Agrarisch Inzicht maart 2014

Nieuwsbrief voor agrariërs in het rivierengebied

Agrarisch maart  Inzicht

2014

Flora Nova: ruim drie jaar ervaring met Milieukeur

Milieu is geen kostenpost “We hebben als bedrijf een visie op duurzaamheid. Als we een goede toekomst willen voor onze kinderen, en de kinderen van onze kinderen, dan zullen we op een verstandige manier met deze aardbol om moeten gaan. Met grondstoffen, met gewasbescherming, met meststoffen. Dat bepaalt mede de manier waarop we ondernemen.” Dat zegt Freddy Janssen van Boomkwekerij Flora Nova. Het bedrijf in Ophemert is sinds 2010 Milieukeurgecertificeerd. Dat wil zeggen dat de boomkweker voldoet aan een lange lijst eisen rond duurzaam en milieuvriendelijk produceren.

Extra kosten Heeft Flora Nova daar veel aanpassingen voor moeten doen? Janssen: “In ons geval niet. We zijn al een jaar of tien bezig met het verduurzamen van ons bedrijf. Voor ons is zorg voor het milieu een vanzelfsprekendheid. Milieukeur sluit wat dat betreft goed aan op onze bedrijfsvoering. Deze manier van werken brengt wel extra kosten met zich mee. Het gaat dan om de jaarlijkse contributie van Milieukeur, de controles en de tijd die je bezig bent om alles volgens de eisen uit te voeren. Als je alles optelt kost het ons jaarlijks al snel een paar duizend euro om Milieukeur te kunnen voeren. Die investering halen we er op dit moment niet uit. We kunnen in de huidige markt onze producten niet duur1 Agrarisch Inzicht | maart 2014

der maken. Als je puur naar de kosten kijkt, kun je dit als bedrijf misschien beter niet doen.” Duurzaamheids-eis Naast aandacht voor het milieu is er voor Flora Nova nog een argument om Milieukeur te voeren. Janssen: “Onze afnemers vragen er om. We leveren veel aan overheden. Je kunt tegenwoordig als groter bedrijf –we hebben ongeveer 150 vaste medewerkers– eigenlijk niet meer inschrijven op grote opdrachten als je geen duurzaamheidscertificering hebt. Anders maak je geen enkele kans. Het is wel wrang om te zien dat de overheid het investeren in duurzaam produceren wel van ons eist, maar dat het bij het gunnen van de inschrijvingen toch vaak 

 op de tweede plaats komt. Als het goed

is worden alle overheden vanaf 2015 echt verplicht om duurzaam in te kopen. Dan zal het hopelijk ook economisch vruchten afwerpen!” Stichting Milieukeur Milieukeur is niet het enige milieulabel. In de boomteeltsector wordt bijvoorbeeld ook gewerkt met Groenkeur, een milieulabel van de eigen branche met vergelijkbare eisen. Anton Kool van SMK, de stichting achter Milieukeur, legt uit: “Uiteindelijk gaat het erom dat je als consument –of afnemer– een product in handen krijgt dat milieuvriendelijker

geproduceerd is dan andere producten. Voor het Milieukeur hanteren we bovenwettelijke eisen op het gebied van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen. Het voldoen aan die eisen wordt ook geborgd. Minimaal twee keer per jaar worden de Milieukeurbedrijven door een onafhankelijke organisatie gecontroleerd. Je ziet dat er steeds meer vraag is naar duurzame producten. Bij consumenten, maar ook bij overheden. Het hebben van Milieukeur geeft je als bedrijf een concurrentievoordeel. Voor overheden is het hebben van een duurzaamheidscertificaat zelfs een ‘licence to deliver’.

