Agrarisch Inzicht juli 2014

Nieuwsbrief voor agrariërs in het rivierengebied

Agrarisch juli  Inzicht

2014

Innovatieve techniek om duurzaam te produceren

“Milieuwinst én economische winst”

Bert Kuijpers loopt naar zijn trekker. Daar staat een fonkelnieuwe spuitmachine achter, een nieuw model Amazone. Hij wijst naar de opgevouwen spuitbomen aan de machine. “Daar zit de slimmigheid. Een opbouwsysteem van Wingssprayer. Het is een spuitunit die heel economisch omgaat met gewasbeschermers.” We zijn op het erf van vakantieboerderij ’t Kuyperke in het Land van Maas en Waal. Op het boerenerf kunnen groepen mensen vakantie vieren en overnachten. Daarnaast is Bert Kuijpers akkerbouwer met ongeveer 50, 55 bunder land. Daarop teelt hij verschillende gewassen. Uien, aardappelen, graszaad, mais, gewassen voor conserven. Kuijpers

noemt zichzelf een ‘agrarisch ondernemer’. Hij werkt met een duidelijke visie: “Ik wil op een duurzame manier een gezond, verantwoord product maken, tegen een goede kostprijs. En dat wil ik doen op een gezond en rendabel bedrijf.” Het milieu speelt daarbij een belangrijke rol: “Ik wil produceren met de inzet van zo min mogelijk middelen. Vanwege de regelgeving, maar ook voor het milieu.” Hij klopt op de tank van de spuitmachine. “Vandaar dit systeem.” Wing De Wingssprayer werkt met méér spuitdoppen met een kleinere spuitopening dan gewoonlijk. De boom is bovendien uitgerust met een aerodynamische ‘wing’. Dat is een stevige flap die over 1 Agrarisch Inzicht | juli 2014

het gewas strijkt en zorgt dat de vernevelde beschermingsmiddelen in het gewas terechtkomen, en niet erboven waar ze kunnen wegwaaien. Kuijpers: “Dat geeft een driftreductie van 99,2%. Het is het hoogst scorende spuitsysteem op dat gebied. Hele fijne druppels met een hoge dekkingsgraad. Het middel komt op het blad terecht, daar waar het moet werken.” Grote investering Het is een hele stap voor een relatief klein bedrijf om te investeren in een eigen spuitmachine. Kuijpers legt uit: “Het hele systeem kost ongeveer 90.000 euro. Voor mijn soort bedrijf is de spuitmachine een belangrijk apparaat. Met een zaai- of maaimachine ga je één keer 

 het land op. Een spuitmachine heb je bij

bepaalde teelten veel vaker nodig. Bij uien misschien wel 10 keer per jaar. Met

Middelengebruik en de regels Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen door agrarische bedrijven is gebonden aan wettelijke regels. Bedrijven met percelen die grenzen aan een sloot, moeten zich éénmalig melden bij het waterschap. Agrarische bedrijven hebben een zorgplicht voor het milieu, en hebben zelf ook belang bij een goede kwaliteit van het oppervlaktewater. Bij middelengebruik zijn het Activiteitenbesluit en de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden van kracht. Het waterschap is verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit van het oppervlaktewater en controleert steekproefsgewijs de naleving van de regels.

Hoe zit het bij mij? Meer weten over uw specifieke bedrijfssituatie? Neem contact op met het meldpunt andhaving van het waterschap: 0344-649410. U kunt hier ook een oriënterend bedrijfsbezoek aanvragen.

deze machine kan ik zelf het optimale moment uitkiezen om een middel in te zetten, zonder afhankelijk te zijn van de beschikbaarheid van een loonbedrijf.” Kuijpers lacht: “Begrijp me niet verkeerd, spuiten doe ik het liefst zo min mogelijk. Het is duur. Je betaalt het middel, de diesel, er moet een mannetje op... Maar soms is het noodzakelijk. Als ik het gebruik wil ik het middel het liefst, zo milieuvriendelijk en zo economisch mogelijk toepassen.”

ongeluk boven de sloot of een belendend perceel zwenkt. Het spoelen van de spuitboom en de tank gebeurt op het perceel. Met dit systeem is er heel weinig verspilling, je kunt heel nauwkeurig en snel werken. Dat is milieuwinst, maar ook economische winst. Het scheelt in middelen, maar ook in tijd.”

