Allergie: Tien tips om heel oud te worden. als de lente een kwelling wordt. Ivo Pauwels: Niet alle vetten zijn slecht! Een tuin is een levenselixir

Maart 2010

GEZONDHEIDSMAGAZINE

Niet alle vetten zijn slecht ! Glutenintolerantie: als de darmen niet meewillen

Tien tips om heel oud te worden

Allergie:

als de lente een kwelling wordt

Visolie vaak beter dan psychofarmaca tegen depressie: nu wetenschappelijk bewijs!

Ivo Pauwels:

Een tuin is een levenselixir Kan je slaapachterstand inhalen?

I-SANA nr2 · 1

Advertentie

De beste zorgen uit de natuur!

Zuivere en natuurlijke OMEGA 3 - VETZUREN in grote familieverpakking!

DING E I B g kortin AAN N I 0,00 2 U € N et

Laat zuivere visolie uw gezondheid beschermen! • Goed voor hart en vaten, tegen hoge cholesterol. • Verbetert geheugen en concentratievermogen. • Bevordert een positieve instelling, vermindert stress. • Helpt de spieren en gewrichten soepel te houden. • Ondersteunt de weerstand. • Helpt vroegtijdige veroudering en geheugenverlies te voorkomen. • Past in het dieet voor diabetici. Capsules met 1000 mg visolie. Bevat per capsule: 400 mg OMEGA 3 polyonverzadigde vetzuren (250 mg EPA - 150 mg DHA), 10 mg vitamine E (dl-alpha-to-coferrol acetaat). Streng gecontroleerd op pcb’s, dioxines en zware metalen. Voor kinderen van 3 tot 16 jaar is er een aangepaste versie, namelijk Nutribell Junior.

1 CAPSULE BEVAT 1000 MG VISOLIE Bevat een hoog gehalte aan OMEGA 3 polyonverzadigde vetzuren EPA en DHA. Deze spelen een belangrijke rol bij het gezond houden van het lichaam doordat ze een gunstig effect hebben op onder andere het hart en vaatstelsel, een goede cholesterol, het hormonale stelsel, het afweersysteem, het zenuwstelsel, de ogen, de huid en de lichaamscellen.

OM TE BESTELLEN OF INFO:

NUTRIBELL-DRENCO N.V. Stationsstraat 110/b2 3570 Alken Tel: 011/37.19.24 Fax: 011/37.19.26 Je kan ook een e-mail sturen: [email protected] Bezoek onze website: www.nutribell.be verkrijgbaar 2 · I-SANA nr2 in de betere natuurwinkel

0 0 , 9 €7

Nu m

via eilig e v l e t Bes utribell.b .n www

COLOFON

Voorwoord

I-SANA MAGAZINE

Web-Gezondheidsmagazine Uitgeverij:ADVIES MEDIA vzw O.L.Vrouwstraat 53 B-3570 Alken [email protected] www.isana.eu Redactieadres: O.L.Vrouwstraat 53 B-3570 Alken [email protected] Uitgave: Maandelijks elektronisch nummer (behalve de maanden juli en augustus)

Verantwoordelijk uitgever: Monique Kmita Gedelegeerd bestuurder: Danny Zeegers Verantwoordelijke marketing, promotie en advertenties België: Peter Kmita Verantwoordelijke regie Nederland: Kees Martens Hoofdredacteur: Jan van Bercken Art-Director: Alvin Bamps Documentatie & secretariaat: Ellen Drenth

Copyright 2010 Alle in de advertenties en redactionele stukken opgenomen gegevens, alsook foto’s door derden aangeleverd vallen onder verantwoordelijkheid van het betrokken bedrijf, instelling of dienst die aanlevert aan Advies Media vzw. Voor de juistheid, de aard en de rechten van die gegevens kan de uitgever niet aansprakelijk worden gesteld. Advertenties kunnen zonder enige motivering worden geweigerd. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De inhoud (teksten en advertenties) van I-sana is geen medisch advies en kan een consult bij een arts niet vervangen. Bij medische problemen of twijfel moet altijd een geneesheer worden geraadpleegd.

i-sana een uitgave van Advies Media

D

We gaan er toch op vooruit?

e pionierstijd is voorbij, definitief. De klompentijd, de gaslantaarns, de schaatsen met de krul, de bolderverenigingen, de “crochetwedstrijden”, het dorpstheater en de zatte pastoors die op Bourgondische wijze „fijnproefden” van wijnkelders en sigaren, de “champetter” en het dorpscachot, de ezelsoren in de klas en de ranselstok, de kolenstoof en de schoolbel waar enkel het schoolhoofd mocht aan klingelen. De tijd van de bakfiets en de bakkersjongen, de petroleumkar met koperen kraan van „Maurice-petrol”, de tijd van de paardjesmolen met echte paarden, de klimpalen in de meimaand, de „kaarskensprocessie” en de versierde veldkapellen, de klokkende klokhen in de lente die op elke straathoek de auto’s liet vertragen. Nu leven we moderner: er zijn verkeersdrempels in de plaats van klokhennen, elektriciteit in de plaats van gaslantaarns, er is „Idool” op tv in de plaats van de lokale zangwedstrijden, en omdat er geen pastoors meer zijn heeft iedereen dan maar zelf een wijnkelder aangelegd. Kortom alles is gemoderniseerd, wereldwijd en overal. Bij wet verboden om de strafstok te gebruiken in de les, in de plaats van de kachel steekt men nu de school in brand en bakkersjongens zijn naar Tenerife gevlucht om kelner te spelen, omdat trekhonden in de kar bij wet verboden zijn. We zijn er voldoende op vooruit gegaan, zelfs in de geneeskunde. Het tijdperk van steek-je-tong-eens-uit, heeft plaats gemaakt voor een laboratoriumwetenschap met het maken van een speekselcultuur in een kiemvrije box en bloedonderzoek met breedspectrumanalyse waarbij op basis van een totaalantibiogram een protocol wordt opgesteld, waardoor de anamnese waardeloos, zelfs nutteloos is geworden en vervangen wordt door een steriel rapport waarvan je alleen moet onthouden dat als de dokter zegt dat de uitslag negatief is, het voor U eigenlijk positief is, want dat er geen enkel gevaar mee gemoeid is. Steek dan je tong maar uit! Laat-je-broek-maar-zakken is er ook al niet meer bij, want het vogelpik spelen naar je billen met een herbruikbare naald in naar jenever en kamfer ruikende alcohol gedrenkt om te ontsmetten, heeft plaats gemaakt voor een wegwerppakketje waarvoor je een elektronenmicroscoop nodig hebt om het te kunnen hanteren, of... de injectierevolver, volledig elektronisch geregeld, die onder hoge druk iets „subcutaan” het lichaam injaagt... Het klinkt vervaarlijk en erg geleerd, maar het blaast het medicament gewoon onder de huid, maar vergeef me deze weinig medische term, want hoe verstaan we dat best? Het tijdperk van hoest-eens-driemaal-kort en adem eens vijfmaal diep en stop nu met ademen, en ja je mag weer ademen, heeft plaats gemaakt voor een driedimensionale scan, gecompleteerd met een biopsie van het longweefsel. Heel verfijnd, dan klinkt

inhoud

de uitslag bij ernstige ziekten ook minder luguber; want zeg nu zelf, welke ziekte klinkt het ergst: longkanker of een pulmonaire angiofibroom. Zelfs het symbool van de trotse, pas afgestudeerde geneesheer, dreigt definitief tot het tijdperk van de standbeelden en vergeelde fotoboeken verwezen te worden. Was de slang rond het rode kruis een ereteken op de chique Chevrolet van de jonge succesvolle geneesheer, dan was de stethoscoop slordig rond de hals gedrapeerd, het symbool van de jonge, succesvolle klinische diagnosticus, die respect afdwong van de landelijke wachtzaal, tot de stedelijke kraamkliniek, toen nog „moederhuis” geheten. Je kon moeilijk verwachten dat de wandelende tempel van gezonde wijsheid en opvolger van Hippocrates een slang rond de hals drapeerde, op gevaar af zelf gewurgd te worden door zijn eigen symbolen. Maar die stethoscoop is nu ook al goed voor de schroothoop, na voorsortering van de verschillende herbruikbare materialen natuurlijk. Want uit een rondvraag onder jonge artsen in Nederland is gebleken dat driekwart niet meer in staat is, betrouwbare en exacte informatie te verkrijgen van een onderzoek met de stethoscoop. Aan de universiteit van Nijmegen heeft men op de afdeling cardiologie daarom overwogen, laatstejaarsstudenten... „abeundi” zullen zij liever horen (spreek uit „Abeejoendie”), een geluids-CD cadeau te doen, waarop de authentieke geluiden van een kloppend hart en waarheidsgetrouwe piepende longen geregistreerd staan, om op die manier de ondergang van het symbool van de geneeskunde nog wat uit te stellen en de stethoscoop nog tot het vertrouwde arsenaal van de jonge afgestudeerde en veelbelovende arts te laten behoren. De tijd vliegt inderdaad snel. Tot in de jaren tachtig van vorige eeuw was de stethoscoop het belangrijkste instrument in de geneeskunde, statussymbool bij uitstek en onfeilbaar hulpmiddel om iemand doodsbang of dolgelukkig te maken. Gelukkig leven we nu in de volgende eeuw, waarin we de computer hebben voortgebracht, met herbeschrijfbare CD-rom waarop de geluiden van dit meesterwerk voor de eeuwigheid kunnen worden opgevangen. De stethoscoop is al gered. Nu nog de schoolbel, de kolenkachel, de zingende pastoor en de fluitende champetter. En als we vanwege zoveel vreugde een hartfibrillatie krijgen en een thoraxfoto met echocardiogram moeten laten maken, is het maar goed ook dat de CD-rom bestaat waarop we de knallende wijnkurken nog eens kunnen horen, want dat zal dan ook al voor de gezondheid verboden zijn en tot het verleden moeten behoren. We gaan er toch wel op vooruit zeker? Jan van Bercken Hoofdredacteur

I-SANA nr2 · 3

De dip van de

lente

12

blz

INHOUD

Een nieuwe lente een nieuwe allergie Hoe kan je overgevoeligheid “natuurlijk” aanpakken?......06 De dip van de lente Driekwart van de volwassenen heeft er last van.........12 Tien tips om zeer oud te worden Het geheim van ’n lang en gezond leven...................18 Kan je slaaptekort inhalen? Hoe lang moet je nu eigenlijk slapen?..........................24 Niet alle vetten zijn slecht ! Vetarm dieet vergroot kans op hartziekten en diabetes Het komt er op aan goede vetzuren te kiezen zoals visolie.....................................................................................30 Onderzoek toont revolutionaire resultaten: Omega-3 uit visolie vermindert psychische problemen Minder Alzheimer en dementie bij viseters...................34 Een lekkere boterham en toch vergif ! Glutenintolerantie: als de darmen niet meewillen......36 Tuinieren is een beetje graven in jezelf Een tuin is een levenselixer.............................................40 Tuinsprokkels Van Ivo Pauwels............................................................46 Baby’s van rokende moeders krijgen hartziekte en hoge bloeddruk Wiegendood vooral toe te schrijven aan tabaksrook...48 De WIJERS van HERKENRODE: Voor een weekendje onthaasting.....................................50

4 · I-SANA nr2

06

blz

24

blz

36

blz

Glutenintolerantie: als de darmen niet meewillen

Een lekkere boterham en toch vergif ! Onze moderne graansoorten bevatten teveel gluten

Tien tips om

zeer oud te worden

18

blz

30

blz

34

blz

40

blz

I-SANA nr2 · 5

Is over tien jaar iedereen allergisch?

Een nieuwe lente een nieuwe allergie Het wordt een probleem door behandeld voedsel en het wegverkeer...

6 · I-SANA nr2

Hoe kan je overgevoeligheid

“natuurlijk” aanpakken?

V

oor velen heeft de winter te lang geduurd, voor anderen kan de lente niet snel genoeg komen. Uiteraard houdt iedereen van mooi weer, maar voor een groot aantal mensen en dat aantal neemt nog toe is die lente geen kermis waarnaar wordt uitgekeken. „Over goed tien jaar zal ongeveer iedereen allergisch zijn aan een of andere stof.” Dat zegde ons in een interview prof. Van Cauwenberghe uit Gent, voorzitter van de Europese unie van allergologen. De vervuiling neemt toe, en ons immuunstelsel wordt steeds meer op de proef gesteld. Baby’s worden veel te vroeg geconfronteerd met vreemde eiwitten en in de plaats van borstvoeding krijgen ze koemelk, te vlug vast voedsel en te onbesuisd worden ze ook te veel gevaccineerd waardoor het immuunsysteem telkens weer gebruuskeerd wordt. Dat immuunsysteem krijgt het tegenwoordig erg moeilijk met alle vervuilende stoffen in onze omgeving, toevoegingen aan het voedsel, smaakverbeteraars, kleurstoffen, smaakversterkers en aroma’s, cocktails van medicijnen, een onnatuurlijke leefomgeving en levenswijze en onbekende factoren die maken dat we ver van onze biotoop en onze natuurlijke “roeping” zijn afgedwaald. De niessalvo’s klinken ons weer om de oren...

Het is niet altijd gemakkelijk een voedselallergie te ontmaskeren.

V

olgens Dr. Vyvyan Haward hebben we nu al in ons lichaam meer dan 400 scheikundige stoffen die twintig jaar geleden niet bestonden. Het gevolg daarvan is dat niet enkel allergieën sterk toenemen, maar ook dat het aantal gevallen van kanker en hersentumoren stijgt. Allergieën lijken vooral toe te nemen in de geïndustrialiseerde wereld. Zowel huidaandoeningen, allergische reacties op de luchtwegen als kanker en hersentumoren lijken ernstig te stijgen. Nieuwe producten die bij de bereiding en in de opslag van voeding worden gebruikt, kunnen niet voldoende door de overheid op hun veiligheid worden getest. Men heeft zelfs vastgesteld dat als kankercellen in plastic flessen worden opgeslagen in de plaats van in glazen flessen, de kankercellen spontaan beginnen te groeien. Niet enkel poly- en monomeren bedreigen onze gezondheid, ook het dagelijks contact met zware metalen, uitlaatgassen, industrierook, tabak, additieven in de voeding, kleurmiddelen in voeding en kleding, verdunners in verven, herbiciden en pesticiden in voeding en in genotmiddelen zoals koffie en tabak, maken dat ons immuunsysteem het steeds moeilijker krijgt. I-SANA nr2 · 7

Jonge moeders moeten zo lang mogelijk borstvoeding geven en zeker de eerste zes maanden. Op die manier leveren ze een belangrijke bijdrage om allergie bij hun baby te voorkomen. Bijna de helft van onze bevolking heeft al last van een of andere allergie. Nu duikt het ook op bij baby’s. De erfelijkheid is niet de enige oorzaak. Het immuunsysteem wordt steeds meer op de proef gesteld omdat we ons van jongsaf aan overbeschermen tegen allerlei ziekten. Volgens prof. Van Cauwenberghe heeft o.m. de algemene vaccinatiepolitiek ertoe geleid dat ons immuunsysteem ontregeld wordt.

Meer allergie langs snelwegen Merkwaardig is ook dat men langs autosnelwegen meer astma- en allergiepatiënten aantreft dan op het platteland. Op de buiten komen twee- tot driemaal minder allergieën voor dan in de stad en in appartementen meer dan in afzonderlijke staande huizen. Vooral aan zee komen het minst allergieën voor. Ook in de bergen boven de 1100 meter is het veel gezonder voor deze patiënten. De huisstofmijt kan er namelijk niet gedijen door de ijlheid van de lucht. Maar anderzijds nemen allergieën overal ter wereld toe. In de bewoonde wereld zijn allergieën vaak gebonden aan de drukte van het verkeer. Het dieselverkeer heeft een funeste uitwerking op het immuunsysteem, omdat

8 · I-SANA nr2

allergisch makende stoffen zich gemakkelijk hechten aan de roetuitlaat van dieselmotoren. Het is dan ook onbegrijpelijk dat de overheid de verplichting om katalysatoren te installeren heeft beperkt tot wagens met benzinemotoren.

