Afstudeeropdracht. Hilde von Bannisseht AMFI, Fashion&Management

Afstudeeropdracht Hilde von Bannisseht AMFI, Fashion&Management Juni 2009

“Is er vraag vanuit de consument naar een modieus maatschappelijk verantwoorde schoenencollectie of schoenenmerk op de huidige schoenenmarkt?”

Afstudeeropdracht Hilde von Bannisseht AMFI, Fashion&Management Frank van Emden Amsterdam 2 Juni 2009

2

Voorwoord Voor u ligt mijn eindscriptie. Een onderzoek naar de potentie van Maatschappelijk Verantwoorde collectie op de huidige schoenenmarkt. Ondanks de vele tegenslagen en de zware weg heb ik dit onderzoek met een eindconclusie kunnen afronden. Ik bedank mijn afstudeerbegeleider en andere docenten van AMFI die het mogelijk maakten dat ik nu mijn laatste jaar aan de afdeling Fashion&management kan afronden. In het bijzonder bedank ik de volgende personen: -

-

Frank van Emden die mij bij alle tegenslagen en op de moeilijke momenten met zijn inzet wist te motiveren. Jan Piscear die tijdens mijn onderzoeksproces veel nuttige tips gaf. Marcel Ruitenberg en Judith van den Assem die als zelfstandige winkeleigenaren en inkopers in interviews lieten inzien zien hoe hun klanten denken. Door het delen van onze ervaringen kreeg ik een goed beeld hun visie op dit onderwerp. Goede Waar&Co - de organisatie die mij veel bruikbare informatie verstrekte. Jeroen Mulder, sales representive van El Natura Lista, die mij een schat aan informatie over maatschappelijk verantwoord produceren gaf.

En verder bedank ik iedereen die bereid was om de toegezonden enquête in te vullen en hun mening te geven. Zonder hen had mijn onderzoek niet de waarde gekregen die hij nu heeft. De lezer van deze scriptie wens ik veel plezier. Ik hoop dat het u tot nadenken en handelen aanzet. Hilde von Bannisseht Mei 2009

3

Samenvatting De vraag die in mijn onderzoek centraal staat luidt: “Is er vraag vanuit de consumentnaar een modieus maatschappelijk verantwoorde schoenencollectie of schoenenmerk op de huidige schoenenmarkt?” Vanuit het oogpunt van de consument, de zelfstandige winkeleigenaar, de schoenwinkel ketens en de schoenmerken wil ik onderzoeken of er vraag is naar maarschappelijk verantwoorde modieuze schoenencollectie of schoenenmerken op de huidige schoenenmarkt?” Met mijn onderzoek wil ik de lezer het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen laten inzien. Ik zal uitleggen wat dit begrip inhoudt en in welke bedrijfstakken dit nu al te herkennen is. In de door mij geraadpleegde bronnen werden vele omschrijvingen maatschappelijk verantwoord ondernemen gegeven. Uiteindelijk koos ik voor de volgende omschrijving, omdat deze naar mijn mening het meest duidelijk weergeeft wat maatschappelijk verantwoord ondernemen inhoudt : “ M.V.O. (maatschappelijk verantwoord ondernemen) is structureel de verwachtingen van de belanghebbenden afwegen, met als doel een maximale toegevoegde waarde voor én de onderneming én mensen én het milieu, en daar open over zijn.” Uit onderzoek blijkt dat maatschappelijk verantwoord ondernemen steeds meer bij bedrijven en de consument leeft. De food-, auto- en energiebranches lopen al ver voor op het M.V.O. Ook in de kledingbranche is deze ontwikkeling te bespeuren. Maar de schoenenbranche blijft in vergelijk ver achter. Het aanbod is minimaal. De vraag is er, maar de branche reageert nog niet . Na het vinden van veel informatie en onderzoek gedaan te hebben blijkt dat de branche nog niet klaar is voor M.V.O. Hier zijn verschillende redenen voor. Een belangrijke oorzaak van de achterstand zijn achterblijven van wet – en regelgeving die voor deze branche geldt. Zolang de regering niet inspeelt op de problemen in en rond de schoenenbranche, zal er geen verandering plaats kunnen vinden. “Hoezo moeilijk doen, als het makkelijk kan?” is te vaak het credo . Hiermee kom ik gelijk op de volgende reden. De gemakzucht van zowel consument als winkelier is nog steeds groot, met name ten aanzien van schoenen. Naast dit gegeven zijn er ook nog geen overkoepelende organisaties die de schoenenbranche kunnen en willen helpen/ ondersteunen bij het reorganiseren van de productieketen. In tegenstelling tot de schoenenbranche zijn er binnen de kledingbranche al talloze organisaties die de branche opschonen en daar zeer succesvol in zijn. Uiteindelijk werd duidelijk dat al deze redenen, de oorzaak zijn van het minimale aanbod. Door middel van een enquête die ik onder consumenten van verschillende leeftijden hield, werd bevestigd dat bij de consument wel degelijk vraag naar een dergelijke schoencollectie is en ook de bereidheid daar meer voor te betalen. Zij zijn van mening dat het huidige aanbod matig is en zich voornamelijk richt op de consument die al bewust leeft. Tevens werd aangeven, dat de schoenen niet overal dus moeilijk verkrijgbaar zijn . Uit de enquête is zeer duidelijk geworden dat de consument wel wilt, maar door de grootte van de huidige markt onvoldoende bediend kan worden.

4

Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 “Met leren kom je verder” 1.2 “4 jaar Amsterdam Fashion Instituut” 1.3 “20 weken Kuyichi” 1.4 Aanleiding tot onderwerp en probleemstelling 1.5 Onderzoeksmethode 1.6 Doel van de afstudeeropdracht 1.7 Hoofdstukindeling

2. Consument, milieu en M.V.O. 2.1 De consument 2.2 “Groen” leven 2.3 Eerlijke kleding 2.3.1 Huidige arbeidsomstandigheden 2.3.2 Wat moet er veranderen? 2.4 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 2.4.1 De betekenis van de definitie ”M.V.O.” 2.5 Cradle to cradle 2.6 Het schadelijke productieproces van de schoen

3. Huidige schoenproductie 3.1 Het productieproces 3.1.1 Looien 3.1.2 Verven 3.2 De productie en zijn “zwakke plekken” 3.2.1 Milieu 3.2.2 Arbeid 3.3 Schoenen en hun land van herkomst 3.4 De schoenfabrieken 3.4.1 China 3.4.2 Vietnam

4. Huidige markt van maatschappelijk verantwoorde schoenen 4.1 Verantwoorde schoenenmerken 4.1.1 El Natura Lista 4.1.2 Simple Shoes 4.1.3 Veja sneakers 4.1.4 WornAgain 4.2 Ketens 4.2.1 Code of conduct 4.2.2 ILO normen 4.3 Conclusie

7 7 7 8 8 9 9 9

11 11 12 12 12 13 14 14 16 17

18 18 19 20 21 21 21 22 23 23 24

25 25 26 27 28 29 30 31 31 31

5

5. Maatschappelijk verantwoord ondernemen op de politieke agenda

32

5.1 Winkeliers 5.2 Winkelketens 5.3 Merken 5.3.1 Importheffing schoenproductie China en Vietnam 5.4 Nederlandse politieke partijen 5.5 Conclusie

32 32 33 33 34 34

6. Een kostenplaatje? 6.1 De normale schoen 6.1.1 De kosten 6.2 De maatschappelijk verantwoorde schoen 6.3 Conclusie

7. Resultaten enquête consument 7.1 Algemene gegevens respondent 7.2 Kennis van Maatschappelijk ondernemen 7.2.1 Houdt de respondent rekening met M.V.O. bij hun aankopen? 7.3 Consument en M.V.O. schoenen 7.3.1 Potentiële ketens en merken voor een M.V.O. collectie 7.4 Conclusie

8. Conclusie 8.1 Subvragen 8.1.1 “Wat zijn de ontwikkelingen op de huidige markt wat betreft maatschappelijk verantwoord ondernemen?” 8.1.2 “In hoeverre leeft maatschappelijk verantwoord ondernemen onder de consument?” 8.1.3 “Hoe ver zijn de ontwikkelingen op de huidige schoenenmarkt m.b.t. maatschappelijk verantwoord ondernemen?” 8.2 Hoofdonderzoeksvraag 8.2.1 Haalbaarheid van een maatschappelijk verantwoorde Schoenencollectie 8.3 Voorstel

35 35 36 36 37

38 38 38 39 40 41 43

44 44 44 45 46 47 48 50

Literatuurlijst

52

Bijlagen

54

Bijlage 1 Productieproces schematisch Bijlage 2 Collectiestijlen van merken Bijlage 3 Niet-lederen materialen Bijlage 4 “Leren schoenen en maatschappelijk verantwoord ondernemen” Bijlage 5 Enquête consument

54 55 57 59 60

6

1.Inleiding De keuze voor het onderwerp Maatschappelijk Verantwoord ondernemen in de schoenenbranche is niet zomaar ontstaan. Een lange weg met veel moeilijke keuzes is hieraan vooraf gegaan. In een korte beschrijving van het verloop van mijn leven zal ik de keuze momenten beschrijven die tot het kiezen van dit onderwerp hebben geleid.

1.1 “Met leren kom je verder” Ik ben nu 24 jaar op deze wereld. En vele malen heb ik keuzes moeten maken . Na de basisschool startte ik op de Mavo. Het kostte mij moeite maar ik haalde de eindstreep. Na het halen van mijn eindexamen was het onduidelijk wat de toekomst zou brengen. Op je 16e een studie kiezen die bepaalt wat later je beroep wordt, leek onbegonnen werk. Na het bezoeken van wat Open Dagen, was mijn keuze gemaakt: het Grafisch Lyceum in Rotterdam moest het worden. Een studie lang iedere dag mijn hobby uitoefenen, wat wil je nog meer? Na een jaar was die droom over. Het was mij duidelijk dat dagen lang werken aan een 3d locomotiefje niet bepaald mijn toekomstvisie was. De keuze was snel gemaakt. Stoppen. De Mbodetailhandel was de nieuwe uitdaging. Al fluitende zijn de drie jaar voorbij gevlogen. Mijn diploma was binnen, maar ik was nog niet uitgeleerd. Het AMFI was mijn volgende station.

1.2 “4 jaar Amsterdam Fashion Instituut” Via internet kwam de HBO -Fashion&Management op het Amsterdam Fashion Instituut in beeld. Mode en management klonk als muziek in de oren. De 4 leerjaren op het AMFI zijn voorbij gevlogen. Het was zwaar, maar tot op de dag van vandaag is de keuze voor deze opleiding de beste van mijn studieloopbaan geweest. Nadenken over kleding speelde tot op zekere hoogte al een rol in mijn leven. Na de jaren op AMFI is een kledingstuk voor mij iets totaal anders geworden. Over het proces van katoenbol tot kledingstuk had ik niet eerder bewust nagedacht. Een team dat nadenkt over ieder stikseltje, garen, knopen leek voor mij, en misschien met mij vele consumenten, een fabel. Een product wordt in de winkel gekocht maar de nieuwsgierigheid naar de productie ervan en/of de herkomst is nog vaak ver te zoeken. AMFI betekent voor mij een opleiding waar ik veel verschillende kennis opdoe, van Fashion tot Branding tot en met alle technische weetjes. Hoe interessant ik mode en lifestyle ook vind, ben ik van mening dat het nadenken over een collectie en het productieproces vaak oppervlakkig over kan komen. Stress hebben om een bepaalde stof, kleur, stiksel of wassing is kenmerkend voor deze branche. Maar daarnaast is er veel meer gaande in de wereld en ook in de branche. Mode en productie is interessant. aar mij geeft het nu nog te weinig voldoening voor de toekomst. Mijn doel is mijn bijdrage te leveren om ook met deze branche meer voor de toekomst van ons allen en de leefomgeving te kunnen betekenen.

7

1.3 “20 weken Kuyichi” Het besef dat iets voor de mensheid en de modebranche willen betekenen goed samengaat, werd versterkt door mijn stageperiode bij het kledingmerk Kuyichi in Haarlem. 20 Weken heb ik tijdens mijn zgn. meeloopstage op de productieafdeling gewerkt. Kuyichi is een maatschappelijk verantwoord kledingmerk. Naast stijl en mode houdt het bedrijf ook veel rekening met eerlijke handel en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Er zijn veel facetten, waar dit hippe kledingmerk op inspeelt. Zoals eerlijk betaalde katoenboeren, zo min mogelijk milieuvervuiling bij productie en logistiek en de verwerking van zoveel mogelijk biologische katoen in de collectie. Nadenken over verschillende keuzes bij een productieproces en niet altijd primair de winst. Het belangrijk vinden dat de productie eerlijk en veilig gebeurt. Dit is voor mij maatschappelijk verantwoord ondernemen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is de toekomst. De mode kan hier niet meer onderuit. Het productieproces van kleding is een grote bron van vervuiling en brengt veel schade aan het milieu, mensheid en dierenrijk. Daarom zal in de toekomst maatschappelijk verantwoord ondernemen niet meer dan normaal zijn. En hieraan wil ik graag meewerken.

1.4 Aanleiding tot onderwerp en probleemstelling In mijn vierde en tevens laatste jaar van Fashion Management, was voor mij duidelijk dat maatschappelijk verantwoord ondernemen een belangrijk onderdeel van mijn scriptie zou worden zijn. Mijn stage bij Kuyichi liet mij inzien dat er meer is dan alleen mode. Mode wordt gemaakt door mensen. Mode heeft veel invloed op de wereld, maar helaas is in de meeste gevallen deze invloed toch negatief. Als toekomstig fashion -manager wil ik mijn bijdrage aan deze wereld leveren door op een andere – goede - manier de mode te benaderen. Mijn passie voor kleding is groot en het productieproces van het eindproduct vind ik zeer interessant. Na bijna vier jaar lang les over het vakgebied rond kleding, is mijn interesse in andere takken van de mode gegroeid. Het idee om mijn andere passie, schoenen, in mijn eindscriptie te betrekken, ontstond. Als het gaat om mode gaat, vind ik schoenen naast kleding een heel belangrijk product. Wanneer je schoenen goed verzorgt, zijn ze voor groot deel van je leven te gebruiken. De schoen is een duurzaam product, als je over gebruiksduur spreekt. Op gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen kan de schoenenbranche nog veel leren. Zo is de keuze voor het onderwerp van mijn scriptie tot stand gekomen. Beter kan het niet, de combinatie van maatschappelijk verantwoord ondernemen en mijn passie voor schoenen. De onderzoeksvraag die centraal staat luidt: “Is er vraag vanuit de consument, naar een modieuze maatschappelijk verantwoorde schoenencollectie of schoenenmerk op de huidige schoenenmarkt?”

8

De volgende subvragen zullen mijn hoofdvraag ondersteunen. Zij zullen tot een antwoord op de hoofdvraag leiden.