Milieuwinst Kuijpers: “De regels voor het gebruik van gewasbeschermers worden steeds strenger. Met deze machine neem ik daar een voorschot op. Ik verwacht met dit systeem een middelenreductie van ongeveer een kwart te behalen. Het systeem is GPS gestuurd. Je voert één keer de coördinaten van het perceel in en de computer neemt de besturing over. Het geheel is 33 meter breed. De computer sluit de doppen af als je per

Duurzaam produceren Kuijpers heeft nagedacht over biologisch produceren, maar dat is op zijn soort bedrijf niet rendabel, zegt hij. “De grondsoort en het soort bedrijf dat je hebt moeten er geschikt voor zijn. Ik denk dat je door slim te werken, volgens de milieuregels te werken en te innoveren in techniek óók op een duurzame en niet belastende manier kunt produceren. Een systeem als dit is daar een voorbeeld van.” ●

Droogte in het rivierengebied Een belangrijke taak van het waterschap is zorgen voor voldoende water in de sloten, ook in tijden van droogte. Waterschap Rivierenland verkeert in de gelukkige omstandigheid dat het omgeven en doorsneden wordt door de grote rivieren. Bij droogte kan hier heel lang voldoende water uit onttrokken worden. Maar zakt ook in die rivieren het water onder een bepaald peil, dan komt de calamiteitenorganisatie van het waterschap in actie. Deze bekijkt welke extra maatregelen genomen moeten worden om de problemen het hoofd te bieden. Allereerst wordt bekeken waar voorzieningen, zoals extra pompen, ingezet moeten worden om voldoende water uit de grote rivieren te kunnen halen.

Ook zijn maatregelen nodig tegen blauwalg en vissterfte, twee bekende bijverschijnselen van droogte. Boezemkades In de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden liggen veel boezemkades. Deze kunnen gevoelig zijn voor langdurige droogte. Daarom voeren wij tijdens droogte extra controles uit op eventuele scheurvorming in die kades. De kades zijn weliswaar van klei, maar de ondergrond is veen. Zijn er scheuren, dan beregenen we de kades. Sproeiverbod In het uiterste geval kan het waterschap verbieden om water uit de sloten te onttrekken. De laatste keer dat dit aan de orde was, was in de droge zomer 2 Agrarisch Inzicht | juli 2014

van 2003. Het verbod gold toen voor de Over-Betuwe. Nadien zijn de mogelijkheden om water vanuit het Pannerdensch Kanaal de Linge in te laten stromen sterk verbeterd. Meer informatie Meer informatie: team Peil-, Dijk- en Vaarwegbeheer, telefoon (0344) 649273, e-mail: [email protected]. ●

Werkzaamheden gepland nabij dijken of sloten?

Raadpleeg ‘t waterschap Bij allerlei werkzaamheden die u wilt (laten) uitvoeren rondom uw huis, tuin, erf of bedrijf krijgt u te maken met regels van de overheid. Wilt u bijvoorbeeld een huis bouwen of slopen, dan heeft u toestemming nodig van de gemeente. Als u die werkzaamheden in de buurt van water of dijken wilt uitvoeren gelden óók regels van het waterschap. Veel van deze werkzaamheden vallen onder een algemene regel en hoeven alleen bij ons gemeld te worden. Maar soms moet er een watervergunning aangevraagd worden. Op de website van Waterschap Rivierenland zijn de algemene regels te lezen en kunt u de bijbehorende documenten inkijken en downloaden.

mogelijk te maken. Om zeker te zijn van de volledigheid en juistheid van een melding of aanvraag voor een watervergunning, is het daarom verstandig

mee over wat in uw situatie de beste oplossing is. Ook in geval van twijfel: schroom niet uw vragen aan ons te stellen!