Het voordeel van Milieukeur is dat we inmiddels een jarenlange ervaring hebben. De schema’s die we hanteren, de eisen die we stellen maken het Milieukeurlabel inhoudelijk tot een sterk ‘merk’. Waterbelang De eisen die Milieukeur hanteert worden per productgroep bepaald door een College van Deskundigen. Eric Marsman van Waterschap Rivierenland zit namens de Unie van Waterschappen in zo’n college. Hij vertelt: “In de agrarische sector worden gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen gebruikt die we liever niet in het oppervlaktewater terugzien. Daar zijn algemene regels voor. Milieukeur geeft ons de garantie dat gecertificeerde bedrijven werken volgens die regels, en dat ze op het gebied van schoon water een extra stap zetten. Schoon water is in het belang van het waterschap, maar uiteindelijk ook in het belang van een gezonde en toekomstbestendige agrarische bedrijfstak.” Meer informatie Eric Marsman, telefoon (0344) 649 294. E-mail: [email protected] ●

Waterschap concretiseert Gedragscode Flora- en fauna wet Waterschap Rivierenland werkt volgens de Gedragscode Flora- en fauna wet voor waterschappen. Deze gedragscode is goedgekeurd door het Ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie en heeft een looptijd tot 6 februari 2017. In de gedragscode staat hoe waterschappen omgaan met aanwezige flora en fauna bij de uitvoering van werkzaamheden. De gedragscode maakt het eenvoudiger om op een zorgvuldige manier om te gaan met de belangen van flora en fauna. De gedragscode is voor ons waterschapswerk soms wat algemeen geformuleerd. Daarom hebben we onlangs de regels concreter uitgewerkt in een richtlijn. De richtlijn van het waterschap is toegesneden op vele werkzaamheden die het waterschap uitvoert, zoals het

maaien van slootkanten en bermen, baggeren, schonen van sloten en bij de uitvoering van projecten. De richtlijn helpt ons beter rekening te houden met plant en dier, zodat we die tijdens werkzaamheden niet ernstig verstoren of beschadigen.

Meer informatie Maloe Dekker, telefoon (0344) 649213. E-mail: [email protected] ●

Inzicht De nieuwe richtlijn geeft inzicht in keuzes voor verantwoorde werkmethodes. Deze worden vervolgens vastgelegd in werkplannen of bestekken. Bij het uitvoeren van waterschapstaken speelt het beschermen van de natuur nu dus een vaste rol. Uiteraard blijft het werken aan veilige dijken en een evenwichtig watersysteem onze belangrijkste kerntaak. De nieuwe richtlijn geeft inzicht in keuzes voor verantwoorde werkmethodes.

2 Agrarisch Inzicht | maart 2014

Waterschap Rivierenland wil de wateropgave het liefst realiseren door de aanleg van natuurvriendelijke oevers.

Zoeken naar ‘bunders’ voor water Misschien wel als geen ander weten boeren van het weer. De buien heftiger, de sloten voller en het land drassiger. ‘’Veel boeren willen best grond afstaan voor meer waterberging. Maar dan willen ze wel vervangende grond terug. In die begrijpelijke wens ligt onze uitdaging”, stelt grondverwerver Mariëlle Oudenes van Waterschap Rivierenland. Boerendochter Oudenes begrijpt de boeren. Hun hele bedrijfsvoering hangt aan de hoeveelheid ‘bunders’ waarop ze boeren. “Mijn boerenafkomst is een duidelijke plus als ik in gesprek ga over de mogelijkheid om grond te verwerven.” Oevers Waterschap Rivierenland wil de wateropgave het liefst realiseren door de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Dat betekent dat grondbezitters langs belangrijke sloten tien tot vijftien meter grond mogen afstaan. “Inderdaad mogen. We werken alleen met minnelijke verwerving. Dat gaat vooral goed in gebieden waar overheden een sterke grondpositie hebben, of waar als gevolg van een herstructurering kavelruilen plaatsvinden.”