Vreemde stoffen vermijden Volgens prof. Van Cauwenberghe komt het er op aan zoveel mogelijk vreemde stoffen te vermijden: in de voeding, in de medicijnen, in de kleding. Bovendien moet je het huis zo schoon mogelijk houden: meer dweilen, meer stofzuigen. Liever stofvrije materialen gebruiken: een plankenvloer is beter dan een tapijt. Een radiator beter dan een convectorput. Ook moet je kinderen niet te vroeg met vreemd voedsel confronteren: liefst zo lang mogelijk borstvoeding en bij voorkeur minimum 6 maanden. Niet te vlug overschakelen op vast voedsel, en vooral niet onbesuisd beginnen met vaccinatie. Het is een sterke lobby maar dat is niet altijd in het belang van het kind. In veel gevallen is het stukken gezonder als het kind de natuurlijke ziekten op de gewone manier doormaakt en er zelf antistoffen tegen vormt. Op die manier is de bescherming levenslang en komen bepaalde ernstige ziekten ook minder gauw voor.

Uiteraard moet elke patiënt voor zichzelf uitmaken op welke soort voedsel hij of zij verkeerd reageert. Vaak zijn biogene aminen de schuld. Veel vrouwen reageren daar allergisch op en ontwikkelen migraine na het eten van kaas, chocolade, of het drinken van bepaalde biersoorten en wijn. Fruit en groenten moeten goed gewassen worden, want sommige fruitsoorten worden bestoven met penicilline om langer te bewaren. Als je dan allergisch bent aan dit antibioticum dan heb je pech telkens je het behandeld fruit eet. Opgepast ook met cosmetische middelen, ze kunnen vol valstrikken zitten.

Als je zelf last hebt van een allergie, kies dan gezond voedsel, liefst zo onbehandeld mogelijk en bij voorkeur van biologische herkomst. Talloze additieven worden in het voedsel gebruikt, zowel bij de productie als voor de bewaring en de bereiding. Hoe minder kleurstoffen, bewaarmiddelen en smaakversterkers, des te beter.

Wanneer kan het beginnen? Als je tot nogtoe gespaard bent gebleven, kan je je dan veilig achten voor de toekomst? Prof. Van Cauwenberghe: „Een allergie kan op elke leeftijd beginnen. Het is best mogelijk dat iemand van 65 voor het eerst in zijn leven begint te niezen en te hoesten in een bepaalde situatie, waarvan hij tevoren nooit last heeft gehad. Dat is wel een zeldzaamheid. Want het zijn vooral jonge mensen en zelfs kinderen die tegenwoordig de grootste slachtoffers zijn. Je sterft er wel niet van, maar het legt toch beslag op een groot deel van het comfort van het leven. En stress? „Natuurlijk spelen stress en emotionele factoren een rol, zoals bij alle processen van het leven. Ook de spijsvertering, het hart en de bloedvaten, de concentratie, de slaap, het heeft wel allemaal te maken met de graad van stress waaraan we zijn blootgesteld. Ook allergieën hebben daar invloed van. Zo zijn spanningstoestanden in het gezin, funest voor kinderen die daarop met allergieën kunnen reageren. Ons lichaam is een vernuftig systeem van de schepping dat op ingenieuze wijze gebruik maakt van antistoffen om schadelijke indringers te neutraliseren. Die antistoffen zijn voortdurend actief, ongemerkt, ook terwijl we slapen. Ze pakken permanent die vreemde indringers aan. Wie overgevoelig is, of een allergie heeft dus, is de bezitter van een afweermechanisme dat helemaal van streek is. Die zijn vooral actief in de mestcellen, de speciale cellen in het bloed waaraan die antistoffen zich hechten. Het lichaam herkent die stoffen als lichaamsvreemd en dus als bedreigend. Van zodra de mestcel met de antistof met de indringende stof in contact komt, barst de cel open en wordt histamine vrijgemaakt. Deze histamine is verantwoordelijk voor de soms heftige reacties van het lichaam die trouwens zeer ongemakkelijk zijn: jeuk, lopende neus, tranende en gezwollen ogen, soms hoofdpijn, soms braken en diarree. I-SANA nr2 · 9

Omdat immuniteit en gezonde darmen met elkaar iets te maken hebben, is het nuttig de darmfunctie te optimaliseren, en de darmtransit weer gezond te maken. Een betere stoelgang kan bevorderd worden met gezond voedsel eventueel in de vegetarische richting, aangevuld met vis, gedissocieerde voeding, waarbij zo weinig mogelijk producten samen worden gegeten en vooral ook minder eiwitten. Meervoudige suikers zijn beter dan enkelvoudige suikers. Geraffineerde suikers zijn dus uit den boze. Wel nuttig zijn goede probiotica, zodat de darmen gesaneerd worden.

Allergie veroorzaakt door junkfood, veroorzaakt bij kinderen vaak een zeer agressief gedrag. Daardoor kunnen veel jeugdzonden en uitspattingen verklaard worden.

Wat kan je zelf doen? Iedereen kan thuis zelf heel wat doen om astmatische of allergische reacties te voorkomen of te verminderen.

Om te beginnen is het goed dat de astmapatiënt om het uur een half tot een vol glas vloeistof drinkt om op die manier het slijm in de longen dun te houden. Zo hoeven zelfs slijmlosmakende middelen niet meer. Koude dranken moeten absoluut vermeden worden, omdat bij gevoelige luchtwegen daardoor de bronchiale spasmen worden bevorderd. Warme vloeistoffen zoals soep, of warme kruidenthee, zelfs warm water relaxeren de bronchiale spieren. Emotionele rust is zeer belangrijk, want daardoor kunnen zelfs luchtpijprelaxerende middelen worden vermeden. Chromolynsodium kan door vitamine C en bioflavonoïden vervangen worden. Magnesium helpt de ademhalingsmoeilijkheden verlichten. Vermijd het om synthetische kleding, vooral synthetische onderkleding te dragen, want daardoor kan de huid niet normaal bepaalde zuren uitscheiden. Ademende kleding dragen, vooral op de huid is van belang.

10 · I-SANA nr2

Omdat allergie een zeer belangrijke begeleidende pathologie is voor veel ziektebeelden kan de histamine best in toom worden gehouden met vitamine C, vitamine E en bioflavonoïden. Vandaar ook de aanbeveling gezond en natuurlijk voedsel te gebruiken: veel fruit en gezonde groenten, volkorenproducten, ook vanwege de bioflavonoïden. Er zijn ook natuurlijke stoffen die histamine in toom houden zoals Smilax of Salsaparilla. Producten die deze stoffen bevatten zijn dus erg nuttig omdat ze de zwelling van de slijmvliezen verhinderen. Stelselmatige inenting van kinderen tegen alles en nog wat, moet niet systematisch worden nagestreefd. Sterk gevaccineerde kinderen krijgen een overgevoeligheid van de alvleesklier zodat de pancreas meer insuline zal afgeven op de minste hoeveelheid suikers of koolhydraten die binnenkomen. Allergie is vaak een mineraalprobleem, waarbij Calcium, Magnesium en Zink een belangrijke rol spelen. In overleg met een orthomoleculair werkend arts kan de dosering bepaald worden. Alcohol verergert elke voedingsallergie door uitzetting van de bloedvaten en een versnelling van de voedselabsorptie in het bloed. Hoe langer een kind koemelk vermijdt, des te minder kans op allergie later. Zo lang mogelijk borstvoeding geven en voor de zesde maand zeker geen dierlijk voedsel gebruiken, is van belang om allergie te voorkomen. Uiteraard is tabaksrook een van de meest schadelijke luchtverontreinigers in onze omgeving. Vermijd zoveel mogelijk in door sigarettenrook vervuilde lucht te vertoeven. Jan van Bercken

P U B L I R E P O R TA G E

Uniek meetsysteem kiest beste matras voor uw rug

Bedmeet Center ComBineert wetensChap en slaapComfort Hasselt - Een goede nachtrust is onontbeerlijk als je overdag goed wil functioneren. Om goed te slapen, heb je een goed bed nodig. Mensen geven vaak veel geld aan een nieuwe matras. Toch slaapt slechts één op vier beter na die aankoop. Conclusie? Velen kopen een matras die eigenlijk niet geschikt is voor hun rug. Het Bedmeet Center heeft samen met wetenschappers een uniek meetsysteem ontwikkeld om de best mogelijk matras te kunnen kiezen voor elke slaper.

thermografie

schoenen zonder ze eerst te passen of een bril zonder een voorafgaande oogmeting. Natuurlijk is deze meting voor Biostatistiek aan de universiteit merkonafhankelijk! Hasselt toont de betrouwbaarheid van de meting aan. Wat blijkt? Liefst Is deze meting betrouwbaar? 97 procent van de proefpersonen Een onderzoek van het Centrum slaapt inderdaad beter op de matras die het Bedmeet Center voor hen heeft geselecteerd. Deze cijfers werden nogmaals bevestigd na één jaar metingen in het Bedmeet Center. Amper zeven slaapsystemen na vijfhonderd metingen moest het Bedmeet Center vervangen.

spierspanning

Vier objectieve parameters De rugmeting geeft een beeld van de slaap-kwaliteit op basis van 4 parameters: de spierweerstand (weerstand die je ondervindt bij het veranderen van slaaphouding), de spierspanning (spanning die het lichaam opbouwt na een tijd gelegen te hebben), de spierbalans (verschil tussen de spanning links en rechts) en het thermisch profiel (autonome zenuwcellen die grotendeels het ligcomfort bepalen). Via sensoren worden alle gegevens naar een computerprogramma gestuurd.

Meting en prijs? Een rugmeting neemt anderhalf uur in beslag (2 vuur voor 2 personen). In die tijdspanne mag je in het Bedmeet Center meerdere matrassen uitproberen in zij-, rug- of buikligging. Intussen registreren sensoren allerhande gegevens. Op basis daarvan duidt een computerprogramma de meest geschikt matras aan. Dit is zeker niet altijd het duurste exemplaar! Als je een matras koopt, wordt de kostprijs van de meting (75 euro voor 1 persoon, 120 euro voor 2 personen) in mindering gebracht. De meting is dan in feite gratis.

keer zo goed en de dag nadien ben je vier keer minder moe. Kortom, wie goed slaapt, functioneert de dag nadien dus beter. Maar wat is dat nu precies “goed slapen’? Als we liggen, verbruiken de spieren die de wervelkolom ondersteunen 60 procent minder energie en is er voor 75 procent minder spanning op de tussenwervelschijven (de zogenaamde schokbrekers van de wervelkolom). Deze ontspanning heeft enkel zin als het lichaam goed ondersteund wordt want anders bouw je via de ligamenten en kapsels van je ruggewrichten terug spanning op in de rugspieren die de beweging van de wervels regelen. Het gevolg kennen we allemaal! Stijve rug ‘s morgens. Blokkages in het bekken, de lage rug, tussen de schouders en in de nek. Onopgeloste blokkages geven later weer ergere klachten zoals hernia, rugartrose of hypermobiele wervelsegmenten. Preventie is en blijft ook hier de beste boodschap.

Zou jij nog een matras kopen zonder je eerst te laten meten? Wat mag je verwachten? Op een perfecte matras slaap je 11

Het Bedmeet Center is gevestigd aan de Gouverneur Verwilghensingel 8, bus 4, in Hasselt. Tel. 011 21 21 24 Metingen enkel na afspraak op 0479 595 296 of [email protected] Meer info op www.bedmeetcenter.be I-SANA nr2 · 11

M90156856.01

Wat is een goed bedsysteem? Er zijn zoveel degelijke bedsystemen in de handel. De vraag is natuurlijk welk bedsysteem bij jou het beste past. Het antwoord weet je na een eenvoudige meting in het Bedmeet Center. Je koopt toch ook geen

Voorjaarsmoeheid bestaat echt

De dip van de lente Driekwart van de volwassenen heeft er last van

W

at voor poëten een nieuw geluid brengt, is voor veel mensen een vervelend moment: de nieuwe lente. We hopen dat die spoedig komt, de winter heeft lang genoeg geduurd. Maar de hoop op een nieuwe lente, brengt voor velen tegelijk de vrees voor een nieuw dip mee: ze worden moe, en niet zo’n klein beetje. Hondsmoe! En ze worden ook nog zo’n stukje depressief. Talrijke patiënten voelen zich inderdaad moe, depressief, angstig, futloos. Gebrek aan licht maakt mensen landerig. Populair wordt het afgedaan als voorjaars- of lentemoeheid. Sommige artsen lachen er mee en beweren dat het enkel in de verbeelding bestaat: maar de lange winter heeft de reserves uitgeput. Maar meer en meer hecht de wetenschap geloof aan de talloze identieke klachten. Is het nu verbeelding of echt en wat kan je er aan doen? Gebrek aan fut, depressieve stemmingen, stress, het wordt allemaal een beetje te veel... In zijn boek Stop Stress, waarover we in een vorig nummer uitgebreid verslag deden, lacht Dr. Marcel Verheyen er helemaal niet mee, evenmin als met de talrijke klachten van patiënten die met burn out, slapeloosheid, depressies en angstgevoelens kampen. „Niemand krijgt voor zijn plezier sombere gevoelens. Als je na negen, soms tien uur slaap nog niet uitgerust bent en met tegenzin en afgemat opstaat, is er wel degelijk iets aan de hand. Daarbij vertonen velen ook een onregelmatig slaap- en eetpatroon en een depressief gevoel waar geen echte oorzaak voor wordt gevonden. Sommigen compenseren deze gevoelens door extra veel of extra zoet te eten, iets wat bij andere depressies niet voorkomt, want hier krijgt de patiënt dikwijls met een tegenzin in voedsel te maken. Je ziet ook dat de woonen werkomstandigheden van de mensen die hun ongemakken uiten er mee te maken hebben. “Ik merk ook dat de klachten meer voorkomen onder stedelijke dan onder plattelandsbevolking.” Scandinavisch onderzoek heeft ook de invloed van licht onder de aandacht gebracht.

Vaak is voorjaarsmoeheid verbonden met een gebrek aan vitamines en bepaalde mineralen.

12 · I-SANA nr2

invloed

Moeten we met z’n allen naar de zonnebank? Dat niet. Licht heeft zeker invloed, maar de zonnebank heeft andere gevaren. De golflengte van ultraviolet A veroudert de huid heel snel, versnelt huidkanker en breekt de elastine. Dat is geen goed alternatief voor het ontbreken van licht in de wintermaanden. Maar mogelijks is winterdepressie voor een deel wel te wijten aan het lichttekort in de wintermaanden en een verwarde biologische klok. Op donkere winterdagen krijgen we vaak veel minder licht, dan op een zonnige zomerdag. Hierdoor geraakt onze biologisch klok van slag, waardoor we nog moe zijn op momenten dat we ‘s morgens moeten opstaan. In de plaats van een echte voorjaarsmoeheid kan je eigenlijk beter spreken van een verlate of verlengde van een winterdepressie. Dat komt neer op een depressie of een dip als gevolg van een tekort aan zonlicht en eigenlijk kan dat in elk seizoen voorkomen. Het is bekend dat mensen die in nachtploegen werken vaker ziek zijn en meer last hebben van depressies, zelfmoordneigingen en zelfs besmettelijke ziekten krijgen, dan hun collega’s die overdag werken. De bioklok laat zich niet gemakkelijk in een ander ritme dwingen. Bovendien heb je een omschakeling van het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel.”