Bouwplannen? Doe de vergunningcheck op: www.omgevingsloket.nl uw aanvraag vooraf te overleggen met het waterschap. Dat bevordert een vlotte afhandeling. Beste oplossing De medewerkers van onze afdeling vergunningen denken graag met u

Vergunningscheck U kunt ook via www.omgevingsloket.nl een vergunningcheck doen. Wanneer u de vragen volledig invult, geeft dit loket aan of u voor uw werkzaamheden een vergunning moet aanvragen of dat alleen een melding noodzakelijk is. Meedenken U kunt ook contact opnemen met de afdeling Vergunningen van Waterschap Rivierenland. Wij denken graag met u mee. We streven er naar om de doorlooptijden van de meldingen en aanvragen voor watervergunningen zo kort

3 Agrarisch Inzicht | juli 2014

Meer informatie Voor meer informatie of het doen van een melding of aanvraag: afdeling Vergunningen, telefoon (0344) 649 494, e-mail: [email protected]. ●

Peilbesluiten: maatwerk voor de streek Goede waterpeilen in sloten en andere wateren: we hebben er allemaal baat bij. Daarom is het belangrijk dat Waterschap Rivierenland actuele peilbesluiten heeft voor het hele rivierengebied. Het waterschap herziet de peilbesluiten in het rivierengebied in een cyclus van 10 jaar. Vijfheerenlanden was de laatste regio van de huidige cyclus waar nog een peilbesluit herzien moest worden. Afgelopen jaar is dit peilbesluit door ons bestuur vastgesteld. Nu weten inwoners van het hele rivierengebied waar ze qua waterpeilen op kunnen rekenen. Maatwerk Het vaststellen van waterpeilen lijkt eenvoudiger dan dat het is. In het rivierengebied hebben we te maken met een dynamisch rivierpeil, waardoor omstandigheden sterk wisselen. In sommige gebieden is het peil niet altijd te handhaven. Daarom maakt het waterschap onderscheid tussen peilbesluiten en streefpeilenplannen. Daarnaast zijn er ook verschillende belangen in peilgebieden. Die hebben te maken met de functies in het gebied: bebouwing, landbouw, natuur en recreatie. Niet alleen, maar samen Het waterschap doorloopt intensieve trajecten om peilbesluiten vast te stellen. We gebruiken sinds 2004 de GGORmethode (Gewenste Grond- en Oppervlaktewater Regime): we vergelijken de huidige oppervlakte- en grondwatersituatie met de optimale situatie. We kijken per gebruiksvorm wat de effecten van mogelijke waterpeilen zijn. Op basis hiervan zoeken we de meest

Planning Peilbesluiten moeten elke 10 jaar worden geactualiseerd. In onderstaand kaartje is de nieuwe planning opgenomen tot 2024. Hierin is zichtbaar welke peilbesluitgebieden zijn onderscheiden en het jaar van actualisatie.

gewenste situatie. Dat doen we niet alleen, maar samen met een klankbordgroep, waarin vertegenwoordigers van diverse belangenorganisaties zitten. Samen met hen bespreken we de resultaten van de onderzoeken en gaan we na welke belangen en peilwensen er zijn. Resultaten Deze aanpak heeft geleid tot betere kaarten met waterpeilen én tot goede gesprekken met belanghebbenden. Hierdoor ontstaat een gezamenlijk beeld waarbij we makkelijker tot passende maatregelen komen. Deze beproefde wijze gaan we voortzetten. Toenemende belangen en economische gevolgen dwingen ons richting de toekomst nóg betere afwegingscriteria te ontwikkelen, om heldere keuzes te maken. Een goede en tijdige communicatie is daarbij belangrijk, ook voor een goede uitvoer van maatregelen. Nieuwe generatie peilbesluiten Inmiddels beginnen de voorbereidingen voor het eerste peilbesluit uit de volgende reeks van 10 jaar. Het peilbesluit Quarles van Ufford in het Land van Maas en Waal is alweer bijna aan herziening toe (zie kaartje).

Peilbesluiten worden zeer zorgvuldig vastgesteld.

