Afval is grondstof. Nedvang Aangepakt 2012: de 10 beste preventievoorbeelden. Interview Joop Atsma over Nederlands afvalbeheer

uitpakken 2012 Het werk van een Packaging Development Manager bij Unilever

Nedvang Aangepakt 2012: de 10 beste preventievoorbeelden

LUXE PROBLEEM: Apeldoorn haalt er uit wat er in zit

Interview Joop Atsma over Nederlands afvalbeheer

Afval is grondstof TOTAALREGISTRATIE DOOR CERTIFICERINGSRICHTLIJN – NIEUWE RAAMOVEREENKOMST 2013-2022

‹ Nedvang heeft als missie om tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten maximale inzameling en recycling van verpakkingsmateriaal te realiseren. Als collectieve uitvoeringsorganisatie nemen we een centrale positie in tussen producenten en importeurs, overheden en afvalorganisaties, met als doel: het grondstofverbruik doen verminderen ten bate van een schoner milieu. ›

editorial ‘Vanaf 2013 staat het uitvoeren van de nieuwe Raamovereenkomst centraal.’ Wij heten u van harte welkom in Uitpakken 2012. Ons tweede jaarmagazine, waaraan we met ontzettend veel plezier hebben gewerkt. Tijdens het maken van dit magazine zijn we weer eens verrast door de breedte en veelzijdigheid van ons dossier. De vele samenwerkingsverbanden. De dwarslijnen. De innovatiekracht. De duurzame gedachte. De resultaten. Naast ons vakgebied en ons doel, zorgen dat zoveel mogelijk verpakkingen terugkomen als nieuwe grondstoffen, maakt de veelzijdigheid ons werk boeiend. En dát delen we met u. In vogelvlucht laten we u de verschillende kanten en onderwerpen uit de wereld van het verpakkingsafval zien. Voor Nedvang is 2012 een bijzonder jaar, aangezien de eerste Raamovereenkomst Verpakkingen aan het eind van het jaar afloopt. Vanaf 2013 gaan we door met het uitvoeren van de nieuwe Raamovereenkomst, die een looptijd van tien jaar heeft. Dat biedt zekerheid voor alle partijen die betrokken zijn bij het akkoord. Natuurlijk leest u over deze nieuwe overeenkomst meer in dit magazine. Daarnaast laten we al onze stakeholders zoals gemeenten, belangenorganisaties, producenten en politici aan het woord. Boeiende verhalen, mooie fotografie om u te informeren en inspireren. Niet voor niets noemen we Uitpakken een inspiratiemagazine. We hopen van harte dat u er nieuwe energie uithaalt!

Ed Hamming Voorzitter van Stichting Nedvang

Jan Storm Algemeen directeur van Stichting Nedvang PS: dit jaarmagazine van Nedvang is gemaakt van 100% FSC-papier bij een duurzame drukker 3

cijfers en resultaten Zodra het ministerie van Infrastructuur & Milieu en de Inspectie Leefomgeving & Transport de monitoringsrapportage met daarin de cijfers en resultaten van Nedvang hebben beoordeeld, wordt deze openbaar gemaakt.

uitpakken 2012

1

‘We laten onze stakeholders aan ‘t woord: gemeenten, politici, producenten en belangenorganisaties’

PaG. 06

PaG. 8 Internationale Papier Biënnale 2012 kunst van gerecycled papier

2 3 PaG. 14

PaG. 16 Glasrecycling

boodschap herhalen en proces optimaliseren

4

5

PAG. 34 PAG. 44 PAG. 46 Recyclen met je blote handen werkplaats in beeld

En verd er

pag. 12 Kort nieuws: groene nieuwkomers

4 3

pag. 20 Interview: Joop Atsma pag. 28 Gemeenten: inzamelinitiatieven en pilots pag. 36 Interview: Ed Hamming & Jan Storm pag. 40 Gemeente Apeldoorn haalt er uit wat er in zit: drie pilots

PAG. 30

PAG. 32 Uitdaging FWS en leden verplicht meer recyclaat

PAG. 22

pag. 42 Aan het werk: Packaging Development Manager Unilever pag. 50 Certificeringsrichtlijn: CRV, VA en leden aan het woord pag. 52 Nieuwe Raamovereenkomst: reactie FNLI en CBL pag. 54 Aangepakt 2012: Preventievoorbeelden

PAG. 24 Aluminium terugwinnen abstracte technologie komt tot leven

pag. 58 Colofon

Nedvang: Nederland Van Afval Naar Grondstof

5

6

Nederland is een koploper in europa als het gaat om papierrecycling. Bijna 90% van al het geproduceerde papier en kartonnen verpakkingen wordt hergebruikt.

7

Papier Biënnale: spectaculaire kunstwerken van papier

Gestolde waterval van boeken

Alicia Martíns boekenwaterval aan de Haagse gevel, als onderdeel van de Internationale Papier Biënnale 2012 in Museum Meermanno

De Spaanse kunstenares Alicia Martín maakt over de hele wereld tijdelijke installaties waarvan ze hoopt dat het beeld op het netvlies blijft hangen. Haar spectaculaire boekeninstallaties wekken naast bewondering ook discussie op: waar de ene toeschouwer rept van milieuvriendelijk hergebruik, omdat het gedrukte boek plaats maakt voor de e-books, vat een ander haar sculpturen op als een gebrek aan respect voor het boek. Hoe dan ook, voor de negende Internationale Papier Biënnale 2012 (georganiseerd door Museum Rijswijk, en voor het eerst dit jaar in Museum Meermanno) maakte Alicia een boekenwaterval die uit de ramen van de voorgevel van het Haagse museum stroomt. Hiervoor had Alicia en haar team duizenden boeken nodig. Het boekenmuseum deed een oproep om zoveel mogelijk boeken te verzamelen die mensen niet meer gebruiken.

Een stroom van honderden boeken die naderhand bevroren is. Buiten, in weer en wind, op een plaats waar anders nooit boeken te zien zijn.

8

9

10

Papier Biënnale

Gefileerde boeken De werkwijze van CanadeesBritse Ros Rixon is nogal drastisch: het mes erin. Ros fileert boeken door met een scalpel langs een metalen liniaal de bedrukte vellen in repen te snijden, de woordstroken opnieuw te arrangeren en ze met boekbinderslijm in lange banen weer aaneen te plakken. Eén van de gefileerde boeken van Ros Rixon

De woorden en zinnen stromen eindeloos door met niet meer dan de interpunctie om ze te onderbreken.

11

Groene nieuwkomers

Kort Nieuws Pure Jute is puur design Per jaar gaan er in Nederland meer dan 1,5 miljard plastic tasjes over de toonbank. Ze worden gemiddeld 12 minuten gebruikt voordat we ze weggooien. Maar met de tassen van Pure Jute zou dat wel eens tot de verleden tijd kunnen behoren. Want die zijn hip én gemaakt van biologische jute, volgens fair trade principes. Initiatiefneemster Desiree Rasenberg had twee doelen voor ogen: een betere toekomst voor mensen in ontwikkelingslanden én een schonere aarde. Ze verdiepte zich in het materiaal jute en dat bleek een goed alternatief voor katoen. De productie van katoen is namelijk milieubelastend en kost bovendien veel water. De juteplant groeit snel en de wortels laten veel voedingsstoffen achter in de bodem. Dat is dan weer goed voor de oogst. Rasenberg zocht samenwerking met partijen in Bangladesh en Calcutta om grotere partijen volgens fair trade principes te produceren. Het resultaat mag er zijn: hippe, biologische designertassen.

Pro Europe voor preventie Pro Europe lanceerde onlangs een nieuwe website: proeurope4prevention.org. De website is een kennisplatform dat zich sterk richt op afvalpreventie. Zo zijn er tools voor ecodesign, design for recycling-adviezen en catalogi met succesvolle voorbeelden uit de praktijk te vinden. Natuurlijk vind je er ook trends en wetgeving rondom verpakkingen.

Plastic Hero opnieuw een held

Europese landen, lid van

Plastic Heroes, bekend van het oranje mannetje, kwam in oktober met een

Pro Europe en leverde veel

nieuwe campagne. Deze richt zich op het proces ná inzameling. Zo wordt

input voor de website. Pro

uitgelegd hoe het recycleproces van de kunststof verpakkingen verloopt.

Europe zet zich actief in om

Want wat gescheiden wordt ingezameld, levert ook weer iets moois op.

nationale doelstellingen

Met een tv-commercial en reclame op vrachtwagens vraagt Plastic Heroes

rondom recycling en

aandacht voor de boodschap van de campagne. Ook is er een nieuwe

hergebruik te halen en hoopt

website gelanceerd waar consumenten onder meer vinden wat wel en

dat de website hieraan

niet in de Plastic Heroes zak of -bak mag, hoe hun gemeente de inzameling

bijdraagt.

van kunststof afval regelt en wat de recyclingeffecten zijn. Ook kunnen consumenten een quiz doen en vinden ze antwoorden op veelgestelde vragen. Benieuwd? Kijk dan op www.plasticheroes.nl voor meer informatie. 12

Nedvang is, samen met ander

HAK is Smart Een bekend probleem voor veel consumenten: deksels die zo strak op de potten zitten dat er brute kracht nodig is om ze open te draaien. Dat zou toch makkelijker moeten kunnen, dachten Roland ten Klooster en Ton van Veen van Plato product consultants. Ze kregen het voor elkaar om een deksel te ontwikkelen die je slechts met twee (of desnoods drie) vingers kunt opendraaien. De nieuwe deksel, de SmartCap, bestaat uit twee delen, een ring en een plaatje. Doordat wrijvingskracht en vacuümkracht op verschillende momenten worden opgeheven, is de openingskracht nog maar de helft van de conventionele deksels. Proeven op het gebied van productie en kwaliteit, zijn goed doorstaan waarna Plato een driejarig contract sloot met HAK voor de hele Benelux. De deksels zijn momenteel vooral te vinden op de appelmoespotten en potten met pastagroenten. De SmartCap heeft de Gouden Noot 2012 gewonnen.

www.platopc.nl

Geen brute kracht, maar een draai van twee vingers en de deksel van een potje plopt open

Quick Wins Duurzaam verpakken lijkt simpel, maar dat is het niet. Voor producenten is het telkens weer een uitdaging om een verpakking te ontwerpen die nóg beter of lichter is. Verpakkingen mogen geen productverlies tot gevolg hebben en de verschillende materialen moeten goed te scheiden zijn en vervolgens gerecycled kunnen worden. Om bedrijven een handje te helpen bij het verduurzamen van hun verpakking, heeft Nedvang samen met de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI) ‘quick wins’ ontwikkeld. Geen ellenlange stukken tekst, maar leesbare en nuttige tips die zijn onderverdeeld naar de diverse afdelingen binnen bedrijven. Zo valt op elk niveau winst te behalen. Deze quick wins vindt u op de website van Nedvang, onder Bedrijven, Hulpmiddelen, Quick Wins.

Gooi het in de Brievenbus Een voorbeeld van zo’n geslaagde quick win is de Brievenbus, bedacht door BSH Huishoudproducten BV, producent van onder andere ovens. De gebruiksaanwijzing van een oven wordt niet gezien als een verpakking. Het behoort tot het product. Maar zo’n gebruiksaanwijzing met een uitleg in veel verschillende talen, verbruikt behoorlijk wat papier. BSH vond er wat op en paste de verpakking aan. In de kartonnen doos is een soort brievenbus aangebracht. De importeurs in de verschillende landen printen de gebruiksaanwijzing in de taal van dat betreffende land uit, gooien ‘m in de brievenbus en sluiten deze af. De nieuwe verpakking voorkomt zo onnodige verspilling van papier en inkt.

