Ambassadeurs van het regenwoud in Weltvogelpark Walsrode Tekst en foto‘s: Weltvogelpark Walsrode Eindredactie: Sytze de Bruine
Het is een onvergetelijke en unieke ervaring om door het regenwoud te lopen! Overal - voor zover het oog kan zien – is het groen. Het loof van de 40 meter hoge bomen vormt een gesloten kap, waardoor slechts weinig zonlicht naar de grond gaat. Ondanks de schaduw veroorzaken de temperatuur van 30° C en de luchtvochtigheid van bijna 90% een ondraaglijke hitte. Amfibieën, reptielen, vogels en zoogdieren geven een echt jungleconcert van indringende, exotische klanken. Hier vibreert het pure leven! Het regenwoud is de meest diverse en fascinerende habitat van de wereld. Het strekt zich uit rond de evenaar, maar de grootste van alle regenwouden is het Amazone regenwoud in Zuid-Amerika. Trompetvogels brengen de nacht door in de bomen. In de ochtend verlaten ze hun slaapplaatsen en fladderen uit de takken van de bomen naar de schaduwrijke grond. Met hun korte, afgeronde vleugels zijn ze zeker geen goede vliegers! Overdag, als er geen gevaar dreigt, blijven trompetvogels liever op de grond. Hier lopen ze in groepen van 3-15 dieren elegant en bevallig over hun grondgebied. Zo’n grondgebied kan een formaat bereiken van maximaal 88 ha. Een dergelijk groot gebied is noodzakelijk om voldoende vruchten, zaden en insecten te vinden. Een groep is georganiseerd in een strikte hiërarchie en wordt geleid door de meest ervaren vogel. Lagere vogels zijn onderdanig naar vogels hoger in rang: Ze spreiden hun vleugels, drukken zich neer en produceren luide, hoge pieptonen. Een verrassend gedrag dat lijkt op het gedrag van jonge kuikens. De hooggeplaatste vogel bevestigt zijn dominantie door herhaaldelijk met zijn vleugels te klappen. Als lagere vogels een hogere rang kunnen bereiken in een andere groep, kan het wel gebeuren dat ze hun eigen groep verlaten. Vaak verlaten de jonge vogels de groep als ze volwassen zijn geworden, op een leeftijd van 1 à 2 jaar. Dit gebeurt meestal tijdens de territoriale gevechten. Trompetvogels verdedigen hun territorium erg agressief, om de grote omvang te behouden die nodig is om voldoende voedsel te voorzien voor alle leden van de groep. Tijdens territoriale gevechten is het de taak van de vrouwtjes en jongen om zo luid en indrukwekkend mogelijk te roepen. Ondertussen bevechten en verjagen de mannetjes de vogels van de vreemde groep. Tegelijkertijd pakken de vogels die lager in rangorde staan de kans om bij de concurrentie aan te sluiten. Voor mannetjes is dit in het algemeen veel gemakkelijker dan voor de vrouwtjes: De nieuwe groep aanvaardt de mannetjes gemakkelijk omdat ze nuttig zijn voor de territoriale gevechten. Bovendien leven trompetvogels in polyandrie: Alleen het hoogst geplaatste vrouwtje paart met meerdere mannetjes. Alle leden van de groep broeden echter de eieren uit en helpen met de verzorging van de kuikens.
In het dierenrijk is deze strategie zeer zeldzaam. Tijdens de paartijd strijden meerdere mannetjes om de aandacht van het hoogst geplaatste vrouwtje. Spectaculaire paringsdansen vinden plaats: de vogels pronken met hun veren en voeren indrukwekkende capriolen uit. In het algemeen paart het vrouwtje vaker met een specifiek mannetje dat hoger in de rang is binnen de groep. Daarna wordt er zeer zorgvuldig een nestgat gekozen. Het ligt beschut, ongeveer 10-15 meter boven de grond in de boomstammen. Hier worden 2 tot 4 eieren gelegd met een interval van twee dagen die vervolgens gedurende maximaal 29 dagen worden bebroed. Rechts: een groep Trompetvogels in Weltvogelpark Walsrode, Duitsland.
Al een dag na het uitkomen verlaten de schattige kuikens hun nest en lopen samen met de groep. Met hun roodbruine donzige verenkleed lijken ze sterk op kuikens van de kraanvogel. Dit weerspiegelt de nauwe relatie met kraanvogels. Drie weken lang zorgen alle groepsleden liefdevol voor de kuikens, voeren en beschermen hen tegen bijv. slangen of ocelotten. Het sociale gedrag van Trompetvogels is niet alleen terug te zien in de gezamenlijke opvoeding van de jongen, maar ook in hun wederzijdse verzorging van het verenkleed, die door sommige vogels zelfs wordt ondergaan met gesloten ogen van genot. Er zijn ook al Trompetvogels waargenomen tijdens gezamenlijk spelen, zwemmen en zonnebaden. Links: Zonnebadende Trompetvogel.