Dus geen lichttherapie? Dr. Verheyen: „Licht geneest. Ons netvlies vangt het licht op en een reeks hormonale impulsen volgen. Er worden vitamines in de huid aangemaakt en andere enzymen worden aangereikt. Zonnebank kan wel niet veel helpen, omdat het in dit geval over UV-licht gaat, maar wandelen in het daglicht of kuren met lampen met hoge lichtintensiteit zijn wel nuttig. Er zijn in Scandinavië proeven gedaan met lampen met hoge lichtopbrengst: boven de 10.000 lux. Een half uurtje lichttherapie per dag gaf al uitstekende resultaten. Maar licht is niet de enige remedie, evenmin als het ontbreken ervan de enige oorzaak van lentemoeheid zou zijn. Het is een complex fenomeen, net als bij M.E. of chronisch vermoeidheidssyndroom. Ook hier is de oorzaak multifactorieel. Je mag stellen dat moeheid echt een ziekte van de tijd is waarin psychische, fysieke, en voedingsomstandigheden een rol spelen.” „De laatste tijd is men in wetenschappelijke kringen enthousiast over een combinatie van antioxidanten zoals de vitaminen C, E en Bètacaroteen. Maar dat het nuttig is het voedingspatroon te wijzigen, of liever te verrijken ligt voor de hand. Winterkost is vaak eenzijdig, arm aan vitamines en vezelstoffen, en te rijk aan enkelvoudige suikers (gebakjes, koekjes en chocolade) vaak ook te vet, waarbij verzadigd vet de boventoon voert.”

Last van een

winterdip?

Advertentie

Licht heeft zeker

Hyperibell van Fytobell brengt je snel weer in goede stemming Naast de klassieke winterse kwaaltjes krijgen veel mensen in deze periode last van een landerig, somber gevoel. Hun stemming daalt onder nul, bijna zoals de tempratuur buiten. De lange winter en de donkere dagen, het gebrek aan licht, het gemis aan contact, geeft velen een depri gemoed en maakt hen neerslachtig. Toch kan je weer zon in donkere gedachten brengen dankzij een krachtig zomers plantje: sint-janskruid..

Hyperibell van Fytobell komt vooral nu, goed van pas. Duitse onderzoekers hebben al lang de kracht van Sint-Janskruid onderstreept nadat ze klassieke middelen vergeleken met plantaardige preparaten. Zelfs de British Medical Journal schreef dat meer dan de helft van gebruikers van Hypericum snel (al na een paar weken) verbetering ondervond van zijn neerslachtige, depri stemmingen. Hyperibell van Fytobell, brengt weer zon in je gemoed in deze donkere wintertijd, dankzij de natuurlijke kracht van een zomers plantje.

Meer info op: www.fytobell.be E-mail: [email protected] Tel: 011/37.19.24

Hyperibell met CNK-bestelcode voor de apotheek: 1744-325. Ook verkrijgbaar in de betere reformwinkel.

I-SANA nr2 · 13

Vooral patiënten boven de 35

M

erkwaardig is dat niet iedereen er last van heeft en dat heeft de geneeskunde aan het denken gezet: waarom sommigen wel en anderen niet? Bepaalde organismen hebben geleerd om te gaan met de winter, met verandering van eetgewoonten, van licht, van temperatuur, van lichamelijk en geestelijk functioneren. Uit statistieken blijkt dat 71 percent van de volwassen bevolking te maken krijgt met voorjaarsmoeheid. Van deze „slachtoffers” is 63 percent vermoeid, futloos en depressief terwijl 37 percent

14 · I-SANA nr2

zich echt uitgeput voelt. Maar eigenlijk heeft de lente zelf er weinig mee te maken, want het begint al midden in de winter, met een duidelijk verergering in het vroege voorjaar. Ze hebben de feesten gehad en kijken nog aan tegen een grijze eentonige en grillig lange winter. Er is niets meer omhanden, de familiefeestjes zijn voorbij, de grote eenzaamheid komt voor velen weer om de hoek kijken. Een mengeling van emotionele en lichamelijke problemen maakt zich van hen meester. Maar de piek van de klachten komt vooral bij het begin van de lente opzetten: maart, april, om dan weer als sneeuw voor de zon te verdwijnen in de maand mei. Een merkwaardig systeem dat elk

jaar weer opduikt. Dr. Verheyen: „Doorgaans treedt voorjaarsmoeheid vooral op bij patiënten boven de 35. Als iemand in mijn praktijk met voorjaarsmoeheid opdaagt die jonger is, dan ben ik altijd alert. Normaal moet het verschijnsel ook op een vijf- tot zestal weken voorbij zijn... zelfs spontaan. Duurt het langer, dan is verder onderzoek noodzakelijk. In dat geval zou het inderdaad om een echt geval van CVS of chronisch vermoeidheidssyndroom kunnen handelen. Onderzoek naar ontstekingshaarden is ook altijd nuttig, waarbij in eerste instantie aan ontstoken tandwortels kan gedacht worden, maar ook amandelen, littekens en een chronische appendicitis kunnen als stoorveld fungeren.”

In eerste instantie is licht de oplossing. Meer naar buiten, licht tanken, genieten van de zonnige of lichtende momenten van de dag. Zweet de winterslakken uit, laat de huid ademen, neem wisselbaden of trek naar de sauna en laat de vasomotoren weer werken. Probeer de emoties positief bij te laden. Ontmoet en praat met mensen. Verstrooi de geest, zoek ontspanning, begin een handenkarweitje zoals licht tuinwerk, ga stappen, trek er op uit. Eet gevarieerd en zoek verse kost. Jonge verse salades brengen meer vitamines aan dan winterse ingemaakte voeding. Kruidenthees van verse lentekruiden en lenteslaatjes leveren boordnodige vitamines, vooral C, maar verwaarloos ook A en E niet door tarwekiemolie te gebruiken, en af en toe vis in de plaats van vlees op het menu te nemen, en dat alles aan te vullen met wat selenium en magnesium. Maar wie dagelijks verse groenten en vruchten eet hoeft minder bang te zijn voor tekorten. Medicijnen verhinderen soms de absorptie van vitamines. Miljoenen mensen overal ter wereld slikken medicijnen. Plaspillen en laxeermiddelen verwijderen het belangrijke kalium uit het lichaam. Veel maagmiddelen onttrekken ook magnesium aan het lichaam. Vergeet ook niet dat de anticonceptiepil de opname van vitamine B6, foliumzuur en vitamine C vermindert. Vandaar dat ook veel jonge vrouwen zich in de winter doodmoe voelen.

Clockempoortje

Advertentie

Goede remedies Kruiden en specerijen

Naamsestraat, 14 3800 Sint-Truiden Openingsuren 9.00 - 12.15 - 13.15 - 18.00 maandag gesloten

Tel 011/68 18 23 Fax 011/68 18 28

Maak gebruik van een natuurlijk antidepressivum dat bestaat uit plantenextracten van Sint-Janskruid of Hypericum. Uit onderzoek blijkt dat het eigenlijk even sterk werkt als een klassiek chemisch antidepressivum, misschien iets langzamer, maar wel veilig. Combineer dit evenwel niet met andere middelen. Tenslotte vergeet niet dat het niet blijft duren. Het is een tijdelijke dip die met het verschijnen van het mooie weer, snel verbetert. Wees matig met alcohol. Overmatig alcoholverbruik veroorzaakt een tekort aan vitamines B, bioflavonoïden en de spoorelementen zink, kalium en chroom. Wie daaraan begint, heeft steeds meer de neiging de porties alcohol te verhogen om op die manier te trachten de tekorten minder te ervaren. Men komt in een kringetje terecht. Tabak is een vitaminerover. Wie rookt heeft veel meer vitamines nodig dan een niet-roker en dat geldt ook voor passieve rokers. Eén sigaret verwoest bijna de totale normale dagbehoefte aan vitamine C (75 milligram). Wie een pakje rookt heeft dus permanent een groot tekort aan vitamine C. Jan van Gent

Vruchten verliezen heel snel hun vitamines. Vooral vitamine C is heel gevoelig voor licht en warmte. Een sinaasappel die op kamertemperatuur wordt bewaard, heeft op het einde van de dag al veel vitamines verloren.

I-SANA nr1 nr2 · 15

Advertentie

16 · I-SANA nr2

I-SANA nr2 · 17

Een goede gezondheid hangt niet louter van het toeval af, maar ook van een gezonde levenshouding.

Het geheim van ’n lang en gezond leven

Tien tips om zeer oud te worden Gezond toeval begint bij je eigen keuze

18 · I-SANA nr2

H

oe dikwijls houdt men echt rekening met de leefgewoonten, de manier van eten, drinken, denken, de woonomstandigheden en de werksituatie en toch moet ook hier vaak de echte oorzaak van problemen en van vroegtijdig overlijden worden gezocht. Het spreekwoord zegt: „wij zijn wat we eten”. Nog een ander gezegde dat er niet minder om liegt: „we graven ons graf met onze tanden”. Het zijn misschien een beetje overtrokken volkswijsheden, maar ze wijzen toch in de richting van een oude overtuiging die vandaag nog altijd waarde heeft. Als je een hitparade zou opmaken van leefgewoonten die erg populair zijn, maar die vroeg of laat hun tol eisen, aan de gezondheid knagen of het leven te vroeg beëindigen dan kom je tot het beeld dat roken, overmatig alcohol gebruiken, te veel te vet, te zout en te zoet eten, te weinig bewegen en stress met gebrek aan positief denken en te weinig ontspanning, heel veel te maken hebben met ons gezondheidskapitaal. Wie er echt werk wil van maken zal aan volgende tien tips heel wat hebben om zijn gezondheidspotentieel te verbeteren of lang gezond en veilig te houden en dus gezond zeer oud te worden.

De spijsvertering is heel belangrijk

Kan gezondheid toeval zijn? Hebben we met het oog op een lang en gezond leven enkel het geluk als belangrijkste factor of zijn er nog andere elementen die meespelen? Is ziekte dan het gevolg van doodgewone pech, zoals zonder brandstof vallen met de auto? We weten wel beter, want zoals zonder brandstof vallen kan voorkomen worden door op tijd bij te tanken, zo kan je ook een stuk gezondheid tanken door vooruitziend te reageren in de verschillende periodes van het leven. Gezondheid heeft evenzeer met vooruitziendheid te maken, als met erfelijk geluk. Daarom deze tien tips om zeer oud te kunnen worden en gezond te blijven.

Leven om te eten is iets heel anders dan eten om te leven. Niet dat eten niet lekker zou mogen zijn, maar er zijn duidelijk ook limieten op het verwerken van grote hoeveelheden voedsel waarvan de voedingswaarde fel ondergeschikt is aan de smaak en het uitzicht. Vaak volgt een indigestie op een „kermis”. Het lichaam wordt ziek als laatste noodkreet en geeft een signaal: „Jij stopt met mij vol te proppen, zoniet zal ik je verplichten.” De natuur probeert op die manier zichzelf te beschermen. Er zijn evenwel grenzen aan die beschermende reacties, je kan niet ongelimiteerd blijven doorgaan de gezondheid op de proef te stellen. De kunst bestaat er dus in zijn grenzen te kennen, te weten wat schadelijk is en wat toegelaten, de hoeveelheden te leren ontdekken die men vanwege zijn persoonlijke gevoeligheid kan verdragen, afhankelijk van de leeftijd, de erfelijke toleranties en de conditie van de patiënt en op die manier een leefwijze op te bouwen die gezond is en waar je een leven lang gelukkig kan mee zijn. Toch zijn er algemene waarden die voor iedereen gelden. 1: Het start met het ontbijt Is het moderne westerse voedsel wel zo gezond? We eten te veel, te vet, te zout, te zoet, te veel dierlijke producten, te weinig rauwkost, te weinig groenten en vruchten, te veel snoep en tussendoortjes, te veel geoxideerde producten, denk maar aan de grill I-SANA nr2 · 19

Beweeg meer. Wie te veel zit en te weinig beweegt roest vast.

20 · I-SANA nr2

en de zwarte korstjes bij gebraad, te gekleurd, te veel smaakversterkers en bewaarmiddelen. Velen slaan bovendien het ontbijt over. De Engelsen hebben daar een andere menig over. Hun ontbijt is eigenlijk de belangrijkste maaltijd van de dag: spek, eieren, champignons, brood, marmelade en thee. Van een tekort aan bloedsuiker kun je hen niet verdenken. Bij ons stellen velen zich tevreden met één of een paar koppen koffie, gaan daarop de deur uit naar hun werk. Na een paar uur missen ze concentratie, worden humeurig en moeten uiteindelijk halverwege de voormiddag wat naar binnen werken, vaak gesuikerde tussendoortjes met als gevolg dat patiënten die wel een flink ontbijt nemen uiteindelijk toch minder verdikken dan wie ’s morgens vast. Een gezond ontbijt bestaat uit langzaam absorbeerbare koolhydraten, zodat de pancreas wordt gespaard, maar het lichaam toch voldoende energie krijgt om het tot de middag zonder problemen aan te kunnen: vruchten, muesli, rozijnen, magere yoghurt. volkorenbrood met kwark en fijne kruiden, af en toe een eitje., vruchtensap. Eet langzaam en kauw grondig. Eet ‘s morgens en ’s middags flink, maar ’s avonds matig, het zal de slaap niet verstoren. Snoep ook niet tussen de maaltijden en mocht de drang wat te erg worden, eet dan fruit: een appel, peer, of de vruchten van het seizoen. Heel dikwijls

gaan ook scholieren die bovendien afhankelijk zijn van gezond voedsel om hun lichaam tot ontwikkeling te brengen, zonder ontbijt naar school. Ze zijn de schoolpoort nog niet binnen of ze zitten al aan de snoeprepen en de cola. Als tussendoortje kunnen er nog chips en koekjes bij: een eenzijdig voedingspatroon dat steeds meer jonge mensen ziek, dik, en lethargisch maakt en hen berooft van de nodige energie om hun studies met gemak te voltooien. 2: Dierlijke vetten en eiwitten: meer vis Niet alleen hart- en vaatziekten, ook kanker kunnen het gevolg zijn van overdadig gebruik van dierlijke eiwitten en vetten. Dr. Verheyen die een paar interessante boeken schreef over stress, zegt daarover: „Ik stel vast dat de leeftijd waarop hartinfarct en beroerte optreedt voortdurend verlaagt. Het is niet ongewoon meer dat jonge mensen van halfweg de dertig, en rond de veertig te maken krijgen met hartinfarct. Zelfs beroerte neemt toe, ook op steeds jongere leeftijd. Te rijk en eenzijdig voedsel, gekoppeld aan stress maken ons kwetsbaarder dan ooit.” Vaatziekten blijven een favoriet gevaar: Als je de spijzen grilt, braadt en bakt in verzadigd vet of het omvormt tot transvet, verhoogt het risico nog meer, niet enkel op hart- en vaatziekten, ook op kanker en gezwelziekten. Snij daarom de hard gebakken kantjes weg als je kanker wil helpen voorkomen. Gebruik nooit ranzig of oud vet om te frituren. Als vet een te hoge temperatuur krijgt, wordt het gevaarlijk giftig. Gebruik bij voorkeur onverzadigde vetten: olijfolie kan best tegen verhitting. Eet ook liever eens wat rauw, dus minder frieten, minder saté’s, minder gegrilde kost en toasten. Probeer vlees geregeld te vervangen door vis, dat is veel gezonder. Eskimo’s en Japanners krijgen minder hartinfarcten en kanker dan wij. Gebruik daarom ook dagelijks een goed visoliepreparaat! 3: Minder zout en minder zoet We gebruiken ook te veel suiker. Kan je één gerecht voorstellen waar suiker in ontbreekt? We voegen het zelfs toe aan aardbeien, een zoete vrucht bij uitstek. Men neemt aan

dat overdadig suikerverbruik rechtstreeks te maken heeft met hartinfarct en ziekten van de bloedvaten. Het levert veel calorieën, maar is lege energie, vergt erg veel van de pancreas. Door onze voedingswijze te veranderen en als dessert meer vruchten te gebruiken of een suikervrij dessert bewijzen we onze gezondheid een grote dienst. Andere veel gemaakte fout: te zout. Overdreven zoutgebruik laat de bloeddruk stijgen. De aderwand gaat zich beschermen tegen de verhoogde druk, slibt uiteindelijk dicht: hartinfarct, angina pectoris enz... Probeer daarom zout te vervangen door gezonde kruiden, bieslook, kervel, ajuin, selderij enz... Of voeg nergens zout aan toe, want heel wat voedingswaren zijn al overtollig gezouten met het oog op het bewaren. 4: Een wijntje mag, maar beperk alcohol Een glaasje wijn - vooral rode - is gezond. Twee glaasjes ook nog, een fles niet meer. Wijn bevat antocyanen, terpenen en isoflavonen en helpt bij de preventie van harten vaatziekten. Overdreven alcoholgebruik doet het tegendeel. Te veel alcohol is niet enkel schadelijk voor hart en bloedvaten, ook voor de pancreas, de lever en de blaas. Het is bovendien ruïnerend voor de zenuwen. Eigenlijk zou je alcohol alleen als medicijn mogen gebruiken, om te ontspannen na een moeilijke periode, om eens de slaap te kunnen vatten en om heerlijk van te genieten. Alcohol mag geen gevaarlijke gewoonte worden. 5: Vitamines zijn heel belangrijk Het woord zegt het zelf: het zijn vitamines, dat wijst op het belang voor het leven. Heel veel mensen denken dat ze als ze een halve appel hebben gegeten hun dagelijkse portie reeds hebben overschreden. Hoe ouder men wordt, maar ook hoe actiever men is, hoe meer vitamines we nodig hebben. Om gezond ouder te worden, spelen vitamines een belangrijke rol. Vitamines, waarvan tekorten op oudere leeftijd speciale aandacht verdienen zijn vitamine C, D, B6, B12 en foliumzuur. Tekorten aan deze vitamines kunnen gevolgen hebben voor het zenuwstelsel (B6, B12 en foliumzuur), organen ( B12 en foliumzuur) en skelet en