Duurzaam verpakken? Quick wins op www.nedvang.nl/Bedrijven/Hulpmiddelen/Quick Wins 13

GlaS Wit glas gescheiden blijven inzamelen, naast het bruin en groen glas, vergroot de hergebruiksmogelijkheden.

14

15

Glasrecycling

Glas gaat goed, hoe kan het nog beter? De inzameling en recycling van glas is in Nederland al jaren stabiel op een hoog niveau. Toch kan het natuurlijk altijd beter. De recyclingindustrie heeft nog wel een paar wensen, én tips... De glasbak is al bijna zo oud als de weg naar Rome. De eerste officiële container werd in 1978 geplaatst, terwijl voor die tijd al her en der geïmproviseerde glasbakken verschenen na een actie van een paar huisvrouwen in Zeist in 1972. Na de jaren tachtig kwam recycling van glas in een stroomversnelling. De voorlichting bij de inzameling werd voortvarend ter hand genomen, de technologie in de glasrecyclingindustrie ging met sprongen vooruit. Voortaan kon verpakkingsglas vlekkeloos worden verwerkt tot een goed bruikbare grondstof voor glasfabrieken. Zo goed zelfs dat die fabrieken er tegenwoordig helemaal op zijn ingericht om wel tot 90% scherven als grondstof in te zetten. Dat scheelt kosten, dat scheelt energie en dat spaart het milieu. ›

16

17

Glasrecycling “En die norm wordt straks 20 gram op 1.000 kilo. Gelukkig zijn we met steeds geavanceerdere scheidingstechnieken telkens in staat gebleken om aan de strengere normen te voldoen.” De nieuwste technologie zorgt ervoor dat glasscherven tegenwoordig ook op kleur gescheiden kunnen worden. “In elk geval kunnen we bruin en groen glas uit elkaar halen. Dat gaat met laserstralen die de kleur herkennen, waarna vervolgens een luchtstraaltje het glas op het juiste moment van de band afblaast. De techniek is nog niet helemaal perfect, maar de industrie kan bij bont glas leven met een zekere marge. Bij blank glas is dat wel anders.” Blank glas moet kleurloos blijven en moet dus wat Maas betreft zeker apart gehouden worden. Belangrijk, want dit maakt 60% uit van al het verpakkingsglas.

Geavanceerd proces Een toonaangevende speler in glasrecycling is Maltha.

Naar een oplossing

Ontstaan in Schiedam, waar ver voor de oorlog nog zoveel

Wat er bij de glasbak gebeurt, bepaalt dus voor een groot

jeneverstokerijen stonden, dat een klein bedrijfje op het

deel het succes van de hele keten. Zoveel mogelijk glas in de

idee kwam om voor al die bedrijven de jeneverflessen weer

glasbak, liefst keurig gescheiden en zo schoon mogelijk.

in te zamelen voor hergebruik. Inmiddels is Maltha een

Hoe bewegen we de gewone Nederlander om nóg beter zijn

multinational waar elke seconde 10 kilo glas tot herbruikbare

best te doen?

scherven wordt verwerkt. Een technisch geavanceerd proces: magneten, cyclonen en zeven filteren de meeste

Daarvoor gaan we te rade bij Robert van Notten, directeur

ongerechtigheid eruit, zodat er alleen nog scherven

van Stichting Duurzaam Verpakkingsglas, een van de

overblijven. Slipt er dan niets door? Sales Manager Michel

vijf materiaalorganisaties gelieerd aan Nedvang. Is de

Maas: “Je wilt niet weten wat mensen allemaal in de glasbak

consument gemakzuchtiger geworden? Laten gemeenten

gooien. Kopjes, kruiken, plastic zakken, ovenschalen. Tussen

het liggen? “Inzamelen van glas is zo gewoon geworden.

het glas dat we binnenkrijgen zit dus nog wel wat vervuiling.

Toch moet je blijven herhalen. Steeds diezelfde boodschap,

En dat moet er natuurlijk eerst uit, want de eisen van de

breng glas naar de glasbak en let op wat je erin gooit. En

glasfabrieken zijn hoog.”

dat moet je telkens weer op een frisse manier brengen om gehoord te worden.” Van Notten verklaart dat ze het wat

De norm is inmiddels dat er in elke 1.000 kilo glasscherven nog

dat betreft bij zijn stichting niet alleen af kunnen. Hulp van

maar 25 gram vervuiling mag zitten. “Vergelijk het met één

alle marktpartijen is hard nodig. Daarvoor liggen dan ook de

steentje ten opzichte van een hele auto”, verduidelijkt Maas.

plannen klaar.

Bij goedkeuring gaat het glas naar de voorraad bereid glas. Hier ligt het glas tot 10 weken opgeslagen, waarbij resterende organische vervuiling verdwijnt en het glas weer als grondstof dient bij de productie van nieuw verpakkingsglas.

18

Glasrecyclingbedrijf De grove vervuiling wordt manueel uit de glasstroom gehaald. aardewerk

Grote stukken glas worden gebroken.

Een magneet verwijdert stukken metaal (doppen).

plastic

glasbreker

“Het kan op alle punten nog beter. Bij gemeenten, bij de glas-

een cycloon, in feite een grote gesloten

bakken zelf, tussen de oren van de consument. Kijk maar naar

stofzuiger, haalt alle kleine restvervuiling eruit

ons omringende landen. In Duitsland en België is glasinzameling

zoals restanten van etiketten, kurken etc.

inmiddels een fenomeen, met een veel hogere kwaliteit van het ingezameld materiaal, veel minder vervuiling dus. Daar wordt intensief gecommuniceerd, zijn inzamelprocessen eenduidig en is er volledige helderheid over de financiering.” Gemeenten zouden zich volgens Van Notten allemaal solidair moeten verklaren met goede glasinzameling en zich daar ook voor moeten inspannen. “Feit is dat sommige gemeenten nog achterblijven bij de rest. We bieden ze nu sorteeranalyses aan, en adviseren over beter stroomlijnen van de inzameling.” Een ander idee is om de bedoeling van de glasbak ter plekke helder te maken. Bijvoorbeeld door via labels aan glasbakken duidelijk te maken wat erin mag, en wat niet. “En laat zoveel mogelijk inzamelauto’s landelijk met promotieborden rondrijden, zoals we vaak zien in het buitenland. Kortom, plannen en ideeën genoeg. Glasrecycling is wat ons betreft nog steeds werk in uitvoering...” ‹

als laatste een serie machines die de resterende zwaardere vervuiling als steen, aardewerk en porselein met behulp van laserherkenning uit de glasstroom blaast door aangestuurde luchtventielen.

Bij afkeuring gaat te vervuild glas terug het recyclingbedrijf in.

Hierna volgt een automatische kwaliteitscontrole.

luchtventielen

laser

Joop Atsma (oud-staatssecretaris Infrastructuur en Milieu)

‘Recycling kan nóg beter’ Oud-staatssecretaris Joop Atsma (Infrastructuur en Milieu) zette zich de afgelopen jaren fors in voor recycling en hergebruik van verpakkingen. Hij wilde een positieve bijdrage leveren aan het milieu, maar deed dit ook vanuit de noodzaak en wens om serieus naar recycling kijken. Atsma: “En de weg naar meer hergebruik en vermindering van verpakkingsmateriaal biedt ook economische kansen.” Hoe gaat het met het Nederlands afvalbeheer?

Welke resultaten zijn er geboekt?

“Nederland loopt wereldwijd voorop als het

“Voor mij is het verpakkingsakkoord dat we als

gaat om afvalbeheer. In een vergelijking van EU-

rijk met het verpakkend bedrijfsleven hebben

lidstaten van deze zomer stond Nederland op

gesloten een van de mooiste resultaten van

een gedeelde eerste plek, dat is niet alleen een

het afgelopen jaar. Het akkoord is ambitieus en

compliment voor ons afvalbeleid maar bovenal

met dit akkoord committeert het bedrijfsleven

voor de resultaten die de sector boekt. We

zich aan minder grondstofverbruik en steeds

storten nauwelijks, recyclen 80% en uit het afval

meer hergebruik van verpakkingsmateriaal.

dát we verbranden, weten we nog energie te

Tegelijkertijd biedt het akkoord keuzevrijheid

winnen. Dat neemt niet weg dat er nog meer

aan gemeenten en bedrijfsleven over hoe

nodig is om de ambitie van 83% recycling de

zij aan de verplichtingen voldoen. Met dit

komende jaren te realiseren. Dat is een hele klus,

nieuwe akkoord maakten we voor een

we moeten bijvoorbeeld het huishoudelijk afval

periode van tien jaar afspraken over de

van 50% naar 65% hergebruik terugdringen.

vergoedingen door het bedrijfsleven aan

Het rijk ontwikkelde een advies met suggesties

gemeenten voor de kilo’s ingezameld

die behoorlijk ingrijpend zijn: denk aan nog

afval. Om deze afspraken te realiseren, is

meer producentenverantwoordelijkheid en

samenwerking met gemeenten onontbeerlijk.

afrekenbare doelstelling voor gemeenten.

Ik hoop dan ook dat de VNG zich spoedig

Toch zullen we samen - het rijk, bedrijfsleven,

achter de nieuwe overeenkomst schaart.”

gemeenten - de uitdaging aan moeten gaan om de recycling van elektrische apparaten,

“Indrukwekkend zijn de resultaten die

batterijen, verpakkingen, textiel en overig

Nedvang en haar achterban heeft geboekt.

huishoudelijk afval fors te verhogen.”

Daarnaast bezocht ik bedrijven die kunstgras en matrassen recyclen en diverse soorten kunststofverpakkingsmateriaal scheiden en

“Het nieuwe akkoord biedt keuzevrijheid aan gemeenten en het bedrijfsleven over hoe ze aan de verplichtingen voldoen.”