Hun ongelooflijk fascinerende sociale manier van leven stelt zelfs de inheemse bewoners van het Amazonegebied in staat om Trompetvogels als huisdier te houden. Ze nemen eieren uit nesten en laten die uitbroeden door kippen in hun dorpen.
De Trompetvogels accepteren de mens dan als van hun eigen groep en zijn uiterst tam. Ze tonen naar de mens zelfs hetzelfde onderdanige gedrag wat in de vrije natuur worden waargenomen. Vaak worden ze gehouden als 'waakhonden', bijvoorbeeld samen met de kippen. Bij dreigend gevaar, veroorzaakt door vreemde personen of gevaarlijke dieren, waarschuwen ze met luid gekrijs en indringend geroep. Als ‘herdershond’ houden ze hele dierkuddes bij elkaar, bijv. door ontsnapte dieren terug naar hun kudde te jagen. Ze hebben zelfs een baan als ‘nanny’ door het beschermen van de kinderen tijdens het spelen.
Boven: Een volgzame Trompetvogel.
Trompetvogels zijn niet geclassificeerd als bedreigd, maar hun populatie neemt wel af. De belangrijkste reden is het verlies van leefgebieden veroorzaakt door continue ontbossing. Er wordt ook op gejaagd vanwege hun heerlijke vlees. Op een heel slimme manier imiteren de jagers de territoriale roep van de vogels, waarna ze de dieren kunnen lokaliseren en meerdere dieren van de groep vangen. Wereldwijd bestaan er drie verschillende soorten trompetvogels: de gewone of Grijsvleugel trompetvogel (Psophia crepitans), de Witvleugel trompetvogel (Psophia leucoptera) en de Groenvleugel trompetvogel (Psophia viridis). Alle drie de soorten komen alleen voor in het Amazoneregenwoud. De Grijsvleugel trompetvogel is wijdverbreid in het noordelijke deel van het Amazoneregenwoud, de Witvleugel trompetvogel in het zuidwestelijke deel en de Groenvleugel trompetvogel in het zuidoostelijk deel. Weltvogelpark Walsrode houdt twee van de drie soorten: de Grijsvleugel trompetvogel en de Witvleugel trompetvogel. In de grote regenwoudhal van Weltvogelpark Walsrode krijgen bezoekers inzicht in de fascinerende wereld van de trompetvogels. In een authentiek tropisch klimaat met een luchtvochtigheid van ong. 85% krijgen ze de kans om het sociale gedrag van de trompetvogels te zien en te luisteren naar hun fascinerende roep.
Vorig jaar werd in Weltvogelpark Walsrode een heel bijzonder broedsucces behaald: voor het eerst zagen 22 grijsvleugel trompetvogelkuikens het levenslicht in Walsrode. De belangrijkste basis van zo'n prachtig broedsucces is natuurlijk een harmonieus kweekkoppel. Het koppelen van het paar, maar ook de verdere opvoeding van jonge dieren vereist een groot instinctief gevoel en werd onder toezicht van Andreas Frei en Jan Dams, onze veterinair en bioloog, perfect uitgevoerd door ons team gespecialiseerd in ‘met de hand grootbrengen’. Een van de mannelijke trompetvogels, die reeds in het voorgaande jaar op een jonge leeftijd van slechts 10 maanden bij zijn eerste paring bevrucht had, zorgde ook het volgende jaar voor een groot aantal bevruchte eieren. De legsels bevatten elk 4-5 eieren, die werden verwisseld door kunsteieren en uitgebroed in een motorbroedmachine.