I-SANA nr2 · 21

spieren (vitamine D). Vitamine D is een knelpunt voor ouderen, die weinig buiten komen. Een goede visolie of levertraan kan hierbij helpen. 6: Vermijd verstopping Een heleboel oudere mensen hebben last van verstopping. Vaak is dat het gevolg van het feit dat ze te weinig lichaamsbeweging hebben of er te weinig vezels in hun dieet zitten. Adviezen: 1. Wit meel vervangen door roggebrood of tenminste volkorenbrood. Zilvervliesrijst, tarwezemelen en volkorenproducten op het menu zetten. Aan verse en rauwe groenten (zoals wortelen, ui, prei en koolsoorten) de voorkeur geven. Ook veel vers fruit eten (vooral pruimen en abrikozen). 2. ’s Morgens op de nuchtere maag een glas lauw water drinken. 3. Zich op regelmatige tijdstippen ontlasten. 4. Bij verstopping helpt koud getrokken thee van espenbladeren of vuilboombast (Frangula). 7: Tabak is een doder Tabak is een gemene doder. Eén sigaretje kan misschien heerlijk smaken, de aandacht verscherpen en de stress afleiden, maar op termijn is het een killer. Kanker, hartinfarct, angineuze klachten, rokersbeen, blaaskanker, longkanker, maagklachten, lipstrottenhoofd- en keelkanker, het is allemaal het gevolg van tabaksmisbruik. En waar begint de gevaarlijke grens? Geen mens die het weet, dat hangt van het individu af. Het vermindert de smaak van lekker eten, het maakt je afhankelijk, het vernauwt de bloedvaten, laat je elke morgen hoesten, het kost je een fortuin, het werkt niet-rokers op de zenuwen en het bezeurt gordijnen, plafonds en mooie kleding. 8: Denk positief en beweeg meer En als je dat alles wil bekronen met het ideaalbeeld van de gezonde mens, als je lang en gelukkig wil leven in harmonie met jezelf, de anderen en de wereld, als je tot op hoge leeftijd vitaal wil blijven en met stalen zenuwen zelfs moeilijke problemen wil oplossen, denk dan positief. Het is gebleken dat mensen die zingen, die sociaal zijn, die zich om anderen bekommeren, die een huisdier koesteren, die in contact blijven en aansluiting vinden in verenigingen en

22 · I-SANA nr2

werken voor het goede doel, langer gezond blijven en zeer oud kunnen worden. Blijf dus niet luieren en kniezen, praat problemen uit, engageer je in iets nuttigs en positief, onderneem iets, bouw, maak plannen, zet je niet neer, dan ben je verloren. Pieker je niet ziek, dat is het hoofdmotief van iemand die lang en gelukkig wil leven. 9: Voorkom osteoporose De gezondheidstoestand van 65-plussers loopt echter zeer uiteen. Vooral fragiele ouderen, veelal bewoners van verpleegen verzorgingstehuizen, hebben een verhoogde kans op een slechte voedingstoestand. Fragiliteit is een toestand van verminderde fysiologische reserve, die samenhangt met een toenemende afhankelijkheid van anderen voor dagelijkse activiteiten en met een verhoogd risico voor invaliditeit door osteoporose. Gezonde voeding met voldoende energie, vitamines en mineralen kan een bijdrage leveren aan het voorkomen van die fragiliteit.

Advertentie

Veel ziekten staan in rechtstreeks verband met wat je eet, en drinkt.

50 net.be www.50net.be

De site voor de dynamische 50plusser! 10: Beweeg vaker en ontspan je Ontspan je geregeld, maar beweeg ook, ga zwemmen, neem sauna, trek op een sportieve vakantie, zorg er voor dat je elke dag naar buiten gaat, zelfs als het weer wat minder fraai is. Zuurstof tanken is heel belangrijk: je eens buiten adem rennen. Zolang je spieren het nog toelaten zou je elke dag je hart tot het maximum moeten inspannen, heel even maar. Dus een paar keer de trap op en af rennen, of touwtje springen, of een klein crossje doen naar de overkant van het park, kwestie van heel even buiten adem te zijn, zodat de hartspier zich kan versterken en de grenzen door training worden verlegd.

Bezoek de website

Jan van Bercken I-SANA nr2 · 23

Advertentie

Hoe lang Natuurzaak De Papaver Bio is gelegen in de Sint-Jacobsstraat 12-14 te Ieper. Naast de zaak bevindt zich parking De Kolve, met een capaciteit van 60 wagens.

Contact & Bestellingen Tel : +32(0)57/21.85.00 Fax : +32(0)57/21.89.00 Email: [email protected]

Openingsuren Van maandag t.e.m. zaterdag doorlopend (ook over de middag!) van 9u30 tot 18u00. Gesloten op zon- en feestdagen.

Je kan slaap niet uitstellen om die later weer in te halen.

24 · I-SANA nr2

moet je nu eigenlijk slapen?

Kan je slaaptekort inhalen? Vrouwen hebben meer slaap nodig dan mannen en zij hebben dus meestal een tekort

R

ecent is nog maar eens gebleken dat de Belgen het meest slaappillen slikken van alle Europeanen. We zitten niet alleen met een cultuur van pillen slikken, maar duidelijk ook met een slaapprobleem. Stress, overgewicht, roken, problemen in de relatie en op het werk, onduidelijke planning, gebrek aan lichamelijke beweging, te laat eten, te zwaar tafelen, het zijn allemaal mogelijke oorzaken van een slaapprobleem. Ook hersenschade en een onregelmatige levensstijl kunnen slaapprobleem in de hand werken. Maar de cultuur van laat opblijven, te lang

televisiekijken en op den duur te lui zijn om naar bed te gaan, maakt dat velen een slaaptekort vertonen. Dat kan uiteindelijk tot problemen leiden aan de spijsvertering, het zenuwstelsel, maar ook aan hart- en bloedvaten, want een slaaptekort kan ook hoge bloeddruk in de hand werken. Een nachtje minder goed slapen is geen probleem, maar langdurig slaaptekort kan ernstige storingen veroorzaken. En kun je slaaptekort dan niet inhalen de volgende nacht, de volgende week, de volgende vakantie? Neen, helemaal niet! I-SANA nr2 · 25

Vrouwen hebben meer slaap nodig dan mannen.

V

ooral vrouwen en dan zeker werkende moeders met kinderen vertonen het meest slaaptekort. Nochtans hebben vrouwen meer slaap nodig dan mannen. Een Brits slaapexpert, dr. Jim Horne heeft de slaapproblemen in zijn land onderzocht en kwam tot de conclusie dat het vooral vrouwen zijn die lijden onder slaaptekort. Ze hebben dan meestal ook een dubbele taak en raken op den duur overstuur. De hersenen van vrouwen zijn complexer dan die van mannen en vrouwen gebruiken ze ook op een andere manier, stelt de wetenschapper. De hersenactiviteit is ook bepalend voor de behoefte aan slaap. Hoe meer of hoe intenser de hersenen overdag worden ingezet, des te meer slaap er nodig is om te recupereren. Vrouwen nemen meer lasten op zich, hebben een dubbele of driedubbele taak, moeten meewerken voor de kost, doen het huishouden en voeden uiteindelijk nog eens de kinderen op, terwijl de man hen ook vaak inschakelt als hulpje voor zijn eigen hobby’s of

26 · I-SANA nr2

taken. Vrouwen zijn wel bedreven in multitasking, maar dàt precies vergt heel wat van het brein en dat kan niet zonder voldoende slaap en zonder goed uitgerust te zijn.

Meer slaap bij meer stress

O

ok stress doet de slaapbehoefte toenemen en vrouwen zijn in het algemeen wat zorgelijker ingesteld dan mannen. Daarenboven zijn de partners niet altijd gelijkgestemd, want er zijn ochtendmensen en nachtuilen. Dat leidt vaak tot discussies tussen man en vrouw. Uit onderzoek blijkt dat een vrouw gemiddeld twintig minuten meer slaap nodig heeft dan een man. Sommigen snoeven wel dat ze kortslapers zijn en dat ze met weinig slaap toekomen. Maar dat is meer stoerdoenerij dan wetenschappelijk verantwoord. Napoleon noemde iedereen die meer sliep dan zes uur, een luiaard. Maar hij leed zelf erg veel aan migraine en zo genietbaar was hij ook niet altijd. Slaap inhalen is trouwens ook

een lastige opdracht, zo stelt de Harvard Medical School. Hun onderzoek wees uit dat tien uur extra slaap in het weekend niet de twee nachten per week compenseren waarin u het met zes uur moest stellen. De reactietijd en de focus blijven nog steeds lager dan na volledige nachten slaap. Dat komt omdat de slaap in verschillende fazen verloopt en tijdens de extra rusttijd de slaap niet dezelfde kwaliteit haalt als tijdens een gewone nacht.

Niets gaat boven regelmaat

A

ls men jong is, kan men natuurlijk meer verdragen en recupereert men sneller. Dat is vaak nodig, want in een gezin waar een baby komt, wordt vaak alles onderste boven gehaald. Mama zou in principe meer slaap kunnen gebruiken dan tevoren, maar eigenlijk loopt het meestal anders en in de praktijk draait het uit op het tegendeel. Jonge vaders vinden zelfs dat moeder de vrouw als ze in zwangerschapsverlof is

Slaap is de natuurlijkste zaak van de wereld, maar veel mensen hebben het er moeilijk mee.

voldoende tijd heeft om overdag te recupereren zodat zij ’s nachts maar moet opstaan en hij rustig verder kan slapen. Voor vrouwen is dat niet evident. Ze zijn nog niet helemaal hersteld en bovendien komen ze niet aan voldoende herstellende slaap toe. Hun dagtaak in het gezin is zwaarder dan normaal en op den duur raken ze in een uitzichtloze situatie: stress, slapeloosheid, vermoeidheid, depressie. Vrouwen die borstvoeding geven staan er ‘s nachts alleen voor, zogenaamd omdat hun man

toch niets kan bijdragen. Als beide partners weer aan het werk zijn, is het belangrijk de verantwoordelijkheden te delen. Als het moet ook ‘s nachts.

Een baby in huis kan het hele slaappatroon van jonge ouders overhoop halen. Al komt het erop aan ook de baby duidelijk te maken dat de nacht dient om te slapen. Zo is het belangrijk de baby het onderscheid tussen dag en

nacht te laten aanvoelen. Hem in de namiddag in een rustige en verduisterde kamer leggen voor een stevige tuk is geen goed idee. Een lichtere slaap overdag zorgt voor een diepere slaap ‘s nachts. Daarom is het aangewezen hem overdag in de woonruimte te laten terwijl hij slaapt. ‘s Nachts moet hij enkel aandacht krijgen als het nodig is. Knuffelen is een bezigheid voor overdag. Op die manier krijgt de baby ook een gevoel dat er een verschil is tussen dag en nacht!. I-SANA nr2 · 27

Tips om goed te slapen Een goede slaap is van levensbelang voor een lang en gelukkig leven. Bij slaaptekort gaan de organen en vooral de zenuwen er onder lijden. Kan je niet slapen dan zijn er toch voldoende natuurlijke middelen bijvoorbeeld op basis van Valeriana, Escholtzia, Passiflora, enz... om een natuurlijke slaap te kunnen vatten, zodat niet meteen naar zware chemische slaapmiddelen moet worden gegrepen. Ze zijn vaak verslavend en niet goed voor een normaal herstel van het organisme.

Nog een paar tips: •

Probeer een regelmaat in te bouwen: altijd op hetzelfde uur gaan slapen is beter dan onregelmatige tijdstippen te zoeken.

•

Zorg er voor dat je voldoende lichaamsbeweging hebt, dat bevordert de slaapbereidheid.

•

Eet ’s avonds niet te laat en niet te copieus, dat bemoeilijkt het inslapen.

•

Vermijd fel licht kort voor het slapen gaan. Werken op de computer of laat tv kijken is niet het allerbeste.

•

Werk niet in de slaapkamer en hou de computer daar buiten.

•

Drink geen koffie na de middag en rook niet, want dat kan de slaap verstoren.

•

Zorg voor een ontspannend ritueel: een goed gesprek, een leuk boek, een lichte wandeling. Het zandmannetje zal spoedig komen!