20

vervolgens verwerken. Stuk voor stuk bedrijven die met beproefde technologieën, of juist innovatieve technieken, laten zien dat afval niet waardeloos is maar als grondstof een tweede leven verdient. In dat licht ben ik echt blij met de voortvarende aanpak van het realiseren

Joop Atsma Zijn carrière begon als journalist, werd directeur van een pers- en publiciteitsbureau en werkte voor onder meer ANP en NOS. Als pr-adviseur was hij werkzaam voor gemeenten, bedrijven en onderwijsinstellingen. In 1998 werd hij lid van de Tweede Kamer voor het CDA. Atsma werd op 14 oktober 2010 benoemd tot staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu in het kabinet Rutte.

van grondstoffenrotondes; denk aan het sluiten van de fosfaatketen en aan de stappen die worden gezet in bijvoorbeeld de textielsector.” Waar ligt de grootste uitdaging? “De wereldbevolking en de schaarste aan grondstoffen groeien, en daarmee de urgentie om afval te benutten als grondstof ook. Voortgaan op de ingeslagen weg van grondstoffenrotonde is dus noodzakelijk. Hiervoor moeten we ook volgende stappen zetten in de recycling van huishoudelijk afval. Vooral in het recyclen van kleine elektrische apparaten is er nog een wereld te winnen, deze verdwijnen nog steeds voor het overgrote deel in de afvalcontainer, en hiermee gooien we dus waardevolle metalen weg. Om onze toekomstambities waar te maken, zullen overheden, verpakkend bedrijfsleven, consumenten - en niet in de

“In het nieuwe akkoord staan vergoedingsafspraken voor de kilo’s ingezameld afval, om deze te realiseren, is samenwerking met gemeenten onontbeerlijk.”

laatste plaats de afvalsector - allemaal onze

portret: Rijksoverheid

verantwoordelijkheid moeten nemen. De grote uitdaging is tegelijk met het realiseren

mensen onder de indruk zijn van hoe wij

van die ambitieuze doelen nieuwe economische

met ons afval omgaan. Enkele bedrijven en

kansen benutten. De weg naar meer hergebruik

organisaties namen al deel aan bedrijvenmissies

en vermindering van verpakkingsmateriaal biedt

om de mogelijkheden op buitenlandse

absoluut economische kansen. Met afval is niet

markten te verkennen. Die internationale

alleen geld te verdienen in ons eigen land, maar

interesse en waardering biedt ongetwijfeld

ook daar buiten. Ik heb tijdens mijn bezoeken

ook de komende jaren nog volop kansen voor

aan het buitenland menigmaal ervaren dat

Nederlandse bedrijven in de afvalsector.” ‹

21

Blik mag gewoon in de vuilnisbak worden gegooid en wordt dan toch gerecycled. 22

23

Kringloop blik steeds ronder

Nieuwe technologie bezorgt terugwinning aluminium sprong Als verpakkingsmateriaal neemt blik een bijzondere positie in. We kunnen het materiaal volledig en zonder kwaliteitsverlies recyclen. Toch lukt dat nog niet voor alle metalen waar blikjes van worden gemaakt. Vooral aluminium is lastiger uit de afvalstroom te halen. Nieuwe technologie verbetert dat. Het recyclingpercentage van metalen verpakkingen ligt al jaren boven de 85%. Het grootste aandeel van dit percentage komt voor rekening van staal, dat met magneten relatief eenvoudig uit afval kan worden gevist. Aluminium blijft daarbij nog achter, zo laat recent onderzoek van CE Delft zien. Onderzoeker Geert Bergsma, verantwoordelijk voor dit onderzoek komt uit op een gemiddelde van 63%. “We gaan uit van metingen uitgevoerd bij de AVI’s in Nederland waarin is gekeken hoeveel aluminium er nog uit de bodemas wordt teruggewonnen. Het verschilt natuurlijk per AVI en de scheidingstechnologie die er wordt gebruikt. Vooral bij oudere technieken ligt de recycling van aluminium nog op rond de 45%. Gelukkig zijn er inmiddels innovatieve technologieën op de markt waarmee dat percentage in de toekomst fors omhoog kan tot 70 à 80%.” Bergsma doelt met name op de activiteiten van het bedrijf Inashco uit Pernis. Moederbedrijf Fondel is gespecialiseerd in wat ze zelf met een modern woord urban mining noemen, oftewel 24

terugwinnen van kostbare secundaire grondstoffen uit alles wat we weggooien. Het bedrijf heeft onderzoek gefinancierd van de TU Delft naar technologie om ook de kleine fractie van AVI-bodemas geschikt te maken voor eddy current scheiding. Inmiddels heeft Fondel het patent op deze methode verworven, waarna deze onder de vlag van Inashco (Incinerator Ash Company) meer en meer wordt ingezet bij AVI’s en opwerkbedrijven van bodemassen. Bijvoorbeeld bij opwerkingsbedrijf Heros Sluiskil BV, waarmee Inashco sinds twee jaar een nauwe samenwerking heeft.

Ook kleine fractie Marc de Keizer, sales manager technology bij Inashco, legt uit hoe deze nieuwe technologie werkt. “Bodemas is nogal nat en plakkerig, doordat de as na het verbrandingsproces meteen met water wordt gekoeld. De grotere metaaldeeltjes kunnen hier nog uitgehaald worden, maar hoe kleiner de deeltjes, hoe meer ze blijven plakken in het vochtige bodemas. De grens ligt ongeveer bij 10 millimeter. ›

25

Aluminium en de eddy current separator Dat blik magnetisch is, en dus gemakkelijk uit het restafval kan worden gevist, is maar ten dele waar. In veel blikjes zit ook aluminium. Veel drankenblikjes zijn zelfs geheel van aluminium gemaakt. Aluminium is niet magnetisch. Hoe haal je dit metaal dan toch uit het afval? Daarvoor bestaat al een tijd de zogeheten wervelstroom (op z’n Engels ‘eddy current’) technologie. Die maakt gebruik van de eigenschap van non-ferro metalen dat ze reageren op de invloed van een sterk magnetisch veld. As van de afvalverbrandingsinstallatie gaat over een lopende band, waar aan het eind sterke magneten hard ronddraaien om een magnetisch veld op te wekken. Alles wat daardoor niet magnetisch geladen wordt, valt loodrecht van de band. Maar metaaldeeltjes, die hierop wel reageren, worden door de magneten afgestoten en maken een sprongetje naar voren. Net ver genoeg om ze apart te kunnen opvangen. Doordat de AVI-as nogal vochtig en plakkerig is, werkt eddy current alleen bij grotere metaaldeeltjes. Inashco en de TU Delft hebben daar wat op gevonden...

Nu kun je die bodemas natuurlijk eerst laten opdrogen. Dat duurt drie maanden en in die tijd verlies je veel kostbaar aluminium vanwege het oxidatieproces. Want juist bij de kleinere fracties gaat die oxidatie hard. Wij hebben nu een techniek in huis die uit die bodemas nog deeltjes tot 2 millimeter kan halen. Die fractie is droog, tussen de 2 en 10 millimeter, en kan zo opnieuw en veel beter met eddy current worden gescheiden. Daarmee wordt zo’n installatie dus een stuk efficiënter.” Dankzij onderzoek van CE Delft weten we nu hoeveel dat uiteindelijk kan schelen. Geert Bergsma rekent voor: “We zagen in 2010 nog een gemiddeld recyclingpercentage van 63%

voor aluminium uit verpakkingen. Als elke AVI in Nederland de Inashco-techniek zou toepassen, voorspellen wij dat de recycling van aluminium kan oplopen naar 80%. Dat is inclusief voorscheiding van aluminium verpakkingen, die op beperkte schaal plaats vindt.”

Milieudruk omlaag De betekenis van die 80% is volgens Bergsma groot voor de verpakkingsindustrie: “Het vergt veel energie om aluminium uit bauxiet te maken. Maar aluminium omsmelten is juist hoogst rendabel. Dit betekent dat de CO2score, de milieudruk, van aluminium blikjes bij 80% recycling sterk daalt, en nagenoeg gelijk wordt aan die van stalen blikjes.” ‹

26

De opbrengst van betere nascheiding Inashco weet niet alleen meer aluminium uit AVI-bodemas te halen, ook andere metalen zoals koper komen hierdoor weer in de kringloop terug. Daarnaast is de rest-as beter

geschikt als grondstof voor de betonindustrie. Zo wordt een ogenschijnlijk waardeloze reststof steeds meer een volwaardige grondstof, waarmee kringlopen steeds verder worden gesloten.

Kringloop blik

27

Verrassende initiatieven gemeenten

Wat is de ideale van inzamelen? Tal van gemeenten zoeken de laatste jaren naar de ideale methode van duurzaam inzamelen. Initiatieven variëren van omgekeerd inzamelen tot aan nieuwe zakken en bakken om afval in te zamelen. Eén ding is duidelijk: buiten je kaders treden kan veel opleveren.

Utrecht: omgekeerd inzamelen Het systeem voor omgekeerd inzamelen is sterk in opkomst bij gemeenten. dat blijkt bijvoorbeeld uit het verhaal over Zwolle op de volgende pagina. utrecht is een van de eerste grote steden van ons land waar nu serieus over omgekeerd inzamelen wordt nagedacht. in september 2012 zijn hiervoor in de wijk lunetten de eerste stappen gezet.

Peel en Maas: fusiegemeente toont ambitie In de nabij gelegen gemeente Peel en Maas is de afvalinzameling na de gemeentelijke fusie opnieuw onderzocht.

Horst aan de Maas:

diftar plus

een originele manier van diftar in limburg: een dure zak voor restafval. Kunststof wordt in een minicontainer eens per twee weken opgehaald. Groente en fruit in een aparte zak en het tuinafval in korven. 28

De vier fusie-gemeenten kenden elk een ander inzamelsysteem, en alle even traditioneel. Het advies van het team Openbare Orde aan de gemeenteraad was: “Durf ambitie te tonen!” Ambitieus was in elk geval het dorp Egchel, waar de grote grijze bak nu alleen nog maar voor kunststof is. Restafval gaat in zakken. Het psychologisch effect daarvan is dat een grote kliko uitnodigend werkt om daar zoveel mogelijk in te proppen. Ook spullen uit de schuur bijvoorbeeld. Een plastic zak werkt dus onbewust al als rem op restafval. Peel en Maas wil nu deze methode overnemen voor alle drie de deelgemeenten.

Zwolle veelbelovend Twee jaar geleden is afvalbedrijf ROVA

manier

in enkele Zwolse wijken voorzichtig begonnen met omgekeerd inzamelen. Een proef waarbij de inzameling van papier, kunststof en gft voor de burger zo gemakkelijk mogelijk wordt gemaakt, ten koste van restafval (zie Uitpakken 2011). We belden met Coert Peters, manager bestuurlijke zaken bij ROVA, om te horen hoe het nu in Zwolle gaat: “De resultaten zijn nog steeds prachtig! Deze manier van inzamelen blijkt burgers een blijvend positieve prikkel te geven. Vanaf de eerste dag gingen mensen heel enthousiast mee met de verandering. En nu, twee jaar later, scheiden ze hun afval nog net

Zaanstad:

plastic heroes In juli 2012 vierde de gemeente Zaanstad de

werkt.” De resultaten in Zwolle zijn veelbelovend. Daarom heeft ROVA inmiddels beleid gemaakt van omgekeerd inzamelen, liefst voor alle gemeenten in

laatste ondergrondse

het verzorgingsgebied. Peters: “Wat ons

De ‘plastic hero’ was erbij. Bewoners kregen een gebakje en het plastic bordje kon zo de container in. Sinds de eerste invoering van deze bakken vertoont de kunststofinzameling in deze gemeenten

de zesde gemeente van Nederland is gestart met een proef voor inzameling van plastic afval aan huis. in deelnemende wijken krijgen bewoners een aparte container voor plastic, of een duobak voor plastic en papier.

inzamelen met de juiste serviceprikkels

ingebruikname van de container voor kunststof.

Tilburg: proef plastic

zo trouw. Voor ons voldoende bewijs dat

een stijgende lijn.

betreft is dit hét model van de toekomst. Maar we wachten eerst tot er een definitief verpakkingsakkoord ligt. Opschaling van deze aanpak gaat gepaard met de nodige investeringen. Dat kan alleen als we voor langere tijd goede afspraken kunnen maken met het verpakkende bedrijfsleven. Ondertussen werken we wel volop aan de voorbereidingen.”

Cranendonck: met stip gestegen Na uitgebreide proeven heeft de gemeente Cranendonck begin 2011 een nieuw inzamelsysteem ingevoerd. er was al een minicontainer voor restafval. de lediging hiervan kost nu een tienvoud van die van gft. Bovendien wordt het restafval voortaan maar eens in de vier weken opgehaald. Plastic en blik worden aan huis eens per twee weken opgehaald en gft wekelijks. daarnaast zijn er speciale containers geplaatst voor luiers. de eerste resultaten wijzen op een sterke daling van restafval, ten gunste van gft en kunststof. Zo sterk zelfs dat Cranendock zich nu bij de top van Nederland mag rekenen. 29

30

Bijna 75% van de Nederlanders geeft aan zijn kunststof verpakkingsafval thuis te verzamelen en gescheiden aan te bieden.*

31

(* bron: Business Monitor, juni 2012)

Toename gebruik recyclaat verplicht

rPet in frisdrankflessen niet zo gemakkelijk omhoog Het is zonneklaar, stelt Raymond Gianotten, in de industrie van verpakte dranken wordt hard gewerkt aan het toepassen van steeds meer recyclaat in verpakkingen. “We zijn goed op weg. Maar onze omgeving, zoals de politiek, lijkt soms wel eens te denken dat we van vandaag op morgen zomaar meer recyclaat kunnen verwerken. Zo eenvoudig is dat niet.”

