T H E A T E R A f s t u d e e r p l a n
v a n
A n n e m a r i j n
H a a r i n k
P O L D E R r i c h t i n g
a r c h i t e c t u u r
Inleiding Zoals het vondelpark voor de vondelbuurt een theater heeft, het Amsterdamse bos het theater is voor Zuid en het Wester gas terrein het theater is voor west, zo wordt de groenscheg die Amsterdam noord in komt het park voor dit stadsdeel. Een stadspark zal het niet worden, eerder een natuurpark. Iedere stad heeft zijn theater, zo ook Amsterdam noord.
Een theater in een stedelijke omgeving, zoals carré, is een theater waarbij de belevenis van een avond uit begint bij de voordeur. De architectuur begrenst het terrein en eenmaal binnen begint je gemoedstoestand zich te richten op dat wat komen gaat. De foyer is hier een belangrijk element, deze ruimte bereidt de toeschouwer voor op de voorstelling. Eenmaal in de zaal aangekomen openbaart zich de plek waar het allemaal gebeuren gaat. Na de voorstelling en ook tijdens de pauze is de foyer de plek waar je naar terugkeert. Eenmaal buiten de muren van het theater is de droom voorbij en sta je weer op straat midden in het stadse leven dat gewoon door is gegaan alsof er niets is gebeurt. Wanneer een theater zich in de natuur bevindt, ligt de grens, de overgang van het dagelijkse leven en theater voorstelling heel anders. Misschien is er wel geen grens maar een langzame overgang, van het landschap waar het theater in staat naar de beleving van de voorstelling.
De natuur als foyer. Het mooiste zou zijn als er niets zichtbaar is dat op een theater lijkt terwijl de beleving er al wel is. Een voorbeeld hiervan is het Amsterdamse bos theater. Je weet dat je naar het theater gaat en je weet ook dat het in het bos is. Er loopt een slinger pad naar het theater, door het bos. Daar waar het bos begint, start de beleving van het theater. Waar is het? Na welke bocht van het kronkelende bospad? Op het moment dat je bij het hutje bent van de kaartenverkoop zie je niets van het theater, weer loop je een pad af en om de hoek zie je pas de open plek waar het zich allemaal gaat afspelen. De architectonische vormgeving laat te wensen over, maar het theater is bij het betreden van het bos al begonnen, het bos was onderdeel van de belevenis. Een theater is een uitgelezen functie die in het groen geplaatst kan worden, het landschap leidt een voorstelling in en het rond een belevenis geleidelijk weer af.
Amsterdamse Bos Theater
Theater in het vondelpark
Theater carre
Fascinatie In de stad Amsterdam kun je de geschiedenis van het inpolderen aflezen aan de stedenbouw, pandbreedtes, hoogteverschillen en de afstanden tussen de straten. Het polderen heeft een orde en structuur nagelaten die onze dagelijkse werkelijkheid bepaald, alleen beseffen we ons dat meestal niet. Wie per ongeluk met de fiets in Amsterdam Noord beland en het dan ook nog volhoudt met de fiets door te trappen tot de ringweg, zal een grote verrassing te wachten staan. De tunneltjes onder de ring door zijn smal. Ze versterken het weidse uitzicht over het polderlandschap dat je te wachten staat. Het tunneltje inmiddels onderdoor, wordt het zwaar trappen om boven op het smalle bruggetje te komen. Voor je gevoel het hoogste punt in de hele omgeving.
Platter dan plat kan niet, een zee van groene lakens versneden door sloten is het uitzicht dat mij dan altijd even stil maakt. Al snel bedenk ik me dan dat dit land gewonnen is door de mens, bijna onvoorstelbaar dat we op een dergelijke grote schaal het water hebben weten te bedwingen. Huizen kruipen tegen de dijken op. Een structuur van fijnmazige en gecompliceerde waterhuishouding, waarbij water van beneden naar boven wordt gepompt, in plaats van de natuurlijke stroming van boven naar beneden. Het is een prachtig decor dat al eeuwen oud is, een puur stukje Nederland van eigen hand.