“Wat zijn de ontwikkelingen op de huidige markt wat betreft maatschappelijk verantwoord ondernemen?” “In hoeverre leeft maatschappelijk verantwoord ondernemen onder de consument?” “Hoe ver zijn de ontwikkelingen op de huidige schoenenmarkt m.b.t. maatschappelijk verantwoord ondernemen?”

1.5 Onderzoeksmethode Het is belangrijk dat er een bruikbaar en rationeel antwoord op de onderzoeksvraag komt. Ik zal daarom het onderwerp op verschillende manieren onderzoeken, zowel kwalitatief als kwantitatief. Ik maak hierbij gebruik van enquêtes onder de consument en interviews met winkeliers, schoenmerken en grootwinkelketens. De visies van de verschillende groepen zijn voor mij erg belangrijk om in mijn scriptie te verwerken. Zo zal een duidelijk beeld over het onderwerp naar voren komen, dat verder in mijn onderzoek van de probleemstelling en het vinden van oplossingen een rol zal spelen. Verder zal ik desk research verrichten naar actuele bestaande en gebruikte informatie op internet, de media en de literatuur. Hieronder vallen bronnen als de krant, magazines, actuele tv programma’s en dergelijke. Naast het gebruik maken van de informatiebronnen die eerder benoemt zijn, zullen mijn subvragen ook onderdeel zijn van mijn onderzoeksmethode. Ze helpen mij een weg te vinden door alle verkrijgbare informatie en geven een duidelijke lijn die ik moet volgen.

1.6 Doel van de afstudeeropdracht Uiteindelijk wil ik met mijn onderzoek en het schrijven van deze scriptie helder krijgen of er vraag is naar een modieus maatschappelijk verantwoord schoenenmerk of een schoencollectie die vanuit deze visie geproduceerd wordt. De mening van de consument is hierbij van groot belang. Ik verwacht dat het antwoord op mijn onderzoeksvraag positief zal zijn.

1.7 Hoofdstukindeling De verkregen informatie wordt in hoofdstukken met verschillende paragrafen verwerkt. Hieronder worden de hoofdstukken in het kort omschreven. Hoofdstuk 2 Consument, milieu en maatschappelijk verantwoord ondernemen Hoe leeft op dit moment M.V.O. in de verschillende bedrijfstakken en met name in de mode toegespitst op kledingproductie. Ook zal in het kort beschreven worden wat de huidige situatie in de schoenenbranche is op gebied van productie en het gebruik van de voor het milieu schadelijke stoffen is.

9

Tevens wordt de handelwijze van de consument als het om M.V.O. beschreven. Wat doet de consument om ervoor te zorgen dat het in de toekomst beter zal gaan met de wereld? Hoofdstuk 3 Huidige productie van schoenen In dit hoofdstuk wordt de huidige manier van produceren van de schoen omschreven. De verschillende productiepunten worden onder de loep genomen. Er wordt beschreven wat er exact gebeurt en wat nu precies zo schadelijk in dit productieproces is. De motivatie voor dit hoofdstuk is om u als lezer in te laten zien waarom het van belang is dat de schoenenbranche ook maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat. Het is belangrijk dat u als lezer inziet en herkent wat de problemen zijn.

Hoofdstuk 4 Huidige markt van maatschappelijk verantwoorde schoenen In dit hoofdstuk wordt de huidige maatschappelijk verantwoorde schoenenmarkt beknopt omschreven. Er wordt enige verdieping gegeven t.a.v. verschillende grote merken en ketens die op deze markt opereren. Er zal worden aangetoond dat er in de schoenenbranche op dit gebied nog een veel geleerd en veranderd kan worden.

Hoofdstuk 5 Maatschappelijk verantwoord ondernemen op de politieke agenda In dit hoofdstuk zal de probleemstelling toegespitst worden op de politiek. Waarom kan in de schoenenbranche vandaag de dag nog steeds op zo’n niet maatschappelijk verantwoorde manier produceren? Welke rol speelt de politiek?

Hoofdstuk 6 Een kostenplaatje? In dit hoofdstuk zal de verschillen in productie vergeleken worden als we over het financiële aspect spreken. In hoeverre wordt door verschillende bronnen bepaald? Hoofdstuk 7 Resultaten enquête consument In dit hoofdstuk zal aan de hand van verschillende grafieken de visie van de consument over maatschappelijk verantwoord ondernemen verduidelijkt worden. Er wordt beschreven in welke mate maatschappelijk verantwoord ondernemen bij de consument leeft en of er behoefte aan een maatschappelijk verantwoord schoenenmerk of schoencollectie is.

Hoofdstuk 8 Conclusie Tot slot zal er een conclusie getrokken worden uit alle ervaringen, bevindingen en uitkomsten van de vorige hoofdstukken. Er zal met een SWOT analyse de conclusie verduidelijkt worden en aangetoond worden of een maatschappelijk verantwoord schoenenmerk of collectie haalbaar is.

10

2. Consument, milieu en M.V.O. Global warming is een feit. Al Gore heeft er een bekend begrip van gemaakt. Het gaat slecht met de wereld en als we Gore moeten geloven, zal het tegen de tijd dat mijn medestudenten en ik oud zijn, met de wereld dusdanig slecht gaan dat we er niet op kunnen leven. De consument moet tot actie aangespoord worden in de hoop het vergaan van de wereld te vertragen en hopelijk te beëindigen.

2.1 De consument Wat betreft het verbeteren van de wereld zijn veel consumenten nog wat onwetend. Hoe kunnen we bijdragen bij het verbeteren van de wereld (het milieu, de mensheid enz.)? Over deze vraag wordt door de consument nog te weinig nagedacht. . Het begrip “Groen”, “het milieubewust leven en kiezen voor producten en diensten die hieraan meewerken” is bekend; alleen wordt er nog te weinig naar geleefd. Op dit probleem wordt door de media en andere informatiebronnen ingespeeld door veel “groen” in hun programma’s te verwerken. De kijkers en lezers wordt getoond hoe makkelijk het is om een steentje bij te dragen aan de verbetering van de toekomst van deze wereld. Het gebruik van het begrip “groen” is in sommige gevallen zelfs een pr stunt. Door het begrip veel in programma’s te verwerken krijgt de consument ook duidelijk te zien dat het begrip “groen” niets met het “geitenwollen sokken” imago meer te maken heeft. De vraag blijft, waarom nog niet alle consumenten voor het bewuste en vaak gezondere leven kiezen. Klopt het, dat de consument van mening is, dat het allemaal niet nodig is? Kost het teveel moeite, of is het te duur? Na het lezen van veel artikelen is duidelijk geworden, dat een groot deel van de consumenten met de maatschappelijk verantwoorde producten bekend is. Een deel van deze groep consumenten leeft al bewust en kiest voor de “groene” producten, terwijl het andere gedeelte nog in het donker tast. Vaak weet de consument niet wat de markt al aan kan bieden en waar de producten en diensten te verkrijgen zijn. De ingevoerde keurmerken proberen de consument hierbij te helpen, maar maken het tevens ook moeilijker. Van alle keurmerken, die er nu zijn, is er geen, die het welzijn van zowel milieu, dieren en mens overkoepelt. Hierdoor moet de klant alsnog kiezen tussen de voor hen belangrijkste aspecten. Maar wat is “groen” leven nu eigenlijk? Uit onderzoek blijkt dat veel consumenten deze vraag nog niet goed kunnen beantwoorden.

11

2.2 “Groen” leven “Groen” leven is bewust leven. Weten waar je voor kiest als je een product of dienst koopt. Bekend zijn met de gevolgen van je keuze is een goed begin, maar bewust kiezen voor een product dat bij de productie ervan minder schade heeft aangericht, is een “groene” keuze. Het is toe te passen op verschillende gebieden, zoals huisvesting, de leefomgeving, arbeid, consumeren, onderwijs, invulling van vrije tijd, vakantie en zakelijk reizen. Een nobel streven dus. Te vaak heeft de consument geen besef van de grote schade die een bepaald product aan het milieu of het welzijn van de mens kan aanbrengen. Er wordt gewoonweg niet over nagedacht. Neem bijvoorbeeld de kledingbranche, waarbij nog te vaak de omstandigheden bij de productie verschrikkelijk zijn en waarbij veel schadelijke stoffen vrij kunnen komen. De schadelijke stoffen zijn niet alleen slecht voor het milieu, maar ook voor de werknemers. Zij worden vaak blootgesteld aan hoge hoeveelheden chemicaliën die veel schade kunnen aanrichten aan de gezondheid. Om erachter te komen wat er in het product zit, of het nu om kleding gaat of andere producten, kunnen tegenwoordig verschillende organisaties geraadpleegd worden. Zij kunnen veel informatie verstrekken en soms ook andere suggesties en adviezen geven voor een gezondere en betere keuze. Goede Waar&Co is zo’n organisatie, die zich inzet om de consument op de hoogte te stellen van de schade, die het aangekochte product de wereld heeft aangericht. Daarnaast geven ze de consument ook de gelegenheid te onderzoeken wat de herkomst van het product is en of er een beter alternatief is.

2.3 Eerlijke kleding Inmiddels is het wel bekend, dat de kledingbranche zeker bij de productie een grote vervuiler is. Het wordt de consument nog niet gemakkelijk gemaakt met de keuzes in maatschappelijk verantwoorde kleding. Het moet er leuk uitzien, maar ook betaalbaar zijn. Gelukkig wordt dit wel steeds makkelijker. Veel merken en ketens kunnen er niet meer omheen. Zij spelen in op deze nieuwe manier van ondernemen. Het heeft lang geduurd, maar de maatschappelijk verantwoorde mode begint vorm te krijgen en kan benoemd worden tot “hip”. Duitsland, Engeland en Scandinavië lopen erg voor met maatschappelijk verantwoorde mode. Deze landen produceren al veel kleding van grondstoffen die door gecontroleerde biologische teelt verkregen zijn. Andere landen kunnen hier nog veel van leren.

2.3.1 Huidige arbeidsomstandigheden De arbeidsomstandigheden bij de productie van kleding zijn matig tot slecht. Door de Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties zijn verschillende arbeidsnormen ontwikkeld waar bedrijven zich aan kunnen en eigenlijk moeten houden. Er zijn 8 standaardnormen die in ieder kleding producerend bedrijf centraal zouden moeten staan. Er zijn enkele landen waar deze normen niet standaard zijn ondertekend. Dit is terug te vinden in de gedragscodes, ook wel code of conduct genoemd, die binnen een bedrijf gehanteerd worden.

12

De normen waar de Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties over spreekt , zijn: - Recht op (vakbond)organisatie en collectieve onderhandeling - Geen dwangarbeid - Geen discriminatie - Geen kinderarbeid - Uitbetaling van een leefbaar loon - Een maximum aantal werkuren per week - Een gezonde en veilige werkplek - Recht op arbeidszekerheid Een bedrijf kan zich aansluiten bij een organisatie die deze gedragscodes door de jaren heen blijft controleren. Of de aangesloten bedrijven zich daadwerkelijk houden aan de ondertekende gedragscode, kan via MSI gecontroleerd worden. MSI is een “multistakeholder” initiatief waarbij alle betrokken partijen worden vertegenwoordigd.

2.3.2 Wat moet er veranderen? Bekend is dat goede arbeidsomstandigheden en eerlijke handel geen overbodige luxe zijn in de modebranche. In heel veel landen zijn zaken als maximale werktijden en minimum leeftijd niet eens bij de wet geregeld! Omdat er weinig toezicht is, wordt veel van het aanbod op de markt onder verschrikkelijke omstandigheden geproduceerd. Veel merken en ketens zijn vandaag de dag hiervan op de hoogte. Er wordt steeds meer getracht hier een stokje voor te steken. Zij sluiten zich vaker aan bij een vakorganisatie, die de bedrijven helpt bij het reorganiseren en het opzetten van een eerlijke en goede productie, waarbij mens, milieu en welzijn van de maatschappij hoog in het vaandel staan. Hieronder enkele bekende organisatie, die zich richten op het verbeteren van de omstandigheden rond de kledingproductie. Vreemd genoeg houdt geen van deze organisaties zich nog niet of slechts zeer beperkt bezig met het verbeteren en het reorganiseren van de schoenproductie. In ieder geval niet zodanig intens als bij de kledingbranche. Made-by Made-by is een voor de consument opgezet label, welke aantoont dat de kleding die op de markt gebracht wordt, o.k. is. Ze richten zich op milieu en arbeidsomstandigheden in de gehele productieketen. “O.k.” houdt dat het artikel op een duurzame manier geproduceerd is. Merken, die bij Made-by aangesloten zijn, gebruiken allen biologisch katoen en werken volgens een sociale gedragscode met de naaiateliers. Merken van Made-by zijn te herkennen aan de blauwe knoop of een extra label dat in het kledingstuk is genaaid. De organisatie ondersteunt merken bij het reorganiseren en opschonen van het productieproces. Ze stellen samen met de merken een strategie en actieplannen op om dit doel te bereiken. Samen met Solidaridad geven ze advies op gebied van fair trade en milieu. Ook geven ze tips waar op een duurzame en eerlijke manier geproduceerd kan worden. Hieronder vallen de leveranciers van biologische katoen, de spinners/spinnerijen en de naaiateliers. Made-by heeft ook vele netwerken binnen verschillende landen met vakbonden en experts op gebied van sociale omstandigheden en milieu omstandigheden. 13

De schone kleren kampagne De Schone Kleren Kampagne werkt sinds 1989 aan voorlichting over de omstandigheden in de kledingindustrie. Zij geeft het Nederlandse publiek de mogelijkheid zelf bij te dragen aan verbetering. Het is een onderdeel van Clean Clothes Campaign, die in 12 landen actief is. Als doel hebben zij de verbetering van de arbeidsomstandigheden in de wereldwijde kledingindustrie. Een leefbaar loon, een inkomen dat in de basisbehoefte van een familie voorziet, is een van de rechten uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Erg weinig werknemers in de kledingindustrie (voornamelijk vrouwen) verdienen iets dat ook maar in die richting komt. SKK richt zich naast de consumenten ook op bedrijven en overheden. Ze willen dat ook zij hun verantwoording nemen en de arbeiders in de productielanden ondersteunen.

Goede Waar & Co Goede Waar & Co is een consumentenvereniging voor mens-, dier- en milieuvriendelijk (duurzaam) consumeren. Het doel van de organisatie is het aansporen van de consument tot het verduurzamen van de maatschappij. Zij doen dit door de consument te motiveren tot het kopen van mens-, dier- en milieuvriendelijke producten. Om de consument te bereiken verstrekken ze informatie over de duurzaamheid van verschillende producten. Het stimuleert tevens de vraag naar verantwoord geproduceerde producten en vergroot het milieu bewust zijn van de consument.

