agendapunt 05.03 936419
Aan Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit SANERING LOZINGEN GERIOLEERDE PERCELEN (AANSLUITSTRATEGIE)
Voorstel Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit 12-4-2011 kennis te nemen van aanpak "juist (nu) aansluiten" en stand van zaken aanleg riolering. Deze laatste bijlage wordt besproken in de commissie Waterketen en Waterkeringen. Advies Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit 12-4-2011
Voorstel Commissie Waterketen en Waterkeringen 12-4-2011 om kennis te nemen van stand van zaken aanleg riolering en de aanpak "juist (nu) aansluiten" Deze laatste notitie wordt besproken in de Commissie Watersystemen. Advies Commissie Waterketen en Waterkeringen 12-4-2011
Sanering lozingen gerioleerde percelen (aansluitstrategie) 1.
Probleemstelling - context
In de afgelopen jaren hebben gemeenten in de meeste buitengebieden riolering aangelegd of de riolering aangepast, zodat ongezuiverde lozingen, die nu veelal plaatsvinden op het oppervlaktewater, kunnen worden aangesloten op de riolering. In bijlage 1 is de stand van zaken met betrekking tot de aanleg van riolering in het buitengebied beschreven. In bepaalde gebieden, waar aanleg van riolering te duur bleek, zijn inmiddels Individuele Behandelingsinstallaties van Afvalwater (IBA’s) aangelegd. Naast de aanleg van riolering is ook de daadwerkelijke sanering van lozingen op het oppervlaktewater van belang voor het behalen van de KRW-doelen. Hiervoor is niet alleen de aanleg van riolering maar ook de aansluiting van diverse bedrijfslozingen nodig. Volgens de wetgeving zijn huiseigenaren en bedrijven verplicht om de lozing op oppervlaktewater te beëindigen door aan te sluiten als er riolering aanwezig is. Na de aanleg van riolering vergt dit van Delfland en gemeenten nog de nodige inspanning om dit doel te realiseren. Vanuit het Programma Schoon Water is daarom de opdracht verleend om een “aansluitstrategie” op te stellen en uit te voeren, gericht op het saneren van ongezuiverde lozingen van met name de glastuinbouw. De hoofdlijnen van deze strategie zijn in deze oplegnotitie opgenomen en verder uitgewerkt in het Plan van Aanpak van het project “Juist (nu) aansluiten”.(zie bijlage 2). Ondanks dat het Plan van Aanpak pas in een vergevorderde concept versie gereed is wordt deze, gelet op de bestuurlijke aandacht, al ter kennisname aangeboden. Momenteel vindt intensieve afstemming plaats met de betrokken gemeenten waarna de definitieve versie kan worden vastgesteld. De bedoeling is dat op 1 april 2011 kan worden gestart met de inventariserende bedrijfsbezoeken. 2.
Beoogd effect
Het beoogde effect is het verbeteren van de waterkwaliteit door het terugdringen van de emissie naar oppervlaktewater vanaf percelen die aan kunnen sluiten op een (gemeentelijke) rioleringsstelsel. Het na te streven doel is dat eind 2012 circa 90 % van deze lozingen is gesaneerd. 3.
Kernboodschap
Delfland wil de waterkwaliteit in het gebied verbeteren door huiseigenaren en bedrijven aan te laten sluiten op de riolering. Delfland is zelf het bevoegd gezag voor toezicht op de beëindiging van lozingen in oppervlaktewater en zal zoveel mogelijk aansturen op vrijwillige aansluiting op de riolering. Indien noodzakelijk moet er echter ook handhavend worden opgetreden. Dit wordt opgepakt in het project “Juist (nu) aansluiten.” Het project kent een krappe doorlooptijd van 1 januari 2011 tot en met 31 december 2012. Door Delfland wordt in 2011 gestart met informatieve bezoeken van medewerkers van het team Toezicht en Handhaving aan bedrijven en woningen gericht op de, zoveel mogelijk vrijwillige, aansluiting op de riolering.
