agendapunt 04.06 953633
Aan Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit DOBBEPLAS (GEMEENTE PIJNACKER-NOOTDORP) - MAATREGELEN T.B.V. DE ZWEMWATERKWALITEIT
Voorstel Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit 8-11-2011 Een investeringsplan en krediet van € 542.000,- beschikbaar te stellen voor de Delflandse maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit in de Dobbeplas. Advies Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit 8-11-2011
Dobbeplas (gemeente Pijnacker-Nootdorp) – maatregelen t.b.v. de zwemwaterkwaliteit 1.
Probleemstelling - context
In het programmaplan Schoon water is als doelstelling opgenomen om de zwemwaterkwaliteit van zes prioritaire zwemwateren voor 2015 te verbeteren (zwemwatermaatregelen nr. 49). De Dobbeplas in de Polder van Nootdorp is één van de zes prioritaire zwemlocaties binnen Delflands beheergebied. De zwemplas kampte afgelopen zomer en voorgaande jaren met overmatige blauwalggroei, met waarschuwingen en negatieve zwemadviezen van de provincie als gevolg. Delfland heeft door middel van een uitgebreide analyse de bronnen in de Dobbeplas bepaald die de nutriënten leveren die als voedingsstof voor de blauwalg dienen. De drie grootste bronnen van fosfaat zijn de waterbodem, uitwerpselen van vogels (die indirect ook de waterbodem ‘opladen’) en het inlaatwater. Om overmatige blauwalgbloei tegen te gaan is een mix van maatregelen nodig waarmee meerdere bronnen van nutriënten worden aangepakt. Ingrepen in het watersysteem, zoals het aanpakken van de waterbodem om de aanvoer van nutriënten te reduceren, vallen onder de taken van Delfland. De aanpak van andere bronnen van nutriënten valt onder de verantwoordelijkheid van de beheerder van het recreatiegebied. Voor de Dobbeplas is het natuur- en recreatieschap Dobbeplas de beheerder. In overleg met het natuur- en recreatieschap is een maatregelenpakket samengesteld. Voor de uitvoering van de Delflandse maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit in de Dobbeplas is een investeringsplan en krediet nodig. De start van de uitvoering van de werkzaamheden is onder voorbehoud van instemming van het algemeen bestuur van het natuur- en recreatieschap Dobbeplas met het complete maatregelenpakket. Om voor de start van het zwemseizoen 2012 de maatregelen te kunnen uitvoeren, is gekozen om nu al het besluitvormingstraject in te gaan. Indien er gewacht wordt op de instemming van het natuuren recreatieschap is realisatie vóór het zwemseizoen 2012 niet haalbaar. 2.
Beoogd effect
Met het investeringsplan en krediet kan Delfland maatregelen uitvoeren ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit in de Dobbeplas. De maatregelen zijn gericht op het beperken van het nutriëntengehalte in het water, zodat het watersysteem onvoldoende voedingsstoffen bevat voor de blauwalg. 3.
Kernboodschap
Om de zwemwaterkwaliteit in de Dobbeplas te verbeteren zijn maatregelen nodig om de hoeveelheid voedingsstoffen voor de blauwalg (stikstof en fosfaat) te verminderen. Delfland en het natuur- en recreatieschap Dobbeplas zetten in op brongerichte maatregelen: het baggeren van de waterbodem, het beperken van het inlaatwater, het scheiden van het zwemen natuurgedeelte van de plas en het voorkomen van bladval in het zwemwater. Getracht wordt de maatregelen voorafgaand aan het zwemseizoen 2012 uit te voeren, zodat tijdens het zwemseizoen 2012 een merkbare kwaliteitsverbetering zichtbaar is. 4.
Historie - eerdere besluitvorming
2008 2008
Ambitieniveau zwemwaterplassen (VV, datum 31 januari 2008, kenmerk 675142); Voorkeurpakket zwemwateren in KRW Bestuursakkoord (VV, 20 november 2008, kenmerk 717025); Doelstellingen zwemwater: Waterbeheerplan 2010-2015 (VV, 19 nov 2009, kenmerk 785786);
2009
2010
2011 2011
Actualisatie doelstellingen zwemwater: Kadernota 2011 en implementatieplan (VV, 1 juli 2010, kenmerk 855101); Evaluatie zwemwaterkwaliteit 2010 (VV, 17 februari 2011, kenmerk 926064). Stand van zaken prioritaire zwemwateren (Commissie Watersysteem, 12 april 2011, kenmerk 928084); Programmaplan Schoon Water 2011 (D&H, 15 maart 2011, kenmerk 923990); Voortgang prioritaire zwemwateren (D&H, 13 september 2011, kenmerk 962016).