28 · I-SANA nr2

Jan van Gent

Slaap is van levensbelang voor vitale organen en vooral voor het zenuwstelsel

21

Advertentie

EEn hEErlijkE, vErkwikkEndE, natuurlijkE slaap:

Advertorial

Escholcin van FytobEll... En jE droomt jE wEEr Fit !

wie slecht slaapt voelt zich niet enkel moe en minder fit, heeft ook problemen om zich te concentreren, doet langer over gewone taken, vergist zich vaker, heeft een minder goed geheugen, maar loopt bovendien dubbel zoveel kans op diabetes, krijgt vroeg of laat last van verhoogde bloeddruk en mogelijks hartritmestoringen. uit onderzoek blijkt ook dat tekort aan slaap leidt tot zwaarlijvigheid. Zelfs een klein gebrek aan slaap kan bij baby’s en kleine kinderen al aanleiding geven tot het ontwikkelen van zwaarlijvigheid. Slaap is niet enkel natuurlijk, maar ook van levensbelang. Recent onderzoek heeft aangetoond dat wie voldoende slaapt, langer leeft. Synthetische slaapmiddelen blokkeren een natuurlijke slaap omdat ze de REM-fase of droomslaap uitschakelen en dus zijn natuurlijke preparaten ver te verkiezen boven de synthetische. De natuur verschaft ons prachtige slaapverwekkende en veilige planten die toch doeltreffend zijn: valeriaan, melisse, Passiflora, Asperula odorata, Peumus Boldus, Eschscholtzia, enz... Daarom is Escholcin van Fytobell zo’n prachtig natuurlijk middel dat je weer een natuurlijke slaap verschaft, zonder nadelige gevolgen. Het herstelt het natuurlijke vermogen om te slapen en laat je ’s morgens heerlijk fris en vitaal ontwaken. Escholcin van Fytobell geeft je weer helderheid overdag, en rust en een heerlijk verkwikkende slaap ’s nachts. Je kan er niet enkel van dromen: je kan het ook toepassen: elke nacht weer heerlijk wegdromen en verkwikkend slapen, dankzij Escholcin van Fytobell.

om het slaappatroon te beïnvloeden. Het effect zal pas na enige dagen merkbaar worden. therapietip uit de artsenpraktijk: Bij erge spanning, stress of nervositeit is het goed om door de dag Passibell te gebruiken. samenstelling Escholcin: Asperula odorata UE (lieve vrouwenbedstro), Eschscholtzia californica UE (goudpapaver), Melissa officinalis UE (melisse), Passiflora incarnata UE (passiebloem), Peumus boldus UE (boldo), Tilia cordata UE (linde). De combinatie van bestanddelen heeft een gunstig effect op de slaapkwaliteit.

Escholcin verhoogt de slaapkwaliteit, beïnvloedt de slaapritmiek, vermindert spierkrampen en kalmeert. Gebruik Escholcin minimaal een week

Gebruiksaanwijzing: 2 x daags 20-30 druppels in wat (bronwater) innemen (de eerste maal een uur voor het slapen en de tweede maal enkele minuten voor het slapen). Kinderen: • onder de 12 jaar mag de dosis gehalveerd worden • onder de 6 jaar is 2 x 5 à 10 druppels voldoende Soms is het effect pas na enkele dagen merkbaar. Het is dus goed het middel een week toe te passen om het slaappatroon te beïnvloeden. verpakking: Glazen flesje 100 ml – CNK-bestelnummer: 1744-309 voor in de apotheek Of vraag ernaar in de betere natuurwinkel. vraag gratis staal aan!slaapmiddel Natuurlijk Teststoort zelf de waarde van Escholcin. Fytobell geeft de REM-slaap niet honderden gratis stalen cadeau, speciaal aan de In tegenstelling tot sterk werkende lezers van “Maarslaapppillen Natuurlijk”. Je kan het gratis synthetische is Escholcin, een natuurlijk, rustgevend en flesje Escholcin 50 ml. opvragen via e-mail slaapverwekkend preparaat, zonder of telefonisch. Uw aanvraag MN 0108. Dit nadelige invloed op de code: REM-slaap. is de droomfase waarbij het oog snelle Uiteraard slechts één flesje per gezin en zolang bewegingen maakt. Deze fase is van de voorraad strekt. groot belang wil de nachtrust kwalitatief zijn. lichaam herstelt beter van Vraag gratisHet infobrochure en gratis staal aan: de vermoeienissen als de REM-slaap [email protected] of 011/37.19.24 wordt gerespecteerd. Dus: Escholcin! Voor meer informatie: www.fytobell.be O

speciaal voor de lezers van i-Sana

vraag uw gratis staal aan met vermelding van uw naam en volledig adres, met aanvraagcode: iS-esc0310

I-SANA nr2 · 29

Advertentie

Herba Natuur en Dieetvoeding

Markt 48 - Mol Tel. 014/31.05.16 Nieuwsstraat 85 - Geel Tel. 014/58.34.32 Openingsuren: ma. 13.30-18.00 uur Dinsdag t/m vrijdag: van 9.00-12.30 14.00 -18.00 uur Zaterdag tot 17.00 uur

30 · I-SANA nr2

Niet alle vetten

zijn slecht !

V

etzucht is een epidemie en vooral jongeren worden steeds vroeger zwaarlijvig. Dat belast zeker hun toekomst, want vetzucht vergroot de kans op hart- en vaataandoeningen, maar ook op diabetes. Dus minder vet eten? Zeker niet, want de soort vetzuren is niet alleen bepalend voor het effect op het gewicht, maar vergroot ook de kans op vroegtijdige problemen. Volgens orthomoleculair onderzoek heeft vetzucht veel minder met vet eten te maken dan de overheid en sommige „wetenschappers” beweren. The Richel zegt dat we met zijn allen minder vet eten, maar dat we dikker zijn dan ooit. Volgens hem is dit helemaal geen toeval, want we worden dikker doordat we minder vet eten. Het advies dat we van overheidswege krijgen om minder vet te eten, leidt volgens hem tot een epidemie van vetzucht en diabetes type-2. „Dat advies kost mensenlevens” zegt hij.

Vetarm dieet vergroot kans op hartziekten en diabetes Het komt er op aan goede vetzuren te kiezen zoals visolie

E

en van de oorzaken van de overgewichtepidemie is de antivetcampagne zelf. De jeugd wordt dikker, het zogenaamd teruglopen van hart- en vaatziekten is een sprookje terwijl de aanstormende epidemie van diabetes een griezelige werkelijkheid wordt, zegt hij. Er wordt veel minder vet gegeten omdat men voorgespiegeld kreeg dat men er door vermagerde. Maar vermagerde men daadwerkelijk? „Neen!” zegt The Richel. Afvallen met een vetarm dieet is aartsmoeilijk, omdat de honger blijft knagen. Vet geeft namelijk snel een verzadigingsgevoel. In gecontroleerde experimenten was het duidelijk dat het gewichtsverlies met een vetarm dieet tegen viel.

Niet de hoeveelheid, wel de soort vet is van belang Deze vaststelling werd bevestigd door een grootscheeps onderzoek van Dr. Walter Willet van de Harvarduniversiteit. De studie kostte 100 miljoen dollar. Hij onderzocht ruim 300.000 mensen. Volgens hem is de campagne om weinig vet te eten op weinig wetenschap gebaseerd. Hij stelde vast dat zowel Finnen als Kretenzers voor hun energiebehoefte voor 40 percent afhankelijk zijn van vet. De Finnen hebben het hoogste sterftecijfer aan hart- en vaatziekten in Europa, terwijl dat bij de Kretenzers precies het laagste is. Daaruit concludeerde hij dat het niet de hoeveelheid vet is die bepaalt

Vet eten en vermageren? En toch bestaat het! Het komt er op aan goede vetten te kiezen.

I-SANA nr2 · 31

Advertentie

  > w w w. b o d y s t y l i n g l i m b u r g . b e

>

101redenen 

om te Bodystylen!

Afslanking en plaatselijke  figuurcorrectie voor een  feest, voor je vakantie, na  je zwangerschap, in de  menopauze...

Start nu met  Bodystyling! S 2 GRATI  &  N BEURTE NG RTI  €40 KO n n 20 oefe rijving va n e bij insch g ehandelin en ozonb sadvies.  voeding ig d n u k s & de

bel voor een gratis en vrijblijvende figuuranalyse LOMMEL stationsstraat 18. Openingsuren: ma tot vrij van 9.00 u tot 20.30 u   011/54.78.54 uitgezonderd woensdag tussen LOMMEL 13.00 u en 17.00 u gesloten. 32 · I-SANA nr2

MAASMECHELEN Jozef Smeetslaan 26-28 Openingsuren ma di en do van 9.30 u tot 20.30 u woe van 9.30 u tot 12. 00MAASMECHELEN u en van 17.00  089/77.27.78 u tot 20.30 u vrij van 9.30 u tot 15.00 u en za van 9.00 u tot 12.30 u

“

Vetarm eten blijkt niet zo gezond te zijn. Het is wel belangrijk welke soort vet men eet, en vooral of men snelle koolhydraten gebruikt of niet. Anders maken harten vaatziekten en diabetes grote kans.

,,

of iemand zijn risico op hart- en vaatziekten vergroot, maar wel de SOORT vet en niet de hoeveelheid. Volgens Willet wordt de bewering dat vet slecht is en weinig vet goed is, duidelijk door wetenschappelijk onderzoek tegengesproken! We zijn dikker geworden, hoewel we magerder eten! Hij verwacht dat de gezondheidsproblemen als gevolg van overgewicht nog maar pas begonnen zijn. Hij verwacht niet enkel een verhoging van het aantal hart- en vaatziekten, maar zelfs een explosie van ouderdomsdiabetes. Hij verwacht ook een toename van kankers, als gevolg van olieloze sladressings die geen vetgebonden vitamines meer bevatten, zoals vitamine E, een belangrijke antioxidant. Door het vetarm dieet zou ook het triglyceridengehalte kunnen stijgen, waardoor de HDL daalt, dus zou een vetarm dieet het aantal hart- en vaatziekten op die manier kunnen doen toenemen. Tot die conclusie kwamen ook de Nederlandse onderzoekers Mensink en Katan. Onrechtstreeks wordt het ook in de hand gewerkt door het feit dat in een vetarm dieet, er meer koolhydraten gebruikt worden: brood, aardappelen, deegwaren, koekjes. Veel van die producten bevatten vetstoffen die gehydrogeneerd zijn, en dus transvet vormen, veel slechter dan verzadigd vet. Heel wat mayonaises, slaoliën en zelfs plantaardige oliën zijn na bewerking of na verhitting veel gevaarlijker dan de zo gehate boter. Koekjes, snoepjes, chips bevatten verborgen vetten, vaak zijn het geoxideerde vetten en transvetten en vormen ze een regelrechte bedreiging voor hart- en bloedvaten. Onderzoeker Jenkins verwees naar de glycemische index, om te bepalen hoe snel een voedingsmiddel in het bloed wordt opgenomen. Witbrood, suiker en aardappelen hebben een hoge glycemische index. Volkorenproducten en groenten hebben een lage glycemische index. En hiermee zou een verklaring kunnen gegeven worden voor het toenemend aantal hart- en vaatziekten en het razendsnel stijgen van diabetes. Hans de Groot

I-SANA nr2 · 33

Onderzoek toont revolutionaire r e s u l t a t e n :

Omega-3 uit visolie vermindert

psychische problemen Minder Alzheimer en dementie bij viseters

Uit een recent onderzoek blijkt dat wie dagelijks visolie neemt, ook visoliecapsules, de kans op erge psychische problemen kan voorkomen. Het onderzoek heeft drie maanden geduurd en toonde aan dat visolie even goed werkt als de klassieke middelen, waarbij de kans op ernstige psychische stoornissen zoals schizofrenie zelfs met een kwart wordt verminderd. Volgens de onderzoekers is het vooral te danken aan de Omega-3 in de visolie die al eerder geroemd werd ter preventie van hart- en vaatziekten en hersenaandoeningen zoals beroerte. Britse psychiaters hebben de studie hartelijk verwelkomd, want het werd tijd dat er ook effectieve natuurlijke middelen kwamen, was hun reactie. De kans dat er nog meer aandacht komt voor alternatieve behandelingen voor psychische aandoeningen is daarmee ook toegenomen en dat werd ook verwelkomd door klassieke psychiaters.

34 · I-SANA nr2

D

e klassieke antidepressiva en antipsychotica hebben soms ernstige bijwerkingen, waardoor een behoorlijk aantal mensen hun middelen niet nemen of de behandeling voortijdig bekorten, wat evenmin gunstig is. Wetenschappers stelden vast dat visoliesupplementen wel degelijk gemakkelijk kunnen genomen worden en over het algemeen ook goed worden verdragen. Een internationaal team van specialisten uit Oostenrijk, Zwitserland en Australië heeft tests gedaan bij 81 patiënten die bekend stonden als patiënten met een hoge risicofactor om een psychose te ontwikkelen. De resultaten waren erg bemoedigend en zeker interessant.

De natuurlijke aanpak Hun hoge risicofactor werd bepaald door familiale antecedenten, en een voorgeschiedenis van schizofrenie in de familie of gelijkaardige stoornissen en sommigen vertoonden reeds milde symptomen van deze aandoeningen. Voor de wetenschappelijke proef werd aan de helft van de deelnemers 1 à 2 gram Omega-3 vetzuren gegeven gedurende twaalf weken. De andere helft kreeg gewoon een placebopil. Geen enkele van de deelnemers wist tot welke groep ze behoorden. Dr. Paul Aminger en zijn team volgde de patiënten gedurende een jaar op, zodat nagegaan kon worden hoe ze reageerden op de “natuurlijke medicatie”. In de groep van de visolie Omega-3 vertoonden na verloop van tijd twee patiënten tekenen van psychotisch gedrag, terwijl dat in de placebogroep over elf patiënten ging, dus zes keer meer. Dr. Alison Cobb noemde de resultaten verbluffend en tegelijk hoopgevend, want hij vond het prettiger en beter dat aan patiënten gewoon visolie kon worden gegeven in de plaats van de klassieke anti-psychotica, met alle nevenverschijnselen vandien. Met de klassieke pillen zijn er bijwerkingen die absoluut niet prettig zijn, zoals seksuele disfunctie, terwijl met de visolie de algemene gezondheidsconditie er bovendien ook nog eens op vooruit gaat. Er worden nu studies gedaan om te zien of

in de psychiatrie visoliesupplementen op termijn de klassieke medicatie zou kunnen vervangen en voor welke gevallen.

Vis vermindert kans op dementie Niet alleen voor de behandeling van psychiatrische aandoeningen, maar ook ter preventie van dementie is visolie een erg interessant product, want vis staat de laatste tijd op een interessante wijze in de picture vanwege zijn positieve eigenschappen voor de gezondheid. Het is bekend dat visolie vanwege de omega 3-vetzuren een gunstig effect heeft op de bloedvaten en ook nuttig is in de preventie van arteriosclerose. Visolie is ook goed tegen vroegtijdige artrose, omdat het de gewrichten soepel houdt, ook helpt bij het opbouwen van de weerstand, vanwege de vitamines A (levertraan) en het is gebleken dat kinderen met ADHD rustiger worden en geconcentreerder zijn als ze meer visolie gebruiken. Nu is door recent onderzoek in Bordeaux gebleken dat oudere mensen die op zijn minst één keer per week vis eten, minder kans lopen op dementie en de ziekte van Alzheimer. Dat zeggen Franse onderzoekers, wiens onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in het medisch vakblad British Medical Journal. De wetenschappers van de universiteit in Bordeaux onderzochten zeven jaar lang een groep van 1674 mensen van 68 jaar en ouder. Alle deelnemers aan het onderzoek wonen in zuidwest-Frankrijk. Degenen die wekelijks minstens één keer vis aten, liepen een beduidend lagere kans een vorm van dementie te krijgen. Na zeven jaar waren er in de groep 170 nieuwe gevallen van dementie, waarvan het in 135 gevallen ging om de ziekte van Alzheimer. Er blijken in

vis, en vooral vette zeevis nog meer goede stoffen te zitten, waarvan de werking nog lang niet in kaart is gebracht.

Visolie remt vermagering van kankerpatiënten af Aan de universiteit van Edinburgh werd ook onderzoek gedaan naar het effect van voedingssupplementen bij kankerpatiënten. Typisch bij kanker en vooral pancreaskanker is een toenemende vermagering van de patiënt als gevolg van metabole storingen waarbij afbraakprocessen worden gestimuleerd door de kanker, terwijl er weinig opbouw is uit de voedingsstoffen die worden aangeboden. Visolie lijkt nog best te beantwoorden aan dit probleem, omdat visolie niet enkel een ontstekingsremmende werking heeft, maar bovendien de metabole omgeving van het lichaam lijkt te verbeteren, waardoor gewichtsverlies verminderd wordt en het immuunsysteem van de patiënt ook verbetert. Er wordt nog verder onderzoek gedaan naar de invloed van visolie en vooral essentiële vetzuren van het type Omega-3, in verband met de preventie van kanker. De studies lijken veelbelovend te zijn. Onze grootouders die levertraan aanbevolen tegen allerlei problemen, lijken het niet bij het verkeerde eind te hebben gehad...