Om te bewaken dat alle bedrijven en woningen worden aangesloten en te voorkomen dat percelen tussen wal en schip raken en ook de voor ons onbekende locaties worden meegenomen, wordt het project gebiedsgericht (per polder en per straat) aangepakt. Conform het plan van aanpak zal Delfland in 2011 starten met de bedrijfsbezoeken. Binnen het project, en de communicatie daarover, is samenwerking met gemeenten van belang. Delfland gaat hiertoe samenwerken met gemeenten op de volgende onderwerpen: 1. heldere communicatie met de gebruikers van het (glastuinbouw)bedrijf en/of (bedrijfs)woning; 2. afstemming van bedrijfsbezoeken en handhavingstrategie; 3. gegevensbeheer en –uitwisseling over de aansluitsituatie per adres/perceel. Delfland heeft het plan van aanpak inmiddels besproken met de gemeente Westland en zal dit de komende tijd ook met de andere betrokken gemeenten doen. De specifieke afspraken met gemeenten worden opgenomen in de bijlagen bij het plan van aanpak. 4.
Historie - eerdere besluitvorming
Eerdere besluitvorming van Delfland stond in het teken van het beïnvloeden en stimuleren van gemeenten om riolering aan te leggen in het buitengebied, zodat ongezuiverde lozingen hierop kunnen aangesloten worden: 16 september 2004: VV-besluit waarin Delfland de Bijdrageregeling Riolering buitengebied vaststelt. Hierin staat dat Delfland bijdraagt aan de riolering in het buitengebied indien de kosten hoger zijn dan de maximale gemeentelijke en de maatregelen zijn uitgevoerd vóór 1 januari 2008. 22 december 2005: tekening “Bestuursovereenkomst Riolering Glastuinbouw Westland”. In deze overeenkomst heeft Delfland toegezegd, conform VV besluit d.d. 24 november 2005, 11% van de werkelijke kosten, zijnde € 5,9 mln, risicodragend bij te dragen aan het project riolering glastuinbouw Westland. 28 juni 2006: ondertekening “Uitvoeringsovereenkomst Riolering Glastuinbouw Westland”, conform D&H beleid d.d. 20 mei 2006. Deze overeenkomst betreft een nadere uitwerking van de afspraken omtrent de uitvoering. 18 december 2008: VV besluit waarin de bijdrageregeling Riolering buitengebied is verlengd tot 1 januari 2011. D&H 22 juni 2010: vaststelling (herziene) allonge uitvoeringsovereenkomst. Hiermee is de duur van de uitvoeringsovereenkomst RGW verlengd tot 1 januari 2011. 2 februari 2011: ondertekening “Nieuwe Uitvoeringsovereenkomst Riolering Glastuinbouw”, conform besluit D&H 21 december 2010. Hiermee wordt de al toegezegde financiële bijdrage van Delfland in het project Riolering Glastuinbouw Westland in 2011 afgerond en gemaximeerd. Daarnaast zijn hierin afspraken gemaakt over samenwerking met als doel de glastuinbouwbedrijven zo snel mogelijk na aanleg van riolering te laten aansluiten (aansluitstrategie). 5.
Regelgeving en Beleid
Kaderrichtlijn Water Het aanleggen van riolering en het effectief aansluiten van ongezuiverde lozingen daarop zijn cruciale maatregelen voor het bereiken van de doelen van de Kaderrichtlijn Water. [zie voorstel 21665 Strategie chemisch spoor programma schoonwater] Deze maatregelen zijn op basis van bestaand beleid en wet- en regelgeving resultaatverplicht opgenomen in het Stroomgebiedbeheerplan 2009-2015 (SGBP) en de Bestuursovereenkomst Kaderrichtlijn Water (BO-KRW). Hieraan leveren zowel Delfland als gemeenten een belangrijke bijdrage. Wet milieubeheer Op basis van de Wet milieubeheer (art. 10.33) heeft de gemeente de zorgplicht voor de inzameling en transport van afvalwater. Op basis van deze zorgplicht legt de gemeente riolering aan in het buitengebied. De gemeente is op basis van de Wm tevens bevoegd gezag voor aansluitingen en lozingen op de riolering (indirecte lozingen). De provincie houdt het toezicht op de rioleringstaak van gemeenten en kan voor bepaalde gebieden in bepaalde
2