2.4 Maatschappelijk verantwoord ondernemen Ook al is M.V.O niet wettelijk verplicht, duidelijk is dat men in de toekomst niet meer om maatschappelijk verantwoord zijn heen kan, het lijkt zelfs een hype! Maar wat houdt dit begrip nu eigenlijk in? Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat voor evenwicht tussen financieel economische doeleinden, sociaal welzijn en het milieu, ook wel de 3 P’s: People, Planet en Profit. Bedrijven willen gewoon geld verdienen, waarbij vaak het milieu en het welzijn van anderen onbelangrijk gevonden wordt. Maar is dat nu ook zo? Zonder gezonde wereld zal op de lange termijn minder winst gemaakt kunnen worden. Het is dus van belang dat er een goede balans gevonden wordt tussen 3 P’s .

2.4.1 De betekenis van de definitie ”M.V.O.” De wereld verandert. Consumenten, klanten, zakenrelaties, buurtbewoners of het personeel, kijken steeds kritischer naar bedrijven en de wijze waarop in de bedrijven gehandeld wordt. Het opnieuw bekijken en misschien wel aanpassen of veranderen van de wijze van ondernemen is van belang om tegenwoordig sociaal en financieel te kunnen overleven. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een must en houdt zakendoen met aandacht voor mens, maatschappij en milieu, dus met de drie P’s, in. Maatschappelijk verantwoord ondernemen omvat verschillende begrippen, namelijk; maatschappelijk betrokken ondernemen, duurzaam ondernemen of ethisch ondernemen. Veel bedrijven zijn bekend met M.V.O., maar tasten vaak nog in het duister en weten niet goed hoe het toegepast kan worden. Het komt er eigenlijk op neer dat een bedrijf aandacht heeft voor de maatschappij waarin het opereert. 14

Wat altijd centraal zal staat bij M.V.O. is de volgende definitie: “ M.V.O. is structureel de verwachtingen van de belanghebbenden afwegen, met als doel een maximale toegevoegde waarde voor én de onderneming én mensen én het milieu, en daar open over zijn.”

Bij maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn verschillende facetten van belang. Hieronder volgen onderdelen die een groot deel uitmaken bij maatschappelijk verantwoord ondernemen: -

Belanghebbenden

Belanghebbenden zijn de groepen die invloed op de onderneming hebben of die door de onderneming beïnvloed worden. De primaire belanghebbenden van een onderneming zijn werknemers en aandeelhouders. Een andere belangrijke belanghebbende waar elke onderneming mee te maken heeft, is de consument. Een onderneming kan ook nog te maken hebben met belanghebbenden zoals: leveranciers, overheden en de omgeving. -

Verwachtingen

Belanghebbenden hebben altijd belangen bij een organisatie. Deze belangen vertalen zich in, meer of minder concrete verwachtingen richting de onderneming. De verwachtingen worden vergeleken met de actuele waarnemingen binnen het bedrijf die vervolgens tot een oordeel kan leiden. Een negatief oordeel (de verwachtingen worden niet waargemaakt) leidt tot actie. -

Maximale toegevoegde waarde

Het doel van maatschappelijk verantwoord ondernemen is het maximaliseren van alle bedrijfsprocessen en doelstellingen. Het streven deze aspecten zo goed mogelijk op elkaar afstemmen en er voor te zorgen dat er evenwicht tussen allen is. -

3 P’s:: People, Planet, Profit

Het combineren van de 3 P”s, drie belangrijke punten, is het belangrijkste binnen een maatschappelijk verantwoorde organisatie. Ieder aandachtsgebied weegt even zwaar. Winst op zich blijft een heel belangrijk doel voor een bedrijf/organisatie en wordt niet vervangen door een van de andere belangrijke P’s. De drie doelen vullen elkaar netjes aan. Bewezen is dat ondernemingen die zich bewust richten op de drie doelen, uitstekende en constante resultaten kunnen behalen, op zowel mensen, als aarde, als winst. -

Afwegen

De belanghebbenden van een organisatie kunnen zeer uiteenlopende en verschillende verwachtingen hebben. Dit kan soms tot moeilijke en ingewikkelde keuzemomenten voor een organisatie leiden. De keuze uit wat belangrijker is en waarvoor eerder gekozen wordt, hangt af van de ethiek van de directie en de normen en waarden die binnen de organisatie gewaarborgd zijn. -

Structureel

MVO is geen eenmalige actie van het bedrijf of waar het bedrijf een zichzelf staand project van maakt. Het is een onderdeel van de bedrijfsvoering, een lange termijn strategie. In de bedrijfsvoering is MVO terug te vinden bij het afwegen van beslissingen over de toegevoegde waarde aan de 3 P’s. De lange termijn strategie wordt normaal gesproken beïnvloed door de bank en aandeelhouders, maar de maatschappelijk verantwoorde onderneming laat zich ook beïnvloeden door andere belanghebbenden. 15

-

Open

“Eerst zien dan geloven”, is iets wat bij belanghebbenden in het vaandel staat. Als de onderneming daadwerkelijk maatschappelijk verantwoord erkend wil worden, moet er open kaart gespeeld worden. Openheid over de afwegingen en resultaten is dus zeer belangrijk.

Bij maatschappelijk verantwoord ondernemen houdt het bedrijf rekening met verschillende aandachtspunten, zoals - Personeel - Consumenten, klanten en afnemers - Leveranciers - Buurt, wijk en regio - Samenleving in het algemeen - Concurrenten - Aandeelhouders

2.5 Cradle to cradle Een nieuwe manier van maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen is het cradle to cradle (C2C) principe. Hierbij wordt gebruik van het meest duurzaam produceren. De techniek is bedacht door chemicus Michael Braungart en architect William McDonaugh. Deze manier van produceren gaat er vanuit, dat alle materialen van een product volledig herbruikbaar zijn en afbreekbaar. Bij cradle to cradle gaat men verder dan in het normale recyclingproces, waarin een afvalproduct tot een nieuwe grondstof verwerkt wordt om er vervolgens een nieuw product van te maken. In de meeste gevallen verliest de nieuwe grondstof bij de verwerken aan kwaliteit. Dit is bij cradle to cradle niet het geval. In tegendeel, bij C2C wordt de kwaliteit van het nieuwe materiaal juist beter en is er sprake van upcyclen in plaats van downcyclen. C2C is de meest nieuwe manier van ondernemen. Er wordt veel rekening gehouden met geschikte materialen en procedures. Produceren zonder kwaliteitsverlies en restproducten staat zeer centraal. Het afval van de restproducten vormt bij C2C “voedsel” voor een nieuw product. De reden hiervan is dat de afvalstoffen in hun eigen kringloop gerecycled worden. Bij C2C wordt onderscheid gemaakt tussen twee verschillende kringlopen, namelijk: de biologische en de technische. De biologische kringloop is de kringloop van organische stoffen die na gebruik te composteren zijn. De technische kringloop is de kringloop van onderdelen van producten die blijven circuleren als waardevolle grondstoffen in de industrie.

Een interessant voorbeeld van C2C in de kledingbranche: “Een bedrijf heeft het eerste biologische afbreekbare t-shirt ter wereld ontwikkeld. Het t-shirt bevat geen schadelijke chemicaliën. Bovendien maakt de samenstelling het t-shirt huidvriendelijk, ook voor mensen met allergieën. Het t-shirt is gemaakt van volledig organische grondstoffen. De stof, het naaigaren en het label zijn gemaakt van 100% biologische katoen. De stof is behandeld met natuurlijke kleurstoffen die geen schadelijke chemicaliën bevatten. Na het gebruik van het t-shirt, verteert hij binnen een half jaar op de composthoop en levert het waardevolle voedingsstoffen op. Op deze manier wordt de kringloop gesloten.” Bron:http://www.kvk.nl/regio/denhaag/maatschappelijkverantwoordondernemen/090_Cradle_to_cradle/ontwerpregelsc2c/def ault.asp

16

Als het in de kledingbranche lukt, moet het ook in de schoenenbranche lukken. Zo gezegd zo gedaan. Nike komt in 1990 met een soort gelijke manier van recyclen. Re-use-a-shoe , een programma waarbij je oude schoenen van welk merk dan ook, in Nike grind kunt laten omzetten. Grind is een materiaal dat wordt gebruikt op sportvelden, speelplaatsen en zelfs voor nieuwe producten als schoenen en kleding. Reuse-a-shoe heeft sinds 1990 al meer dan 21 miljoen schoenen verzameld en verwerkt, ook het restafval van de productie valt hieronder.

2.6 Het schadelijke productieproces van de schoen In tegenstelling tot de schoenenbranche heeft de kledingbranche al aardig op het maatschappelijk verantwoord ondernemen ingespeeld. Er zijn nog erg weinig schoenmerken die op deze manier, M.V.O., hun schoenen produceren. De reden is niet echt duidelijk. Inmiddels is wel bekend hoe schadelijk en milieuvervuilend de productie van schoenen is. Het looiproces van het leder is een van de meest schadelijke en vervuilende processen in de productie van schoenen. Het leder wordt bewerkt met verschillende chemicaliën die ervoor zorgen dat de huiden niet zullen rotten en voor ongeveer 1000 jaar biologisch niet meer afbreekbaar zullen zijn. Hoewel veel mensen denken een natuurlijk product gekocht te hebben als het van leder is, is het tegendeel de waarheid. Na alle bewerkingsprocessen is leder alles behalve natuurlijk. Bij maatschappelijk verantwoorde schoenen worden de schadelijke processen zoveel mogelijk vervangen door biologische en minder schadelijke alternatieven. Er zijn tegenwoordig technieken die het milieu weinig tot niet aantasten en, evenals de chemicaliën, voor mooi leder zorgen. Veel schoen producerende bedrijven kiezen hier nog niet voor, omdat het vaak te veel moeite en geld kost. Ook is het nog niet bekend is wat de resultaten op de lange termijn zullen zijn. In het volgende hoofdstuk zal het proces van de schoenenproductie nauwkeurig worden toegelicht.

17

3. Huidige schoenproductie De kwaliteit van het gebruikte materiaal bepaalt voor een belangrijk deel de elegantie en duurzaamheid van schoenen. Het beste materiaal voor het maken van schoenen is tot vandaag nog steeds leder. Leder beschermt, is bestand tegen weersomstandigheden, ventileert en is goed te bewerken. Er zijn verschillende soorten leder, zoals rund (koe, stier, os en kalf), paard, geit en hert voor de productie van schoenen te gebruiken,. Naast deze ledersoorten zijn er uiteraard ook bijzondere, exclusieve, soorten die vanwege de wet- en regelgeving minder voorkomen, zoals olifant, krokodil, hagedis en vis, struisvogel en kalkoen. In de veeteelt en vleesverwerkende industrie is de huid restafval en wordt als een nevenopbrengst beschouwd. In de huidenhandel wordt er nog geen onderscheid gemaakt in herkomst (biologische of conventionele veeteelt). (Zie bijlage 1 Schematisch overzicht productieproces)

3.1 Het productieproces Zodra de huiden van de karkassen verwijderd zijn, worden ze via de huidenhandel aan de looierij verkocht waar ze tot leer verwerkt worden. In tegenstelling tot wat meestal gedacht wordt , kent de omzetting van huid tot leer, afhankelijk van de leersoort, wel 30 tot 50 bewerkingsfasen. Het hele proces duurt tegenwoordig minimaal 3 weken (vroeger maanden en voor zoolleder meer dan een jaar). Het looien van huiden is zeer belastend voor het milieu. Bij dit proces worden chemicaliën gebruikt en het watergebruik en hoeveelheid (chemisch) afval is groot. Bij het looien wordt veelvoudig gebruik gemaakt van chroom, aluminium, en titaanzouten. Na het looien wordt het leer nog uitgewrongen en gesplit en op de juiste dikte geschaafd. Daarna kunnen er nog verschillende chemische en mechanische handelingen plaatsvinden, afhankelijk van het gewenste gebruik en de look. Een alternatief is plantaardig looien met looistoffen, die gewonnen worden uit hout, schors en vruchten. Een negatief punt is bij deze procedure is dat het leder iets stugger wordt. Daarom wordt plantaardig gelooid leder veel gebruikt bij het maken van zolen en sporadisch bij het maken voor schachten in de schoenproductie. Als het productieproces afgerond is gaat het leer naar de schoenfabriek. In de volgende subparagraaf zal ik kort het proces van looien belicht worden. Dit omdat dit proces het meest schadelijke onderdeel in de productie van schoenen is. 18

3.1.1 Looien Voordat de huiden kunnen worden gelooid, moeten ze eerst voorbereid worden. De werkwijze is al eeuwen lang hetzelfde gebleven, zowel in de moderne fabrieken als in de traditionele. De voorbereiding De lederhuid (het uiteindelijke leder) bestaat uit vele fijne en grovere vezels. In een dwarsdoorsnede zijn deze twee delen zelfs met het blote oog te zien. De bovenste laag noemt men de nerflaag en is karakteristiek door zijn poriën, kleine littekens door steken van insecten, de haargangen en vetklieren. Onder deze unieke laag bevindt zich de netlaag. Deze bestaat voornamelijk uit ontelbare kruisende vezelbundels die voor de duurzaamheid en de sterkte van het leer zorgen. De lederhuid bestaat voor ongeveer 90% uit eiwitten, waarvan het grootste deel uit collageen bestaat. Collageen zorgt ervoor dat de huid gemakkelijk water opneemt en dat de stoffen waarmee de huiden behandeld worden gemakkelijk worden opgenomen. De eerste fase van het looiproces is het weken van de ruwe huiden. Dit gebeurt in grote waterkuipen of baden. De vervuiling en conserveringsmiddelen worden hiermee van de oppervlakte verwijderd. Tevens wordt zo het oorspronkelijke vochtgehalte van de huiden weer hersteld. Het water, dat voor dit proces wordt gebruikt, bevat veel kalk. De huiden blijven ongeveer 20-24 uur weken waarna de twee overbodige lagen van de huid makkelijk te verwijderen zijn. Dit verwijderen, ook wel ontvlezen genoemd, gebeurde vroeger met de hand en was het meest energierovende werk. Tegenwoordig gebeurt dit met machines die de huid ontdoen van het onderhuidse bindweefsel. Om de huiden goed schoon te kunnen maken, worden de huiden behandeld met kalk of natriumsulfide. Het zorgt ervoor dat de haren van de huid los gaan zitten en gemakkelijk te verwijderen zijn. De vleeszijde van de lederhuid komt nu tevoorschijn. Na dit proces wordt met grote messen de opperhuid verwijderd, waardoor de mooie nerfzijde van de huid te zien is. Om de twee oppervlaktes zo schoon mogelijk te krijgen worden de huiden opnieuw met de hand en een vilmes schoongemaakt. De huiden die na deze processen tevoorschijn komen heten nu bloten. Ze worden grondig gecontroleerd op kwaliteit en daarna gesorteerd, want alleen nadat al deze processen zijn afgerond zijn is de ware kwaliteit van de huiden te bepalen.