Raymond Gianotten Directeur van de Nederlandse vereniging Frisdranken, Waters, Sappen (FWS) is hij pas sinds april 2012, maar zijn track record in deze sector is behoorlijk. Zo begon hij twaalf jaar geleden als beleidsmedewerker verpakkingen en milieuzaken bij de Nederlandse Frisdranken Industrie NFI (voorloper van de FWS) en vervult hij sinds 2007 de functie van directeur Stichting Retourverpakking Nederland (SRN). SRN verzorgt de afrekening van statiegeld van grote PET-flessen in Nederland. De laatste functie combineert hij met die van directeur bij FWS.

Raymond Gianotten is directeur van de Nederlandse vereniging FWS, de belangenbehartiger voor de industrie van Frisdranken, Water, Sappen en Siropen. Oorspronkelijk was het doel om met hem het net op te halen rond concrete ontwikkelingen, voortgang en (liefst baanbrekend) onderzoek naar de toepassing van gerecycleerd PET, maar dat bleek te ambitieus. De markt is weliswaar bezig om steeds meer recyclaat toe te passen en er worden soms grote stappen gemaakt (zie kader). Maar een schets van ‘de’ concrete vooruitgang blijkt moeilijk, onder meer vanwege concurrentiegevoeligheid. De inspanningen die fabrikanten zich getroosten, zijn bovendien divers en de problematieken die daar een rol bij spelen, te complex en ondoorzichtig. Gianotten wil vooral duidelijk maken dat zijn leden voorstanders zijn van PET-hergebruik; daar is geen discussie over. Maar hij benadrukt dat er vele factoren zijn, zowel beïnvloedbare als niet-beïnvloedbare, die bepalen in welke mate hergebruik kan toenemen.

“Het meer toepassen van rPET, gerecycleerd PET dus, bij de productie van kunststof-verpakkingen hangt globaal af van vier zaken: de beschikbaarheid, de kwaliteit, de techniek waarmee het recyclaat wordt toegepast en de kosten. En om maar te beginnen bij de eerste twee: er is eenvoudigweg nog niet genoeg kwalitatief goed rPET op de markt om al te hoge ambities te koesteren.” Volgens ›

32

beeld: shutterstock + portret: eigen materiaal

Factoren toepassing rPET

33

“Wat ons betreft, komt er zo snel mogelijk een Kennisinstituut Verpakkingen; dat zal door het bedrijfsleven worden gefinancierd”

Gianotten zal de doelstelling* in de Raamovereenkomst wel worden gehaald, maar uitspraken doen over hogere percentages is nog lang niet aan de orde. Een van de grote beperkingen die de industrie ervaart, is te vinden in het feit dat voor de productie van flessen met rPET hoge eisen worden gehanteerd. Behalve schoon is transparantie hier een sleutelwoord. “De fles moet er in het winkelschap fris en netjes bijstaan. Zelfs als je geen marketeer bent, kun je dat bedenken.” Toch is dit gegeven bijna te eenvoudig om de worsteling van fabrikanten te schetsen. Meer toepassing van rPET begint bij de garantie van voldoende volume in een continue stroom. Pas dan kan - bijvoorbeeld via verder verbeterde sortering - de juiste kwaliteit worden geborgd voor toepassing in een nieuwe fles, aldus Gianotten. Volume op de markt is bovendien van belang omdat elke verpakking, gezien de aard van de dranken, zo zijn eigen specifieke samenstelling behoeft. “Koolzuurhoudende drank stelt bijvoorbeeld andere eisen dan appelsap of siroop, bijvoorbeeld ten aanzien van houdbaarheid en voedselveiligheid. Verschillende dranken vragen om hun

eigen samenstelling van het virgin PET én van het Rpet.” Naast voldoende aanbod in de juiste kwaliteit speelt natuurlijk ook de ontwikkeling van de techniek voor de toepassing van recyclaat een rol, en niet in het minst zijn daar de kosten. “Vaak is recyclaat nog net iets duurder. En als een afnemer daar niet voor wil betalen, dan zal een producent vaak noodgedwongen afzien van hergebruik van PET.”

Kennisinstituut Verpakkingen Hoe weerbarstig de praktijk ook, Gianotten stelt dat FWS en zijn leden de grondstoffenrotonde hebben omarmd, met als uitgangspunt dat deze zal bijdragen aan voldoende volume aan rPET op de hergebruiksmarkt. “Met het ministerie van Milieu hebben we afgesproken een Kennisinstituut Verpakkingen op te tuigen, en dat zal door het bedrijfsleven worden gefinancierd. Wat ons betreft, is dat instituut er op korte termijn. Niet alleen valt dan de kennis over het toepassen van rPET verder te ontwikkelen en te delen, ook kunnen we beter rapporteren over de mogelijkheden, en eventueel de onmogelijkheden van hergebruik.” ‹

Vooruitstrevend: Plantbottle, deels biobased, deels recyclaat De PET-fles, genaamd Plantbottle, die door Coca-Cola op de Nederlandse markt wordt gebracht, bestaat deels uit biobased (maximaal 22%), deels uit gerecycleerd (25%) en voor de rest uit nieuw (virgin) materiaal. In 2020 wil de onderneming voor alle flessen zijn overgestapt op biobased PET (dat overigens duurzaam wordt geproduceerd uit suikerriet uit Brazilië), in combinatie met Rpet. Hoewel de Plantbottle net nieuw is, werkt Coca-Cola hard aan de verdere verduurzaming. In een laboratorium is al eens een volledig plantaardige PET-verpakking gemaakt, en de technieken die daarbij zijn ontwikkeld, worden nu verder uitgewerkt. Zo wordt onderzoek gedaan naar biotechnologische oplossingen waarmee suiker wordt onttrokken uit plantaardig materiaal, zoals stengels, schillen of boomschors.

34

* Doelstelling pet In de nieuwe Raamovereenkomst 2013-2022 is opgenomen dat het hergebruik van PET in frisdrankflessen

omhoog moet. Uitgangspunt is in 2014 nieuwe PET frisdrankflessen uit minimaal 25% recyclaat te produceren. Per 2018 wordt

onderscheid gemaakt voor kleine en grote PET-flessen, die respectievelijk voor minimaal 23% en 28% uit rPET moeten bestaan.

Toename gebruik recyclaat verplicht

“De fles moet er in het winkelschap fris en netjes bijstaan.”

35

Eveneens is overeen-gekomen dat er een methode wordt gevonden waarmee bepaald wordt hoeveel Rpet maximaal kan worden

toegepast. Met deze methode wordt ook gekeken naar andere verduurzamingskansen, zoals de toepassing van organisch PET.

Citaten uit Rotterdam 36

Jan Storm en Ed Hamming blikken terug en kijken vooruit

‘We zijn zelf een best practice geworden’ Als Ed Hamming en Jan Storm het over de performance van Nedvang hebben, straalt het enthousiasme van ze af. Voorzitter Hamming: “Wat er de afgelopen jaren is neergezet, moet niet worden onderschat. Een systeem dat uniek is. Niet alleen voor Nederland, maar wereldwijd. En ja, daar mogen we met elkaar best heel trots op zijn.” Voorzitter Hamming en directeur Storm nemen het jaar door in de vergaderzaal van Nedvang in Rotterdam. De informele sfeer tijdens het gesprek is kenmerkend voor Nedvang. Informeel waar het kan, zakelijk en professioneel waar het moet. En altijd uitermate betrokken met het dossier, zo blijkt ook weer uit de woorden van Hamming en Storm. Ed Hamming: “Onze grootste uitdaging is om elk jaar weer de doelstellingen te halen. En dat in een uitermate complexe omgeving met een groot aantal verschillende stakeholders en belangen. Als we naar de resultaten kijken kunnen we niet anders dan constateren dat over de brede linie de doelstellingen zijn gehaald. Dat stemt mij tevreden en uitermate trots. Nedvang is een relatief kleine organisatie, maar weet daarmee grootse prestaties neer te zetten.” Jan Storm: “We hebben de afgelopen jaren bewezen dat het systeem staat. Met onze low cost en slanke organisatie zetten we inderdaad, ook als je het met andere Europese landen vergelijkt, uitstekende resultaten neer. Niet voor niets weten andere landen ons steeds makkelijker te vinden en zijn ze geïnteresseerd in ons systeem. Wat dat betreft worden we steeds zichtbaarder en vormen we zelf een best practice. We moeten echter nooit vergeten dat we dat nooit konden zonder al onze stakeholders, van gemeenten tot afvalbedrijven, van de VNG tot de politiek. En natuurlijk de producenten en importeurs van verpakte producten, namens wie wij de producentenverantwoordelijkheid uitvoeren.” ›

37

Citaten

Jan Storm en Ed Hamming blikken terug en kijken vooruit

uit Rotterdam

Ed Hamming: “Als ik specifiek terugkijk naar 2011, waren wat mij betreft het Nedvang-congres en de prijs Aangepakt de hoogtepunten. We hechten veel waarde aan preventie en door middel van het uitreiken van een prijs voor het beste preventievoorbeeld geven we daar invulling aan. Mooi om te zien dat we al bijna 70 inzendingen binnenkregen, een aantal dat elk jaar toeneemt. We zien daarnaast ook dat Nederland op een hoog niveau zit, binnen Nederland, op het gebied van recycling van alle verpakkingsmaterialen. Zo is Nederland koploper in Europa als het gaat om papierrecycling.” Ed Hamming: “Een ander voorbeeld in 2011 was voor mij de opening van de sorteerinstallatie voor plastic verpakkingsafval een van de hoogtepunten. Prachtig natuurlijk dat die installatie er is, en het was mooi dat de staatssecretaris de opening deed en zo’n beetje iedereen in de branche aanwezig was. Wat mij betreft een mooi voorbeeld van samenwerking, in dit geval tussen SITA en Nedvang.” Jan Storm: “Die installatie zorgt er mede voor dat onze missie echt zichtbaar wordt. Een bezoek eraan zegt veel meer dan uren erover praten. Er staat een prachtige installatie die prima resultaten neerzet. Maar ook hier kunnen de dingen altijd nog iets beter. Zo zijn we erg benieuwd naar proeven met zwart kunststof. Het zou mooi zijn als ook deze straks kunnen worden verwerkt. Die uitdaging leg ik graag bij SITA neer.” Ed Hamming: “Niet voor niets hechten we bijzonder veel waarde aan onze maatschappelijke missie. Dat is dan ook ons hogere doel. Een bijdrage leveren aan en betere wereld, en ervoor zorgen dat verpakkingsafval terugkomt als nieuwe grondstoffen en uiteindelijk als nieuwe producten. Grondstoffen worden steeds schaarser. Hergebruik is daarom niet alleen, ook vanuit economisch perspectief, uitermate zinvol, maar zeker op termijn ook een bittere noodzaak.” Jan Storm: “Alle positieve resultaten nemen niet weg, dat er nog ruimte voor verbetering is. Ook in onze business geldt dat achterover leunen stilstand betekent. Onze ambitie is heel duidelijk om het bestaande systeem verder uit te bouwen, nog verder te professionaliseren en continue verbetering te realiseren. Dat klinkt wellicht als een cliché, maar in de dagelijkse praktijk wordt hier op kantoor keihard gewerkt om de gehele operatie naar een nog hoger niveau te tillen. Neem bijvoorbeeld het certificeringstraject voor afvalbedrijven. Dat begint naar behoren te lopen en daarmee krijgen we nog beter inzicht in de resultaten van deze bedrijven, wat een positieve bijdrage levert aan onze monitoring. Dat neemt niet weg dat de samenwerking met de afvalbedrijven nog voortvarender kan, dat zien we echt als een verbeterpunt voor de komende tijd.” Ed Hamming: “En dat is een goede zaak. Er wordt kritisch naar ons gekeken. Soms terecht en soms ook iets minder. Daar hebben we mee te maken en het is aan ons om anderen te overtuigen van ons systeem, onze aanpak en de resultaten die daaruit voortvloeien. Dus inderdaad niet stilzitten, maar proactief zijn.” ‹