5.
Regelgeving en Beleid
2011 2011
De Europese zwemwaterrichtlijn stelt eisen aan de waterkwaliteit van alle zwemwateren in Europa. De Europese zwemwaterrichtlijn stelt dat alle zwemwateren in Europa voor wat betreft de bacteriologische kwaliteit de status ‘aanvaardbaar’ moet hebben in 2015. Daarnaast stelt de zwemwaterrichtlijn ook dat er passende beheermaatregelen moeten worden genomen om de blootstelling aan grote hoeveelheden blauwalgen te voorkomen. In de Nederlandse wet- en regelgeving is vastgelegd dat de provincie verantwoordelijk is voor de aanwijzing van zwemwaterlocaties. De waterbeheerder is vervolgens verantwoordelijk voor de waterkwaliteit op de aangewezen zwemwaterlocaties. Op basis van de waterkwaliteitsmetingen van de waterbeheerder vaardigt de provincie waarschuwingen en negatieve zwemadviezen uit en verzorgt de provincie de communicatie daarover richting recreanten. De terreinbeheerder is verantwoordelijk voor het onderhoud van het terrein en de voorzieningen die horen bij een zwemwaterlocatie. In het beheergebied van Delfland zijn 17 officieel aangewezen zwemwaterlocaties in 15 wateren. Deze locaties liggen verspreid over het beheergebied. In de kadernota 2011 en in het programmaplan Schoon Water 2011 zijn zes prioritaire locaties benoemd voor de bestrijding van blauwalg. De Dobbeplas is er daar één van. Het natuur- en recreatieschap Dobbeplas is terreinbeheerder, en vanuit die rol verantwoordelijk voor de maatregelen die op het terrein genomen moeten worden. Maatregelen voor de verbetering van de zwemwaterkwaliteit in het watersysteem moeten door Delfland als waterkwaliteitsbeheerder worden genomen. 6.
Financiën
Het maatregelenpakket voor Delfland bestaat uit twee componenten: het scheiden van het zwemgedeelte en het natuurgedeelte (investering, € 542.000,-) en baggeren (uit de voorziening baggeren, begroot € 395.000,-). Beide onderdelen van het maatregelenpakket passen binnen de begroting van het programma Schoon Water. Investeringsplan en krediet Het investeringsplan bevat naast de kosten voor de werkzaamheden ook de kosten voor het onderzoekskrediet (uitwerking tot nu toe) en een optie om meerwerk uit te voeren in het voordeel van het recreatieschap. De kosten voor het meerwerk komen in dat geval voor rekening van het natuur- en recreatieschap. Opbouw investeringsplan
Bedrag
Kostenraming werkzaamheden scheiden natuur- en zwemgedeelte (inclusief beheermaatregel Phoslock) Tot nu toe gemaakte kosten voor dit project (onderzoekskrediet) Meerwerk voor rekening natuur- en recreatieschap
€ 466.000,€ 50.000,€ 26.000,-
Aan te vragen investeringsplan en krediet
€ 542.000,-
Exploitatie De begrote kosten die met het baggeren gemoeid zijn bedragen € 395.000,-. Vooruitlopend op de actualisatie van het baggerbeheerplan en aansluitend vorming van (dotatie aan) de 2
voorziening baggeren zullen de kosten worden gedekt uit de voorziening baggeren (072020). Voorstel hiervoor wordt separaat aan de VV voorgelegd. In het programmaplan Schoon Water 2011 is baggeren als onderdeel van het investeringsvolume opgenomen. Het investeringsvolume van het programma Schoon Water wordt verlaagd met de kosten voor het baggeren. Voorbehoud instemming natuur- en recreatieschap De start van de uitvoering van de maatregelen is onder voorbehoud van instemming van het natuur- en recreatieschap Dobbeplas. Voor het uitvoeren van de maatregelen is instemming nodig van de terreinbeheerder, het natuur- en recreatieschap. Daarnaast moet het natuur- en recreatieschap uitsluitsel geven over de optie om de Delflandse maatregelen in hun voordeel aan te passen. Bovendien zal het natuur- en recreatieschap zelf ook maatregelen moeten nemen om de blauwalg tegen te gaan. Het algemeen bestuur van het natuur- en recreatieschap besluit op 8 december 2011 over de uitvoering van het maatregelenpakket. 7.