Het daadwerkelijke looien Voordat de huiden echt het looiproces ingaan, ondergaan de bloten nog twee fasen. Allereerst moeten de huiden nog ontdaan worden van alle kalk. Dit gebeurt met zoutzuur, zwavelzuur of melkzuur en veel water om de huiden te neutraliseren. Hierna worden de huiden gebeitst. Dit gebeurde vroegen door uitwerpselen van honden, kippen of vogels. Vandaag worden eiwitafbrekende enzymen gebruikt. Ook wordt dit gedaan om ervoor te zorgen dat de huiden de looistoffen zo goed mogelijk opnemen. Vervolgens worden de huiden gesplit in verschillende lagen, hieruit komt de meest waardevolle laag die uiteindelijk als het leder voor schoenen zal functioneren, nl. de nerfzijde. Voor deze voorbereidende fasen wordt heel veel water gebruikt. Het afvalwater veroorzaakt grote schade is voor het milieu. En dan moet het meest schadelijke gedeelte van de productie van leder nog starten, namelijk: het looien. 19

Het verschil tussen een gelooide huid en een ruwe huid is, dat is het niet vergaat als het in een natte situatie komt. De gelooide huid wordt niet hard of broos. De gelooide huid zal bij blootstelling aan hitte niet rotten. Belangrijk is dat na de looiing het leder zijn kwaliteit en duurzaamheid behoudt. Veel hangt geheel af van de kwaliteit van de looiing. Het leer gaat na dit proces nog vele andere volgen. Er wordt in het leer gespijkerd, het wordt opnieuw gevormd en ook opnieuw geweekt. Het is hierbij belangrijk dat het leer zijn elasticiteit, sterkte, zachtheid en ventilatievermogen behoudt.

- Plantaardig looien Voorheen (19e eeuw) werd zowel het bovenleer en het zoolleer van de schoen op plantaardige manier gelooid. Dit gebeurde met onder andere stoffen van de bast van eiken of dennen, kastanjehout, sumakbladeren of galappels. De huiden werden hiermee duurzaam en soepel gemaakt. Plantaardig gelooid leder is te herkennen aan zijn geelachtige beige kleur. Tegenwoordig komt dit plantaardig looien voornamelijk voor bij het verkrijgen van zoolleder.

- Chroom looiing In het oude Egypte werd gebruik gemaakt van minerale looiing, wat ook wel chroom looiing genoemd. Hierbij werd voornamelijk aluin en kookzout gebruikt. De moderne manier van minerale looiing met chroomzout kwam in 1858 tot stand en werd uitgevonden door de chemicus Friedrich L. Knapp. Sinds deze ontdekking is het plantaardige looien van huiden, voornamelijk bij kalfs-, rund- en paardenleder, vrijwel helemaal verdrongen. Tegenwoordig wordt het bovenleder van schoenen voornamelijk met chroomzout gelooid. Dit leder is tot nog toe het meest zacht in zijn soort en daarmee het makkelijkst te verwerken. Het leer is lichter, soepeler, hittebestendiger en beter te kleuren.

3.1.2 Verven Na het looien wordt het overtollige water uit het leder geperst. De looier controleert de bloten (de huiden) nogmaals op vervuiling. Daarna worden de huiden geverfd. Alle verschillende ledersoorten uit alle kwaliteitsklassen worden gebeitst met aniline kleurstoffen. Deze kleurstoffen zorgen ervoor dat het diep in de huid trekt, tot ca. 1 mm. Bij dit resultaat wordt gesproken over door en door geverfd leder. Er kan bij dit verfproces voor twee manieren gekozen worden. De eerste optie is dat de bloten in grote vaten waar organische of anorganische verfstoffen inzitten gelegd worden. Ze worden zolang gedraaid tot de verfstof geheel in het leder is getrokken. De andere optie is de bloten handmatig met een kwast of spuitpistool verven. Hierbij wordt alleen de oppervlakte van het leder gekleurd. Leder is en blijft een natuurproduct, dit zorgt ervoor dat niet ieder deel van de huid evenveel kleurstof in zich opneemt zodat er natuurlijke kleurnuances ontstaan.

20

Na het verfproces worden de huiden gedroogd waardoor ze hard worden. Om de huiden vervolgens weer zachter te krijgen worden ze gewalkt (machinaal kneden van de huiden). Om het leder mooi te laten glimmen worden ze gespoten met kleurlak op waterbasis. Het levert slijtvast en niet kwetsbaar leder op dat voor dagelijks gebruik kan worden toegepast.

3.2 De productie en zijn “zwakke plekken” Vele huiden komen uit Argentinië en Brazilië, vooral de huiden die worden gebruikt voor de luxe schoenen. Er zijn weinig schoenfabriekanten die met zekerheid kunnen zeggen wat de herkomst van de gebruikte huiden is. Het blijft onduidelijk onder welke omstandigheden de dieren gefokt en geslacht worden. Naast de huiden waarvan de herkomst nauwelijks te achterhalen, is het gebruik van alle andere materialen tijdens de schoenproductie ook een grote schadepost voor het milieu. Denk hierbij aan de lijmsoorten en hoeveelheid chemicaliën die bij de productie ervan verwerkt worden. Deze schade zal voornamelijk in het milieu en dan speciaal het water terug te vinden zijn . Het oppervlaktewater wordt aangetast, waardoor veel dieren hun plek kwijt raken, bijvoorbeeld de kikker. Het dier kan zijn eitjes niet meer kwijt op het water. De schade aan het oppervlaktewater zorgt ervoor dat ze naar beneden zakken. Door het zinken van de eitjes krijgen ze niet genoeg daglicht en sterven ze al snel. Door dit gegeven komt een hele biotoop in disbalans en gevaar, zoals de ooievaar en de lepelaar die hiervan leven. Het insectenleven dat aan de biotoop gekoppeld is kan alleen opbloeien in een juiste balans.

3.2.1 Milieu Omdat het looien altijd al een zeer milieuverontreinigde bezigheid is geweest, zijn leerlooierijen in Europa nu aan vele regels gebonden. Deze regelgeving verschilt per land. Ook is er in verschillende wet- en regelgeving de hoeveelheid reststoffen die in schoenen terug gevonden mogen worden, vastgelegd, zoals; chroom, en conserveringsmiddelen. In Nederland zijn er weinig schoenfabrikanten die een intern milieubeleid hebben. Wel is bekend dat Think!, van Haren en van Lier leer verwerkt dat op plantaardige wijze gelooid is. Het is mogelijk om leer in te kopen met een milieukeurmerk. Dit houdt in dat het leder op een milieubewuste manier is behandeld. Een bedrijf kan naast zijn milieubeleid ook een gedragsbeleid opstellen. Hierin kan vastgelegd worden welke de normen en waarden gehanteerd worden als het gaat om afvalverwerking, recyclen van oude producten, energiebesparing, verminderen van verpakkingsmateriaal, de reductie van milieu belastende stoffen, enz.

3.2.2 Arbeid In Nederland is de schoenindustrie vrijwel geheel verdwenen. Het arbeidsloon is te hoog en de milieueisen te streng. Binnen de Europese Unie worden nog wel schoenen gemaakt, zoals in Portugal, Spanje, Italië en Oost Europa. De milieueisen in deze landen zijn verschillend, maar zijn weldegelijk strenger dan de andere schoenproducerende landen, als China, Vietnam en India. In de laatst genoemde landen zijn de voorschriften op het gebied van milieu en arbeidsomstandigheden veel minder streng. 21

In veel bedrijven is een beleid ontwikkeld als het om arbeidsomstandigheden gaat. Sommige bedrijven zijn aangesloten bij het Business Social Compliance Initiative (BSCI). Het is een Europees initiatief dat de omstandigheden in productielanden verbeteren moet. Desondanks zijn er maar weinig bedrijven die alle normen in hun beleid opgenomen hebben en de regels naleven. En als ze dit wel gedaan hebben, dan is het terug te vinden in de code of conduct van het bedrijf. Hierin worden alle eisen en normen en waarden van het bedrijf in beschreven wat betreft ondernemen en productie.

3.3 Schoenen en hun land van herkomst Op dit moment wordt nog maar een heel klein deel van de schoenen op de binnenlandse markt in Nederland geproduceerd. De schoenen die nog in eigen land geproduceerd worden zijn voornamelijk uit het hoge marktsegment of in bepaalde specialisaties als bijvoorbeeld veiligheidsschoenen, waarbij de kwaliteitscontrole van groot belang is. De afgelopen tien jaar is de Nederlandse schoenproductie zo goed als gehalveerd. Naast de productie in Nederland, worden ook veel schoenen uit het hoge marktsegment in Italië, Portugal en Spanje geproduceerd. De omstandigheden zijn daar goed en zijn de productiekosten hoger, vandaar het hoge segment. Het andere deel van de schoenen op de Nederlandse markt komen voornamelijk uit het Verre Oosten en de Europese Unie. Het aandeel, dat in China tegen lage kostprijs en een korte productietijd, is de afgelopen jaren enorm toegenomen Naast China is Vietnam een van de grootste schoenproducenten. De Zuid-Europese schoenenproductie is een van de slachtoffers van China. De productie is met 10% verminderd door de opkomst van Chinese schoenproductie. De belangrijkste Europese schoenproducenten zijn Italië en Portugal. Hieronder een figuur van het aandeel in de Nederlandse schoenenimport van China en de EU. Figuur 1 Aandeel China en EU in Nederlandse schoenenimport op basis van aantal paar schoenen

Bron: CBS 2008

China blijft voorlopig de grootste productieregio. Maar omdat ook daar de munt duurder wordt en dus de lonen stijgen, moet er opnieuw in het land verder gezocht worden naar goedkopere producenten. Hierdoor zullen de transportkosten stijgen en de productietijd toenemen. Voor schoenmerken wordt het daardoor aantrekkelijker om toch de productie dichter bij huis te plaatsen, bijvoorbeeld in de EU. Omdat het korte time-to-market heeft is dit erg aantrekkelijk. Er kan snel op wisselende collecties en nabestellingen ingespeeld worden. 22

En daarnaast zorgt betere wetgeving binnen de EU ook voor betere omstandigheden en zeker als het om arbeidsomstandigheden gaat. Het begin voor een betere toekomst is in zicht! Door de grote vraag van consumenten is productie in de EU weer in opkomst. Maar ook is duidelijk dat de consument nog steeds weinig geld voor hun schoenen uit wilt geven. Het is daarom zeker belangrijk dat de consument nog veel meer met de arbeidsomstandigheden van de arbeiders in fabrieken en de vervuiling tijdens de productie geconfronteerd moet worden.

3.4 De schoenfabrieken Inmiddels is duidelijk dat China en Vietnam de landen zijn waar over het algemeen de meeste schoenen die op de Europese markt verkocht worden geproduceerd wordt. Een paar jaar geleden heeft de Europese Unie een tijdelijke importheffing ingesteld voor schoenen uit China en Vietnam van bijna 20%. Er is berekend dat de invoer van schoenen uit China de afgelopen jaren met 320 procent is gestegen, dat zijn miljarden paren. De invoer uit Vietnam is nog sterker gestegen, vooral na hun lidmaatschap bij WTO (Wereldhandelsorganisatie). China is al enige tijd lid van de organisatie WTO, die ervoor zorgt dat er meer toezicht op de productie en handel komt. Door het lidmaatschap groeide de productiemarkt in China en was al die tijd in Vietnam weinig tot geen de productie. Sinds 2008 is Vietnam lid van WTO. Er wordt in Vietnam erg positief over M.V.O. gedacht mede dankzij het lidmaatschap van de WTO. Ondanks de omstandigheden in de fabrieken zijn importeurs en schoenwinkels redelijk te spreken over de geïmporteerde schoenen. Schoenmerken blijven toch kiezen voor deze landen. Simpelweg omdat de kostprijzen lager liggen dan bij de Europese schoenfabrikanten.

3.4.1 China De arbeidsomstandigheden in de Chinese schoenfabrieken bezorgen nog steeds slapeloze nachten. China bezit nog steeds ongeveer 70% van de productie van schoenen. De wetgeving in China is niet gericht op het welzijn van de mens en maatschappij, maar nog steeds op omzet en winst. Omdat de concurrentie binnen de schoenproductie in China hoog is, worden de prijzen van producten omlaag gegooid en dus lijden de arbeiders daar uiteindelijk onder. Bekend is dat voornamelijk vrouwen in de kledingproductie werken maar ook in de schoenproductie is dit het geval. Soms werken veel vrouwen meer dan 42 uur achtereen om een order op tijd de deur uit te krijgen. Hiervoor krijgen de vrouwen per maand een minimaal loon, dat een fractie is van het loon dat de arbeiders in Italië of Portugal ontvangen. China is het land van de sportschoenproductie. Veel bekende merken zoals Nike, Adidas en Puma produceren hier hun schoenen. De inkoopprijs van deze schoenen is schrikbarend laag en de verkoopprijs ontzettend hoog. 23

Nike is een voorbeeld van een merk dat zich voorheen voornamelijk bezig hield met omzet en winst maken, dan het welzijn van de arbeiders die daarbij komen kijken. Tegenwoordig is het merk meer bewust van de omstandigheden en proberen zij op hun manier een verschil te maken door middel van projecten en andere stunts.

3.4.2 Vietnam De fabrieken in Vietnam worden omschreven als de meest moderne fabrieken op schoenproductie gebied. Per definitie houdt dit niet in dat de omstandigheden voor de arbeiders ook zo modern zijn. Veel werknemers werken, evenals in China, teveel uren voor te weinig geld. Eerlijkheid is nog ver te zoeken. Er zijn in M.V.O. grote verschillen tussen het noorden en zuiden van Vietnam. In het zuiden gaat het zaken doen soepeler dan in het noorden en is M.V.O. daarom meer geaccepteerd. Het wordt zelfs gezien als iets gewoons en vormt een onderdeel van het pakket van eisen “zakelijke afspraken” - waar een fabriek aan moet voldoen. In het noorden van Vietnam zijn de fabrieken veel meer afhankelijk. Zij zien M.V.O. als een bijzaak en koppelen het los van de kernactiviteiten van het bedrijf zelf. Het grote verschil tussen Noord en Zuid Vietnam komt voornamelijk door het communistisch verleden van het noorden en het kapitalistisch systeem van het zuiden, dat tot 1975 nog gangbaar was. Het noorden is afhankelijk van de regering en dienen te leven en werken naar de maatstaven van de regering om steun te krijgen in de bedrijfsprocessen. Omdat het grootste gedeelte van de aangeboden schoenen in de EU voornamelijk uit deze twee landen komen, is het vrijwel onmogelijk om de productie te verplaatsen naar landen waarbij de wetgeving wat betreft arbeidsomstandigheden beter is. Het is daarom belangrijk dat importeurs en winkeliers voor productiebedrijven, die werken met reglementen die zijn vast gelegd bij de handelsorganisaties, kiezen. Hieronder vallen dus ook de arbeidsrechten. Zo kun je als consument ook invloed hebben op het welzijn van de maatschappij in deze landen. Deze keuze hoeft voor bedrijven per definitie niet meer geld of tijd te kosten.