omstandigheden (bijvoorbeeld bij de hoge kosten of geplande gebiedsontwikkelingen) een ontheffing verlenen voor deze taak. Waterwet Op basis van de Waterwet zijn lozingen in het oppervlaktewater verboden, tenzij deze zijn toegestaan op basis van een Watervergunning of een Algemene Maatregel van Bestuur, zoals het Besluit glastuinbouw. Het waterschap is op basis van de Waterwet bevoegd gezag voor lozingen in oppervlaktewater. Besluit Glastuinbouw In het Besluit glastuinbouw worden de lozingen vanuit een glastuinbouwbedrijf gereguleerd. Hierin is in bijlage 3 van dit besluit gereguleerd dat bedrijven bij voldoende capaciteit hun afvalwater op de riolering lozen. Over de overgangstermijn voor het aansluiten op de riolering bestaat een verschil van inzicht met de gemeente Westland, zie 10: risico’s en beheersmaatregelen. Besluit lozing afvalwater huishoudens De lozingen vanuit (bedrijfs)woningen is gereguleerd in het Besluit lozing afvalwater huishoudens van 15 november 2007. Alle lozingen vanuit particuliere huishoudens worden geregeld op grond van dit besluit. Lozingenbesluit Wvo huishoudelijk afvalwater De lozingen vanuit (bedrijfs)woningen werden gereguleerd in het Lozingenbesluit Wvo huishoudelijk afvalwater van 24 januari 1997. Dit besluit is bij de inwerkingtreding van het Besluit lozingen afvalwater huishoudens niet ingetrokken. Hierin is bepaald dat beperkt lozen verboden is, indien de afstand tot de dichtstbijzijnde riolering 40 meter of minder bedraagt. Relatie met Keur Delfland 2010 Voor het aanleggen van de rioolaansluiting is mogelijk een watervergunning of melding op grond van de Keur Delfland 2010 nodig als deze door een watergang of waterkering aangelegd moeten worden. Dit geldt ook als een grondwateronttrekking nodig is. In het concept plan van aanpak (bijlage 1) wordt het juridisch kader voor aansluiting van de glastuinbouwbedrijven en (bedrijfs)woningen nader toegelicht. 6.
Financiën
De kosten die gemaakt worden voor het realiseren van het project bestaan uit directe personeelslasten,mogelijke inhuur personeel en uitbesteding van werkzaamheden. De uren ten behoeve van team Toezicht en Handhaving worden (inclusief inhuur en uitbesteding) geraamd op circa 11.630 uur. Voor het opvangen van piekwerkzaamheden in 2011 en 2012 wordt voorgesteld om capaciteit in te huren. Het offertetraject loopt nog zodat de exacte kosten nog niet bekend zijn. Daarnaast is het de bedoeling om het werk in delen uit te besteden zodat effectief ingesprongen kan worden op veranderende situaties. De kosten voor uitbesteding / inhuur worden vooralsnog geraamd op maximaal € 295.000 per jaar voor 2011 en 2012. De kosten ten behoeve van inhuur personeel en uitbesteding van werkzaamheden komen deels ten laste van team Toezicht en Handhaving, onder technische advies en taxatiekosten.Binnen team Toezicht en Handhaving is hiervoor geen budget omdat inmiddels ook andere zaken (grondwater, calamiteitenbestrijdingsplan) uit het budget gefinancierd moeten worden. Het voorstel is om de kosten voor uitbesteding voor 2011 ten laste te laten komen van de Delfland brede begroting onder “frictiekosten”. Ten tijden van het opstellen van dit stuk waren de criteria om hiervoor in aanmerking te komen nog niet bekend. De kosten voor 2012 zullen via de programma’s gefinancierd moeten worden. De financiële en capaciteitsdekking voor het project is ten tijde van het agenderen van deze notitie nog niet rond. 3
Opgemerkt wordt dat voor het verkrijgen van de benodigde financiële middelen en capaciteit om de bijdrage, door team Toezicht en Handhaving, aan de verschillende programma’s te kunnen realiseren een apart traject loopt. Dit traject loopt parallel aan het opstellen van het Plan van Aanpak van het project “Juist (nu) aansluiten”. Uitgangspunt is dat een oplossing wordt gevonden binnen de randvoorwaarden van de begroting. Instemming wordt gevraagd om genoemde kosten ten laste van de Delfland brede “frictiekosten” te laten komen. 7.
Duurzaamheid
NVT 8.