Een theater in het landschap. Het draait om de juiste gradatie van beschutting en uitzicht. Van buiten mag een theater opgaan in zijn omgeving. Je moet weten dat het er is, je moet weten dat het hier, verborgen in het weefsel van de polder, een plek schuilgaat waar je opeens terecht kunt komen en van een voorstelling kan gaan genieten. Het omvattend vermogen om mensen tijdelijk een gemeenschap te laten vormen midden in een uitgestrekt landschap. Het theatrale dat het theater nodig heeft wordt door het landschap en de route daar doorheen, gedramatiseerd. De stilte van het landschap, zoals de stilte voor het begin van een voorstelling, bouwt de spanning op. Het theater in het landschap is geen gebundelde architectuur maar een reeks van onderdelen die de beleving van het theater samen met die van het landschap presenteert. De ‘open plek’ waar de voorstelling zich afspeelt zal vrij
indeelbaar zijn, wel een tribune, geen tribune, publiek zit, publiek staat. De schrijver of regisseur van het stuk moet geïnspireerd raken door de architectuur, de plek. Het theaterlandschap zal meerder mogelijkheden bieden, zowel in de open lucht als overdekt. De routes van de ene naar de andere plek wordt als een kralenketting aan elkaar geregen, waarbij nooit de zelfde weg terug bewandelt hoeft te worden. Een voortschrijdende beweging door het theater, tot het landschap weer verlaten wordt. Er moet ruimte zijn voor experiment, uitnodigen tot iets anders en aanleiding geven tot meer. Het theater is een plek dat elk moment van de dag toegankelijk is, maar in verschillende gradaties. Het poldersysteem zal hier aan bijdragen. Met veranderende waterniveaus kan de toegankelijkheid van het theater op verschillende momenten van de dag bepaald worden.
Ook zal de architectuur veranderen door de verschillende water niveaus. Staat het water hoog dan wordt de architectuur optisch verkleind. Het water kan architectuur met het spiegelende oppervlak verbinden of een groot volume splitsen in verschillende delen. Een terras kan drijvend op het wateroppervlak van niveau veranderen en daarmee op verschillende momenten aansluiten op diverse niveaus van de architectuur. Door gebruik te maken van het polder systeem, het landschap, het programma en de architectuur zullen deze elementen elkaar beïnvloeden, versterken en een eenheid vormen.
Polderlandschap Stevigheid en stabiliteit worden in een polder gecombineerd met de kwetsbaarheid en afhankelijkheid van de natuur. Polders zijn een onderdeel van onze geschiedenis, een samenspel van menselijk gebruik en natuurlijke omstandigheden dat een waardevol landschap oplevert. Vergezichten te midden van gestapelde stenen met daarboven rijke Hollandse luchten. De techniek van het polderen heeft zich in de jaren ontwikkeld tot nationaal trots. Water is een belangrijke drager van de polder en verbindt de stedelijke omgeving met het landelijke gebied. Waterwegen zijn niet alleen afvoerkanalen van overtollig water. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan recreatie en nemen een deel van de verkeersstromen over die normaliter via land zouden gaan.
Stedelijk weefsel van Amsterdam Noord Op dit moment vormt de ring rond Amsterdam de grens tussen polder en stad. Deze grens wordt bij de nieuwe plannen opgerekt. Er zijn plannen, om een groenscheg zo ver mogelijk Noord in te laten steken. De karakteristieke weidsheid van ons polderlandschap komt door de stedelijke ontwikkeling in het gedrang en daarmee ook de ruimtelijke kwaliteit ervan. Een polder is een tegenpool voor het sterk verstedelijkte westen van Nederland. Hij draagt op die manier bij aan een goed leefklimaat. Amsterdam Noord is op dit moment het grootste toekomstige uitbreidingsgebied van Amsterdam. Het gebied zal eerst verdicht worden om vervolgens uitgebreid te kunnen worden in de richting van het polderlandschap. We kunnen treuren vanwege het feit dat het polderlandschap krimpt, maar we kunnen ook zorgen dat het op zo’n manier gebeurt dat het karakter van de polder
duidelijk aanwezig blijft en het polderlandschap een groene en recreatieve functie krijgt. De polder kan een dienende rol bieden voor de inwoners van toekomstig Amsterdam Noord.
Opgave Door het theater in het polderlandschap te zetten krijgt de polder een functie die bruikbaar is voor Amsterdam Noord. Hiermee is het behoud van de polderstructuur niet alleen vanuit historische waarde belangrijk, maar ook vanuit de functie voor de uitbereiding. Het polderlandschap is een samenballing van techniek, verbeeldingskracht, kunst en wetenschap. Hieraan heeft het polderlandschap zijn verschijningsvorm te danken. Mijn doel is het polderlandschap te lezen en te ontleden en de informatie en ontwerpkennis die erin verborgen ligt, als een instrument in te zetten voor het ontwerp van een theater. Het ontwerp moet een bijdrage leveren aan de bewustwording van het landschap.