24

4. Huidige markt van maatschappelijk verantwoorde schoenen Maatschappelijk verantwoorde schoenen zijn niet alleen schoenen die op een eerlijke en milieu bewuste manier zijn geproduceerd, maar zijn bijvoorbeeld ook bewust verpakt en vervoerd. Alle facetten die te maken hebben met de productie van de schoen tot deze schoen in de winkel ligt, hebben te maken met verantwoordelijk en bewust ondernemen. Inmiddels is bekend dat de markt van maatschappelijk verantwoorde schoenen nihil is. Er is weinig keuze. Het huidige aanbod is voornamelijk gericht op hetzelfde publiek, namelijk de “alternatieve” volwassene tussen de leeftijd van 30 tot 60. De merken die in dit hoofdstuk naar voren komen zijn nog klein en richten zich wederom niet op het grote publiek. Het zijn voornamelijk schoenen met een uitgesproken uiterlijk en stijl. Naast de merken zullen ook de grote winkelketens die op de markt opereren beschreven worden. Het zijn bedrijven met vaak meer dan tien vestigingen en eigenlijk is het daarom belangrijk dat ze maatschappelijk verantwoord ondernemen. In dit hoofdstuk zal naar voren komen hoe deze winkelketens werken en of ze rekening houden met meer dan alleen de omzet en winsten.

4.1 Verantwoorde schoenenmerken De gevonden merken die in deze paragraaf toegelicht worden, zijn op alle aangegeven maatschappelijk verantwoorde punten in orde bevonden. Aan de hand van een aantal standaard onderzoekspunten zullen de merken in kaart gebracht worden en geanalyseerd. De punten die bij ieder merk aan bod komen zijn: - Merk omschrijving - Doelgroep - Collectie samenstelling - Verkooppunten - Prijsklasse Na een zoektocht op internet en uit gesprekken met winkeliers en consumenten zijn verschillende merken naar voren gekomen die menen maatschappelijk verantwoord te zijn. De consument kent de merken. En er is een redelijk aanbod in winkels. De merken, die in dit hoofdstuk toegelicht worden, lopen uiteen van sneakers tot handgemaakte schoenen tot sportieve alternatieve modellen: - El Natura Lista - Simple shoes - Veja sneakers - WornAgain (Zie bijlage 2 Collectiestijlen merken)

25

4.1.1 El naturalista

Omschrijving van het merk El Natura Lista is een internationaal Spaans merk dat comfortabele en modieuze schoenen op de markt brengt. Daarnaast houdt het merk samen met de leveranciers, fabrieken, agenten en vertegenwoordigers rekening met de maatschappelijk verantwoording. El Natura Lista is altijd op zoek naar een betere en verantwoordelijke manier van produceren. Het schoenenmerk gebruikt de minst schadelijke materialen bij de productie van hun schoenen. Er wordt gebruik gemaakt van natuurlijke verfstoffen en gerecyclede materialen, bijvoorbeeld de gerecyclede zolen. Als het leder geverfd wordt, gebruiken ze de minst milieuvervuilende chroomcombinatie. El Natura Lista verwerkt een nieuw soort leder in hun collectie, namelijk geverfd leder helemaal zonder gebruik van chroom. Doelgroep: De consument die dit merk koopt is maatschappelijk bewust en werkt graag mee aan het verbeteren. Ze zijn bereid om meer voor een maatschappelijk verantwoorde schoen te betalen en kiezen bewust voor een maatschappelijk verantwoord merk. Naast het bewust winkelen, leven ze bewust en kiezen ze naast mode ook bewust voor andere artikelen. Collectiesamenstelling: De zomercollectie van El Natura Lista heeft een grove en stoere uitstraling. Er wordt veel gebruik gemaakt van kleur. Iedere schoen is voorzien van een dikke rubberen zool die karakteristiek voor dit merk is. De modellen van de collectie lopen uiteen van sandalen en klompen tot sportieve stappers. Verkooppunten in Nederland: In Nederland heeft El Natura Lista momenteel 100 verkooppunten. De winkels die dit merk verkopen lopen uiteen van chique modewinkels tot degelijke winkels in het middensegment. Het is duidelijk dat dit merk zich bevindt in verschillende kringen van consumenten.

Prijsklasse: De prijzen van El natura Lista liggen tussen de 80 en de 150 euro. De verschillen vinden hun oorsprong in ontwerpen en de modellen.

26

4.1.2 Simple shoes

Omschrijving van het merk Simple shoes is opgezet door Eric Mayer en werd bekend met het eerste succesvolle ontwerp “Barney” dat in 1991 op de markt gebracht werd. Na deze hit volgde de “Old school sneaker” die erg populair werd bij de skaters en surfers. Sindsdien bleef de collectie met nieuwe modellen en het gebruik van nieuwe materialen groeien. Pas in 2005 kwam de eerste duurzame collectie op de markt, de “Green toe”. Deze collectie bestaat voor een groot gedeelte uit natuurlijke materialen zoals jute, wol, linnen, bamboe linings en natuurlijke rubber zolen. Doelgroep: Simple shoes richt zich op een brede doelgroep bestaande uit mannen, vrouwen en kinderen. De leeftijd voor volwassenen zal tussen de 20 en 50 jaar liggen. De reden voor de uiteenlopende leeftijden is het aanbod. Er zijn verschillende stijlen in de collectie, zoals sneakers en semi-casual schoenen. Collectiesamenstelling: De ontwerpen van Simple shoes zijn uitzonderlijk en hebben een echt eigen handschrift. Over het algemeen zijn het wat grovere modellen met leuke details als teksten in de zolen en gekke kleurtjes. Alle schoenen zijn voorzien van een goed voetbed. Ze staan bekend om hun draagcomfort. De schoenen zijn allemaal in meerdere kleuren verkrijgbaar. De collectie wordt aangevuld met de tassen die net als de schoenen ook een eigen handschrift kennen. Verkooppunten in Nederland: Simple shoes wordt al op veel plekken in Nederland verkocht. In totaal heeft het merk 47 verkooppunten, verdeeld over alle provincies.

Prijsklasse De prijzen van Simple shoes lopen uiteen van €70 tot €120.

27

4.1.3 Veja sneakers

Omschrijving van het merk Veja is een Frans merk dat sneakers op de markt brengt die onder maatschappelijk verantwoorde omstandigheden geproduceerd zijn. De materialen, die in de schoenen verwerkt worden, zijn tijdens de productie vrijwel niet schadelijk voor het milieu geweest. Bij de productie van de sneakers en het realiseren van de collectie , die voornamelijk plaatsvindt in Brazilië, handhaaft Veja drie principes - Gebruik maken van ecologische verantwoorde materialen, zoals eco leder - Gebruik maken van fair trade katoen en latex - Respect hebben voor de werknemers die de productie verzorgen en alles wat daar omheen gebeurt.

Doelgroep In tegenstelling tot de andere merken is Veja sneakers een hip merk. Ze richten zich op de modieuze en trendgevoelige consument die wel bewust leeft, maar daarbij niet zijn interesse in mode verliest. Veja sneakers voert een collectie voor dames, heren, kinderen en baby’s.

Collectiesamenstelling Veja sneakers brengt 8 verschillende collecties op de markt. De verschillende collecties lopen uiteen van lederen gympen tot echt “oldschool” sneakers. De kinderlijn en babylijn zijn in omvang kleiner dan de lijnen voor volwassenen. De meeste sneakers in de lijnen voor volwassenen zijn uniseks, draagbaar voor zowel de man als de vrouw. De lijnen die Veja op markt brengt zijn Veja volley, Veja Tauna leather, Veja grama, Veja grama leather, Veja the grid , Veja SP,MA, Veja childeren, Veja babies. Alle schoenen van de verschillende lijnen zijn gemaakt van ecologisch verantwoord leder dat geverfd is met natuurlijke verfstoffen. De gebruikte verfstoffen zijn niet schadelijk voor het milieu en zijn zelfs verkregen uit verschillende organische (natuurlijke) grondstoffen als planten en bloemen, maar ook insecten kunnen als kleurstof dienen. Verkooppunten in Nederland Veja heeft slechts enkele verkooppunten in Nederland, om precies te zijn 5 (1 in Utrecht en de rest in de binnenstad van Amsterdam) Prijsklasse De sneakers kosten tussen de 90 en 120 euro afhankelijk van de materialen die in de schoen verwerkt zijn.

28

4.1.4 WornAgain

Omschrijving van het merk WornAgain is een Engels schoenenmerk dat zijn schoenen vervaardigt uit allerlei hergebruikte materialen. Zij vinden dat er teveel mooie materialen weggegooid worden. Van deze gevonden materialen maken zij vervolgens een prachtige schoenenlijn. De materialen moeten net als leder hun schoonheid behouden. Voor WornAgain is het van groot belang dat de materialen met respect verwerkt worden. Om deze reden houdt WornAgain de productie relatief laag om deze voorwaarde te kunnen blijven voldoen. Naast de bewuste materiaal keuze is WornAgain zich ervan bewust dat de keuze voor productieland een groot verschil kan maken. In de eerste jaren van hun bestaan vond de productie in China plaats. Al vrij snel werd om principiële redenen de productie naar Portugal verplaatst. Nu vindt de productie van WornAgain collectie in eigen land, Engeland, plaats. WornAgain is onderdeel van Anti-apathy, een wereldwijde organisatie van soortgelijke bedrijven en projecten met als credo : het verbeteren van de wereld begint bij jezelf.

Doelgroep De groep consumenten waar WornAgain zich op richt, zijn dames en heren met de leeftijd van 25 tot 50 jaar. Ze leven bewust, maar hebben uitstraling en het uiterlijk van merk en schoen in hoog vaandel. De drager komt over als een stoer persoon en echte buitengenieter. Collectieomschrijving De collectie is samengesteld uit schoenen en tassen voor zowel dames als heren. De producten hebben een grove en stoere uitstraling. De zolen die van van oude autobandengemaakt zijn, kenmerken dit merk. Andere materialen die veel in de collecties voorkomen zijn bijvoorbeeld oude autogordels, binnenbanden van een fiets, tentdoek. Verkooppunten en marktaandeel WornAgain is een merk dat voornamelijk in de UK verkocht wordt. Ze hebben een shop online waar een ieder zijn bestellingen kan doen. Nederland kent ongeveer tien verkooppunten. Prijsklasse De schoenen van WornAgain zijn geprijsd tussen de 75 en 100 euro. Het verschil van de prijzen wordt door hoeveelheid verbruik van materialen in de schoenen bepaald.

29

4.2 Ketens Naast de individuele merken zijn er natuurlijk ook nog de vele winkelketens die maatschappelijk verantwoorde schoenen op de markt brengen. In veel van deze ketens wordt in de organisatie al aardig verantwoord gewerkt. Zij zijn op de hoogte van de mogelijkheden van M.V.O.. Van Haren is zo’n winkelketen. Zij zijn verkozen tot de meest maatschappelijk verantwoorde onderneming. Als enige winkelketen hebben zij schoenen in de collectie met een Europees eco-label. Verder zijn er nog eens veel gedragscodes in de bedrijfschappen opgenomen. Uiteenlopend van afvalverwerking tot het gebruik van chemische stoffen. Van Invito is inmiddels bekend dat er gedragscodes zijn opgesteld als het gaat over: -

het terugnemen van oude producten en de recycling ervan, energie besparing, verminderen van verpakkingsmateriaal en vermindering van het gebruik van milieubelastende stoffen.

Wat betreft milieu is Invito al aardig op weg, maar over de andere 2 P’s is niet veel bekend. Ook is het moeilijk te achterhalen in hoeverre Invito de gedragscodes daadwerkelijk toepast in zijn dagelijkse bedrijfsprocessen. Veel van de grote winkelketens zijn wat betreft de arbeidsomstandigheden in de voor hen producerende landen aangesloten bij erkende vakorganisaties. Zo zijn Van Haren en Scapino aangesloten bij het Business Social Compliance Initiative (BSCI), een Europees initiatief dat de arbeidsomstandigheden in productielanden moet verbeteren. Invito, Dolcis en Manfield hebben een aantal normen van ILO (International Labour Organisation) in hun beleid opgenomen, maar geen van de genoemde bedrijven heeft alle ILO normen overgenomen. Ook is de naleving van de door hen overgenomen normen niet te achterhalen. Het is moeilijk aan te geven welke bedrijven nu daadwerkelijk alles op een verantwoorde manier doen binnen het bedrijf. Wel zijn er nu een aantal punten bekend die al veel verschil kunnen maken. Uit onderzoek is gebleken dat geen van de ketens, die zijn code of conduct openbaar heeft gemaakt, voor de volle honderd procent voldoen aan het gehele maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zelfs Van Haren (het bedrijf dat verkozen is tot meest maatschappelijk verantwoorde keten) voldoet maar voor 40% aan de totale eisen. Hieronder een overzicht van de grootste winkelketens in Nederland en het aantal verkooppunten die ze hebben volgens het HBD 2009. 10 tot 25 verkooppunten Amigo AXI schoenen Cinderella Dr. Adams Dungelman GEOX O Moda Shoeline Taft schoenen Tango Timberland

25 to 50 verkooppunten Ecco Invito Massa schoen Sacha shoes Van Dalen

50 tot 100 verkooppunten Dolcis Manfield Ziengs

Meer dan 100 verkooppunten Bristol Scapino Schoenenreus Van Haren

30

4.2.1 Code of conduct Veel grote bedrijven hebben tegenwoordig een code of conduct in hun beleid opgenomen. Een soort handvest waarin het gehele M.V.O. beleid beschreven staat. Bekend is dat het bij bijvoorbeeld beursgenoteerde bedrijven al vaak een verplichting is. En zeker als het om een Amerikaans bedrijf gaat. Alles wat op het gebied van M.V.O. wordt gedaan, wordt gecontroleerd door externe organisaties. Naast deze controle helpen ze de fabriekseigenaren ook met vinden van oplossingen om de sociale en milieukant te verbeteren en ze te laten voldoen aan de westerse normen en waarden. Wanneer de fabrieken hieraan voldoen krijgen ze een certificaat of een speciale codering dat aangeeft dat ze op een M.V.O. manier ondernemen.