Organisatorische en personele consequenties
Voor het project is een krappe doorlooptijd van 1 januari 2011 tot en met 31 december 2012 vastgesteld. Naast de constatering of een perceel wel of niet is aangesloten is het belangrijk hoe bij bedrijven in de interne bedrijfsvoering met water wordt omgegaan en welke waterstromen wel en niet op de riolering zijn aangesloten. Dit inzicht zal moeten ontstaan uit de informatie over de lozingssituatie per adres, die wordt verkregen uit de bedrijfsbezoeken van de toezichthouders van of namens Delfland. Dit betekent dat binnen twee jaar het volledige bedrijfsbestand moet worden gecontroleerd. Naast deze bedrijven moeten ook woning en andere bedrijfscategorieën in deze gebieden worden bezocht. Gelet op de huidige formatie en de bijdrage van team Toezicht en Handhaving is dit binnen de krappe doorlooptijd niet realiseerbaar. Binnen het project wordt waar mogelijk overlap benut met andere lopende projecten. Een deel van de inventariserende controles wordt uitbesteed. Voor het verkrijgen van de benodigde capaciteit zie onder punt 6 financiën. 9.
OR/GO
NVT 10.
Risico- en beheersmaatregelen
Capaciteiten / Kennis organisatie Risico: De uitvoering van het project vraagt veel capaciteit van team Toezicht en Handhaving. Het uitgangspunt dat hiervoor een oplossing wordt gevonden. Op dit moment heeft hierover nog geen formele besluitvorming plaatsgevonden. (zie hiervoor punt 6 Financiën en punt 8 Organisatie en personele consequenties). Een risico is dat de krappe doorlooptijd van het project niet wordt gehaald door de huidige bezuiniging en organisatie ontwikkeling. Beheersmaatregel: Binnen het project wordt waar mogelijk overlap benut met andere lopende projecten. De mogelijkheid voor inhuur wordt benut, maar is beperkt vanwege beperkte kennis. Financiën Risico: De uitvoering van het project veel capaciteit van team Toezicht en handhaving vraagt wordt deels controlecapaciteit ingehuurd. De financiële dekking van het project is nog niet rond. Een risico is dat hierdoor de doorlooptijd van het project niet wordt gehaald. Beheersmaatregel: Binnen het project wordt waar mogelijk overlap benut met andere lopende projecten. De werkzaamheden in 2012 opnieuw prioriteren en bestuurlijke keuzes laten maken om werkzaamheden niet uit te voeren, zodat capaciteit beschikbaar komt.
4
Afvoercapaciteit riolering Risico: Een aantal afvalwaterstromen mogen op het oppervlaktewater worden geloosd indien in verband met de capaciteit van het openbaar riool of het zuiveringstechnische werk niet volledig op het openbaar riool kan worden geloosd. In dit geval vindt de lozing op riool en vervolgens oppervlaktewater plaats in de volgorde zoals in het besluit is aangegeven. Bedrijven dienen echter eerst de nodige voorzieningen te treffen (afvalwaterbuffer en/of telemetri) om het aanbod van afvalwater af te stemmen op de afvoercapaciteit van de riolering. Beheermaatregel: Afspraken maken met de gemeente over informatie-uitwisseling en over de benutting van de afvoercapaciteit. Afgestemd wordt wanneer de volledige afvoercapaciteit is benut en wanneer het noodzakelijk is dat op de bedrijven voorzieningen worden getroffen en, in het uiterste geval, dat de minst verontreinigde waterstromen worden afgekoppeld. Inzet gemeenten Risico: Als gevolg van het ontbreken van de benodigde menskracht en middelen binnen de gemeenten bestaat het risico dat samenwerking op het gebied van communicatie en gegevensuitwisseling niet goed en/of voldoende plaatsvindt. Beheermaatregel: De afspraken met de gemeente Westland zijn reeds geborgd in de op 2 februari 2011 ondertekende “Nieuwe uitvoeringsovereenkomst Riolering Glastuinbouw Westland”. Met de andere betrokken gemeenten wil Delfland de komende maanden vergelijkbare afspraken maken. Het is belangrijk in de bestuurlijke overleggen met gemeenten hiervoor aandacht te vragen voor ambtelijke inzet van gemeenten bij dit