Om goed voorbereid aan de nieuwe generatie peilbesluiten te beginnen, herijken we de uitgangspunten uit 2004. Het bepalen van knelpunten en het zoeken van oplossingen gebeurt zeker weer in overleg met belangengroeperingen uit de streek, waaronder ook de agrarische vertegenwoordigers. In de klankbordgroep kunnen partijen vooraf meepraten over de gewenste waterpeilen en maatregelen. In het afrondende bestuurlijke proces bieden we alle inwoners de mogelijkheid een zienswijze in te dienen op het ontwerp-peilbesluit en de bijbehorende uitvoeringsmaatregelen. Meer informatie Jan van de Braak, telefoon (0344) 649 208, e-mail: [email protected]. ●

Legenda Peilbesluit Streefpeilenplan Buitenpolder 2020 jaar van vaststelling

Vijfheerenlanden 2023

Alblasserwaard 2020

Lek en Linge 2019

Tielerwaard 2019

Alm en Biesbosch 2020

Over-Betuwe 2022

Neder-Betuwe 2022

Linge 2017

Quarles van Ufford 2016

Bloemers 2021 Citters I en II 2021

Bommelerwaard 2018

4 Agrarisch Inzicht | juli 2014

Groesbeek en Ooijpolder 2021

Legenda Zoekgebieden KRW en NBW opgaven A-watergangen Beheergebeid Waterschap Rivierenland

Vianen

Arnhem

Culemborg

Leerdam

Sliedrecht

Geldermalsen

Tiel

Gorinchem Werkendam

Nijmegen Wijchen

Zaltbommel

Nieuwe stimuleringsregeling natuurvriendelijke oevers Waterschap Rivierenland heeft een nieuwe stimuleringsregeling voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Grondeigenaren kunnen subsidie aanvragen. Dit artikel beschrijft de randvoorwaarden van de nieuwe regeling. Regeling Water langer vasthouden en een schoner oppervlaktewater zijn belangrijke doelen van het waterschap. Natuurvriendelijke oevers zijn voor beide doelstellingen van belang. Door een flauw talud of een plas/draszone wordt de inhoud van het watersysteem groter. Een natuurlijke inrichting en onderhoud maken het water aantrekkelijker voor waterplanten, vissen en insecten. Bovendien verbetert het zuiverend vermogen van het watersysteem, waardoor bijvoorbeeld het doorzicht van het water groter wordt. Daarom stimuleert het waterschap grondeigenaren om natuurvriendelijke oevers aan te leggen.

vergroening komen. Tevens kan een afkalvende oever tot natuurvriendelijke oever worden ingericht. Alleen in zoekgebieden Niet alle watergangen komen in aanmerking voor de stimuleringsregeling. Dat komt omdat in een aantal delen van het rivierengebied zowel de waterberging als de waterkwaliteit inmiddels al goed op orde is. De stimuleringsregeling is juist van toepassing in de gebieden waar nog een resterende opgave ligt. Op de kaart zijn deze watergangen weergegeven. In deze zoekgebieden wil het waterschap graag extra waterberging aanleggen. Verder heeft het waterschap daar de opgave om in de zogenaamde oppervlaktewateren de ecologie te verbeteren. Procedure Een aanvraag bestaat globaal uit de volgende stappen:

1. De grondeigenaar belt/mailt met het waterschap en legt de locatie van de potentiële oever uit; 2. het waterschap beoordeelt of de aangeboden locatie in een zoekgebied ligt; 3. het waterschap maakt een ontwerp van de natuurvriendelijke oever en berekent de financiële bijdrage; 4. het waterschap verleent de voorlopige vaststelling van de subsidie en de vergunning; 5. de grondeigenaar realiseert binnen negen maanden de natuurvriendelijke oever; 6. het waterschap controleert of de oever overeenkomstig het ontwerp is aangelegd; 7. het waterschap betaalt de bijdrage. Meer informatie U kunt de nieuwe stimuleringsregeling vinden op de website van het waterschap bij ‘digitaal loket’ en ‘subsidies’. Meer informatie kunt u krijgen bij: Eric Marsman, telefoon: (0344) 649294, e-mail: [email protected]. Met hem kunt u uw mogelijkheden afstemmen en bepalen of uw watergangen in een zoekgebied liggen. ●