4.2.2 ILO normen De International Labour Organisation (ILO) heeft een aantal normen (conventies) op het gebied van arbeidsomstandigheden ontwikkeld als referentiekader voor ondernemingen. Centraal bij de ILO normen zijn de volgende acht punten: - Vast arbeidscontract - Geen dwangarbeid - Geen kinderarbeid - Geen discriminatie - Leefbaar loon - Vrijheid van vakvereniging en collectieve onderhandeling - Beperkt aantal werkuren en overwerk - Veilige en gezonde omstandigheden

4.3 Conclusie Na onderzoek blijkt dat de schoenenmarkt al aardig op weg is om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Verschillende merken en ketens hebben een code of conduct en zijn bereid hun bedrijfsprocessen openbaar te maken voor consumenten. Veel grote ondernemingen en ketens zeggen niet anders te kunnen. Zij hebben zich soms gedeeltelijk en soms geheel overgegeven aan het nieuwe ondernemen. Schokkend is dat nog steeds geen enkel schoenmerk of winkelketen op de Nederlandse schoenenmarkt enkel maatschappelijk verantwoord onderneemt. Al gaan WornAgain en Van Haren een heel eind de juiste richting op. Uit onderzoek is gebleken dat het bedrijf Van Haren nog maar 40% van de mogelijkheden op dit gebied in zijn bedrijfsprocessen verwerkt. Het is ook opgevallen dat veel bedrijven wel bezig zijn met maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar dan wel tot op een zekere hoogte. Ze staan ervoor open, maar doen niet mee aan het zogenoemde “wedstrijdje” wie het meest maatschappelijk verantwoorde bedrijf is. Jammer, maar het is altijd beter dan er helemaal niet bij stil te staan. In hoofdstuk 7 zal duidelijk worden in hoeverre de consument bekend is met M.V.O. Moeten de bedrijven nog meer adverteren met hun manier van ondernemen? Of is de consument gewoonweg onvoldoende op de hoogte van of niet geïnteresseerd in de grote schade die de productieprocessen van schoenen met zich mee brengen?

31

5. Maatschappelijk verantwoord ondernemen op de politieke agenda Maatschappelijk verantwoord ondernemen is nog geen verplichting. Het is een keuze. Een bedrijf kan ervoor kiezen. Wel is er binnen Europa wet- en regelgeving die betrekking heeft op bijvoorbeeld het milieu, arbeidsomstandigheden enz. Kunnen we nu stellen dat de regering bedrijven voldoende onder druk zet om meer maatschappelijk verantwoord te gaan ondernemen en dan speciaal gericht op de schoenenbranche? De moeilijkheid in de schoenenbranche schuilt in de afhankelijkheidpositie van bedrijven. Bedrijven in de schoenenbranche hebben vele leveranciers voor de verschillende materialen. Dit vormt ook het grote probleem dat teruggezien wordt bij bedrijven die nu al streven naar het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Er is geen grip te krijgen op de processen die de schoenproductie bij de verschillende bedrijven of de leveranciers van de grondstoffen/materialen ondergaan.

5.1 Winkeliers De winkelier is indirect de eerste schakel, die meespeelt in de keuze voor schoenen uit het Verre Oosten, of te wel schoenen die in de meeste gevallen vrijwel nooit op een verantwoorde manier verkregen zijn. De reden van de winkelier die deze keuze maakt, is niet moeilijk. De in het Verre Oosten geproduceerde schoenen zijn gewoon goedkoper. Dit betekent voor de lange termijn dat zowel de leverancier als de winkelier meer winst kunnen maken door de marges op de verkoopprijs van de schoenen omhoog te gooien. Ondernemen is vandaag de dag moeilijk. Veel bedrijven hebben het zwaar door de verslechterde economie. De keuze voor de inkoop van de goedkoop geproduceerde is daardoor snel gemaakt. De in de EU geproduceerde schoen wordt moeilijker verkoopbaar vanwege door de heftige prijskaartjes die eraan kunnen hangen. Het is een opeenvolgend probleem dat ergens begint, maar waar? Volgens Schoenvisie zijn de schoenaankopen zeker al met 7,9% gedaald in een verloop van 2 jaar.

5.2 Winkelketens In filialen van winkelketens worden meestal meerdere verschillende merken verkocht, waaronder vaak ook private labels. Deze private labels zijn vaak schoenen die als gereed product worden ingekocht, maar waar een eigen label in gestanst wordt. De merken die worden ingekocht, vinden op vrijwel dezelfde wijze plaats als de manier waarop de consument in een winkel een paar schoenen koop. Het grote verschil ligt in de aantallen, die erg groot zijn. Uiteraard is het afhankelijk van het aantal verkooppunten dat de winkelketen heeft. Om deze reden is het van belang dat deze schakel, de winkelketen, het M.V.O. centraal houdt. Het is een grote schakel in de maatschappelijk verantwoorde keten en kan daarom voor grote verschillen zorgen.

32

Het is bekend dat veel winkelketens een uitgebreide code of conduct hanteren, maar onbekend of het ook daadwerkelijk wordt nageleefd. Van Haren is een bedrijf dat al zeer bekend is op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en heeft al een aantal eco-labels in hun huidige collectie. Ook al bereikt zelfs dit bedrijf niet de volledige honderd procent, bij maatschappelijk ondernemen ze zijn al wel een heel stuk verder dan vele andere ketens.

5.3 Merken Merken worden door winkeliers ingekocht en vormen een belangrijke schakel in het maatschappelijk verantwoord ondernemen. De keuze die de merken maken, bij het sourcen (zoeken) naar fabrieken en looierijen is het begin van op een verantwoorde manier ondernemen. Kiest deze schakel al voor een niet zo maatschappelijk verantwoord proces, dan is de hele schakel geïnfecteerd en zal het nooit meer helemaal maatschappelijk verantwoord zijn. Het probleem bij de schoenproductie is de afhankelijkheid van veel verschillende toeleveranciers. Het is moeilijk te controleren wie van deze toeleveranciers zich aan de afspraken houdt en verantwoord onderneemt. Dit is dan ook een belangrijk punt in het verbeteren van de omstandigheden. In een vorig hoofdstuk heb ik wat organisaties omschreven die binnen de kledingindustrie een belangrijk onderdeel zijn geworden. Het verbeteren van de bedrijfsprocessen en arbeidsomstandigheden in de fabrieken heeft dankzij de hulp van deze organisaties kunnen plaatsvinden. In de kledingbranche is wat betreft maarschappelijk verantwoord ondernemen al een heel eind gevorderd. Dit kan nog niet gezegd worden over de schoenenbranche. Geen van de organisaties heeft een project of doel richting de branche. Terwijl er op dit gebied ook veel gebeurt wat volgens de in het westen gehanteerde normen en waarden niet door de beugel kan. Waarom is er geen overkoepelende organisatie die de schoenenbranche helpt op te schonen? Het is duidelijk hard nodig en het wordt zeker gemist in de schoenenbranche. Een organisatie die connecties heeft met maatschappelijk verantwoorde fabrieken en dan voornamelijk in China en Vietnam. Het is overduidelijk dat de producties voorlopig nog in deze landen zullen plaatsvinden zolang er geen duidelijke regelgeving komt voor de minimale eisen waaraan deze productiebedrijven moeten voldoen.

5.3.1 Importheffing schoenproductie China en Vietnam In 2006 werd vanuit Brussel een Europese importheffing ingesteld voor de import van nieuwe schoenen uit China en Vietnam, de twee snelst groeiende schoenproducerende landen op dit moment. Ondanks de afkeuring van het voorstel door vele lidstaten is de importheffing er toch doorgekomen. De heffing van 16 tot 20 procent zal tot oktober 2009 duren, maar de Europese commissie wil de heffing verlengen met 15 maanden. Veel lidstaten zijn tegen deze heffing, omdat ze van mening zijn dat het nodig is om de economie in die landen staande te houden. De heffing is gekomen. De stijging van de schoenproductie in de deze landen zorgde voor een concurrentie slag met binnen de EU schoenproducerende landen en waarvan niet te winnen valt. De schoenen, die naar de EU komen, worden tevens als dumping gezien, iets wat niet is toegestaan.

33

Dumping houdt in dat goederen onder de marktprijs worden verkocht, omdat de fabrikanten bijvoorbeeld van de voorraad afmoeten. Dit verkopen onder de afgesproken marktprijs is niet toegestaan, omdat het ervoor zorgt dat andere fabrikanten hun producten niet meer kunnen verkopen. Ze moeten prijzen laten zakken om de concurrentie nog een beetje te kunnen onderdrukken. Dit onderdrukken is duidelijk niet te doen en vooral niet haalbaar. De schoenproductie in EU daalde van 42% naar 32%.

5.4 Nederlandse politieke partijen In mijn onderzoek is duidelijk naar voren gekomen dat schoenbedrijven nog niet klaar zijn met het blootgeven van informatie gaande over de productie. Of dit komt doordat ze alles behalve maatschappelijk verantwoord bezig zijn of gewoonweg geen vertrouwelijke informatie willen geven is niet helemaal duidelijk. Mijn mening is, dat als je als bedrijf zijnde geen vertrouwelijke informatie wilt geven, je dit aangeeft. Dit was in bij alle benaderde bedrijven niet het geval, in tegendeel, er werd geïrriteerd op mijn onderwerp gereageerd en in sommige gevallen werd er zelfs een nare opmerking aan toegevoegd. De markt is er nog niet klaar voor, maar wat is daar de reden van. Wie terugrekent komt uit bij de politiek. In hoeverre staat maatschappelijk verantwoord ondernemen in de schoenenbranche eigenlijk op de politieke agenda? Bekend is dat de tweede kamer wel bezig is met maatschappelijk verantwoord ondernemen, het wordt zelfs benoemd als iets dat in de toekomst niet meer weg te denken is. In 2008 is het initiatief “duurzame handel” opgezet die zich bezig houdt met de ecologische en economische knelpunten in de internationale handel aan te pakken. In verschillende sectoren zijn daarvoor al programma’s, zoals voor hout en bosproducten. Daarbij streven de deelnemende bedrijven naar meer duurzaam geproduceerd hout uit de Amazoneregio en meer duurzaam beheerd bos. In de textiel zijn ook vele programma’s gemaakt en worden ook nageleefd. In de schoenenbranche is er nog niets van dit alles. Er is geen gedetailleerd programma of punt op de agenda die hierover gaat.

5.5 Conclusie Op de politieke agenda is tot nu toe nog geen punt te herkennen dat over de opschoning van de huidige schoenenbranche gaat. Eigenlijk is dit schokkende vaststelling, omdat het inmiddels – en zelfs ook al bij de consument - duidelijk is dat de vervuiling die bij het produceren van schoenen vrijkomt zeer schadelijk voor het milieu is. Als de regering met nieuwe en strengere regelgeving komt voor de in- en verkoop van schoenen en dan vooral maatschappelijk verantwoorde geproduceerde schoenen, zal er op de lange termijn een groot verschil, in het milieu en in vele andere vlakken die veel schade oplopen bij de schoenproductie, in de producerende landen zichtbaar zijn.

34

6. Een kostenplaatje? Dat MVO beter is voor mens, milieu en maatschappij is bekend. Iedereen in de productie omgeving wordt er beter van, maar wat betekent het voor het bedrijf zelf? Worden schoenen nu daadwerkelijk duurder en zijn de milieubewuste processen tijdrovend?

6.1 De normale schoen Het proces van een schoen produceren tot dat deze in de winkel ligt kost een aantal maanden. Van ontwerp tot in de schoenendoos in de winkel. Hierbij komen een x- aantal processen voorbij die zeer schadelijk zijn voor het milieu, maar die specifiek aan de schoenproductie kleven. Wat kost dit nu eigenlijk? Na veel bedrijven met mijn vragen benaderd te hebben ben ik tot een bijzondere conclusie gekomen. Bedrijven weigerden mee te werken aan mijn onderzoek. Geen van de benaderde bedrijven heeft informatie vrijgegeven over het productieproces en de prijsopbouw van de schoenen. Toch wil ik een soort kosten verschil aangeven door middel van een vergelijkingen van de schoenproducerende landen .

6.1.1 De kosten Als we spreken over de kostenopbouw van de productie van schoen moet er een onderscheid gemaakt worden tussen handgemaakte 100% lederen schoenen en bijvoorbeeld sneakers waarbij voornamelijk gebruik gemaakt wordt van synthetische materialen. Ook maakt het land van herkomst een groot verschil in de prijsopbouw. De lonen in Europese schoenproducerende landen zijn hoger. Ook zijn de wet- en regelgeving hier strenger, waardoor de productie op verschillende punten moet voldoen aan de eisen die bijvoorbeeld in andere landen als China niet van belang zijn. Er zijn dus veel facetten waarop gelet moet worden bij de bepaling van de kostprijs van een schoen. Afhankelijk van het land van herkomst en het soort schoen zullen er verschillende soorten van prijsopbouw voorbij komen.

Sneakers Sneakers worden voornamelijk gemaakt in het Verre Oosten en met name in China. De lonen zijn daar laag en de wet- en regelgeving is minimaal. Dit zorgt voor lage kosten op productie gebied en uiteindelijk ook de kostprijs. De gemiddelde lonen die worden betaald aan werknemers in deze fabrieken zijn per maand tussen de 80 en de 100 euro voor een werkdag van soms meer dan 18 uur. In het zuidelijke gedeelte van China is er al een minimum loon vast gesteld, omdat er een chronisch tekort aan personeel is.

35

Grote merken als Nike, Puma en Adidas produceren grote getallen in dit land en voor een prijs van ongeveer 4 euro heb je al een aardige sneaker! Er komen aardig wat kosten bij kijken om de sneakers naar bijvoorbeeld Nederland te krijgen. Allereerst komen de kosten van de verzekeringen van de werknemers er nog bij. Dat zijn er nogal wat. De prijs kan na deze optelling oplopen tot wel 20 a 30 euro. 100% lederen schoenen uit Europa Inmiddels weten we dat in Europa geproduceerde schoenen duurder zijn dan de schoenen uit het Verre Oosten. Dit heeft verschillende redenen. De voornaamste reden zijn strenge regels en lonen waar de Europese fabrieken rekening mee moeten houden. Er wordt meer op gecontroleerd waardoor de productiebedrijven meer dan in China betalen aan verschillende facetten die bij de productie komen kijken.

100% Lederen schoenen uit het verre Oosten Alle schoenen uit China zijn goedkoper en het is al duidelijk wat hier de reden van is. Lonen zijn veel lager, zelfs zo laag dat een gemiddeld gezin er niet van kan leven. We spreken over een loon van ongeveer 120 euro per maand. Naast sportschoenen is ook de productie van lederen schoenen erg in opkomst in China. Vele grote merken laten hun productie uit de EU overzetten naar de goedkopere fabrieken in China. Ook al heeft deze keuze vrijwel zeker een negatief effect op de kwaliteit van de schoenen. Ze gaan achteruit, maar de keuze tussen geld besparen of kwaliteit behouden lijkt niet moeilijk.

6.2 De maatschappelijk verantwoorde schoen Naar mate mijn onderzoek vorderde werd mij duidelijk dat bedrijven die niet maatschappelijk verantwoord ondernemen, niet bereid zijn om mee te werken aan een onderzoek. Naar mijn mening laat je je zo als bedrijf meer kennen dan nodig is. Meewerken is goede wil tonen en laten zien dat je ermee bezig bent, maar dat was bij geen van benaderde bedrijven het geval. Ook werd mij duidelijk dat de schoenproductie over het algemeen helemaal niet duurder is. Uiteraard komen er kosten bij kijken, omdat alleen de lonen en verzekeringen al hoger zijn, maar in hoeverre weegt dat mee als je beseft dat je mee werkt aan een betere wereld? Dat is de vraag waar geen van de bedrijven antwoord opgaf. Blijkbaar snijd ik met mijn onderwerp iets zeer gevoeligs aan, waar men in de bedrijfswereld van schoenen nog niet klaar voor is. Je kunt dit als een probleem zien en iets waar geen antwoord op gegeven kan worden, maar het kan ook gezien worden als een conclusie. De conclusie is dat de schoenenbranche nog niet klaar is voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. In het volgende hoofdstuk zal deze uitkomst verder verwerkt en toegelicht worden aan de hand van verschillende mogelijkheden die gegeven worden door de belangrijkste groep binnen dit onderzoek: de consument.