een kwestie van lange adem. Bij de Biesbosch zijn we bijvoorbeeld bijna zes jaar bezig geweest met tien hectare en veertien grondbezitters”, zegt Oudenes. “Nu ben ik onder Culemborg druk met zes partijen. Daar komt straks één kilometer natuurvriendelijke oever uit.’’ Meedenken “Als je tijd investeert in een gebied dan leren ze je kennen en krijg je tips aan de keukentafels: zo van ‘weet je al dat die en die stopt’. De boeren kennen hun omgeving veel beter dan wij. Op deze manier denken ze mee in de richting van de oplossingen.” Minder ideaal De mooiste oplossing is natuurlijk die waarmee meerdere doelen worden gediend. Dus niet alleen waterberging, maar ook verbeteringen in het kader van

Knelpunt Op dit moment is het knelpunt de Bommelerwaard. Het schiet daar niet op, omdat het ‘grondbedrijfje’ van het waterschap amper grond bezit en de structuur goed is. “De laatste jaren kochten we pakweg twintig bunder in het hele Rivierenland. Grond waarmee we kunnen ruilen en schuiven. Dat is 3 Agrarisch Inzicht | maart 2014

de waterkwaliteit en tegelijk een mooie ecologische verbindingszone. “Onze plannenmakers hebben die ideale sloten keurig op de kaarten aangegeven. In de Bommelerwaard kijken we nu ook naar minder ideale oplossingen. Wel een geschikte sloot om meer water te bergen, maar niet helemaal op de juiste plek in het netwerk van ecologische verbindingszones. In het uiterst geval kunnen we ook hele percelen inrichten ten behoeve van waterberging. Maar dat doen we liever niet. Het waterschap is geen terreinbeheerder. Dat is duurder dan het beheren van sloten. Bovendien is dat laatste het kunstje waar wij wél verstand van hebben.” Meer informatie Wilt u meer informatie, of heeft u een goede tip die bijdraagt aan een grondverwerving voor het waterschap? Neem dan contact op met team Grondzaken, telefoon (0344) 649113. E-mail: [email protected] ●

Het gebruik van natuurlijke vijanden kan zorgen dat een plaag beneden de schadedrempel blijft.

Toolbox emissiebeperking: aan de slag! Eén van de doelstellingen in Tweede Nota Duurzame Gewasbescherming is een reductie van normoverschrijdingen met 50% in 2018 en 90% in 2023. Om deze doelstelling te kunnen halen en een effectief middelenpakket te behouden is actie nodig. Daarom hebben Nefyto, Unie van Waterschappen, Agrodis en LTO Nederland de handen ineen geslagen. Zij hebben CLM Onderzoek en Advies gevraagd een Toolbox Emissiebeperking te ontwikkelen. De Toolbox is nu klaar en bestaat uit een set van 17 informatiekaarten met praktische maatregelen om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen. Doel van de toolbox is telers bewust(er) te maken van emissieroutes op hun bedrijf en handelingsperspectief bieden om emissie te verminderen. Best Management Practices Enkele voorbeelden van praktische maatregelen (de zogenaamde Best Management Pracices) zijn: Vermindering drift; Pleksgewijze toepassing van middelen; Zuivering van restvloeistoffen; Puntemissies; Het optimale spuitmoment. Uiteraard ontbreken ook de belangrijkste regels niet die van toepassing zijn op de landbouw en regels waarvan de naleving kan worden verbeterd.

Ze geven aan waar verbeterpunten op het bedrijf liggen en kunnen met de toolboxkaarten meteen praktische alternatieven bieden. Tevens verspreid LTO de kaarten tijdens bijeenkomsten. Ook u draagt bij aan schoon water! Gewasbeschermingsmiddelen horen thuis in de teelt, niet in het water. Als gewasbeschermingsmiddelen in normoverschrijdende concentraties in het water voorkomen, is dat slecht voor

Gewasbeschermingsmiddelen: Actie is nodig, zowel voor de waterkwaliteit als voor behoud van het middelpakket Erfbetreders verspreiden de toolboxkaarten Distributeurs van gewasbeschermingsmiddelen en toezichthouders van de waterschappen gaan deze kaarten overhandigen aan telers tijdens hun bedrijfsbezoeken.