38

Vanaf 2013 focus op monitoring Per 1 januari 2013 zal een aantal wijzigingen in de organisatie van Nedvang worden doorgevoerd. Deze wijzigingen zijn een direct gevolg van het afschaffen van de verpakkingbelasting en de daarmee gepaard

Ed Hamming

gaande veranderingen. Zo gaat de nieuwe Stichting

Voorzitter van

Afvalfonds Verpakkingen zorgen voor de heffing bij

Stichting Nedvang

de aangesloten bedrijven. De stichting zal ook voor de contacten en communicatie met de producenten en importeurs van verpakte producten zorgdragen. De Plastic Heroes-organisatie komt meer op eigen benen te staan, en de focus zal de komende jaren liggen op het verwezenlijken van een aantal grote projecten met betrekking tot het inzamelen van plastic verpakkingsafval bij de consument. Ook komt er een Kennisinstituut Verpakkingen, dat onafhankelijk onderzoeks- en advieswerk zal verrichten.

Rol Nedvang Nedvang zal zich nog meer dan voorgaande jaren

Jan Storm

concentreren op de monitoring van de materiaalstromen voor zowel huishoudelijke als bedrijfsverpakkingen. Ook

Algemeen directeur van

blijft Nedvang voor gemeenten en afvalbedrijven het

Stichting Nedvang

aanspreekpunt en zal zij hen stimuleren en adviseren om de inzamelresultaten nog verder te verbeteren. Ed Hamming: “Er komt dan wel een nieuwe raamovereenkomst, maar onze uitdaging blijft ook de komende jaren onverminderd hetzelfde: de recycledoelstellingen halen!”

“Er wordt kritisch naar ons gekeken. Terecht of onterecht, het is in ieder geval logisch. Het is aan ons om mensen inzicht te geven in ons systeem, aanpak en de resultaten.” 39

Wethouder Prinsen vindt de tijd rijp

Apeldoorn haalt er uit wat er in zit Ze doen het al best goed in Apeldoorn, dat scheiden van afval. Maar wethouder Olaf Prinsen heeft ambitie. Hij wil van de Apeldoorner de beste scheider van Nederland maken, of anders gezegd: hij wil uit het afval halen wat er in zit. Want minder restafval resulteert in minder verwerkingskosten en afval is waardevol als grond- en eventueel brandstof. Dit jaar lanceert de Gelderse gemeente liefst drie pilotprojecten voor scheiding van kunststofinzameling in een dorp en drie wijken. Apeldoorn is koploper op het gebied van scheiden van huisvuil, en steekt gunstig af ten opzichte van gemeenten in dezelfde stedelijkheidsklasse*. Of dat te maken heeft met het feit dat inwoners gevoelig zijn voor de differentiatie in hun afvalstoffenheffing, is moeilijk aan te tonen. Feit is dat er gemiddeld maar 162 kilo restafval per persoon per jaar wordt ingezameld, en liefst 24 kilo kunststof verpakkingsafval per huishouden. Olaf Prinsen is er van overtuigd dat de gemiddelde Apeldoorner sowieso een relatief groot milieubewustzijn heeft: “Apeldoorn is nu eenmaal een rustige en nette gemeente. Er spelen bij ons geen grote, typisch stadse problemen, we hebben veel laagbouw en alles bij elkaar genomen, is de Apeldoorner zich bewust van zijn leefomgeving.” Toch wil Prinsen meer. Wat Apeldoorn betreft,

“Apeldoorn is een rustige gemeente zonder grote, typisch stadse problemen, en onze inwoners zijn zich bewust van hun leefomgeving.”

belandt de hoeveelheid restafval per inwoner binnen de kortste keren op 150 kilogram, terwijl de fractie kunststof verpakkingsafval op (of boven) 30 kilo moet uitkomen. Dat de inwoners oog hebben voor deze laatste stroom, blijkt uit het feit dat van de vijftig openbare plastic

40

* StedelijKSHeidSKlaSSe eN diFtaR Apeldoorn is de weinige gemeenten in de zogenoemde stedelijkheidsklasse 2 die diftar toepast. In stedelijkheidsklasse 2 vallen circa 61 gemeenten, zoals Alkmaar, Arnhem, Deventer, Leeuwarden, Purmerend en Zaanstad.

Olaf Prinsen Na zijn studie staats- en bestuursrecht werkte Olaf Prinsen, nog maar 29 jaar oud, in de communicatie en public affairs bij een bracheorganisatie.

containers er meerdere in een relatief hoge

In 2010 werd hij namens D66

frequentie moeten worden geleegd:

wethouder in Apeldoorn. Tot zijn

bij winkelcentra soms drie keer op een dag.

portefeuille behoren grondzaken,

Deze problematiek vormde overigens de directe aanleiding voor deze pilots, erkent Prinsen: “Volle bakken bakken leidden tot zwerfafval maar de inzamelfrequentie konden we redelijkerwijs niet meer verhogen. Dat houdt een keer op.” Prinsen geeft bovendien aan dat bewust nog niet verder is geïnvesteerd in de aanleg van ondergrondse containers voor plastic. De landelijke discussie over het verpakkingenakkoord en de onduidelijkheid over de vergoeding aan gemeenten voor gescheiden inzameling waren hiervoor de belangrijkste motivaties van het Apeldoornse

Ondersteunt meer gemak bij scheiding van specifieke stromen afval de burger? En heeft minder service voor het restafval, zelf wegbrengen, het gewenste effect?

kunst & cultuur, en ook milieu & afval, water & groen en duurzaamheid. Daarnaast maakt hij deel uit van de landelijke Adviescommissie The Economics of Ecosystems and Biodiversity (TEEB) en is hij lid van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) commissie Milieu en Mobiliteit.

bestuur. Het probleem van de volle bakken vormde ook een kans. “Je kunt er uit afleiden dat mensen moeite willen doen voor hun kunststof

met een afstand tot de arbeidsmarkt. Feitelijk

verpakkingsafval, en ik ontvang ook uit mijn

zoeken we in dit project naar een mix tussen

directe omgeving signalen dat mensen er over

winst voor het milieu, service naar de burgers,

nadenken en praten. Mijn idee is dat de tijd rijp

besparing op inzamelkosten, en het bieden van

is om iets meer te doen, en het is onze ambitie

een kans aan mensen om te participeren op de

is om het mensen daarbij zo makkelijk mogelijk

arbeidsmarkt.”

te maken. De pilotprojecten moeten aangeven

Na een halfjaar evalueren we waarbij we de

hoe we dat het beste doen.”

belangrijkste vragen moeten beantwoorden:

apeldoorn: Imre Csany _ portret: Gerhard Witteveen

Drie pilots in vier wijken

ondersteunt meer gemak de burger bij zijn afvalscheiding, en heeft minder service voor

De start van de drie pilotprojecten staan

het restafval (wel zelf wegbrengen) het

gepland voor het komende najaar. In het

gewenste effect? Prinsen heeft hoge

omliggende dorp Klarenbeek wordt per

verwachtingen: “Ik denk dat de vernieuwing

huishouden een vierde rolcontainer (met

die we met de gescheiden inzameling van

oranje deksel) verstrekt voor kunststof

kunststof verpakkingsafval realiseerden,

verpakkingsafval. In de wijken Kerschoten en

weer iets in beweging heeft gebracht.

Componisten- en Rivierenkwartier krijgen de

Bovendien hebben mensen verpakkingen

inwoners de keuze voor een vierde bak of voor

dagelijks in handen en vragen ze zich steeds

‘gespiegeld’ inzamelen. In het laatste geval

vaker af of het niet wat minder zou kunnen.

kunnen ze hun grijze container inleveren om

Niet alleen voor kunststof verpakkingen, maar

daarna het restafval per zak aan te bieden

voor alle verpakkingen. En ik ben zélfs van

in een ondergrondse container in de directe

mening dat de aandacht die er voor kunststof

omgeving. Hier wordt de inzamelservice voor de

verpakkingen is gekomen, ook bijdraagt aan

waardevolle grondstoffen (kunststof, papier en

de scheiding van de andere, bekende stromen

gft) vergroot, terwijl de service voor het restafval

als glas, papier en gft.” ‹

wordt verminderd. In de wijk Het Woudhuis start een proef met het ophalen van kunststof in vuilniszakken. “Het ophalen wordt uitgevoerd door mensen 41

Diftar staat voor gedifferentieerde tarieven waarbij per huishouden geregistreerd wordt hoeveel afval aangeboden wordt en hoe meer afval een burger aanbiedt hoe hoger de afvalstoffenheffing zal zijn.

Potjes, pakjes, flesjes, tubes en zakken

In de keuken van Unilever In vrijwel iedere keuken vind je wel een Unilever verpakking. Potje sambal, sauspakjes, rookworst in zak of flessen in de koelkast. Dagelijks werken er wereldwijd dan ook meer dan 6.000 Unilever Research & Developers aan verpakkingsontwikkeling. De multinational stelt sinds 2010 wel een harde eis aan hun werk: de milieu-impact van elke nieuwe verpakking moet gelijk blijven of afnemen.