Duurzaamheid
Delfland en het natuur- en recreatieschap Dobbeplas zetten in op brongerichte maatregelen die resulteren in een permanente verbetering van de waterkwaliteit in plaats van tijdelijke maatregelen die de blauwalg zelf bestrijden. 8.
Organisatorische en personele consequenties
Niet van toepassing 9.
OR/GO
Niet van toepassing 10.
Risico- en beheersmaatregelen
Instemming natuur- en recreatieschap De instemming van het natuur- en recreatieschap Dobbeplas is van belang vanuit haar rol als terreinbeheerder. Het complete maatregelenpakket bevat maatregelen voor zowel Delfland als het natuur- en recreatieschap. Het natuur- en recreatieschap moet instemmen met: - het aanbrengen van een scheiding tussen het natuur- en het zwemgedeelte van de plas. - de maatregel die zij moet nemen: het voorkomen van bladval in het zwemgedeelte. Uitvoering van de maatregelen is alleen effectief als het complete maatregelenpakket wordt uitgevoerd. Het natuur- en recreatieschap zal daarnaast een uitspraak doen over de meerwerkoptie in het Delflandse maatregelenpakket. Delfland kan een wijziging aanbrengen in de Delflandse maatregelen die voordelen biedt voor het natuur- en recreatieschap. Het natuur- en recreatieschap moet in dat geval de meerkosten van deze wijziging voor zijn rekening nemen. De uitvoering van de maatregelen kan pas van start na bevestiging van het natuur- en recreatieschap dat zij akkoord gaat met uitvoering van het maatregelenpakket. Het algemeen bestuur van het natuur- en recreatieschap besluit op 8 december 2011 over de uitvoering van het maatregelenpakket. Op 10 oktober 2011 heeft het dagelijks bestuur een positief advies aan het algemeen bestuur gegeven. Beheersmaatregel is ambtelijke en bestuurlijke afstemming. Effectiviteit maatregelen Het effect van ingrepen in het watersysteem voor de waterkwaliteit is in te schatten, maar niet met zekerheid te voorspellen. De kans bestaat dat uitvoering van het afgesproken 3
maatregelenpakket niet leidt tot een helder watersysteem zonder overmatige algenbloei. Het blijft een natuurlijk proces waarin allerlei (omgevings)factoren een rol spelen. Beheermaatregel is het uitvoeren van aanvullende maatregelen (zoals Phoslock, zie onder Toelichting) op het moment dat blijkt dat er onvoldoende resultaat is geboekt. Het bestuur zal geïnformeerd worden over de resultaten van de monitoring. Naast blauwalg zijn er andere oorzaken die leiden tot een waarschuwing of negatief zwemadvies. Afgelopen zwemseizoen had de Dobbeplas te maken met blauwalg en met zwemmersjeuk1. Het voorgestelde maatregelenpakket is conform de doelstelling van het programma Schoon Water gericht op de vermindering van blauwalgen. Tegen zwemmersjeuk zijn geen effectieve maatregelen bekend. Er is dus een risico dat de ondanks inspanningen om de blauwalg tegen te gaan een waarschuwing of negatief zwemadvies wordt gegeven als gevolg van zwemmersjeuk. Kosten De bedragen zijn geraamd volgens de standaardsystematiek die Delfland hanteert (SSK). Volgens deze systematiek is er in deze fase een standaardbandbreedte van 40% op de kostenraming (onder- of overschrijding). Beheersmaatregel is om via reguliere planning- en controlcyclus de besteding in de gaten te houden. Uitvoeringstermijn De planning om de maatregelen uit te voeren vóór de start van het zwemseizoen 2012 is krap. De belangrijkste risicofactor voor de start van de werkzaamheden is de instemming van het natuur- en recreatieschap (zie boven). Tijdens de uitvoering worden geen bijzondere risico’s verwacht. Voor de baggerwerkzaamheden is een ontheffing in het kader van de Floraen Faunawet nodig, omdat eutrofiëringbaggerwerk niet onder de gedragscode van Delfland valt. Een beheermaatregel in het kader van de Flora- en Faunawet is om een ter zake deskundige tijdens het baggeren te laten controleren of zich mosselen of kleine modderkruipers in de bagger bevinden. Indien deze worden aangetroffen, worden ze direct teruggeplaatst. Via de reguliere planning- en controlcyclus wordt frequent over de planning gerapporteerd. 11.