Bij deze regeling blijft de grond in eigendom van de aanvrager. Het waterschap vergoedt de aanleg van de oever en ook de waardevermindering van grond. Voor het graven van een oever is vaak een watervergunning nodig. Een natuurvriendelijke oever kan waarschijnlijk als vergroeningsmaatregel van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) worden beoordeeld. In de loop van 2014 zal er meer duidelijkheid over deze vorm van 5 Agrarisch Inzicht | juli 2014

Een watergang met links een traditionele steile oever en rechts een flauw aflopende natuurvriendelijke oever.

Onttrekken en lozen van grondwater

In de agrarische sector wordt voor beregening, vorstbestrijding, veedrenking en dergelijke vaak slootwater gebruikt. Soms is er geen of onvoldoende slootwater aanwezig, of is de kwaliteit niet geschikt. In dat geval kan er gebruik worden gemaakt van grondwater. Ook voor drinkwater in stallen, legbatterijen, klimaatbeheersing (koelwater) en schoonmaakwerkzaamheden kan grondwater worden gebruikt. De regels Bij een pompcapaciteit van minder dan 3 3 10 m per uur en minder dan 12.000 m per jaar, hoeft u niets te melden, te registreren of belasting te betalen. Indien u meer grondwater onttrekt, maar niet loost, zoals bij beregening, 3 veedrenking e.d. kunt u tot 60 m per uur volstaan met een melding bij het 3 waterschap. Boven de 60 m per uur heeft u een watervergunning nodig.

Lozen Als het opgepompte grondwater wordt geloosd op riool of sloot, zoals bij spoelwater, koelwater, wasplaats e.d. moet u dit melden bij het waterschap tot 50.000 3 m per jaar. Daarboven heeft u een watervergunning nodig. In principe gegeven wij geen nieuwe vergunning af voor koelwater. Voor koeldoeleinden geven we de voorkeur aan alternatieven waarbij geen grote hoeveelheden schoon grondwater worden gebruikt.

Bronnering Tot slot kan het nodig zijn om bij bouwwerkzaamheden (zoals bij de bouw van een nieuwe stal) een bronnering uit te voeren om het werk droog te kunnen uitvoeren. In dat geval zal de aannemer contact opnemen met het waterschap. Voor dergelijke onttrekkingen en lozingen gelden aparte regels, waarover wij u kunnen informeren. Meer informatie Frans Remmerswaal, telefoon (0344) 649288, e-mail: [email protected]. ●

Leges en heffingen Voor een grondwateronttrekkingsvergunning betaalt u leges. Deze bedragen voor een dergelijke vergunning € 1500,–. Voor het lozen van grondwater op riool of sloot betaalt u een heffing. Deze heffing wordt betaald in verband met de kosten die het waterschap maakt voor het verpompen van het grondwater in de (riool)gemalen. De heffing bedraagt 3 één vervuilingseenheid per 1000 m geloosd grondwater. Het tarief voor één vervuilingseenheid in 2014 bedraagt € 53,–. Koude- en warmte opslag Voor koude-warmte opslag (bodemenergiesystemen) dient u contact op te nemen met de provincie. De provincie is de vergunningverlenende instantie voor dergelijke installaties.

6 Agrarisch Inzicht | juli 2014

Agrarisch Inzicht is een uitgave van Waterschap Rivierenland. Deze uitgave wordt bij alle agrarische bedrijven in het beheersgebied van het waterschap bezorgd. Belangstellenden krijgen het blad op aanvraag gratis toegestuurd. Het is ook te downloaden vanaf onze website. Waterschap Rivierenland Postbus 599 | 4000 AN Tiel Telefoon (0344) 649 090 www.waterschaprivierenland.nl [email protected]

Tekst Waterschap Rivierenland, Richard Derks - Fotografie Waterschap Rivierenland, Tiel - Vormgeving Het Lab ontwerp + advies, Arnhem - Drukwerk Drukkerij Opmeer, Den Haag - Cartoon studio Bajo

Aan regels gebonden