Unilever startte in november 2010 met het

die in bepaalde landen speciale aandacht

Unilever Sustainable Living Plan: een tienjarige

krijgen, bijvoorbeeld omdat de marketeers voor

reis op weg naar duurzame groei. In dit

deze typisch Nederlandse producten een gat in

kader streeft de organisatie er naar om haar

de markt zien. In de Benelux zijn dat de ranges:

verpakkingsafval te halveren. Een flinke

ontbijt, vlees en oriëntaal. Van Sprang: Terwijl er in

opdracht voor de afdeling R&D, en er spelen

Vlaardingen tientallen verpakkingsontwikkelaars

al zoveel belangen mee bij het verbeteren of

werken aan uiteenlopende verpakkingen, ben ik

ontwikkelen van een verpakking: deze moet

specifiek aangesteld voor de lokale producten.

het product beschermen, veilig vervoeren,

Natuurlijk gebruik ik de kennis uit Vlaardingen, en

de consument informeren en overtuigen.

daarnaast werk ik binnen Unilever veel samen

Packaging Development Manager bij Unilever,

met marketeers, inkopers en ook internationale

Rolf van Sprang: “We maken constant

collega’s van hetzelfde vakgebied. In de UK is

afwegingen en keuzes, de milieudruk weegt

Marmite bijvoorbeeld een lokaal productmerk,

hier zwaar bij. De eis dat de impact op het

terwijl deze vegetarische kruidenpasta in de

milieu minimaal gelijk moet blijven, is namelijk

Benelux amper gegeten wordt, wij zijn echte

hard. Natuurlijk speelt geld ook een rol, óf en

pindakaaseters.”

hoeveel we investeren hangt ook af van het soort ontwikkeling. Gaat het om toegevoegde

Softwaretest: jam in blik?

waarde voor de klant? De verpakking van de

Of het nu een knakworstenblik of een Oosterse

rookworst opent bijvoorbeeld makkelijker, dan

mealkit is, voor de verpakkingen gelden dezelfde

mag dat ook wel iets kosten.”

eisen: reductie of gelijke milieu impact. De life-

Pindakaas als lokaal juweeltje

cycle assessment (LCA) is een methode om de totale milieubelasting te bepalen, van productie

Foods, Refreshement, Home Care en Personal

tot aan recycling. Van Sprang: “Maar stel, we

Care zijn de vier hoofdcategorieën waar

overwegen jam voortaan in blikjes in plaats van

Unilever producten, en dus verpakkingen, voor

glazen potten te verpakken, hoe vergelijk ik de

ontwikkelt. Van Sprang werkt voor de categorie

LCA dan? Hiervoor is veel data nodig, en zou

Foods Benelux, en nog specifieker voor de local

ik moeten beginnen bij de benodigde energie

jewels, lokale merken: ofwel subcategorieën

voor de grondstofwinning: in dit geval ijzererts

42

de loKale juWeeltjeS VaN de BeNeluX: Nederlanders ontbijten thuis, hiervoor ontwikkelt Unilever tal van verpakkingen: van margarinekuipjes tot aan de broodzak. En de aanhoudende voorkeur voor Oosters eten vraagt bijvoorbeeld voor totaalpakketen met zakjes saus, dressing en garnituur in één doos.

Rolf van Sprang Hij werkte 14 jaar in de Biochemische research. Door een reorganisatie bij Organon Teknika en diverse extra opleidingen groeide hij door tot

versus zand. Voor zulke moeilijke en lange

verpakkingsontwikkelaar. De (product)

trajecten is geen tijd, hiervoor gebruiken we

kennis die hij op deed komt nog

onze eigen softwareprogramma’s. Ik start met

steeds goed van pas bij zijn huidige

een kwalitatieve assesment waarbij ik vragen

functie als Packaging Development

doorloop zoals: komt het materiaal voor op

Manager bij Unilever. In totaal is Van

de lijst met goedgekeurde soorten?

Sprang al zestien jaar werkzaam in de

En bestaat er een vergelijkbaar product dat

verpakkingsontwikkeling, na Organon

we al verpakken? Hiermee dwing ik mezelf

Teknika volgde Amgen, Mars en MSD.

een eerste materiaalkeuze te maken.” In de

Sinds anderhalf jaar is hij werkzaam bij

volgende fase volgt een kwantitatieve assesment

Unilever Food Benelux.

die focust op het verpakkingsafval en het broeikaseffect op de hele keten. “Al deze output nemen we mee in onze innovatiefunnel en speelt - naast uitvoerbaarheid en prijs - een belangrijke rol voor het wel of niet doorgaan van een project.

Eigen testlab

Bij shampoo is door warm watergebruik de milieubelasting heel hoog. Hier speelden productontwikkelaars op in en ontwikkelden

In zijn dagelijkse werk streeft Van Sprang naar

droogshampoo waarbij, zoals de naam al zegt,

het verpakkingsoptimum. “We willen niet over

je geen (warm) water gebruikt om je haar te

maar ook niet onder verpakken. Hierbij zijn

wassen. Deze verandering van inhoud (product)

mechanische sterkte en barrière eigenschappen

brengt wel weer andere verpakkingseisen met

doorslaggevend. Want besparen op verpakkings-

zich mee. Een spray onder druk vraagt een veel

materiaal, waardoor vervolgens de inhoud

sterkere verpakking dan shampoo in een fles.

verloren gaat tijdens transport, levert alsnog

Het gaat er steeds om dat de totale levenscyclus

een hogere milieubelasting op. We kunnen

van het product een lagere impact heeft op

zelf allerlei mechanische en analytische testen

het millieu.”

uitvoeren in Unilevers verpakkingslaboratorium in Vlaardingen. Hier meten we bijvoorbeeld de

Leren van recyclers

temperatuur- en vochtinvloed en mogelijke

Naast al deze factoren die al meespelen in het

compressie.”

werk van een verpakkingsontwikkelaar, moet

Droogshampoo

deze ook rekening houden met recycling. Daarom werkt Unilever samen met overheden,

Om het broeikaseffect als gevolg van een

de recyclingindustrie en ngo’s zoals Nedvang.

product en verpakking terug te dringen, is

“Zo leerden we van Sita en hun leveranciers

het ook noodzaak om het moment waarop

waarom gesleevde PET-flessen moeilijk te

de meeste impact plaatsvindt te bepalen.

scheiden zijn, dit ligt namelijk niet aan de sleeve

Van Sprang legt uit: “Neem bijvoorbeeld een

zelf maar aan de restanten vloeibare margarine.

gloeilamp, slechts 1% van het broeikaseffect

Met die informatie passen wij onze verpakkingen

vindt plaats tijdens productie, terwijl 96% van

weer aan zodat SITA ook deze verpakkingen

het totale effect in de gebruiksfase zit. Voor

goed kan scheiden. Bij het ontwerpen van

een product als melk is het precies andersom:

verpakkingen kijk ik, samen met mijn collega’s,

het zwaartepunt zit in de productiekant (73%),

dus ook naar afvalverwerking in de end-of-life

terwijl de consument zelf maar 3% veroorzaakt.

situatie.” ‹

43

In totaal gebruiken mensen wereldwijd zo’n 2 miljard keer per dag een Unilever-product. De rookworst is niet weg te denken uit het keukenkastje van de gemiddelde Nederlander maar in andere landen (behalve Engeland) weet men vaak niet eens wat het is.

Biomassacentrales verbranden houtafval voor Co2-neutrale energieopwekking, maar hout geschikt voormateriaalhergebruik wordt daardoor uit het oog verloren.

44

45

Verpakkingen produceren, repareren en recyclen

De kunsten van LaPack Dagelijks zorgt een team van tien man sterk bij LaPack, wereldwijde producent van houten pallets, dat gebruikte exemplaren weer klaar zijn voor hergebruik. En ja, dat is een dagtaak die veel verder gaat dan wat nieuwe spijkers.. Recycling in de meest pure vorm, dat is wat LaPack doet. De wereldwijde palletleverancier haalt de gebruikte exemplaren op. Het recyclen van euro pallets is niet heel bijzonder of ingewikkeld, deze hebben allemaal de zelfde afmeting (80 bij 1.20 en 1 meter bij 1.20) dus kunnen na wat reparaties terug de transportpool in. Wat LaPack wel uniek maakt, is recycling van one-way standaardpallets. Want deze verpakkingen zijn alles behalve standaard. Dit soort pallets wordt geproduceerd voor één klant, en na eenmalig vervoeren van producten is het gedaan. De pallet eindigt dan doorgaans in een shredder, en wordt vermalen tot grondstof voor spaanplaat. Of in het ergste geval eindigt de verpakking als zwerfafval. Maar daar stak LaPack een stokje voor. Jaap Laning, directeur van LaPack, vertelt over slim omgaan met ‘afvalhout’.

Maatwerk op centimeterniveau Er zijn wel 10.000 maten van de one-way standaardpallets. Al deze incourante maten maakt LaPack voor haar wereldwijde klanten. “Je moet je voorstellen dat er een product uit een machine komt, en dat dit geautomatiseerd in de pallet moet vallen. Deze moet hier

dus altijd precies onder passen. Neem bijvoorbeeld een kartonfabriek, zij maken rollen karton waar vervolgens dozen op maat van worden gemaakt. Deze afmetingen gaan in stappen van centimeters, dat betekent dat we de pallets dus ook op centimeterniveau aanpassen.” Wil je dit maatwerk recyclen? Dan kun je je voorstellen dat iedere pallet die retour komt, uit elkaar gehaald wordt en omgebouwd tot een nieuwe pallet. En dát is wat LaPack dan ook doet.

Brengen en halen in één moeite LaPack recyclet, repareert en zet maatpallets opnieuw in elkaar. Hierdoor bespaart het bedrijf jaarlijks 280.000 kg aan hout. Naast het feit dat deze manier van zuinig omgaan met de grondstoffen van de aarde, voorkomt het zwerfafval. “Leveren we pallets af bij een van onze klanten in bijvoorbeeld Nederland, België of Duitsland? Dan plaatsen we direct een container voor houtafval én een trailer waar de gebruikte pallets in kunnen. Vaak combineren we een levering van nieuwe vracht, met het ophalen van de oude pallets.” Hiermee bespaart het bedrijf ook nog eens in transportbewegingen: zo’n 1.800 km per jaar. Laning geeft toe: “Uiteraard levert dit systeem voor ons business op. Maar we willen ook écht onze maatschappelijke verantwoording nemen. Zo gebruiken we alleen gecertificeerd hout, dit is veel duurder dan het zogenaamde illegale hout.” ›

46

LAPACK B.V. is al ruim 45 jaar toonaangevend producent van houten verpakkingen. Pallets, kisten en kratten, de mensen bij LAPACK kennen de kunst van het verpakken.

47

De kunsten van LaPack

Houtoven De keerzijde van de groene gedachte ervaart LaPack ook. “Onze klanten willen bijdragen aan bijvoorbeeld CO2 reductie, en stellen allerlei milieu eisen, maar hier meer voor betalen willen ze liever niet.” Een andere eis die veel klanten stellen aan het materiaal is de eis ISPM 15. Dit is een wereldwijde standaard binnen de export die garandeert dat er geen ongedierte in het hout zit. “Je kunt je voorstellen dat er in nat hout beestjes kunnen zitten. Om aan deze eis te voldoen hebben wij onze eigen droogkamer. Hier verhitten we het materiaal tot 56 graden voor een half uur, daarna is het gegarandeerd ongedierte vrij. In Europa is dit niet verplicht, maar veel van onze klanten, vooral die levensmiddelen vervoeren, willen deze behandeling.” LaPacks geavanceerde sorteer- en reparatielijn sorteert en repareert op jaarbasis twee miljoen pallets. “Onze verwachting is dat de retourstroom alleen maar toeneemt. Want bedrijven willen graag bijdragen aan een betere wereld, bijvoorbeeld door gerecycled materiaal, en zeker als de houtprijs zo hoog blijft, zie ik er markt in.” ‹

48

De bedrijfsonderdelen van LAPACK zijn: reparatie,

Met ruim 80 medewerkers produceert LAPACK circa

productie en recycling.

1,5 miljoen pallets per jaar. En daarnaast ook vele kisten, kratten en andere houten verpakkingsproducten.

Sjouwen, spijkers eruit trekken, zagen, schaven, schoon spuiten, drogen en weer in elkaar zetten.