Jos van Landuyt

Visolie en vooral de omega-3 vetzuren hebben gunstige effecten op de psychè en het brein van de mens.

I-SANA nr2 · 35

Gluten 36 · I-SANA nr2

N

iet iedereen heeft het geluk gezond geboren te worden. Als je erfelijk cadeau al belast is van bij de geboorte, dan is het wel even schrikken voor de moeder die er vooral moet voor zorgen om die stoffen waar de baby allergisch op reageert uit het dagelijks menu te bannen. Dat is niet zo evident als het over een pasgeboren baby gaat, want dat voedsel is al behoorlijk eentonig, vooral borstvoeding, en omdat daar toch alle noodzakelijke stoffen door de natuur in voorzien zijn, kan je al niet zo heel veel meer schrappen. Laat dat nu precies het gevaar zijn want dat was het net wat Mieke overkwam bij haar geboorte. Niemand kon vermoeden dat er wat verkeerd kon gaan met de borstvoeding, maar de gluten in het dagelijkse voedsel van de moeder, kwamen - hoe miniem ook - toch via de moedermelk bij de baby terecht en dus wist men aanvankelijk niet wat er aan de hand was. Het duurde dan ook een hele poos eer de dokters door hadden dat Mieke leed aan glutenintolerantie. De darmflora waren ziek en hadden niet de mogelijkheid enzymen te leveren om gluten te verwerken. Als dan niet alert en tijdig wordt ingegrepen, kan dat fataal aflopen voor de baby. Gelukkig reageerde de moeder van Mieke wel heel alert en dus kon de baby met een aangepast dieet toch gered worden. Ze groeide op als een normaal en mooi meisje en blaakt thans van gezondheid, met die beperking dat gluten voor haar vergif zijn. We laten haar hier zelf haar verhaal doen.

Mieke heeft haar leven te danken aan de alertheid van haar moeder. Door glutenintolerantie vanaf de geboorte kwijnde ze langzaam weg.

Glutenintolerantie: als de darmen niet meewillen

Een lekkere boterham en toch vergif !

Onze moderne graansoorten bevatten teveel gluten

I

k ben Mieke, 23 jaar, en al intolerant voor gluten binnen gekregen. Mijn ouders moesten even van deze zware diagnose bekomen en gingen toen naar de sinds mijn geboorte. Nog voor ik mijn eerste stapjes in hoofdverpleegster om haar te vragen wat ze mij dan de wereld had kunnen zetten, was ik al doodziek. Ik te eten mocht geven. De hoofdverpleegster wist het hield geen voedsel binnen en binnen de drie maanden ook niet en gaf mijn ouders de raad om vlug achter de was ik al zwaar ondervoed. Zó erg ondervoed zelfs dat ik elk moment deze wereld even snel ging verlaten kinderarts aan te rennen om het hem te vragen. De arts dacht diep na en zei toen: ‘Aardappelen. Aardappelen als ik erop was gekomen. Ik werd opgenomen in het mag uw kind hebben.’ Mijn ouders mochten mij mee ziekenhuis met zware verschijnselen van ondervoeding. naar huis nemen op voorwaarde dat ze iedere week Na twee weken hadden de dokters nog steeds niet goed zouden bijhouden hoeveel ik woog en hoe vaak gevonden waarom ik nauwelijks voedsel binnen kon houden en dus besloten mijn ouders om de arts nog ik at. Mijn ouders wisten echter dat er een moment zou komen waarop ik naar vaste voeding zou moeten tot het einde van de week te geven om te vinden wat overschakelen en dus ging mijn vader alle apothekers er met mij scheelde. Daarna zouden zij mij naar Leuven en natuurwinkels in de buurt af en grasduinde hij in vele overbrengen. Dag zes brak aan en de dokter kwam encyclopedieën om erachter te komen eindelijk met de diagnose: coeliakie. Net op tijd. De dokter verklaarde dat Glutenintolerantie kan bij een wat ik mocht eten. Na één jaar was ik ik intolerant was voor gluten. Hoewel verkeerd dieet de darmen er weer volledig bovenop. Ik was een ik tot dit punt nog nooit gluten had dermate beschadigen, dat vrolijk kind met een gezond gewicht gegeten, had ik een minimale ernstige ziekte en dodelijke van 10 kg. hoeveelheid gluten via de borstvoeding vermoeidheid het gevolg zijn.

I-SANA nr2 · 37

Glutenvrij: geen gemakkelijk dieet Het was niet gemakkelijk om het glutenvrije dieet te volgen, want ik mocht een heleboel dingen niet meer eten. Geen spaghetti, brood, gebak of koekjes, maar ook geen gemengde kruiden, met bloem aangelengde yoghurt,… Je beseft eigenlijk niet in hoeveel producten er bloem zit tot je een glutenvrij dieet moet volgen. In de supermarkt moesten we dus elke verpakking omdraaien om te kijken of er geen gluten in zaten. In het ene merk zat het wel, in het andere niet, en dan veranderde de producent weleens zijn recept. Ik had het geluk dat ik opgroeide met een moeder die een bakkersverleden had. Zij kon voor mij van speciale glutenvrije bloem alles maken wat ik me maar kon indenken: de lekkerste koekjes, lekker mals brood en heerlijk gebak zoals koffiekoeken. Mijn moeder besefte echter dat andere mensen niet zo veel geluk hadden en ze besloot een glutenvrije, warme bakkerij op te starten. Nu zijn we al 12 jaar verder en de bakkerij floreert, maar nu is het ook een soort grootwarenhuis. Je hebt er trouwens geen idee van hoeveel mensen last hebben met zieke darmflora en dus eigenlijk glutenvrij moeten eten. Je kan er nu haast alles vinden: toastbrood, spaghetti, bloem, koekjes, hartige snacks,… Bijna alles wat er over de hele wereld aan glutenvrije producten te vinden is en de zaak breidde uit en je kan de producten ook via internet bestellen. Een hele vooruitgang met vroeger waar mensen aangewezen waren op gebrekkige kennis en vooral een totaal gebrek aan vervangende producten die geen gluten bevatten.

antistoffen tegen de eigen weefsels aanmaken en beschadigt hiermee het slijmvlies van de dunne darm. De dunne darm staat in voor het belangrijkste deel van het spijsverteringsproces. Hier wordt namelijk het grootste deel van het voedsel verteerd en worden de nodige voedingsstoffen via de darmwand opgenomen. Om de opname van voedingsstoffen zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, beschikt ons lichaam over het darmslijmvlies bestaande uit een groot aantal darmvlokken, die samen een oppervlakte ter grootte van een voetbalveld beslaan. Bij mensen met een glutenintolerantie worden deze darmvlokken echter zodanig beschadigd dat ze uiteindelijk nog maar de oppervlakte van een eettafel hebben. Het effect kan je al raden: het lichaam neemt niet langer voldoende voedingsstoffen op en er ontstaan grote tekorten. Hierbij gaat het doorgaans om een tekort aan ijzer, foliumzuur en de vitamine B12.

Wat is eigenlijk glutenintolerantie? Één op 250 baby’s is voorbestemd om ooit een glutenintolerantie te ontwikkelen. Toch zullen slechts enkelen onder hen de diagnose krijgen. De symptomen zijn zeer gevarieerd en kunnen aan zó veel ziektes toegeschreven worden dat dokters er vaak overheen kijken. Toch is een intolerantie voor gluten de meest voorkomende voedselintolerantie in het Westen. Graanproducten en aardappelen vormen de basis voor onze voeding en staan na water als eerste in de voedingsdriehoek, maar wanneer je geen gluten kan verdragen, worden deze graanproducten plots heel wat minder gezond. Gluten, een eiwit dat je in de graangewassen tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut vindt, wordt door het lichaam van mensen met een glutenintolerantie als vijandig beschouwd. Er is sprake van een auto-immuunziekte, waarbij het immuunsysteem een stof als gluten als lichaamsvreemd aanziet. Het lichaam gaat dan

38 · I-SANA nr2

Miekes moeder bouwde la petite gastronomie uit tot een glutenvrije speciaalzaak.

Te veel symptomen om op te noemen Iedereen die al ooit een tekort aan ijzer heeft gehad, zal je vertellen dat hij er doodmoe van werd en dat hij nauwelijks nog energie had voor de dagelijkse beslommeringen. Het is dus niet zo verwonderlijk dat een tekort aan een groot aantal voedingsstoffen een scala aan zowel lichamelijke als psychische klachten kan veroorzaken. Bij een milde aantasting van het dunne darmslijmvlies kan een patiënt kampen met aanhoudende diarree of juist verstopping, een opgezette buik, buikpijn, overgeven en een verminderde eetlust. Deze symptomen worden vaak vastgesteld bij kinderen, maar in mindere mate bij volwassen patiënten (slechts 50%). Naarmate de darmwand ernstiger beschadigd wordt en er grote voedingstekorten ontstaan, treden andere symptomen op. De patiënt krijgt mogelijk last van groot gewichtsverlies, bloedarmoede, aanhoudende vermoeidheid, depressiviteit, grote stemmingswisselingen en chronische hoofdpijn. Wanneer de diagnose lang uitblijft, kunnen er ook andere ziektes optreden zoals diabetes, osteoporose, reumatoïde artritis, schildklierproblemen (bv. de ziekte van Hashimoto), leverziekten en een verstoorde vochthuishouding (bv. het syndroom van Sjögren). Bovendien heeft men een verhoogde kans op darmkanker.

Een moeilijke bevalling Zoals je ziet zijn de symptomen talrijk en is het voor een dokter vaak bijna onmogelijk om de diagnose te stellen. Het zijn dan ook vaak de patiënten zelf die met het idee van een glutenintolerantie naar hun arts gaan en zo tot de diagnose komen. Wanneer huiduitslag op de elleboog het enige symptoom van de glutenintolerantie is, zal een dokter niet onmiddellijk aan ‘dermatitis herpetiformis’ denken, een vorm van Coeliakie (= een glutenintolerantie) die zich enkel via de huid zal uiten. 20% van de patiënten is dan ook al de vijftig gepasseerd wanneer zij eindelijk de diagnose krijgen. Wanneer de mogelijkheid van Coeliakie gezien wordt, zal de arts onderzoeken of er antilichamen tegen gluten in het bloed te vinden zijn. Toch geeft een bloedtest geen uitsluitsel, want ongeveer 50% van de patiënten met een minder uitgesproken vorm van Coeliakie zal geen antilichamen in het bloed hebben. De diagnose kan maar met zekerheid gesteld worden, wanneer men via een biopsie van de dunne darm een stukje slijmvlies wegneemt voor onderzoek.

Gluten zijn erg nadelig, voor iedereen, maar vooral voor mensen met beschadigd darmflora.

De behandeling: levenslang op dieet De enige manier om de symptomen van een glutenintolerantie te bestrijden, is het volgen van een strikt, glutenvrij dieet. Wanneer de diagnose tijdig gesteld wordt, zal het darmslijmvlies zich met dit dieet nog volledig herstellen waardoor het net als vroeger weer alle voedingsstoffen kan opnemen. Wanneer iemand intolerant is voor gluten zal hij dit voor de rest van zijn leven blijven. Het glutenvrije dieet dient men dan ook levenslang te volgen, wil men de klachten weghouden.

Mieke Stevens

Meer info vindt U trouwens op La Petite Gastronomie bvba Hoekstraat 21 - 3950 Bocholt (België) Tel 089/47.25.33 www.la-petite-gastronomie.be

I-SANA nr2 · 39

Elke maand:

De Groene Vingers van IVO PAUWELS Zoals we hebben beloofd hebben we weer een schat aan informatie verkregen van Ivo Pauwels. Zijn kennis van tuin en natuur zijn bijzonder en zijn raadgevingen zijn erg gewaardeerd. Dat hebben we mogen ervaren aan de hand van de reacties uit onze eerste uitgave. Jullie hebben massaal gelezen en genoten van zijn teksten. Daarom hier zoals beloofd het vervolg, dat we elke maand zullen voortzetten: we kunnen niet meer zonder de groene vingers van Ivo Pauwels en wie hem eerder al bezig zag op tv of zijn boeken las, begrijpt waarom we zo lyrisch doen over zijn medewerking aan i-Sana. Ivo Pauwels heeft groene vingers, een gouden pen en een roze kijk op de wereld. Als bekend journalist schreef hij talloze boeken over natuur, bloemen en planten en is een graag geziene en deskundige gast in vele tv-programma’s. Zijn jongste werk wordt trouwens nu ook voor het Waalse landsgedeelte in het Frans uitgebracht en het kreeg er ook al bijzonder lovende kritieken. Ivo Pauwels zal u voortaan als vast redacteur van i-Sana elke maand verbazen met boeiende weetjes en interessante reportages die passen bij dat tijdstip van het jaar: actueel, praktisch, wetenschappelijk verantwoord, maar toch uitstekend leesbaar en te genieten en vooral ook boeiend. We kunnen daarom ook altijd zijn schitterende boeken bijzonder warm aanbevelen. Jan Van Bercken

40 · I-SANA nr2

De groene vingers van Ivo Pauwels Een tuin is niet alleen een stuk grond, het is een wereld, een universum, een leitmotiv, een zingever, een heelmeester, een bron van inspiratie, rust en gezondheid. Een tuin is... een geheim levenselixir. Wie met zijn of haar blote handen in de tuin werkt, aardt zich zodat de onvermijdelijke spanningen des levens kunnen afvloeien. Ivo Pauwels had korte en lange gesprekken met diepgewortelde tuinliefhebsters. Zij hebben het over de zonnige en therapeutische kant van het tuinieren.

Tuinieren...

Het boek “Composteren en kringlooptuinieren” van Ivo Pauwels, kan je extra voordelig ook via i-Sana bestellen.

is een beetje graven in jezelf

EEN TUIN IS EEN

LEVENSELIXER Tuinieren heeft een therapeutische waarde

W

Ivo Pauwels, bekend tv-journalist en auteur zal als vast redacteur van i-Sana elke maand boeiende reportages maken over natuur, planten en tuinen.

ie energie en levenslust te koop heeft, spiegelt dat in de tuin, in teder blad en vrolijke kleuren,” zegt Mia Gevaert, auteur van het boek ‘Getijden in de tuin’ en eigenares van De Roobaard, een prachtige tuin in Ruddervoorde. “En er zijn ook heel wat tuinvrouwen en -mannen die zich opladen aan de ‘levenslust’ die de natuur keer op keer ten toon spreidt, wanneer de voorjaarsbollen als eieren van de lente uitkippen, de bomen blaadjes krijgen, de vogels speelse deuntjes fluiten, de grasmaaiers ronken en de borders een feest zijn. Dat is de zonnige kant van het tuinieren. Anders wordt het wanneer het herfstig wordt en de ochtendnevels het spinrag vol hangen met parelende dauwdruppels en er sleet komt op de tuin, op de bladeren en de dagen, wanneer de haardwarmte voor inkeer zorgt in de beslotenheid van het huis.”

I-SANA nr2 · 41

Een boeiend

boek Bij Uitgeverij Lannoo liep onlangs het boek Composteren en kringlooptuinieren van de persen. De ingenieurs van Vlaco (de Vlaamse compostorganisatie) en Ivo Pauwels bundelen er hun ervaring met het kringlooptuinieren. Tuinafval wordt nuttig en de kringlooptechnieken zijn in alle types siertuinen, kruidentuinen en moestuinen toe te passen. Het is een boek dat zich binnen de kortste keren terugbetaalt. Ivo Pauwels schreef ruim 60 boeken, is hoofdredacteur van Groene Vingers (VTM) en werkt voor tijdschriften als Seasons en Bloemen & Planten. Ook als Radio2tuinman in het programma “De Madammen” geniet hij ruime bekendheid. Een tuin verandert de ziel van diegene die er in werkt.