Een polder moet je op een manier beleven die past bij zijn aard en omvang,“slow”. Maar met in het achterhoofd de dreiging, de kwetsbaarheid en gevoeligheid voor de natuurlijke krachten.
Programma Café restaurant Terras Buitentheater (tussen de 500 en 1000 pers) Binnentheater (tussen de 800 en 1500 pers) Kleedruimtes Opslag installaties Foyer/ garderobe/ ticket/ bar Toiletten Kantoor
Locatie. Amsterdam Noord heeft plannen om uit te bereiden. Deze plannen zijn in een zeer vroeg stadium en daarom nog niet helemaal duidelijk. Een paar onderdelen zijn al wel bekend, zoals het idee dat er een groenscheg het stadsdeel in moet lopen die het stedelijk weefsel zal verbinden met het landschap ten noorden van de stad. Uit het onderzoek moet blijken wat de positie in de polder wordt, zodat het afstudeerplan aansluit op de uitbreidingsplannen van de gemeente. Mijn doel is om het theater op dusdanige manier in het landschap te situeren dat er een verbinding ontstaat tussen stedenbouw en landschap die uitdaagt het landschap verder te betreden.
Planning en onderzoek. Mijn onderzoek zal starten met het achterhalen wat Amsterdam Noord precies van plan is met de uitbreiding. Hiernaast wil ik een literatuur -en veldonderzoek starten om het landschap in Noord te onderzoeken. Ik wil in kaart brengen hoe de polders worden afgewaterd, hoe het gebied wordt leeggepompt en waar de stromingen van de afwatering uitmonden. Deze gegevens zullen van invloed zijn op de keuze van mijn locatie. Parallel aan dit onderzoek wil ik mij bezig houden met het theater en een overzicht maken van alle soorten, maten en verschijningsvormen. In dit onderzoek wil ik me vooral richten op de positie en de beleving van het publiek. Naar aanleiding van dit onderzoek wil ik vormstudies gaan doen naar de verschijningsvorm van het theater in het polderlandschap.
schrijven afstudeerplan
2
behandeling afstudeerplan
3
verwerken opmerkingen
4
onderzoek terrein
5
onderzoek ontwikkeling van noord
6
onderzoek theater
7
planontwikkeling SO lokatieondezoek maquettes 1:500 / 1:200 verankering van volumes in landschap
8
analyse onderzoeksresultaten
9
planontwikkeling VO eerste ontwerpvoostellen
7
8
2 3
3
3
3
3
4 5 6
7
10
materialisering
11
VO, constructie, materialisering,details
12
ontwerpontwikkeling DO maquette tekenwerk plattegronden doorsnedes principe details
13 14
DO, constructie, t i li i d t il afronden verder uitwerken DO
15
afronden tekenwerk/ maquette
16
voorbereidien presentatie
17
uitwerken, afronden, presentatie maken
augustus
18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42
1
3
juli
juni
mei
april
13 14 15 16 17 27 28 29 30 31
tentamen 3
6
groen licht
5
afspraken
4
commissie
3
individuele
2
afstudeer salon
1
maart 9 10 11 12
15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 3e commissie
9 10 11 12 13 14
afspraken
8
commissie
7
individuele
6
2e commissie
5
februari
januari
december
november 4
commissie
3
mentoren gesprek
2
plan presentatie
inleveren plan 1
38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52
afspraken
1
individuele
31 32 34 35 36 37
projectweek
1e commissie
kalenderweek
oktober
augustus
septamber
planning annemarijnhaarink.xls
8 9 10 11
12 13 14 15 16 17
Commissie
John Lonsdale (toegezegd) John Lonsdale architect KNSM laan 408 1019 LN Amsterdam Netherlands
Tom Berkhout (onder voorbehoud) Woltjer Berkhout Architecten Generaal Vetterstraat 73-b 1059 BT Amsterdam Nederland
Moriko Kira (onder voorbehoud) Moriko Kira Architect Foeliestraat 16 1011 TM Amsterdam Nederland
Adviseurs Bjarne Mastenbroek supervisor van Amsterdam Noord (of collega Eric Workel ) Aafke Post DRO Amsterdam Noord. Dhr. Keulenmans van theater ~Tolhuistuin. Dorien Verschoot Zakelijk leider van het Amsterdamse bos theater.