36

6.3 Conclusie Maatschappelijk verantwoorde schoenen zijn niet veel duurder, in tegendeel. Op de lange termijn zullen er alleen maar kosten mee gewonnen worden. Het investeren in nieuwe fabrieken en manier waarop iets beter gedaan kan worden zonder teveel schade aan het milieu kost inderdaad tijd en geld. Maar op de lange termijn wordt veel bespaard. Veel schoenproducerende en schoen verkopende bedrijven beginnen dit steeds meer te beseffen. Als er vanuit de regering opgelegd wordt om meer open kaart te spelen zal het in ook de schoenenbranche de goede richting opgaan.

37

7. Resultaten enquête consument

In dit hoofdstuk zullen de uitkomsten van de enquête voor de consument worden behandeld. Aan de hand van de grafieken zal ik op verschillende vragen reageren.

7.1 Algemene gegevens respondent Onder de ondervraagde waren 66% vrouwen en 34% mannen met de leeftijd tussen 16 en 60 jaar. Hiermee is een heel brede doelgroep bereikt. Meer dan de 50% van de respondenten hoger opgeleid. En waarvan ongeveer de helft in opleiding is met een bijbaan. Van alle ondervraagden is 47% parttime werkzaam en 42% fulltime.

7.2 Kennis van Maatschappelijk ondernemen Een van de vragen die in dit onderzoek van belang was om na te gaan of de consument met MVO bekend is. Uit de enquête blijkt dat meer dan 50% van de respondenten bekend is met het begrip MVO en waarvan de helft hiermee rekening bij hun aankopen. De overige 50% van de ondervraagde is niet of een beetje bekend met het begrip maatschappelijk verantwoord ondernemen. Van deze groep staat 30% van deze groep open voor meer informatie en is enthousiast na het maken van deze enquête. Ook is duidelijk geworden dat ongeveer 17% het zeer onduidelijk vindt waar je informatie vinden kunt over MV.O. en bedrijven en producten die vanuit deze gedachte op de markt komen te verkregen zijn.

Weet respondent wat m.v.o. betekent?

nee een beetje ja

17%

52%

30%

38

7.2.1 Houdt de respondent rekening met M.V.O. bij hun aankopen? Onder de ondervraagde die wel weten wat M.V.O. betekent, houdt toch iets minder dan 50% geen rekening bij hun aankopen. Meestal staan deze respondenten er niet bij stil wanneer zij bijvoorbeeld boodschappen doet. Ook zijn er andere redenen in de antwoorden gegeven, namelijk: -

“Te duur”: 14% van de ondervraagde vindt de producten gewoonweg te duur. Als je in de supermarkt prijzen vergelijkt zijn deze verschillen erg groot en is de keuze al snel gemaakt. Vooral als je niet helemaal bekend bent met maatschappelijk verantwoord ondernemen en wat het inhoudt.

-

“Te moeilijk verkrijgbaar”: 8% van de ondervraagde vindt dat de producten te moeilijk verkrijgbaar zijn. Er moet teveel moeite gedaan worden om de dergelijke producten te vinden en vandaag de dag heeft men weinig tot geen tijd. De gehaaste maatschappij moet snel bediend kunnen worden en wat betreft maatschappelijk verantwoorde producten is dit nog niet het geval.

-

“Niet interessant”: Tot mijn grote verbazing is bijna 9% van de ondervraagde gewoonweg niet geïnteresseerd in de producten en dus doen zij er zeker geen moeite voor. Naar mijn mening is deze uitkomst mede afhankelijk van het feit dat de ondervraagde niet bekend is met M.V.O. en dus ook niet bekend is met de gevolgen die sommige producties met zich meebrengen.

-

“Andere reden”: Bij de optie andere redenen, komt veel naar voren dat de consument het niet duidelijk vindt wat wel en wat niet maatschappelijk verantwoord is. Ook is niet geheel bekend waar deze producten te koop zijn en wat de eventuele labels op producten betekenen.

Het gedeelte van de respondenten dat wel rekening houdt met de aankopen, let op verschillende aspecten, namelijk: -

“Kleding, schoenen en accessoires”: 28% van de respondenten houdt inderdaad al rekening met hun mode aankopen. In de kledingbranche is tegenwoordig een groot aanbod als we spreken over verantwoorde mode. Verschillende merken spelen open kaart wat betreft hun manier van ondernemen en duidelijk is geworden dat dit ook bij de consument overkomt.

-

“Etenswaren”: 57% van de respondenten houdt al rekening met de aankopen van etenswaren. Dit is een groot gedeelte en zeer positief om te zien. De natuurwinkels maken meer winst en de biologische producten bij de Albert Heijn zijn al een begrip.

-

“Schoonheidsproducten”: 35% van de respondenten houdt wel rekening met de aankoop van schoonheidsproducten. Bij vele consumenten is bekend dat veel merken hun producten op dieren proeven. Tegenwoordig komt dit nog weinig voor, maar de stoffen, die er soms nog in verwerkt zijn, kunnen heftige allergische reacties veroorzaken bij de consument. Aveda en Bodyshop zijn twee zeer bekende merken die maatschappelijk verantwoorde schoonheidsproducten op de markt brengen.

39

-

“Interieur”: Ook voor het interieur kun je al veel gebruik maken van verantwoorde producten. Maar 12% van de ondervraagden let hier op. Een reden van dit lage aantal kan zijn, dat er niet ieder jaar een nieuw interieur aanschaft wordt en het dus doet met zijn spullen die al voor handen zijn. Mogelijk zullen zij dat in de toekomst bij de aanschaf hier wel op letten. Productgr. waarin m.v.o. betrokken wordt.

60

frequentie

50

40

30

20

ANDERE PRODUCTEN

INTERIEUR

SCHOONHEIDSPRODUCTEN

ETENSWAREN

KLEDING,SCHOENEN,ACCESSOIRES

10

Nadat de vraag gesteld is of de respondent vindt of maatschappelijk verantwoord zijn een meerwaarde aan een product geeft, antwoord 79% van de respondenten “Ja”. Dit geeft ook aan dat de consument wel bereidt is meer te betalen voor een product, zo blijkt uit de enquête. Ze ervaren maatschappelijk verantwoord ondernemen veelal als iets dat tegenwoordig niet meer te missen is de maatschappij.

7.3 Consument en M.V.O. schoenen Als de respondent gevraagd wordt wat hij van het aanbod M.V.O. schoenen vindt, antwoordt 52% slecht. Ergens klopt dit. Het aanbod van maatschappelijk verantwoorde schoenen is in Nederland ook slecht en als ze er zijn wordt er niet duidelijk mee te koop gelopen, waardoor de consument gewoonweg niet kan weten of een schoen op een verantwoorde manier verkregen is.

40

Dit probleem ligt in eerste instantie bij de winkels die de schoenen verkopen. De informatie dient verstrekt te worden bij de verkoop. Als dit niet gebeurd, mis je een groot deel van het bewust maken van de consument. Hoe meer de consumenten geconfronteerd worden met het maatschappelijk verantwoord ondernemen, hoe groter de vraag ernaar zal zijn. Het percentage dat wel bekend is met maatschappelijk verantwoorde schoenen heeft over de stijl van deze collecties een duidelijke mening. Een klein percentage vindt de schoenen qua stijl niet interessant, het spreekt de doelgroep niet aan. Het andere gedeelte van de ondervraagde let er niet op en koopt gewoonweg wat ze leuk vinden. Het uiterlijk van de schoen gaat vóór het label maatschappelijk verantwoord. Dit is logisch naar mijn mening. Als we over mode spreken, koopt de consument wat hen aanspreekt en wat bij hun manier van leven past. Daarbij beïnvloeden ook andere factoren de keuze van de consument. Het fenomeen maatschappelijk verantwoord ondernemen maakt hiertoe nog niet gerekend worden. Bijna 70% van de respondenten is geïnteresseerd in schoenen. De wil en de vraag is er, maar het aanbod blijft achter. Het gedeelte van de respondenten, dat niet geïnteresseerd is, geeft aan niet veel met mode bezig te zijn. Zij zien geen specifieke tak maatschappelijk verantwoord , maar het over het algemeen wel belangrijk vinden.

7.3.1 Potentiële ketens en merken voor een M.V.O. collectie Om het aanbod te kunnen uitbreiden is het van belang te weten waar de consument vaak komt en wat volgens hen een goed merk of winkelketen zal zijn om een dergelijke collectie te lanceren. De uitkomsten van deze vraag zijn zeer uiteenlopend, mede door de verschillende leeftijden en de verschillende interesses. Om toch een beeld te kunnen krijgen zijn in onderstaande staat de verschillende merken en winkelketens die door de respondenten werden aangekaart.

Volgens resp. geschikte winkelketen voor m.v.coll.

45 40

30 25 20 15 10

ANDERE WINKELKETEN

CINDERELLA

SACHA

DR. ADAMS

5

INVITO

frequentie

35

41

Naast de grote schoenenwinkelketens werden ook geregeld aangegeven, dat de grote kleding ketens als H&M, Mango en Zara ook een dergelijke collectie mochten uitbrengen. Naast de winkelketens, die de respondent aangaf, zijn er ook geregeld merken aangegeven. De merken, die de respondent meer dan één genoemd zijn, staan hieronder in een overzicht.

Sports Adidas Concerse Vans Nike

Casual Birkenstock Camper Diesel Replay G-star

Gekleed Sendra Boss Van Bommel Van Lier

Opvallend veel sportmerken werden aangegeven. Daarnaast worden merken die geklede (klassieke) schoenen op de markt brengen, aangegeven, voornamelijk in het hoge segment. Naast deze antwoorden gaven ook veel respondenten aan dat er gewoon een nieuw merk op de markt moet komen. De prijsklasse van deze nieuwe collectie mag tussen de 100 en 150 euro zitten.

Juiste prijsklasse voor m.v. schoenencollectie.

70

frequentie

60

50

40

30

20

10

50-100 €

100-150 €

150-175 €

175-200 €

Naast de prijsklasse die gegeven is, is de uitstraling van de collectie uiteraard ook van groot belang. Omdat er op de markt nog geen collectie te vinden is die naast het maatschappelijk verantwoorde ook nog eens zeer bereikbaar is voor de gemiddelde consument, geven veel respondenten aan dat er behoefte is aan een modieuze collectie. De eigenschappen moeten volgens de respondent zijn: hip, trendy, goede kwaliteit/prijs verhouding en een fijne pasvorm.

42

7.4 Conclusie Na de verwerking van de resultaten van de enquête ben ik tot een conclusie gekomen dat de consument over het algemeen zeker bekend is met het fenomeen maatschappelijk verantwoord ondernemen. De betekenis van dit fenomeen is bij meer dan de helft bekend en een gedeelte daarvan laat M.V.O. al meespelen bij de aankopen die worden gedaan. Mode is al redelijk ver in het maatschappelijk verantwoord ondernemen, vooral de kledingbranche. De consumenten zijn hiermee bekend. Een deel van de respondenten konden zelfs merken aangeven die op deze manier ondernemen. Op het gebied van de schoenen konden slechts enkele respondenten aangeven, welke merken op deze manier ondernemen. De meerderheid vond het aanbod matig. De vraag moet nu gesteld worden, of de in de antwoorden genoemde merken en ketens nu niet een maatschappelijk verantwoorde collectie lanceren. In de antwoorden werd Invito als keten het meest voorgesteld. De doelgroep van Invito is groot en bereikt dames, heren en jongeren in de leeftijd van 16 tot 35. De optie voor Invito om een maatschappelijk collectie te lanceren is daarom ook zeker haalbaar. De merken, die werden aangegeven, brengen voornamelijk sportschoenen op de markt. Het zijn vaak deze merken die bij de productie vaak grote hoeveelheden schadelijk stoffen gebruiken en waarbij onder slechte arbeidsomstandigheden in fabrieken geproduceerd wordt. Het zou heel goed zijn als grote merken, bijvoorbeeld Adidas, een uitgebreide collectie op de markt brengen, die op een maatschappelijk verantwoorde wijze tot stand is gekomen en zo de sportbranche inspireert. Mijn eindconclusie over de vraag “in hoeverre maatschappelijk verantwoord ondernemen leeft bij de consument” kan kort zijn. Het fenomeen maatschappelijk verantwoord ondernemen leeft bij de consument. De uitkomst van deze enquête laat zien dat de consument klaar is voor een maatschappelijk verantwoorde schoenen collectie. De vraag is er, nu het aanbod nog.

43

8. Conclusie Voordat ik aan mijn scriptie begon, waren er voor mij veel onduidelijkheden over het onderwerp en de actualiteit ervan. Eenmaal gestart werd gaandeweg duidelijk dat ik op een goed spoor zat, waar nog veel over te onderzoeken en te vertellen valt. En waarover nog en hoop onbekend is. Na veel pieken en dalen tijdens mijn onderzoek ben ik nu aangekomen op het punt dat mijn conclusie geschreven kan worden. In dit hoofdstuk zal antwoord gegeven worden op de subvragen van de enqête en daarna de uiteindelijke hoofdvraag die centraal staat bij dit onderzoek.

8.1 Subvragen Het doel van mijn scriptie schrijven is om tot een antwoord te komen op mijn onderzoeksvraag, die als volgt luidt: “Is er vraag vanuit de consument naar een hip en trendy maatschappelijk verantwoorde schoenencollectie of schoenenmerk op de huidige schoenenmarkt?” Antwoord vinden op mijn onderzoeksvraag is mede mogelijk gemaakt doormiddel van de subvragen, die tot het antwoord op mijn hoofdvraag leiden. De vragen die hierbij geholpen hebben, zijn: “Wat zijn de ontwikkelingen op de huidige markt wat betreft maatschappelijk verantwoord ondernemen?” “In hoeverre leeft maatschappelijk verantwoord ondernemen onder de consument?” “Hoe ver zijn de ontwikkelingen op de huidige schoenenmarkt m.b.t. maatschappelijk verantwoord ondernemen?”