De kunsteieren werden helaas niet tot het eind bebroed, dus we konden de eieren niet weer terugleggen onder de ouders, zoals oorspronkelijk gepland. Toch werd een zeer hoog uitkomstpercentage bereikt, door de zorgvuldige gewichtscontrole en respectievelijke aanpassing van de vochtigheid in de broedmachine. Uitgekomen kuikens hebben een gewicht van ong. 40g. Ze werden elk in een 30-40 cm hoge doos geplaatst, om te voorkomen dat deze snel ontwikkelende nestvlieders er uit zouden springen. Om ervoor te zorgen dat de kuikens een optimaal loopoppervlak hebben stopte het opfok-team de bodem op met stevig aangedrukt houtmot. Keramische donkerstralers zorgen voor de nodige warmte. Vanaf de eerste dag krijgen de jonge kuikens gezelschap van een even oud kippenkuiken. Aan de ene kant voorkomt deze kleine metgezel dat jonge trompetvogels imprinten (afstemmen) op de mens en aan de andere kant kunnen de trompetvogels van hen leren, zoals kleine kinderen van hun oudere broers en
zussen: ze houden goed in de gaten hoe het kippenkuiken voer pikt op de grond en door het nabootsen van hun gedrag leren ze veel sneller om zelfstandig hun voer te vinden. Belangrijk voor de socialisatie is dat het kippenkuiken en het trompetvogelkuiken ongeveer even oud zijn. Als het kippenkuiken te oud is, kan het worden gezien als een concurrent, wat leidt tot conflicten tussen de twee.
Boven: Een Trompetvogelkuiken (het grote kuiken) met een kippenkuiken als zijn kleine metgezel. Links: Een Trompetvogelkuiken van twee dagen oud.
Het ervaren opfokteam besteed een hoop tijd en liefde aan de opfok van de kuikens. Vanaf de 2e dag werden ze 6-7 keer per dag gevoerd, elke 2 uur. Als voer kregen ze een puree van ontdooide eendagskuikens aangevuld met T20 Toekan voer (van Versele Laga). Vanaf dag 3 of 4, als de kuikens zelf uit een bakje gaan eten, krijgen ze ook banaan, wat zeer populair is bij Trompetvogels. De dagen er na wordt meer fruit toegevoegd; mango en papaja. Na 3 weken krijgen de kuikens ook een beetje insectenvoer (ook van Versele Laga) en een zogeheten “fruitmix voor vruchtenduiven”, wat gemaakt wordt door
Weltvogelpark Walsrode en gesnipperde appel, bosbessen en papaja bevat, plus gekookte worteltjes, aardappelen en bieten.
Vanaf de vierde of vijfde week worden havervlokken, granen en geweekte neushoornvogel pellets (H16 van Versele Laga) gevoerd, evenals enkele witte meelwormen. Na drie maanden worden de trompetvogels bij elkaar gezet in groepen. Dit lukt het beste als alle vogels tegelijk in een nieuwe kooi geplaatst worden. Later werkt een socialisatie met andere vogels niet meer, omdat ze hun volière als hun territorium zien en agressief verdedigen tegen nieuwe individuen. Momenteel worden de 22 jonge dieren van Weltvogelpark Walsrode gesocialiseerd in drie verschillende groepen. Over uiterlijk twee jaar hoopt het Weltvogelpark team op nakomelingen van hun in 2015 uitgekomen pleegkuikens. Het doel van dit jaar is om nu een succesvolle natuurlijke opvoeding door de ouders te realiseren. Literatuur: Del Hoyo, J. Elliot, A. and Sargatal, J. (1996): Handbook of the Birds of the World, Vol. 3, Hoatzin to Auks, Lynx Edicions, Barcelona Grummt, W., Strehlow, H. (2014): Vögel Zootierhaltung, Verlag Europa-Lehrmittel, Edition Harri Deutsch, Freiburg Jahn, T., Braun, E., Hoffrichter, O., Calatin-Kraus, A., Lange, H., Neub, M. (1975): Brehms neue Tierenzyklopädie, Band 7: Vögel 3, Verlag Herder KG, Freiburg im Breisgau Sick, H. (1993): Birds in Brazil – A Natural History, Princeton University Press, Princeton, New Jersey
WELTVOGELPARK WALSRODE, DUITSLAND Website http://www.weltvogelpark.de/en/ Openingstijden: Seizoen 2016: 18 maart - 30 oktober Dagelijks vanaf 10:00 uur Sluitingstijd: zie website Let op, de sluitingstijd hangt af van het seizoen of van de weersomstandigheden; dit staat elke dag aangegeven in het park. Tot onze spijt kunnen honden niet worden toegelaten in het park. Er zijn gratis kennels beschikbaar voor uw hond (2×3 meter, incl. vers drinkwater en ligplaats).
Copyright ©2016 All rights reserved by the Aviculture Europe Foundation. Dit is een publicatie uit het online tijdschrift www.aviculture-europe.nl Nederlandse uitgave ISSN: 1871-6865 U mag deze tekst / foto’s niet kopiëren, distribueren, zenden of publiceren zonder schriftelijke toestemming.