de waterkwaliteit én het behoud van een effectief middelenpakket. Normoverschrijdingen kunnen namelijk tot gevolg hebben dat

4 Agrarisch Inzicht | maart 2014

een middel gebruiksrestricties krijgt of zelfs verboden wordt. Ook neemt de milieudruk van de overblijvende middelen toe. We hopen dat ook u aan de slag gaat om emissie van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen! Toolboxteam komt naar u toe Organiseert u in 2014 een bijeenkomst en wilt u aandacht besteden aan water en de Toolbox? Het toolboxteam kan een presentatie verzorgen over het belang van een goede waterkwaliteit, zowel voor het waterleven als voor het behoud van een effectief middelenpakket. Daarnaast gaan ze graag in op de urgentie om nu aan de slag te gaan om de emissie van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen. Meer informatie Voor meer informatie en het aanvragen van een presentatie kunt u contact opnemen met Klaas Jilderda, telefoon (026) 3717286, of per mail: [email protected]. Per januari jl. zijn de toolboxkaarten ook voor iedereen beschikbaar op www.toolboxwater.nl. ●

Gegevens bekijken Vanaf nu kan iedereen al deze informatie en gegevens bekijken en downloaden vanaf de internetpagina van het waterschap: www.waterschaprivierenland.nl Hieronder is met rood aangegeven waar de info op de site van het waterschap te vinden is. Kies hier voor informatie over waterpeilen of –kwaliteit.

Waterschap Rivierenland publiceert waterinformatie via internet Voortaan vindt u op onze website een schat aan waterinformatie. U kunt gedetailleerde gegevens inzien, onder andere over de waterkwaliteit en de actuele peilen van de bevaarbare wateren. Niet teveel, niet te weinig! Schoon oppervlaktewater is onmisbaar voor ons milieu en de flora en fauna. Wij zorgen zorgen in het rivierengebied dat er hiervan voldoende is. Hiervoor zijn regels en normen opgesteld. We passen deze regels toe in ons eigen beleid en regelgeving en treffen maatregelen om aan deze regels te kunnen voldoen. Meten is weten Om onze taken goed uit te kunnen voeren, verzamelen we allerlei informatie over het watersysteem. Zo nemen

U krijgt dan de kaarten met meetpunten voor waterkwaliteit en waterpeilen te zien. Als je op één van de meetpunten klikt, verschijnen de hier getoonde popup schermen met informatie over het meetpunt en de meetresultaten.

we op zo’n 300 meetpunten maandelijks monsters van het oppervlaktewater. Deze monsters analyseren we in het laboratorium om de concentraties van diverse stoffen te bepalen zoals stikstof, fosfor en zuurstof. De gemeten concentraties toetsen we aan de geldende normen. Op basis van deze metingen beoordelen we de waterkwaliteit in het rivierengebied. Ook het waterpeil wordt op 485 locaties automatisch geregistreerd. Zo kunnen we tijdig maatregelen nemen bij een dreigend overschot of tekort aan oppervlaktewater. Deze monitoring draagt bij aan het voorkomen van wateroverlast of droogte in het rivierengebied. Kennis delen De waterinformatie die het waterschap verzamelt kan ook voor inwoners en landeigenaren interessant zijn. Zo krijgen we geregeld verzoeken van telers voor gegevens over de waterkwaliteit omdat zij deze voor het verkrijgen van een milieukeurmerk nodig hebben (GLOBALG.A.P-certificering). Gegevens over het waterpeil in de bevaarbare wateren zijn bijvoorbeeld handig voor watersporters die willen weten waar ze wel of niet onder een brug door kunnen.