Recyclen is handenwerk: zo’n tien mannen demonteren en repareren elke dag containers vol gebruikte pallets. 49

Afvalbedrijven zien belang van sluitende registratie

Certificeringsrichtlijn completeert datastroom Hoeveel verpakkingen komen er op de markt in Nederland? En hoeveel zamelen we weer in voor hergebruik? Eén van de kerntaken van Nedvang is om het ministerie van Infrastructuur & Milieu (I&M) antwoord te geven op deze vragen. De afgelopen jaren is daarom met producenten en gemeenten hard gewerkt aan een werkwijze die steeds accuratere hergebruikscijfers oplevert. Van de stroom verpakkingsafval uit bedrijven en instellingen misten we de geregistreerde cijfers nog. Maar ook deze kunnen we straks toevoegen. De rapportage door Nedvang vormt de

vanzelfsprekend dat deze bedrijven hieraan

basis van de afspraken met de rijksoverheid

mee zouden werken: ze zaten simpelweg niet

over hoe het verpakkende bedrijfsleven de

te wachten op (nog) meer administratieve

opgelegde producentenveranwoordelijkheid

verplichtingen. Het maakte dat de introductie

invult. De hoge hergebruikspercentages

van de zogenoemde CertificeringsRichtlijn

worden in toenemende mate gestaafd aan

Verpakkingsafval (CRV) meer voeten in aarde

de hand van harde, geregistreerde cijfers uit

had, dan Nedvang in eerste instantie voor

de markt, in plaats van ramingen die al dan

ogen had. Pittige discussies - in het speciaal

niet zijn gebaseerd op steekproeven. Met

samengesteld College van Deskundigen* -

de beschikbare data van producenten (die

leidden uiteindelijk tot een geaccepteerde

verpakkingen op de markt brengen) en de

richtlijn. Deze wordt vergezeld van een

cijfers van de inzameling in alle gemeenten,

stimuleringsregeling waarmee de afvalbedrijven

wordt al een stevig inzicht gegeven van het

financieel worden gecompenseerd voor hun

daadwerkelijke hergebruik in Nederland.

administratieve aanpassingen. Inmiddels gaan steeds meer afvalmanagementbedrijven

Om de betrouwbaarheid van dat beeld

voor certificering en neemt het aantal

te vergroten, begon Nedvang in 2009 aan

rapportages flink toe. Ten opzichte van

de ontwikkeling van een richtlijn voor de

2010 is de gerapporteerde hoeveelheid

afvalmanagementbedrijven. Waar de

verpakkingsafval uit bedrijven en instellingen

huishoudelijke stromen verpakkingsafval

in 2011 met 50% gestegen. Naar verwachting

minutieus in kaart worden gebracht

werd hiermee al ongeveer één derde van

via de gemeenten, zouden de afval-

de totale stroom middels de beoogde

managementbedrijven dit moeten verzorgen

werkwijze bij Nedvang in kaart gebracht.

voor de stromen uit de professionele sector:

Naarmate meer afvalmanagementbedrijven

bedrijven en instellingen. Het was niet

zich melden voor certificering, komt de hele

Een breed samengesteld college Het College van Deskundigen dat zich boog over de Certificeringsrichtlijn is breed samengesteld uit vertegenwoordigers van de Vereniging Afvalbedrijven

(VA), de Nederlandse Vereniging voor Afval- en Reinigingsmanagement (NVRD), de Vereniging van Kunststof Recyclers (VKR), de Vereniging Kunststofverpakkingen Nederland (VMK),

50

stroom in beeld. Het eindresultaat is dat we in Nederland straks beschikken over een complete inventarisatie van het daadwerkelijk gescheiden verpakkingsafval. We vroegen een aantal betrokkenen naar hun reacties op de ambities van Nedvang met de CRV, het proces en het eindresultaat.

Frank Hopstaken, voorzitter van het College van deskundigen dat de introductie van het CRV voorbereidde: “Gemeenten rapporteren de hoeveelheden die zij ophalen bij huishoudens. Vanzelfsprekend wil Nedvang

van de hergebruikscijfers. Echter, dat wat

hier de cijfers – uit de professionele markt - aan

in eerste instantie werd voorgesteld, stond

toevoegen. En dan niet zoals voorheen op

haaks op de praktijk. Het is vooral lastig voor

basis van steekproeven, maar – zeg maar -

de kunststofverpakkingen, de relatief nieuwe

rechtstreeks vanaf de weegbrug. Alleen de

afvalstroom. Een suggestie die we deden, is om

afvalmanagementbedrijven kunnen ons aan

hierbij te werken met zogenaamde kengetallen,

deze cijfers helpen. Als zij dat ook massaal gaan

dit werkt al goed bij de papierindustrie. Dit

doen, en zich dus laten certificeren, lopen we

betekent dat we op diverse locaties een

in ieder geval geen risico dat het ministerie

aantal vrachten zullen ontleden: letterlijk dus

het gaat afdwingen. Daar zit niemand op te

met de handen door het afval met de vraag:

wachten.”

wat is een verpakking en wat niet. Als we hier

jan thewissen, Country Manager van

vervolgens percentages aan koppelen, dan

Shanks: “De eerste opzet van de CRV had

kunnen we deze toepassen op andere

een theoretische insteek en sloot niet aan bij

vrachten. De haalbaarheid hiervan wordt

de praktijk. Op bouwlocaties en industriële

nu onderzocht: Nedvang, de Vereniging

werkplaatsen wordt nu eenmaal geen

van Kunststof Recyclers en de Vereniging

onderscheid gemaakt tussen verpakkingen

Afvalbedrijven zijn hiervoor inmiddels een

en niet-verpakkingen. Iets wat met de komst

project gestart.”

van de CRV wel werd geëist. Als je bedenkt

Gerard van Gorkum, algemeen directeur

dat wij alleen al bij Shanks twee miljoen

bij aRN: “Vanaf het eerste moment vond ik de

afvalwegingen per jaar doen, dan begrijp je

certificeringsrichtlijn een goed idee. Nedvang is

dat het onmogelijk is om daarvan exact de

belast is met opdracht om het verpakkingsafval

hoeveelheid verpakkingen te bepalen. Maar

inzichtelijk te maken, niet eenvoudig. Hiervoor

we begrijpen wel dat Nedvang betrouwbare

zijn de cijfers nodig van burgers, gemeenten,

cijfers aan het ministerie van I&M moet kunnen

eindgebruikers en opslag en overslag. Het

rapporteren. Dus zijn we weer samen om de

voordeel van de certificeringsrichtlijn is dat je

tafel gaan zitten, om te praten vanuit de

kunt zien waar iets verkeerd is gegaan en hoe

praktijksituatie. Dat heeft er voor gezorgd dat

dit in de toekomst is op te lossen. Ik vind de

Shanks inmiddels voorbereidingen treft om te

certificering dan ook een hulpmiddel, geen doel

worden gecertificeerd. ”

op zich. In het begin kost het even tijd, maar

dick Hoogendoorn, managing director

het levert een hoop op en bespaart energie.

Vereniging afvalbedrijven (Va): “Al onze

Belangrijk is dat afspraken worden nagekomen,

leden zijn al ISO 9000 en 14000 gecertificeerd

elke stap wordt beschreven en daar houden

en zitten echt niet verlegen om nog meer

wij ons aan. Alles ligt duidelijk vast en elke

administratieve verplichtingen. Toch is er

discussie kan worden gemeden. Het zorgt

de intentie om Nedvang te ondersteunen

voor transparantie en ik vind de certificering

bij het zo precies mogelijk op tafel krijgen

bovendien een blijk van deskundigheid.”

‹

51

de Federatie Nederlandse Oudpapier Industrie (FNOI), de Stichting Kringloop Hout (SKH), de Metaal Recycling Federatie (MRF), de Stichting Duurzaam Verpakkingsglas (SDV), Transport en

Logistiek Nederland (TLN), Papier Recycling Nederland (PRN), de Stichting Kringloop Blik (SKB), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Nedvang.

Philip den Ouden (FNLI) en Rene Roorda (CBL) over de

‘Met goed gevoel het komend decennium in’ Sinds 2010 zijn de FNLI en het CBL betrokken geweest bij de totstandkoming van de nieuwe Raamovereenkomst Verpakkingen. Samen met het ministerie van Infrastructuur & Milieu en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) werd gedurende een aantal maanden onderhandeld over de inhoud van een nieuw akkoord. Philip den Ouden en René Roorda kijken met tevredenheid naar de uitkomst: “We hebben een zeer goed akkoord afgesloten.”

Over het proces Philip den Ouden: “Het uitgangspunt voor de nieuwe overeenkomst was om voort te bouwen op hetgeen we hadden. De machinerie wilden we graag in stand houden. Het systeem van inzamelen en hergebruik staat al enkele jaren als een huis, voor ons was er weinig aanleiding daar veel aan te veranderen. Wat ons betreft ging het meer om verfijnen dan het roer drastisch omgooien.” René Roorda: “Medio 2010 maakten we een begin met de voorbereidingen voor de nieuwe Raamovereenkomst. Niet lang daarna hadden we de eerste houtskoolschetsen, die inderdaad niet veel verschilden van de huidige situatie. Wel wilden we een overeenkomst met een lange looptijd, zodat alle partijen, en zeker ook de gemeenten, zekerheid kunnen inbouwen met hun operatie.”

Over het akkoord Philip den Ouden: “We hebben een zeer goed akkoord weten af te sluiten, met een lange doorlooptijd zoals we wilden. Hoge hergebruikcijfers. Het komen tot de beste milieuprestaties tegen de laagst mogelijke maatschappelijke

Philip den Ouden

kosten. En als we naar andere landen kijken is het een van de

Directeur Federatie Nederlandse

groenste akkoorden van Europa. Daar mogen we met elkaar

Levensmiddelen Industrie (FNLI)

echt trots op zijn.” René Roorda: “Voor de toekomst en voor het bewerkstelligen van de doelstellingen vanuit de overheid is dit inderdaad een uitstekend akkoord. Hiermee kunnen we met een goed

René Roorda Directeur Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL)

gevoel het komende decennium in. Daarbij is het belangrijk dat we heel goed naar een aantal aspecten kijken, neem de vergoedingen: door de lange doorlooptijd van het akkoord is het voor alle betrokken partijen van groot belang daar goede afspraken over te maken.”

Over de gemeenten Philip den Ouden: “De samenwerking met gemeenten, maar ook met afvalverwerkers, is vooral de laatste jaren in praktische zin buitengewoon goed geweest. Er is een niet te 52

nieuwe Raamovereenkomst Verpakkingen

naar 100.000 ton kunststof dat is opgehaald bij de consument,

Het einde van de verpakkingenbelasting

en dan reken ik de statiegeldstroom even niet mee. Daarmee

Per 1 januari 2013 wordt de verpakkingenbelasting

zijn we in een ruk van de staart naar de kopgroep van het

omgezet in een heffing van het Afvalfonds Verpakkingen.

peloton opgeschoven.”

Deze heffing zal aanmerkelijk lager zijn dan de huidige

René Roorda: “Het nieuwe akkoord is erop gericht om voort te

belasting. Vanuit deze heffing dekt het verpakkende

bouwen op samenwerking. Het akkoord geeft de gemeenten

bedrijfsleven (producenten en importeurs) de kosten die

daarnaast vrijheid om andere inzamelmethoden toe te staan,

worden gemaakt om te kunnen voldoen aan de wettelijke

mits de kwaliteit van het materiaal gewaarborgd blijft. Met

producentenverantwoordelijkheid (vastgelegd in het Besluit

die vrijheid is ook ruimte voor nieuwe technieken.”

Verpakkingen en de Raamovereenkomst 2013-2022).

onderschatten prestatie neergezet. In enkele jaren tijd van nul

Over het kennisinstituut

Om te kunnen heffen, is het Afvalfonds Verpakkingen opgericht. Het Afvalfonds Verpakkingen zal vanaf 2013

Philip den Ouden: “Als bedrijfsleven zijn we een voorstander

gaan heffen bij alle ondernemingen die nu verpakkingen-

van de komst van het Kennisinstituut Verpakkingen.

belasting betalen. Medewerkers van de Belastingdienst

We kunnen straks goed gebruik maken van alle kennis

zullen bij het Afvalfonds Verpakkingen komen werken.

en inzichten van het instituut. Uiteindelijk willen we dat

Daarmee zal de overdracht van Belastingdienst naar het

verpakkingen een zo laag mogelijke impact hebben op

Afvalfonds Verpakkingen voor het bedrijfsleven zo soepel

de omgeving, en dat het onafhankelijke kennisinstituut in

mogelijk verlopen.

die uitdaging een belangrijke rol speelt.”