project. Discussie overgangsperiode Risico: In het Besluit glastuinbouw en Lozingenbesluit Wvo huishoudelijk afvalwater is een overgangstermijn van 3 en resp. 5 jaar geregeld voor het lozen op de riolering. Dit betreft echter alleen de lozingen van huishoudelijk afvalwater, mits de lozing plaatsvindt via een septic tank van 6 m3. De verwachting is, dat (glastuinbouw) bedrijven en dat eigenaren van (bedrijfs)woningen veelal geen aanspraak kunnen maken op deze overgangstermijn, omdat nagenoeg nergens de capaciteit van septic tank is vergroot naar 6 m3. Met de diverse buurwaterschappen en de Unie van Waterschappen zit Delfland in deze interpretatie van de wetgeving op één lijn. Met de gemeente Westland bestaat hierover echter een verschil van inzicht. Beheermaatregel: Delfland start met het project in de polders waar als eerste riolering is aangelegd. In deze polders in de 3 jaar termijn inmiddels ruimschoots verstreken. In de communicatie over het project en bij de informatieve bedrijfsbezoeken zal Delfland de juiste interpretatie van de overgangstermijn uitleggen en toegelicht. Zie verder “Activiteitenbesluit”. Activiteitenbesluit Risico: In 2012 worden de agrarische activiteiten in het activiteitenbesluit en regeling geïntegreerd, waarmee het Besluit glastuinbouw komt te vervallen. Tijdens het opstellen van het plan van aanpak lag de concept versie ter inzage. Een mogelijk risico is dat de handhaving als gevolg van wijzigingen van wet- en regelgeving niet meer doelmatig kan plaatsvinden. Beheermaatregel: Waar mogelijk is en wordt de zienswijze van Delfland kenbaar gemaakt en ambtelijk en zo nodig bestuurlijk invloed uitgeoefend op het wetgevingstraject. Een andere mogelijkheid is meer inzet op communicatie naar de doelgroep.
5
11.
Communicatie (in- en extern)
Binnen het project speelt informatie-uitwisseling en communicatie een zeer belangrijke rol. Hiervoor wordt momenteel een communicatieplan opgesteld. Daarnaast wordt een stappenplan voor de communicatie met de huiseigenaren en bedrijven binnen het project opgesteld. Voor de communicatie wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van digitale hulpmiddelen. Over de communicatie en de aansluitstrategie vindt afstemming plaats met de betrokken gemeenten. De afspraken met de verschillende gemeenten worden als aparte bijlagen aan het plan van aanpak toegevoegd. 12.
Bekendmaking en vervolgprocedure
De planning voor het afronden van het plan van aanpak is als volgt: Februari – Maart: Overleg met gemeente over de werkwijze en het maken van werkafspraken; Maart: Vaststelling van het plan van aanpak, waarna aansluitend wordt gestart met de uitvoering van het project April: Start van het project conform het plan van aanpak. Het plan van aanpak zal ter kennisgeving worden ingebracht in: D&H van 15 maart 2011. Een samenvatting van de aanpak van het project “Juist (nu) aansluiten” met als bijlage de stand van zaken aanleg riolering zal ter kennisgeving worden ingebracht in: Commissie watersystemen – kwaliteit en kwantiteit van 12 april 2011. De stand van zaken aanleg riolering met als bijlage de samenvatting van de aanpak van het project “Juist (nu) aansluiten” zal ter kennisgeving worden ingebracht in: Commissie waterketen en waterkeringen van 12 april 2011. Na het realiseren van de tussentijdse en eindrapportage wordt deze ter kennisgeving naar het betrokken programmahoofd en portefeullehouder gezonden. In het PFO+ wordt een presentatie verzorgd. Het college en de commissie watersystemen ontvangen een bestuurlijke samenvatting ter kennisgeving. 13.
Bevoegd orgaan
zie punt 5: regelgeving en beleid 14.
Toelichting
zie bijlage 1 15.
Bijlagen
1.Stand van zaken riolering en aansluiting buitengebied (eind 2010) inclusief bijlage Jaarverslag riolering glastuinbouw westland 2.CONCEPT Plan van Aanpak “Juist (nu) aansluiten” (bevat vertrouwelijk bijlage) 3 Samenvatting aanpak “Juist (nu) aansluiten”
6