5 Agrarisch Inzicht | maart 2014

Meer informatie Voor vragen over de op de website getoonde informatie kunt u contact opnemen met: • Arjan de Bruine, telefoon (0344) 649211 of per mail: [email protected] voor waterkwaliteit; • Heino Niewold, telefoon (0344) 649227 of per mail: [email protected] voor waterpeilen ●

korte berichten

Tijdens de jaarlijkse schouw controleert Waterschap Rivierenland de diverse watergangen. Zo ook in het najaar van 2013. We zijn wederom trots op de resultaten. Net zoals in de afgelopen jaren is het aantal overtredingen en het aantal verzonden schouwbrieven sterk gedaald. U, als aangrenzend perceel eigenaar, van deze sloten onderhoudt deze steeds beter. Ook voert Waterschap Rivierenland de schouw steeds efficiënter uit. We optimaliseren voortdurend en spelen in op technologische ontwikkelingen.

Wij staan paraat!

Elk jaar staat Waterschap Rivierenland weer klaar voor de fruittelers. Van begin maart tot half mei, juist als we eigenlijk geen nachtvorst meer verwachten, helpen we (indien nodig) bij de aanvoer van water bij het beregenen van de fruitbomen. Hierdoor blijven de bloesems en knoppen beschermt tegen de vorst. De fruittelers sproeien zelf. Het waterschap heeft een inspanningsverplichting om ervoor te zorgen dat er op die momenten meer water beschikbaar is. Op deze

Een voorbeeld van zo’n ontwikkeling is de Mobiele Schouw Toepassing (applicatie), welke het schouwproces digitaal ondersteund. Daarnaast is een sanctiemaatregel ingevoerd voor eigenaren die meerdere jaren achter elkaar niet (op tijd) klaar zijn met het slootonderhoud. Het gaat dus steeds beter. Onze complimenten!

Ook dit jaar gaan tientallen waterschappers wederom het veld in om de primaire waterkeringen te onderzoeken om mogelijke schades in een vroeg stadium vast te stellen. Dijkbeheerders, buitendienstmedewerkers en rattenvangers controleren met name de gras- en steenbekleding van de dijken. Dit wordt verwerkt middels een computerprogramma inclusief de urgentie van de schade. De dijkbeheerders beoordelen dit alles, bekijken hoe de situatie zich kan ontwikkelen en bepalen wat er moet worden gedaan. Urgente herstelwerkzaamheden worden direct uitgevoerd. Overige werkzaamheden worden in de jaarplanning opgenomen. Zo werken wij continue aan de waterveiligheid van het rivierengebied! ●

Wist u dat? Het aantal overtredingen daalde in 2013 met 42%, het aantal schouwbrieven met 32% t.o.v. 2012 ●

manier overleeft de bloesem de vorst en hebben we aan het einde van het seizoen een mooie oogst. Wist u dat? De schade aan de bloesem door nachtvorst al wordt voorkomen bij een beregeningscapaciteit van 3 mm (neerslag) per uur! Als je dit omrekent is er 30.000 liter (of 30 m³) oppervlaktewater per uur per hectare boomgaard nodig. ● 6 Agrarisch Inzicht | maart 2014

Agrarisch Inzicht is een uitgave van Waterschap Rivierenland. Deze uitgave wordt bij alle agrarische bedrijven in het beheersgebied van het waterschap bezorgd. Belangstellenden krijgen het blad op aanvraag gratis toegestuurd. Het is ook te downloaden vanaf onze website. Waterschap Rivierenland Postbus 599 | 4000 AN Tiel Telefoon (0344) 649 090 www.waterschaprivierenland.nl [email protected]

Tekst Waterschap Rivierenland, Richard Derks, Ad Moerman - Fotografie Waterschap Rivierenland, Tiel, Shutterstock - Vormgeving Het Lab ontwerp + advies, Arnhem - Drukwerk Drukkerij Opmeer, Den Haag - Cartoon studio Bajo

Resultaten schouw 2013

Rivierdijken in het voorjaar onder de loep!