E

Met alle zinnen

en tuin hangt vol jeugdherinneringen,” zegt Lucy, een van de grootmoeders van mijn kinderen. Haar tuin grenst aan de mijne en de kinderen hebben er van oudsher paadjes getrokken. Daar hangen de schommels en troepen de adolescenten uit de buurt samen onder een reuzengrote paardekastanje. “Wiedend in de grond ontdek je je eigen wortels. Tuinieren is soms een beetje graven in jezelf. Ik ruik dan opnieuw die geur van aarde en schimmel die me van in mijn kinderjaren is bijgebleven. Een tuin is genieten met alle zintuigen. Op het terras heb ik ‘s zomers planten met zachte bladeren zoals Pelargonium tomentosum, de muntgeranium. Omwille van het geurende maar vooral zachte

42 · I-SANA nr2

blad. Een tuin is ook het geluid van vele vogels. Wat is er zaliger dan wakker te worden in een aubade van vogelgekwetter. Dan haast ik me uit bed en gooi de vensters open. Voor mij is de tuin een levenselixer,” zegt ze nog. “Het is een cocktail van plantensappen, geuren, creatieve hoekjes, onbekende bloemen die plots ontluiken en bezige bijen. Het is inderdaad een cocktail die al je zintuigen aanspreekt.”

Tuinieren geeft kracht

H

et sterkst merk je dat tuinieren kracht geeft bij mensen die grote drama’s hebben meegemaakt. Zoals Jean-Pierre en Jeannette Debouvrie die in een tijdsspanne van een half jaar

een twintigjarige zoon verloren en een dochter van achttien. Nu hebben ze een van de meest verrassende open tuinen van België, Le Doirier in Henegouwen. “Ieder van ons zat opgesloten in zichzelf. We konden haast niet meer met elkaar praten,” zegt Jeannette. “Samen werkend in de tuin, vonden we elkaar terug, vaak met kleine gebaren. Ons verdriet was onuitsprekelijk. Zonder onze tuin waren we verbitterde mensen geworden. Dat uitzien naar de bloei van een plant, naar de rozen die weldra zouden openbarsten, gaf ons opnieuw een toekomst. Onze tuin heeft ons gered.” Luc en Luce hebben een analoge ervaring. Zij hebben de asse van Gijs in de tuin uitgestrooid. Als ze in de tuin werken denken ze aan Gijs die zoveel van de natuur

hield en zo’n spring in ’t veld was tot hij door een vrachtwagen werd meegesleurd. Dina Deferme was een jonge tuinarchitecte toen ze ternauwernood een verschrikkelijk ongeval overleefde en daarbij ernstige brandwonden opliep van haar tot teen. “Mijn tuin heeft mij overeind gehouden,” zegt ze. “Mijn tuin en mijn vriend. Eerst kon ik tussen de ergste operaties door alleen maar plannen maken. Mijn tuin ontstond in mijn verbeelding. Ik verlangde ernaar en tenslotte hebben we hem kunnen realiseren. Hij groeit nu jaar na jaar in schoonheid en Tony en ik kunnen er heel intens van genieten. We krijgen veel bezoekers en heel veel mensen vinden de tuin erg mooi. Nu weet ik dat één gebeurtenis je leven een andere wending kan geven en hoe belangrijk een tuin voor me is.” Over Dina’s tuin ligt het boek Droomcombinaties in de winkel, een uitgave van Lannoo en Terra.

E

Tuintje gezond

en kruidentuintje geeft pit aan het leven en maakt vaak zelfs een zwaar dieet licht verteerbaar. Je eigen kooltje gezond kweken en je boontje slank, verfijnt de smaakpapillen. Een tuin verzoent je met de seizoenen, met regenbuien en wolkenvelden. Boomgerijpt fruit smaakt heerlijk en je gaat meer aandacht aan je voedingspatronen besteden en aan die van je gezin wanneer je een moestuintje onderhoudt. En vaak is dat de basis van een gezond leven. Tuinieren heeft ongetwijfeld een therapeutische waarde, voor wie het graag doet. “Wie het zomaar als zelftherapie zou gaan toepassen komt bedrogen uit,” zegt Frida Moors, een dame met een tuintje om verliefd op te worden, wanneer ik haar naar haar diepste roerselen vraag. In haar tuintje kabbelen minuscule beekjes

die een paar vijvers bevoorraden in een eindeloze cirkelgang. “Zielenpijn kan een tuin soms genezen, hartenpijn ook en alles wat de tijd doet slijten. Intensief tuinieren is een levenshouding. Het is zorgen voor de onmiddellijke omgeving die je werd toevertrouwd. Daarom is het moderne tuinieren meestal een zaak van vrouwen. Verlang van een tuin geen andere opbrengst dan vreugde en rust. En tuinier steeds met de natuur mee. Tuinieren mag niet verworden tot poetsen. Vele mensen willen nog steeds in de eerste plaats een biljartglad gazon en als elke vlijtige mier of arme luis chemisch dood moet dan is de tuin een bron van stress. Bovendien zijn die sproeistoffen een sluipend gif dat aan je gezondheid vreet. Neem je tuin niet te groot. Je mag er niet meer tijd aan besteden dan je er met plezier wilt aan spenderen.”

Een tuin vertelt meer dan alleen maar het uitzicht en de kleur van bloemen. I-SANA nr2 · 43

V

Tuin vol herinneringen

oor mij is de tuin herinnering en voorbode,” zegt Frida nog. “Tijdens het schoffelen borrelen er in mij herinneringen op die me terugvoeren naar mijn jeugd. Wat vader me over planten vertelde, weet ik blijkbaar nog steeds. Vaak tot mijn eigen verbazing. Ik ontmoet mensen die al lang gestorven zijn maar een beetje voortleven in een plant die ik van hen gekregen heb. Vaak is het al lang niet meer dezelfde plant, maar een van de nazaten ervan of gewoon een plant van dezelfde soort. In de winter is de tuin een voorbode van wat nog moet komen. Als hij ondergesneeuwd is, bedenk ik frisse tuindromen. Dan droom ik van nieuwe tuintaferelen en blader doorheen boeken op zoek naar inspiratie. Er ligt altijd een tuinboek open op mijn nachtkastje. En als de winterse tuin modderig is en er haast troosteloos bijligt, blijf ik er actief mee bezig. Zouden de planten deze kwakkelwinter overleven, vraag ik me dan af. Kan ik mijn gevoelige planten nog beter beschermen tegen het wintervocht? Tuinieren is vooral een zorgzame bezigheid.”

T

Levenswijsheid

uinieren geeft je levenswijsheid. Je leert uitsluitend in je eigen tuintje wieden. Ik ga helemaal op in mijn tuin en ik wil ervan genieten. Ik ben nu zevenenvijftig,” zegt Francine, een lezeres die ik onlangs op een beurs ontmoette en me boeiend en met veel omhaal over haar levenselixer, haar tuin, vertelde: “En ik vraag me wel eens af hoeveel najaren met betoverende herfstverkleuringen ik nog zal meemaken. Wanneer de amberboom in mijn tuin vlammend rood kleurt, probeer ik daar intens van te genieten. Dan wrijf ik een naar mango geurend blaadje onder mijn neus, loop als een kind door het herfstblad en geniet van de geur van de regen, van het huilen van de wind en het ritselen van het blad. En in je eigen tuin kan je dat op elk ogenblik. Je hoeft slechts één deur open te gooien. Gewoon op het moment dat je er vatbaar voor bent. Een tuin relativeert veel, zelfs een druipnatte regendag. Dan denk ik: kijk eens hoe zalig de planten dat vinden. En dan ga ik voor even de tuin in. Sinds ik een tuin heb mag het buiten pijpenstelen regenen of met dikke vlokken sneeuwstormen, in mij blijft het zonnetje altijd een beetje schijnen.” En de opgewekte woorden van de onbekende Francine die model staat voor zoveel rechtgeaarde tuindames, Zijn een waardig orgelpunt op dit artikel.

44 · I-SANA nr2

Een tuin leert je het leven te aanvaarden en het mooi te vinden.

B

Tuinieren houdt je soepel

ij het tuinieren gebruik je vele spieren en gewrichten zonder ze overmatig te belasten. De doorbloeding verbetert en volgens een aantal Amerikaanse studies zou regelmatig het gazon maaien en in de tuin schoffelen het risico van hartklachten aanzienlijk verminderen. Misschien is dat laatste wat overdreven, maar dat tuinieren je soepel houdt, kan elke tuinvrouw zelf vaststellen. Er zit echter een addertje onder het tuingras: de rug is als ik de vergelijking mag doortrekken de achilleshiel van elke tuinier. Daarom is het belangrijk bij het wieden de ruggengraat recht te houden. Dat kan door op je knieën of gehurkt te zitten bij het wieden. Ook wanneer je een zwaar gewicht moet opheffen is het aangewezen eerst door je knieën te gaan en je beenspieren het werk te laten doen. Een andere gouden raad: vraag hulp en draag zware zakken of potten met twee. Vele handen maken licht werk.

Advertentie

E

Een laboratorium?

en oude herborist vertelde me dat de planten die spontaan in je tuin groeien je wat leren over je eigen lichaam. Ze komen niet bij toeval in je tuin groeien. Ik heb er over nagedacht en het zou wel eens waar kunnen zijn. Een tuin is immers een gevoelige biotoop en elke echte tuinier laat er liters zweet, wroet urenlang met zijn handen in de aarde en vele mannen plassen wel eens in de tuin. Misschien maakt het laboratorium dat een tuin is, dan wel een gratis analyse. Wie weet!

DE VLIER

KONING ALBERTLAAN 30 3630 MAASMECHELEN tel : 089-76 51 53

Composteren en kringlooptuinieren:

nu ook in het Frans

Bij Uitgeverij Lannoo liep onlangs het boek Composteren en kringlooptuinieren van de persen. De ingenieurs van Vlaco (de Vlaamse compostorganisatie) en Ivo Pauwels bundelen er hun ervaring met het kringlooptuinieren. Tuinafval wordt nuttig en de kringlooptechnieken zijn in alle types siertuinen, kruidentuinen en moestuinen toe te passen. Het is een boek dat zich binnen de kortste keren terugbetaalt. Het boek verschijnt nu ook in het Frans, specifiek voor het Waalse landsgedeelte. Ongetwijfeld wordt het ook daar een groot succes.

Openingsuren: ma: di: wo: do: vrij: za:

9.30 9.30 9.30 9.30 9.30

12.30 12.30 12.30 12.30 12.30

13.30 13.30 13.30 13.30 13.30 13.30

18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00

Ivo Pauwels schreef ruim 60 boeken, is hoofdredacteur van Groene Vingers (VTM) en werkt voor tijdschriften als Seasons en Bloemen & Planten. Ook als Radio2-tuinman in het programma De Madammen geniet hij ruime bekendheid.

Bestel via i-Sana: extra voordeel! Het succesboek Composteren en kringlooptuinieren, uitgegeven bij Lannoo is verkrijgbaar in de betere boekhandel en kost € 17,50.

Bij i-Sana kun je het bestellen tegen de voordeelprijs van € 15 door overschrijving van dit bedrag op rekening nummer IBAN BE65 731-0085772-96 met vermelding Boek Kringlooptuinieren Ivo. U krijgt het dan binnen de kortste keren franco thuisgestuurd. Op die manier hoef je geen verplaatsing te maken en bovendien krijg je een extra voordeel van € 2,5. En... U heeft er een heel leven plezier van!

I-SANA nr2 · 45

Tuinsprokkels van Ivo Pauwels Schoonheidswater

D

e stekelige bloemhoofdjes van de Dipsacus sativus, de weverskaarde, werden lange tijd gebruikt voor het kaarden, letterlijk distelen, van de wol. De stroschubben trokken als tanden van een kam de wolvezels evenwijdig zodat ze tot een draad van gelijkmatige dikte konden versponnen worden. In de middeleeuwen werd weverskaarde op de akkers verbouwd. Maar in de tuin en in de natuur komt de grote kaardenbol, Dipsacus fullonum, vaker voor. De kaardenbol behoort tot de beschermde distels en mag dus niet zomaar worden bestreden. In de tuin is het een gemakkelijke tweejarige, die uit een winterrozet van enigszins gevlekte bladeren oprijst met een bijna manshoge bloemstengel. De bloeiwijze is eigenaardig. Een bloeiende ring in het midden van de bloemaar vertakt in twee ringen waarvan de ene bij het verbloeien naar onderen opschuift en de andere naar boven. Ook vind je altijd regenwater in de oksels van de grote stengelbladeren. Vandaar de naam dipsacus die zoveel betekent als dorstlesser of drinkbeker. Ooit werd dat okselwater als schoonheidswater verkocht en gebruikt om rimpels te verslaan. Er is niets nieuws onder de zon. De kaardenbol zaait zich matig uit zodat je wanneer je deze plant eens in de tuin hebt altijd wel enkele nakomelingen vindt.

Archeopteris, de oudste boom?

O

nlangs legden paleontologen in Marokko fossiele bomen van de soort Archeopteris bloot. Deze boomsoort is de oudste met takken, twijgen en knoppen. Hij leefde ongeveer 370 miljoen jaar geleden op een ogenblik dat het zuurstofgehalte van de lucht amper 5% bedroeg. Het succes van deze bomen zou de atmosfeer grondig veranderen. Bomen zetten immers koolzuurgas om in zuurstof. Door deze veranderingen ging een groot deel van het leven dood, ook Archeopteris ging aan zijn eigen succes ten onder. Ook voor

·

46 · I-SANA nr2

hem was de zuurstof te agressief. Op dit ogenblik is de mens uiterst succesvol. Ook hij verandert ingrijpend het milieu. Zal hij hetzelfde lot beschoren zijn als weleer Archeopteris?

Hoe warmer, hoe meer insecten?

H

et vakblad Science beschreef de resultaten van een onderzoek van miljoenen jaren oude plantenfossielen. Paleontologen gingen na in welke periode de meeste gaten en wonden door insectenvraat in bladeren konden worden vastgesteld. Zo bleek onder andere dat de aantastingen 53 miljoen jaar geleden veel vaker optraden dan 56 miljoen jaar geleden. 53 miljoen jaar geleden was de aarde uitzonderlijk warm. Uit deze en andere resultaten blijkt dat insecten vooral bij hoge temperatuur plagen kunnen veroorzaken. Maar dat is iets wat wij met zijn allen al vele jaren in de tuin konden vaststellen.

‘Alruinmannetjes’ van heggenrank

V

an de dikke knolvormige wortels van de alruin of Mandragora werden reeds door de oude Grieken en de Romeinen mannetjes gesneden die als amulet werden gebruikt en de bezitter zogenaamd beschermde tegen toverij. De wortels waren vaak een beetje antropomorf, op een mens gelijkend. De alruinmannetjes of – popjes werden op een geheime plaats bewaard, in een fles of een doosje. Ze geloofden dat ze zouden geluk brengen en rijkdom. Elke vrijdag werd de wortel gebaad. Omdat de mediterrane alruin bij ons zeldzaam is en in cultuur slecht groeit, werden in onze contreien mannetjes van heggerankwortel, Bryonia dioica, gesneden en voor echt verkocht. Dit was uiteraard een prima manier om rijk te worden. Heggerankpopjes hielpen dus echt, althans voor de vervalsers. In de tuin zaait de heggenrank zich te pas en te onpas uit. U kunt na verloop van tijd zoveel talismannetjes snijden als u maar wilt.