Communicatie (in- en extern)
Vooralsnog wordt er niet expliciet gecommuniceerd over de aanpak en maatregelen voor de Dobbeplas. Eerst wordt het besluit van het algemeen bestuur van het natuur- en recreatieschap Dobbeplas afgewacht. Als Delfland en het natuur- en recreatieschap overeenstemming hebben over het uit te voeren maatregelenpakket wordt een gezamenlijk persbericht uitgegeven. Ook worden de direct betrokkenen geïnformeerd (gemeente, horeca, bewoners)over de uitvoering van de werkzaamheden. 12.
Bekendmaking en vervolgprocedure
Het dagelijks bestuur van het natuur- en recreatieschap heeft op 10 oktober 2011 besloten een positief advies aan het algemeen bestuur te geven over het aanbrengen van een scheiding tussen het zwemgedeelte en het recreatiegedeelte ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit. Het algemeen bestuur van het natuur- en recreatieschap komt op 8 december 2011 bij elkaar. Delfland loopt volgens deze planning voor in de besluitvorming op het natuur- en recreatieschap. Pas na een schriftelijke bevestiging van de instemming van het natuur- en recreatieschap zal Delfland met de eigen werkzaamheden starten.
1
Zwemmersjeuk wordt veroorzaakt door parasitaire wormpjes die niet gevaarlijk zijn voor de mens maar wel een allergische reactie kunnen veroorzaken.
4
13.
Bevoegd orgaan
De VV is bevoegd om investeringsplannen en kredieten vast te stellen op grond van artikel 99 van de Waterschapswet. 14.
Toelichting
Analyse en maatregelen Er is een grondige studie gedaan naar de bronnen van nutriënten in de Dobbeplas. Verreweg de grootste bron van zowel fosfaat als stikstof is de waterbodem, die in juli en augustus veel nutriënten nalevert. Andere grote bronnen zijn de vogels, het inlaatwater en drainage (af- en uitspoeling van omliggende gronden). Om een negatief zwemadvies als gevolg van blauwalg te voorkomen is gekeken naar een aantal mogelijkheden de nutriëntenstroom te stoppen en/of reduceren. Omdat de Dobbeplas een natuurgebied is te midden van agrarische percelen is aan de vogels en drainage als bron weinig te doen.
Figuur 1 Bronnen van Fosfor (P) in de Dobbeplas op jaarbasis en verdeeld over zomer- en winterhalfjaar
5
De brongerichte aanpak bestaat uit het aanbrengen van een scheiding tussen de zwemplas en het natuurgedeelte, het baggeren van de zwemplas en het aanpassen van het inlaatregime (Delflandse maatregelen, zie kaart in bijlage 1), in combinatie met het verwijderen van bladeren wat moet voorkomen dat de waterbodem wordt aangevuld met nutriënten (maatregel voor het natuur- en recreatieschap). Scheiden zwemplas en natuurgedeelte De Dobbeplas bestaat grofweg uit twee delen, de zwemplas en het natuurdeel. Het grootste deel van de nutriëntentoevoer, dat de voeding is voor de blauwalg, komt uit het natuurdeel. Om de toevoer van nutriënten naar het zwemgedeelte te verminderen is een scheiding tussen de zwemplas en het natuurgedeelte nodig. Tijdens het zwemseizoen wordt de zwemplas afgesloten, in de wintermaanden is uitwisseling tussen de twee delen mogelijk zodat ook vissen van beide delen gebruik kunnen maken. Baggeren zwemplas Na het aanbrengen van een scheiding moet de waterbodem van de zwemplas worden gebaggerd om de aanvoer van nutriënten vanuit de waterbodem te reduceren. Aanpassen inlaatregime Een andere groot deel van de nutriëntenaanvoer wordt veroorzaakt door inlaatwater. De Dobbeplas heeft een flexibel peil tussen de NAP -4,45 en -4,60 m. Door zo min mogelijk water in de zwemplas in te laten wordt de zwemplas zo goed als mogelijk geïsoleerd. Om dit te kunnen realiseren moet het minimumpeil van de zwemplas, tijdens het zwemseizoen, verlaagd worden en op een nieuw (minimum) niveau worden gebracht. De procedure voor instellen van een nieuw minimum peil tijdens het zwemseizoen is in gang gezet. Voorkomen bladval Het natuur- en