vliegtuig, is het de vraag of hier nog winst te behalen is, maar uiteraard gaan we door middel van bewustwording van het gemak van de trein ook deze groep stimuleren om de trein te nemen in plaats van het vliegtuig. Onderdeel van Sogeti 3.0 is het project “optimaal werken”. Daarmee worden alle medewerkers in staat gesteld om tijd- en locatieonafhankelijk hun werkzaamheden te verrichten. Een van de doelstellingen hierbij is reductie van het aantal reizigerskilometers.

6.4

Afvalverwerking

Het project “optimaal werken” heeft ook gevolgen voor het totale afvalvolume van Sogeti. Minder kantoorruimte heeft een afname van het afvalvolume van Sogeti tot gevolg. In de keten zijn afspraken gemaakt met betrekking tot leveranties. Zo is Sogeti bijvoorbeeld overgestapt naar een andere (duurzame) cateraar, waardoor een aanzienlijke besparing in afval is gerealiseerd. Gezien de reductiedoelstelling levert dit in cijfers het volgende op.


V1.2

18


Afvalverwerking

Totaal in ton Per medewerker in ton (kental)

CO2 emissie 2011 410,36 000,13


CO2 Verwachte Verwachte Verwachte Verwachte Verwachte emissie CO2 CO2 CO2 CO2 CO2 2012 emissie emissie emissie emissie emissie werkelijk 2012 2013 2014 2015 2016 375,57 398,04 386,09 374,52 363,28 352,38 0,13

0,1261

0,1223

V1.2

0,1186

0,1151

0,1116

19

Analyse Scope 3 emissies 2012 Bijlage 1 onderbouwing omvang categorieen

BIJLAGE 1 ONDERBOUWING OMVANG CATEGORIEEN Zakelijk verkeer via openbaar vervoer; In 2012 waren er 64246 transacties reizen met de NS Businesscard. In totaal werd 2.613.222 km afgelegd per trein (bron: MI Sogeti jaar 2012, NS business Card). Verder is reizen via andere vormen van collectief vervoer onvoldoende inzichtelijk. Niet alle openbaar vervoerbedrijven zijn aangesloten bij NS businesscard, of openbaar vervoer is niet altijd met de NS Businesscard betaald. Om een indicatie te geven is in 2011 € 33.985,83 gedeclareerd voor reizen via openbaar vervoer (bron: Information_Declarations Type_9 & 10_Paid_2012). In de management informatie rapportage van NS business card is vermeld dat de transacties hebben geleid tot € 0,14 gemiddeld per reizigerskilometer (bron: MI Sogeti jaar 2012, NS business Card). Dit komt redelijk nauwkeurig overeen met de 242.756 gedeclareerde kilometers. (Op basis van € 0,14 / km, ligt het aantal kilometers 4 lager dan werkelijk gedeclareerd. Dit bevestigd dat € 0,14 een redelijke aanname is van de kosten voor reizen per OV). Omdat niet inzichtelijk is welke vorm van collectief vervoer is gebruikt, wordt de factor 65 g CO2 per reizigerskilometer gehanteerd (bron: handboek CO2 prestatieladder 2.0). Internationale treinreizen binnen Europa worden via ons externe reisbureau BCD geboekt. In 2012 werden 185 reizen via BDC geboekt, waarvan 166 reizen internationaal (bron: Sogeti NL BCD train international 2012). Het aantal reizigerskilometers is niet inzichtelijk. Aan de hand van de geboekte reizen is via de reisplanner (nationaal en internationaal) de CO2 emissie per reis op basis van de ecochecker (bron: IFEU) gehanteerd. Dit resulteert in een totale CO2 emissie van 1.462,24 kilogram (1,46 ton CO2 emissie). Reizigerskm’s NS businesscard OV declaraties Internationale treinreizen Totaal

2.613.222 242.756

Conversiefactor g/km 65 65

CO2 emissie in ton 169,85 15,78 1,46 187,09

Afvalverwerking; In 2012 huurde Sogeti 6 kantoorpanden, waarvan 2 gedeeltelijk werden gehuurd. Voor de 4 panden die volledig door Sogeti in gebruik zijn is een overeenkomst met SITA afgesloten. Voor de overige 2 panden viel de afvalverwerking onder het huurcontract. De cijfers hiervan zijn niet betrouwbaar beschikbaar. Hiermee komt het totale volume afval op 1.438 m3 bedrijfsafval en 388 m3 papier en karton (bron: volume bedrijfsafval en papier/karton opgave Facilities). Volgens een onderzoek van Stimular kan ongesorteerd bedrijfsafval in m3 worden omgerekend naar kg met de factor 150 en voor papier/karton gemengd met een factor 120. Dit resulteert in 215.700 kg (215, 70 ton) bedrijfsafval en 46.560 kg (46,56 ton) papier/kartonafval. (bron: http://www.milieuzorgoverheden.nl/themas/afval/hoeveelheden.html)

Om de CO2 emissie van het afval te berekenen is bij SITA opgevraagd wat hun CO2 emissie is voor deze processen. Omdat niet geheel duidelijk is op welke wijze ons afval precies wordt verwerkt, is hierbij uitgegaan van de gemiddelde factor van de verschillende verwerkingswijzen.


V1.2

20

Analyse Scope 3 emissies 2012 Bijlage 1 onderbouwing omvang categorieen

Dit resulteert in de volgende cijfers. Afval in ton Bedrijfsafval Papier/karton afval Totaal

Conversiefactor kg/ton 1.271 2.178

215,70 46,56

CO2 emissie in ton 274,15 101,42 375,57

Overigens worden IT middelen afgevoerd door een opkoper. In 2012 zijn geen grote partijen IT middelen afgevoerd, derhalve zijn deze buiten beschouwing gelaten.

Papierverbruik; In 2012 was de output van onze multifunctionals 1.354.161stuks papier (bron: Backoffice reply printing). Hierbij is geen onderscheid gemaakt in formaat. Aangezien A4 het meest gehanteerde formaat is, zijn we hier bij de berekening van uitgegaan. Het gewicht van 80gr A4 bedraagt per vel 5 gram. Hiermee is het papierverbruik over 2012 6770,8kilogram. Het door Sogeti gebruikte papier heeft een CSF milieukeurmerk. De conversiefactor van 1,208 kg CO2 per kilogram papier is overgenomen uit de milieubarometer. De CO2 factoren in de milieubarometer zijn afgeleid of overgenomen uit de gezamenlijke lijst van emissiefactoren die is vastgesteld door Stimular, SKAO en Connekt, updatedatum 26 juni 2011.

Papier totaal

i

Verbruik in kg 6770,8

Conversiefactor kg/kg 1,208

CO2 emissie in ton 8,18 8,18

Handboek CO2-Prestatieladder 2.1


V1.2

21

ANALYSE SCOPE 3 EMISSIES 2012 SOGETI NEDERLAND B.V

Recommend Documents