De Belastingdienst baseerde het tarief op de milieudruk

René Roorda: “Als bedrijfsleven zijn we de financier van

van de materiaalsoort. Het Afvalfonds Verpakkingen

het kennisinstituut. Daarmee laten we zien dat we

zal haar tarief baseren op de netto kosten die een

inderdaad groot belang hechten aan een instituut met een

materiaalsoort veroorzaakt in de keten van inzameling,

onafhankelijke wetenschappelijke kijk. Daar verwachten

verwerking en vermarkting. De overige, algemene kosten

we veel van, en mede door de uitkomsten van het

zullen evenredig per kilogram over alle materiaalsoorten

kennisinstituut kunnen we een vooraanstaande rol in Europa

(papier/karton, glas, kunststof, metalen en hout) worden

blijven spelen.”

‹

toegerekend.

53

Het CBL (Centraal Bureau Levensmiddelenhandel) en de FNLI (Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie) zijn samen verantwoordelijk voor 65 % van de verpakkingen (qua volume) in Nederland.

Aangepakt 2012: verpakkingsnominaties uitgelicht

Jurylid prof. dr. ir. R. ten Klooster (Universiteit Twente)

Eierdoos van Albert Heijn en Paperfoam Lichte eierdoos van 100% bio-based materiaal Deze eierdoos is gemaakt van industrieel aardappel-zetmeel en cellulosevezels. Het grote voordeel: de ultralage CO2uitstoot en het lage gewicht (25% lichter). Gelet op het traject van van aardappelteelt tot en met

Jurylid dr. EU Thoden van Velzen (Universiteit Wageningen)

recycling vermindert de CO2uitstoot van de nieuwe eierdoos met 40% ten opzichte van reguliere eierdozen.

Jurylid ir. J.H. Welink (TU Delft)

Uit een sterk veld van kwalitatief heel goede voorbeelden koos een externe deskundige op dit terrein de tien genomineerden die hier staan afgebeeld. Vervolgens stond een zeer deskundige jury voor de lastige taak om hieruit de winnaar aan te wijzen. Die wordt bekend gemaakt tijdens de nieuwjaars54

receptie van Nedvang in 2013.

Van verpakte zomerbloeiers tot koekjes, van frites tot kit, Nedvang ontving 76 inzendingen voor de prijsvraag Aangepakt. Nedvang ontwikkelde deze prijs om het ministerie van Infrastructuur & Milieu concrete voorbeelden te kunnen laten zien van de maatregelen die producenten en importeurs nemen om de hoeveelheid verpakkingsafval in Nederland terug te dringen.

pot van Kornelis Caps & Closures en Aldi

Doseerfles van ECOstyle

Verpakking van Nissan Motor Parts Center

Nieuw ontwerp voor meer gebruiksgemak en minder productverspilling

Precies doseren met nieuwe doseerfles

Minder opslag en transport

Met deze doseerfles kun je heel

Nissan is er één in de vorm van een

De nieuwe verpakking van

precies doseren. Overschenken

envelop strak om de ruit heen. Het

poedermelk vangt drie vliegen in

in een maatbeker en afspoelen

vervoeren van overbodige lucht

één klap: meer gebruiksgemak,

van de fles is niet meer nodig.

behoort nu tot het verleden en

40% minder verpakkingsgewicht én

Geen productverspilling dus.

kosten worden bespaard op de

een kostenbesparing. De strooi-

De recyclebare fles van HDPE is

inkoop van het verpakkingsmateriaal.

opening in het afsluitfolie zorgt voor

maar liefst 20% lichter dan het

Belangrijkste winstpunt is de

een betere doseermogelijkheid en

oude model. Ook in het logistieke

besparing op het gebied van opslag

voorkomt dus productverspilling.

proces lag een kans op het

en transport. Er gaan nu drie keer

Het spuitgieten van de lichtere

verlagen van de milieubelasting.

zoveel verpakte ruiten in een krat.

deksel die minder lang gekoeld

In een kartonnen doos passen nu

En de dealer heeft een stuk minder

hoeft te worden, gaat twee keer zo

twaalf in plaats van tien 510 ml-

verpakkingsafval ten gevolge van

snel en kost ongeveer de helft aan

doseerflessen.

leveringen van de autoruiten.

De nieuwe autoruitverpakking van

energie. Omdat de kleinere deksel een ander ontwerp heeft, passen er ook meer deksels in dezelfde omdoos.

55

aangepakt 2012: verpakkingsnominaties uitgelicht

KaRtoNVeRPaKKiNG VaN joolZ eN MilK deSiGN

KoFFiePaK VaN KoFFieBRaNdeRij G. PeeZe

FleSSeN VaN eCoVeR

Een tweede leven voor kinderwagenverpakkingen

Van verbranden naar inzamelen

Ecover ontwikkelde een nieuwe

Kinderwagenfabrikant Joolz

Kwaliteit en duurzaamheid zijn de

met suikerriet als grondstof.

draagt graag bij aan een betere

belangrijkste kernwaarden van

Voor deze grondstof werd

en duurzame wereld. Kartonnen

Koffiebranderij Peeze. Dat laten

bewust gekozen omdat daaruit

dozen beschermen kinderwagens

zij zien in hun materiaalkeuze

veel ethanol te winnen is. De

en accessoires die het bedrijf levert.

en -dikte van hun koffiezak. De

omschakeling naar een volledige

Maar het is wel zonde van al het

aluminiumlaag uit het laminaat

plant-based én recyclebare

karton dat na uitpakken, wordt

is vervangen door één van

verpakking duurde anderhalf jaar.

weggegooid. Daarom bedacht

kunststof. Zo kan de koffiezak

De producent koos met deze

het bedrijf er een tweede leven

na gebruik mee met kunststof

verpakking bewust voor minder

voor. Van elke doos kunnen nu

verpakkingsafvalinzameling. De

milieubelasting, niet voor lagere

producten worden gemaakt:

folie is bovendien 9,1% dunner. De

kosten.

van lamp tot vogelhuisje en van

omdozen zijn nu van een nieuw

fotolijstje tot stoeltje. Consumenten

soort golfkarton waarmee 6,5 %

vinden op de verpakkingen de

karton wordt bespaard, en daarbij

aanwijzingen om de producten uit

is 40% nieuwe grondstof voor de

te snijden en in elkaar te zetten.

totale omdoos ingeruild voor gerecycled materiaal.

56

Suikerriet als grondstof voor kunststof fles fles voor was- en reinigingsmiddel

Karton van Electrobot en IDEAL & Co

Shampoo van Lush

Lichtere recyclebare verpakking uit maar één materiaal

Een verbeterde shampoo-

Innovatief ontwerp laat verpakking verdwijnen

Broodzak

van Oerlemans Plastics BV

verpakking? Wat te denken

Verrassende rol verpakking bij focus op terugdringen broodverspilling

van helemaal geen verpakking.

Deze nieuwe verpakking komt voort

Het nieuwe verpakkingsontwerp

Producent Lush ging op zoek naar

uit een groot innovatief project om

dat geschikt is voor drie

een manier om de verpakking weg

voedselverspilling tegen te gaan.

verschillende formaten beugels

te laten. De oplossing is een blok

Uitgangspunt hierbij was het feit

bestaat geheel uit recyclebaar

shampoo dat lijkt op een stuk zeep.

dat we in Nederland jaarlijks

golfkarton. Dit materiaal vervangt

Dit blok gaat gemiddeld net zolang

49,5 miljoen kilo brood produceren

de drie voorgaande materialen

mee als drie flessen shampoo. Het

wat niet wordt opgegeten. De

papier, folie en tape. Afhankelijk

enige dat er nog als verpakking

focus bij dit project lag niet op

van het type beugel is 66-75%

aan te pas kan komen is een klein

het ontwikkelen van een betere,

minder materiaal nodig voor

papieren zakje van gerecycled

lichtere of andere soort zak maar

de verpakking. Bovendien is de

papier. Naast besparing van

op het terugdringen van deze

inpaktijd van de beugels met deze

verpakkingsmateriaal, voorkomt

broodverspilling. De uitkomst:

simpele, elegante verpakking

deze oplossing ook onnodig

het kwartbrood. Vergeleken

met 75% verkort. Zo verdient de

watervervoer. Dat is er namelijk in

met een heel brood zal meer

ontwikkeling van de verpakking zich

de douche voldoende.

verpakkingsmateriaal nodig zijn

al binnen enkele maanden terug.

voor vier kwartbroden. Maar het beoogde terugdringen van de enorme broodverspilling zal leiden tot een flinke besparing op de gebruikte hoeveelheid verpakkingsmateriaal.

57

Colofon

alGeMeeN BeStuuR

Hamming, P.e. (heer) - Voorzitter en Penningmeester ad interim Raad Nederlandse Detailhandel Korte, j.B. de (heer) - Vice-voorzitter CBL / PLUS Retail Bieze, F.o. (heer) MKB / Bieze Food Groep B.V. Bosma, j.j. (heer) VLEHAN / SVN / Whirlpool Nederland B.V. Brandt, W.F. (heer) FNLI / Unilever Nederland Holdings B.V. Brouwer, a. (heer) VMK / Gildepak Buijtenen, P.M.a.W. van (heer) VNO/NCW / Crawford B.V. – Cardo Door B.V.

uitGaVe

Stichting Nedvang (Nederland van afval naar Grondstof) CoNCePt, teKSt eN eiNdRedaCtie

Intervolvement Communications, Haarlem

Buiks, K. (heer) FNLI / Friesland Campina doel, K. van den (heer) CBL driessens, j.a.M. (heer) BVNL Faber, K.W.t. (heer) SKLH Hoogstraaten, P.e.H. (mevrouw) CBL / Vakcentrum Levensmiddelen jong, M. de (heer) FIAR / SVN / Philips Nederland B.V. Kauw, P.B.M. (heer) SKB / Ball Packaging Europe Oss B.V. loo, G. van (heer) FNLI / Vrumona Meijer, C.t.H. (heer) CBL / Albert Heijn B.V. Pille, G. (heer) SDV / Owens-Illinois Inc Seegers, R. (heer) FNLI / Coca-Cola Enterprises Nederland B.V. Slootweg, d.j.G. (heer) CBL / Deli XL Vermeulen, H.M. (heer) PRN / Smurfit Kappa Storm, j. (heer) Algemeen directeur Stichting Nedvang

aRt diReCtioN & VoRMGeViNG

Charlotte Lokin, Haarlem MaatSCHaPPelijKe adVieSRaad FotoGRaFie

United Photos, Haarlem (tenzij anders vermeld) duuRZaaM dRuKWeRK

Damen Grafia, Haarlem

58

De heer M.J.D. Jansen (voorzitter) De heer A.B. Holtkamp De heer E. Worrell De heer F.W. Weisglas De heer A. Peper De heer A.G.W.J. Lansink

Meer weten over Nedvang en haar activiteiten? U vindt alle actuele en achtergrondinformatie op www.nedvang.nl

u

HOE MAKEN WE VAN AFVAL GRONDSTOFFEN? WWW.NEDVANG.NL