Het kleinste bloempje ter wereld

I

n onze contreien groeit een plantengeslacht dat haast iedereen kent en dat de kampioen is van het kleine, want het bezit de allerkleinste bloempjes die de botanici tot op heden kennen. Ook jij kent deze planten en schept er misschien vele duizenden van uit uw siervijver. Lemna, eendekroos, is de drager van deze haast microscopisch kleine bloempjes. Het kleinste eendekroos is het dwergkroos, Lemna minuscula. Dit drijfplantje is uit Amerika afkomstig en is sinds 1966 plaatselijk ingeburgerd in Europa. In België, in de Borinage, werd het voor het eerst in 1983 aangetroffen. In Nederland ontdekten botanisten het pas in 1988, zowel in Rotterdam als in Wessem (Midden-Limburg). Het dwergkroos onderscheidt zich van het inheemse klein kroos, Lemna minor, door de erg kleine, ongeveer 2 mm lange schijfjes die slechts één nerfje bezitten. De bloempjes van eendekroos verschijnen op minuscule steeltje aan de rand van het blad. Ze verschijnen van mei tot juli. Een loep is voor de meesten onder ons een noodzakelijke voorwaarde om de bloempjes te kunnen bewonderen.

Culinaire orchidee

E

r bestaan vele tienduizenden orchideeën en de meeste zijn volgens de wetenschappers nog niet eens ontdekt. Van al de orchideeën is er slechts één die op economische schaal geteeld wordt omdat ze ‘eetbaar’ is en dat is Vanilla planifolia. Je hebt al begrepen welke smaakstoffen ze biedt, inderdaad de lekker geurende en dito smakende vanille. Oorspronkelijk is Vanilla planifolia uit tropische delen van Mexico afkomstig. Tegenwoordig vindt u ze overal in de tropen. De meeste vanille voor onze gerechten komt uit Mexico, een aantal eilanden in de Indische Oceaan en Tahiti. Deze windende plant is volwassen ongeveer 2,5 m hoog. Hij levert elk jaar ongeveer 50 vanillebonen. In weerwil van de meer en meer aangeboden synthetische vanille zweren meesterkoks nog steeds bij de heerlijk geurende droge peulen van Vanilla planifolia.

Advertentie

Almatheek GUIDO GEZELLESTRAAT 10, 3500 HASSELT Telefoon: 011-37.86.61 Maandag tot en met zaterdag 9:30u - 17:45u

I-SANA nr2 · 47

NIEUWE STUDIE WAARSCHUWT:

Baby’s van rokende moeders krijgen hartziekte en hoge bloeddruk Wiegendood vooral toe te schrijven aan tabaksrook Ondanks alle informatie en inspanningen van de overheid en de geneeskunde, stijgt het aantal rokers opnieuw. Velen hervallen en vooral jongeren lijken zich weinig gelegen te laten aan de waarschuwingen op pakjes tabak en sigaretten. De eeuwigheid lijkt ver af en het gebeurt toch alleen maar bij de anderen. Dat laatste zou wel eens aardig kunnen tegen vallen, want uit recent onderzoek blijkt dat wiegendood bij baby’s in jonge gezinnen vooral te wijten is aan sigarettenrook van de ouders. Van in de moederschoot wordt een baby geconditioneerd door de rook van de moeder, ook passief roken is al nadelig.

W

iegendood dat toch niet zelden voorkomt, lijkt vooral veroorzaakt te worden door het rookgedrag van de ouders en wordt ook al voorbereid

48 · I-SANA nr2

door roken van de aanstaande moeder hebben gerookt een duidelijk zelf. Een team geneesheren van het persisterend probleem met de bloeddruk befaamde Karolinkska-instituut in en het hart vertonen. Het begint al bij de Zweden heeft ontdekt dat baby’s die geboorte zegt hij en het wordt slechter blootgesteld werden aan tabaksrook met de jaren. een abnormaal hoge bloeddruk Volgens hem is hiermee duidelijk vertoonden, zelfs als ze zorgeloos en geworden dat blootstelling aan blijkbaar zonder problemen te slapen tabaksrook in de moederschoot en van lagen in hun wiegje. bij de geboorte, aanleiding geeft tot De oorzaak moet worden gezocht in langdurige problemen ter hoogte van het het extra pompwerk hart en de bloeddruk dat het hart moet Zwangere vrouwen die en dat het ook jaren verrichten om voldoende vergen vooraleer roken, leggen wel een kan zuurstof in het lichaam deze toestand te kunnen vervoeren, heel zware hypotheek op zich heeft kunnen doordat tabaksrook dat de gezondheid van hun normaliseren. Dat verhindert. volgens hem toekomstige kinderen. is Uit de studie blijkt ook een uitleg ook dat tabak als waarom baby’s van hoofdschuldige moet worden aangeduid rokende moeders gevoeliger zijn voor bij SIDS (sudden infant death syndrome) wiegendood. een plots overlijden van een kind. Zoals we al dachten is het niet enkel Het is dus altijd schadelijk te roken een kwestie van ademen en longfunctie, in de nabijheid van een kind. Niet te maar ook een probleem met hart en verwonderen dat ook bij ons uit politieke bloeddruk. hoek al de vraag werd gesteld of roken in Dokter Cohen wil de studie daarom een huiskamer waar kinderen aanwezig voortzetten om na te gaan of deze baby’s zijn ook niet moet worden verboden. later ook patiënten zullen worden die Door dokter Gary Cohen en zijn sukkelen met hart en bloeddruk op team werd onderzoek gedaan bij 36 volwassen leeftijd. pasgeboren baby’s. Zeventien van hen hadden moeders die gedurende de Vaders, rook ook niet! zwangerschap hadden gerookt. Uit het onderzoek kwam aan het licht dat bij alle Volgens professor Haycock is deze baby’s van wie de moeder gedurende conclusie erg interessant, omdat ze de zwangerschap had gerookt, een overeenkomst vertoont met eerder hoger hartritme werd vastgesteld en ontdekte bevindingen. Wiegendood komt een verhoogde bloeddruk kon worden zomaar niet uit de lucht of uit de hemel gevallen. Er moet inderdaad een fysieke gemeten. Deze verschijnselen werden trouwens oorzaak zijn en we zijn er steeds meer erger in het eerste jaar dat het kind van overtuigd dat tabaksrook daar een grote verantwoordelijkheid in heeft. opgroeide. Volgens experten zou het aantal gevallen Een dramatisch verschil van wiegendood met één derde kunnen worden verminderd mochten de ouders Zo kon ook worden vastgesteld dat in tijdens de zwangerschap en tijdens de de eerste week van na hun geboorte, eerste levensjaren van het kind niet deze bloeddruk zelfs dramatisch steeg, roken en rokerige ruimten vermijden! als de baby gewoon uit het wiegje werd Janet Fyle adviseur van het Britse Royal genomen en op de arm werd getild. College voor vrouwen zei dat deze Gewoon het baby’tje van houding studies onderstreepten wat iedereen al veranderen was al voldoende om een wist: roken tijdens de zwangerschap is sterk verhoogde funest voor de foetus. bloeddruk te noteren. Ze gaf alle vrouwen die Als de baby’s één Wiegendood is voor een rookten en zwanger zijn jaar waren was de belangrijk deel te wijten of dat willen worden hoge bloeddruk bij aan tabak. de vurige raad te houdingverandering stoppen en daarvoor weliswaar verdwenen, de juiste middelen en eventueel hulp te maar vertoonden al deze baby’s een zoeken, want het is zo belangrijk voor de erg schommelende, labiele bloeddruk. gezondheid en het leven van het kind. Normaal moet in die omstandigheden Ook vaders worden daarom dringend het hartritme zich aanpassen en ook verzocht: absoluut niet te roken in de bloeddruk lichtjes stijgen om in alle dezelfde kamer waar kinderen slapen, lichaamscellen voldoende bloed en leven en wonen zuurstof te kunnen aanvoeren. Dat gebeurde bij deze baby’s dus niet. Dokter Cohen concludeerde daaruit dat baby’s van rokende ouders en van moeders die tijdens de zwangerschap Jan van Gendt.

Advertentie

BOVERTE.com Gezondheidsproducten

BOVERTE is een moderne internetwinkel (voorheen onder de naam Fytobellshop) die de merken Fytobell en Nutribell voert. Eenvoudig, overzichtelijk, informatief, vriendelijk geprijsd en een goede service.

U koopt bij Boverte omdat… • • • • • • • •

U toegang heeft tot het complete assortiment producten van Fytobell® en Nutribell®. U boven de 50 euro geen verzendkosten betaalt. U vanaf 40 euro automatisch kortingen kan verdienen op de bestelling. De producten binnen 2 werkdagen bij u worden afgeleverd. U gemakkelijke betalingsmogelijkheden heeft. Onze winkel 365 dagen per jaar en 24 uur per dag geopend is. Daarnaast kunt u 7 dagen per week bij onze Klantenservice terecht. Wij garant staan voor een optimale service. Wij u helder en duidelijk over de producten informeren via de website, per telefoon en via e-mail.

www.boverte.com

De beste zorgen uit de natuur!

e-mail: [email protected] tel.: 00/31 (0)40 254 30 48 I-SANA nr2 · 49

PUBLI-REPORTAGE

Voor een weekendje onthaasting

De WIJERS van

HERKENRODE: Paradijs van water tussen hemel en aarde

Poëzie zonder woorden landschap van vijvers, W

e worden lyrisch als we over Finland, het land van de duizend meren spreken, de Peer-Guintsuite van Grieg horen, en de prachtige afwisseling tussen land, lucht en water beschouwen in Scandinavië, in Schotland, in de Camargue, maar weten we wel dat heel dichtbij, onder onze neus, een parel van water en landschappen pronkt? De Wijers net boven Herkenrode heeft aan schoonheid, rust, en landschappelijke rijkdom zijns gelijke niet en het is dan nog vlakbij.

van haar noordelijk gebied. Daar gaat echter verandering in komen.

Ten noorden van het Albertkanaal, precies boven de abdijsite Herkenrode, ligt de regio van het vijvergebied Midden-Limburg, “De Wijers”, een gebied met maar liefst 1.175 vijvers, meer dan 700 ha water. Over de oorspronkelijke aanleg van deze vijvers bestaat er nog heel wat onzekerheid, maar algemeen wordt aangenomen dat onze verre voorouders er turf gestoken hebben en ijzer gewonnen. Zo ontstonden diepe kuilen, waarin nadien vis, vooral karper, werd gekweekt. De Loonse cisterciënzerinnenabdij van Herkenrode had er heel wat eigendommen, o.m. het domein “Bucksenrake”, het huidige Bokrijk. De aanleg van het Albertkanaal, net voor de tweede wereldoorlog, heeft de abdijsite en bijzonder de 100 ha met de monumentale gebouwen, in 1998 aangekocht door de Vlaamse overheid, afgesneden

Ecologisch gezien is “De Wijers” een van de meest waardevolle gebieden van Vlaanderen, een prachtig landschap met een unieke aaneenschakeling van vijvers, moerassen, bossen, heide en graslanden en heel wat zeldzame soorten planten en dieren. Ook de toeristische ontwikkeling van “De Wijers” is in de plannen opgenomen. Voor Herkenrode als cultuurhistorisch toeristisch hefboomproject is dat uiteraard van het allergrootste belang. De aanwezigheid van de uitgestrekte, stille wateroppervlakten met het ruisende riet en groene boomkragen rondom heeft op de meeste mensen een heel kalmerend, rustgevend effect. Een weekendje onthaasting in een van de vele hotels en hotelletjes, vakantiewoningen, gastenkamers of campings in de buurt wordt ongetwijfeld “het neusje van de zalm/karper”?! Natuurliefhebbers zullen er hun geluk niet

50 · I-SANA nr2

Project Onlangs heeft Vlaams minister voor Leefmilieu, Natuur en Cultuur, Joke Schauvliege, in het poortgebouw van Herkenrode het project “De Wijers” gelanceerd en toegelicht. Onder de coördinatie van de Vlaamse landbouwmaatschappij zal een brede groep partners samenwerken om te komen tot een duurzaam en breed gedragen ontwikkelingsplan.

Meest waardevol landschap in Vlaanderen

opkunnen bij de observatie van de vele plant- en diersoorten, waarvoor “De Wijers” een laatste toevluchtsoord is geworden. De hoge concentratie van zoveel bedreigde soorten in één gebied is uniek voor Vlaanderen. Bij de natuurliefhebbers voegen zich zeker kunstminnende zielen: de schilder en tekenaar, de fotograaf... Het heldere licht boven het weerspiegelende water, luchten met decoratieve wolken, een zeldzame vogel of plant in beeld, zorgen voor inspiratie. En stille hoeken en kanten, een bank - je hoort er enkel het suizen van de wind - zijn er overal voor iemand die een rustige plek zoekt om te genieten van een bundeltje poëzie. “De Wijers” is poëzie zonder woorden.

Paradijs voor fietsers en wandelaars Ten slotte zijn er wandelaars en fietsers welkom. Met “De Wijers” krijgt het Limburgse fietsparadijs er een prachtige natuurparel bij voor iedereen die alleen, of in groep, met het gezinnetje of vrienden de streek wil verkennen en leren kennen. De fietskaart met het Limburgse fietsroutenetwerk maakt dat wel duidelijk. Eén zwak punt in de hele ontsluitingspolitiek is nog het ontbreken van een voetgangers- en fietsersbrug over het Albertkanaal tussen de Herkenrodesite en het projectgebied van “De Wijers” (knooppunten 93 en 94 op de fietskaart). Voorlopig moeten daarvoor de brug van Stokrooie of van Kuringen gebruikt worden (knooppunten 94 en 95).

Een schitterend landschap van waters en bossen.

Zoveel stilte, zoveel natuur, zoveel afwisseling, vind je nergens anders in het land.

n in een immens water, rust en natuur

Op adem komen, onthaasten, genieten van de rust en de stilte, van de oerelementen zoals water en lucht: De Wijers zorgen er voor!

Maar zoals in de inleiding geschreven: daar gaat verandering in komen!

Hoe starten? Een aanbevelingswaardige start voor een fietstocht door, om en rond “De Wijers” is nu al het voorlopige bezoekerscentrum en fietscafé op het neerhof van de Herkenrodeabdijhoeve. Je vindt er de fietskaart en allerlei toeristische documentatie over Herkenrode, Hasselt en buurgemeente Zonhoven. Of moet je nog even aan je fiets sleutelen vooraleer te vertrekken? Na de trip, bij het terugkomen op de site, kan je nog een tijdje nagenieten van de unieke belevenis bij het drinken van een dorstlessende, lekkere Herkenrode Tripel of Bruin…

Je hoeft niet naar Finland om te genieten van meren en waters: De Wijers is een gedroomde plek voor elke natuurliefhebber. Stuk voor stuk kunstwerkjes uit de hand van de Schepping: kleurrijker taferelen om bij weg te dromen. Een unieke flora kenmerkt de Wijers. Hier waterlobelia, zomaar kwistig rondgestrooid in de natuur. Ook waterweegbree en woudaap vind je in de Wijers.

Informatie vind je op: Herkenrode vzw Herkenrodeabdij 4 3511 Kuringen – Hasselt Tel: 011 – 33.43.70 Fax: 011 – 33.46.45 E-mail: [email protected] www.herkenrode.be I-SANA nr2 · 51

april 2010

Wat mag je o.a in het volgend nummer verwachten

•

Gezonde darmen, gezonde weerstand

•

Ook derderangsrook is gevaarlijk

•

Een gezonder hart in tien stappen

•

De wondere geneeskracht van groene thee

•

Waaraan merk je dat je te weinig slaapt?

•

Mierik: de strafste smaak van de kruidentuin

uw maandelijks gezondheidsmagazine

Lees uw favoriete blad in alle rust op uw computerscherm

www.i-sana.be

Geef je vrienden een nuttig en uitzonderlijk cadeau: een abonnement op i-sana Gratis! Schrijf hen hier in:

www.i-sana.be