recreatieschap moet na de scheiding tussen zwem- en natuurgedeelte en het baggeren maatregelen nemen om bladval in de zwemplas te voorkomen. Bladval zorgt voor aanwas van de sliblaag op de waterbodem. Dit kan voorkomen worden door bosschages te verwijderen of door het onderhoud van het terrein aan te passen. Het kan zijn dat de voorgestelde maatregelen wel voldoende reductie van de bronnen realiseren, maar het watersysteem nog niet omslaat van troebel naar helder water. In dat geval zijn er aanvullende maatregelen mogelijk: Een brongerichte maatregel die Delfland kan nemen is het toedienen van Phoslock. Phoslock is een natuurlijk klei (bentoniet) waaraan het zeldzaam aardmetaal lantaan is toegevoegd. Een dunne laag van deze klei wordt op de waterbodem aangebracht. De lantaan in de klei bindt de in het water aanwezige en uit de waterbodem vrijkomende fosfaat, zodat dit niet meer beschikbaar is voor de blauwalg. Deze methode bevindt zich nog in een experimenteel stadium. Tot nu toe is deze methode toegepast met wisselend succes. Of de methode succesvol toegepast kan worden bij de Dobbeplas is niet zeker. Gezien de investeringen om de blauwalg tegen te gaan is het overwegen van het toedienen van Phoslock de moeite waard. In het investeringsplan is een post opgenomen voor Phoslock. Na het baggeren moet onderzoek plaatsvinden of de omslag bereikt kan worden met het toedienen van Phoslock. Een effectgerichte maatregel die het natuur- en recreatieschap kan nemen is het verplaatsen/verlengen van het zwemstrand. De huidige locatie van het zwemstrand ligt namelijk in de overheersende windrichting. waardoor blauwalgen ook die kant ‘opgeblazen’ worden. Het verplaatsen van het zwemstrand zorgt ervoor dat de overlast op de meest voorkomende windrichting geminimaliseerd wordt. Monitoring van de waterkwaliteit gedurende een zwemseizoen na het baggeren geeft inzicht of het toepassen van aanvullende maatregelen nodig is of niet. 15.
Bijlagen 1. Kaart met aanduiding maatregelen Dobbeplas 6
Dobbeplas (gemeente Pijnacker-Nootdorp) – maatregelen t.b.v. de zwemwaterkwaliteit Kenmerk VV:
953633
Vergaderdatum:
24 november 2011
Beleidsveld:
Schoon Water
Agendapunt:
04.06
De Verenigde Vergadering van Delfland, gelezen het voorstel van dijkgraaf en hoogheemraden van 10 oktober 2011, kenmerk 953633; gelezen het positieve/negatieve advies van de commissie Watersystemen – kwaliteit en kwantiteit d.d. 8 november 2011; overwegende dat De Dobbeplas door de provincie Zuid-Holland is aangewezen als zwemwaterlocatie; Delfland de Dobbeplas als één van de zes prioritaire zwemwaterlocaties in zijn gebied beschouwt; In de zwemplas de laatste jaren regelmatig overmatige algenbloei is voorgekomen; Het voorgestelde maatregelenpakket zowel maatregelen bevat voor Delfland als waterkwaliteitsbeheerder als voor het Natuur- en recreatieschap Dobbeplas als terreinbeheerder; Het algemeen bestuur van het Natuur- en recreatieschap Dobbeplas op 8 december 2011 een besluit neemt over het voorgestelde maatregelenpakket ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit van de Dobbeplas; Gelet op: artikel 77 van de Waterschapswet; alle relevante artikelen uit de KRW, Waterwet, Waterschapswet, Waterverordening ZuidHolland; artikel 6 Verordening beleids- en verantwoordingsfunctie Hoogheemraadschap van Delfland; Besluit: 1. Het Investeringsplan Dobbeplas ter grootte van 542.000,- euro vast te stellen voor maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit in de Dobbeplas, onder voorbehoud van overeenstemming met het natuur- en recreatieschap Dobbeplas. 2. Hiervoor een krediet van 542.000,- euro beschikbaar te stellen. Aldus besloten in de openbare vergadering van 24 november 2011 De Verenigde Vergadering voornoemd, de Secretaris,
de Voorzitter,
mr. drs. P.I.M. van den Wijngaart
mr. M.A.P. van Haersma Buma