8.1.1 “Wat zijn de ontwikkelingen op de huidige markt wat betreft maatschappelijk verantwoord ondernemen?” Opvallend is dat maatschappelijk verantwoord ondernemen op de gehele markt al erg geaccepteerd is. Veel bedrijven werken op een verantwoorde manier en producten komen op een verantwoorde en eerlijke manier tot stand. Steeds meer producten zijn maatschappelijk verantwoord, voornamelijk in de foodbranche zijn ze al een heel eind op weg. De consument is er bekend mee en weet waar het te verkrijgen is. Naast de foodbranche is op interieur gebied ook al veel te verkrijgen als we over maatschappelijk verantwoorde producten spreken. Eerlijk hout is daar een groot onderdeel van. Energie is ook een grote branche in M.V.O.. De mode is momenteel sterk in opkomst. Er zijn ontzettend veel organisaties, die zich bezig houden met het beschermen van de mensenrechten en arbeidsomstandigheden tijdens de productie in deze branche. Steeds meer wordt er bekend over de productie van kleding en ook consumenten worden daarmee geconfronteerd. Ook zijn er op beurs gebied steeds meer beurzen die zich voornamelijk richten op groen. Op deze beurzen worden verschillende producten aangeboden, maar voornamelijk mode.

44

Er zijn verschillende labels die worden weggegeven wanneer een product eerlijk is en daarmee wordt het voor de consument ook steeds makkelijker om te kiezen voor een eerlijk product. Wel is voor veel consumenten nog niet helemaal duidelijk wat elk label nu exact betekent. Ondanks de vele verschillende organisaties, die op dit vlak werkzaam zijn, is er nog geen enkele organisatie die alle maatschappelijk verantwoorde punten overkoepeld met één label. Dit is volgens vele een groot gemis.

8.1.2 “In hoeverre leeft maatschappelijk verantwoord ondernemen onder de consument?” Uit de enquête is duidelijk geworden dat maatschappelijk verantwoord ondernemen nog niet bij iedereen in het dagelijks leven voorkomt. Wel zijn vele van de respondenten bekent met het fenomeen en kunnen daarnaast zelfs merken geven die op deze manier verkregen zijn. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is iets dat mede door de consument tot stand moet komen. Hoe meer consumenten aankopen doen uit dit segment, des te groter het aanbod zal worden. Van steeds meer bedrijven wordt verwacht dat ze op een verantwoorde manier handelen, omdat de consument steeds bekender wordt met de manier waarop sommige branches handelen. Na dit onderzoek is duidelijk geworden, dat de consument eigenlijk heel graag wilt meewerken aan het nieuwe ondernemen, door beter op te letten bij de aankopen. Wat de consument duidelijk aangeeft, is dat er toch nog veel onduidelijkheid is over de producten, of ze wel en niet op een verantwoorde manier geproduceerd zijn. De labels, die alle producten dragen, hebben inderdaad vrijwel allemaal een andere betekenis en houden rekening met verschillende facetten in de productieketen. Het ene label geeft aan dat het fair trade is en dat de makers dus een eerlijk loon hebben gekregen voor hun werk. Het andere label geeft weer aan dat het groen is en dat er geen milieu schadelijke stoffen bij de productie zijn gebruikt. Al is er in de media en literatuur al veel geschreven, waarmee de consument zich goed kan informeren, is er voor de consument nog geen voldoende duidelijkheid. Het komt mede door de moeite die ervoor gedaan moet worden. De maatschappij in deze eeuw is druk, druk met werk, gezin en sociale contacten. Tijd vinden voor het “verbeteren” van de wereld is er niet. Naar mijn mening kun je zeggen dat het naïef en ongeïnteresseerd overkomt, maar het is nu eenmaal de instelling en de manier van leven in deze maatschappij. “Zo lang het met ons maar goed gaat, is er niets aan de hand!”. Dit fenomeen wordt ook wel NIMBY (Not In My Backyard)-syndroom genoemd: alles wat de consument niet direct aangaat boeit niet. Uit de enquête is goed op te merken, dat de consument niet veel over maatschappelijk verantwoord ondernemen nadenkt. Na het beantwoorden van de vragen waren wel heel veel respondenten enthousiast en vertelde dat naar hun mening ieder bedrijf op deze manier zou moeten ondernemen. Zo kun je concluderen dat, zolang de consument ermee wordt geconfronteerd, de interesse naar maatschappelijk verantwoorde diensten en producten weldegelijk aanwezig is. Aan ons de taak om hierin te voorzien.

45

8.1.3 “Hoe ver zijn de ontwikkelingen op de huidige schoenenmarkt m.b.t. maatschappelijk verantwoord ondernemen?” De consumenten zijn klaar zijn voor een maatschappelijk verantwoord schoenenmerk of collectie. Maar hoe ver is de markt zelf? Het is duidelijk dat er nog niet veel gaande is op de huidige markt als we over verantwoorde schoenen spreken. Veel merken zijn in Nederland nog niet verkrijgbaar. Mochten ze wel verkrijgbaar zijn dan alleen op een aantal geselecteerde plekken in Nederland. Ketens zijn de bedrijven die er tot nu toe het meest met maatschappelijk verantwoord ondernemen bezig zijn. Veel van de ketens hebben een code of conduct, waarin beschreven wordt onder welke omstandigheden gewerkt mag worden. Onbekend is in hoeverre de code ook daadwerkelijk nageleefd wordt. Ook op gebied van transport en andere milieu aspecten zijn de ketens al verder dan individuele merken. Dit feit is ook logisch. Ze zijn groot en hebben veel maatschappelijke invloed en daarmee ook op de keuzes die zij maken. Veel bedrijven zeggen zich verplicht te voelen om bezig te zijn met het verantwoorden van hun handelen. Voor mijn onderzoek zijn er verschillende bedrijven benaderd voor interne informatie over de productie processen in hun fabrieken. Opvallend was dat geen enkel bedrijf hier open over was. Het ene bedrijf wist het niet en kon ook niet vertellen wie het wel wist en het andere bedrijf reageerde geïrriteerd en aanvallend op mijn vraag over het maatschappelijk verantwoord ondernemen binnen hun bedrijf. Hieruit kan opgemaakt worden dat de markt en dus de bedrijven en merken nog niet klaar zijn voor deze nieuwe manier van ondernemen. De vraag waarom is op veel verschillende onderwerpen toe te spitsen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is bewust ondernemen. Uitzoeken waar je de productie eerlijk en verantwoord kunt onderbrengen is een proces dat veelvoudig voorkomt bij deze nieuwe manier van ondernemen. In de schoenenbranche is men daar nog mee bezig in tegenstelling tot de kledingbranche. Tijdens mijn onderzoek viel het mij op dat er voor de productie van de kleding al ontzettend veel organisaties zijn die vechten voor de rechten van de werknemers die in die kledingproductie werkzaam zijn. Na bedrijven benaderd te hebben met mijn vragen m.b.t. de schoenenbranche konden geen van de organisaties mij relevante informatie geven. Bedrijven als Made-by en GoedeWaar&Co reageerden erg geïnteresseerd en meenden op een idee gebracht te zijn. Waarom is er nog geen organisatie, die onderzoekt of productiebedrijven van schoenen wel verantwoord ondernemen en handelen? Dat is een vraag die mij bezighoudt na mijn onderzoek. Om toch een antwoord op deze vraag te krijgen ben ik gaan kijken of de politiek bezig is met dit onderwerpen. Gebleken is dat de politiek wel degelijk bezig is met maatschappelijk verantwoord ondernemen. De regels zijn al strenger en daarom is het aantal geproduceerde schoenen uit Nederland in de jaren met meer dan 60% gedaald. De productie werd verplaats naar voornamelijk het Verre Oosten. Het is daar goedkoper en de productietijd is sneller, maar de omstandigheden in fabrieken zijn dusdanig slecht dat het geen goede ontwikkeling is. Deze feiten zijn bekend bij de politiek en om de concurrentie tussen de EU en het Verre Oosten te dempen is er een importheffing gekomen voor schoenen uit China en Vietnam. De reden is dan ook enkel en alleen om de concurrentie en dus de economie. Maar de vraag is of er ook wordt nagedacht over de arbeidsomstandigheden die in die fabrieken spelen en de hoeveelheid milieuvervuilende chemische stoffen die verbruikt worden tijdens het productieproces van schoenen.

46

Dat bedrijven mij geen interne informatie wilden geven was is eerste instantie een probleem en daar moest een oplossing voor bedacht worden. Na enkele weken verder kwam ik tot de conclusie dat het gegeven geen probleem hoefde te vormen en maar eigenlijk de oplossing was. Het feit dat bedrijven nog onduidelijk zijn over de manier van ondernemen en produceren is iets dat mede door de politiek veranderd kan worden. De kledingindustrie wordt verplicht open te zijn over de omstandigheden in bijvoorbeeld fabrieken gewerkt wordt en de chemische stoffen die bij de productie gebruikt worden in de kleding. Maar bij de productie van schoenen is dit nog niet het geval. De onbekendheid van deze handel ligt naar mijn mening bij de politiek. Er zijn te weinig regels voor de schoenenbranche en de gene die er zijn, zijn niet streng genoeg. De branche voelt nog te weinig druk van boven af waardoor de onderduidelijkheid zal blijven.

8.2 Hoofdonderzoeksvraag “Merken als Veja en Simple Shoes brengen sneakers van autobanden dan wel natuurrubberen sandalen of slippers op de markt. Ook grote sportmerken als Nike en Converse brachten al een ecolijn uit, net als de 'yellow boot' -producent Timberland die al langer bekend staat om zijn aandacht voor het milieu. Maar de ontwerpen daarvan zijn over het algemeen niet erg fashionable te noemen. Ze zijn ofwel vrij eenvoudig vormgegeven of sluiten niet goed aan bij het heersende modebeeld en daarmee bestemd voor een klein publiek.” Aldus: Directeur Mark Huis in 't Veld van fairtradelabel Made By, 2 oktober 2007 De vragen die in de vorige paragraven behandeld zijn, hebben mij geholpen om tot het antwoorden van de volgende vraag die centraal staat in mijn gehele scriptie: “Is er vraag naar een hip en trendy maatschappelijk verantwoorde schoenencollectie of schoenenmerk op de huidige schoenenmarkt?”

Maatschappelijk verantwoord ondernemen is iets wat nu, maar vooral in de toekomst niet meer weg te denken valt. Het gaat overduidelijk de betere kant op, maar er valt nog veel te doen op milieu en maatschappelijk gebied. Deze nieuwe manier van ondernemen, helpt hier zeker bij. De consument is duidelijk klaar voor meer maatschappelijk verantwoordelijke producten op de markt. De aankopen die de klant tot nu toe bewust doet, zijn voornamelijk schoonheidsartikelen en voeding en dan specifiek make-up, koffie, cacaoproducten en sappen. Het percentage dat verantwoord koopt is in vergelijking tot 2006 met 3% gestegen en in 2008 zijn er ongeveer 200.000 nieuwe bewuste kopers bijgekomen volgens Oneworld. Dit is niet veel, maar er is een stijging. In de kledingbranche is er steeds meer keuze voor de consument. Merken worden hipper en ook het geheel om fair trade, maatschappelijk verantwoord en organic heen wordt milder. Het is niet langer oubollig en het “geiten wollen sokken” imago is verleden tijd. In de schoenenbranche gebeurt er nog te weinig op verantwoordelijk gebied om te kunnen zeggen dat het hip en trendy is. De consument is nog onvoldoende bekend met eerlijke en verantwoorde schoenen. Al is er op andere gebieden dubbel zoveel keus. Naar aanleiding van de enquête voor de consument kan de conclusie getrokken worden, dat men er klaar voor is en open staat voor een verantwoord schoenenmerk of collectie. Aan de hand van de enquête die onder de winkeliers gehouden is, werd duidelijk dat ook zij vinden 47

dat het aanbod veel te klein is. De uitstraling van de schoenen die aangeboden worden, sluit vaak niet aan bij de hippe collecties die zijn hanteren en dus worden deze schoenen overgeslagen bij de inkoop. Wel zijn de winkeliers ermee bezig en zijn ze van mening dat het in een collectie moet zitten, al is de vraag van de consument nog niet dagelijks in hun branche aanwezig. Niet alleen de consument maar ook de winkelier is van mening dat de inkoop van de collectie bijdraagt met onderscheid maken in de maatschappij en daarmee ook de wereld. Ze zijn bekend met het fenomeen maatschappelijk verantwoord ondernemen en weten wat de schade de schoenproductie kan aanrichten in het milieu en op sociaal gebied. Het onderscheiden kan pas als het aanbod breder wordt en dat is dan ook onderdeel van mijn conclusie. Ja, er is vraag naar een maatschappelijk verantwoorde schoenencollectie of merk. Bij zowel de winkelier als de consument. Het aanbod moet breder worden en de prijs/kwaliteit verhouding optimaal. De consument heeft aangegeven bereid te zijn meer te betalen voor een dergelijke collectie en is van mening dat het extra waarde geeft aan de schoenen. Het is duidelijk geworden dat een dergelijke schoencollectie op de markt moet komen. Een speciale voorkeur voor een merk of winkelketen die de lijn op de markt brengt is uit dit onderzoek niet naar voren gekomen. Naar aanleiding van het onderzoek over de huidige markt, is naar mijn mening, een winkelketen die een dergelijke collectie op de markt brengt de meest winstmakende en realistische optie. Veel respondenten gaven aan, dat zij Invito een zeer geschikte keten vinden voor een maatschappelijk verantwoorde collectie. De keten richt zich op een zeer breed publiek. De doelgroep is jong, modegevoelig en koopt bewust zijn artikelen. De prijzen die Invito hanteert zijn laag tot midden. De collectiesamenstelling loopt uiteen van slippers in de zomer en hoge plateau pumps voor dames tot sneakers en nette schoenen voor heren. Naast de schoenen collectie hebben zo ook een breed assortiment accessoires met daarin tassen, portemonnees, zonnebrillen en sjaals.

8.2.1 Haalbaarheid van een maatschappelijk verantwoorde schoenencollectie Als het aan de respondenten van de enquête zal liggen, is Invito de meest geschikte optie voor een dergelijke collectie. Aan de hand van een SWOT analyse zal verduidelijkt worden, of het een haalbaar idee is. Hierin zijn de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen terug te vinden. Hierna kun je in een goed overzicht zien of het een realistisch plan is of niet.

Strengths

Weaknesses

- De huidige markt is nog zodanig klein dat er veel mogelijkheden zijn binnen de maatschappelijk verantwoorde schoenenbranche.

- In de schoenenbranche is nog niet veel bekend wat betreft het maatschappelijk verantwoord produceren. Om deze reden kan het tijd kosten om een dergelijke collectie op te zetten.

- Omdat er nog weinig aanbod is, kun je veel nieuwe klanten werven voor de nieuwe M.V. collectie, maar daarnaast win je ook nieuwe klanten voor de huidige collectie.

- De consument tast wat betreft maatschappelijk verantwoorde schoenen nog een beetje in het donker. Om een dergelijke collectie te kunnen laten slagen zal een promotie plan opgezet moeten worden.

48

Opportunities

Treats

- Invito zal de eerste modieuze winkelketen zijn die een maatschappelijk verantwoorde collectie op de markt brengt voor een breed publiek. De media kennende kan dit voor veel aandacht zorgen en dus gratis reclame voor de nieuwe collectie, maar daarnaast ook extra bekendheid bij de consumenten die nog niet bij Invito kochten.

- Maatschappelijk verantwoord ondernemen is de toekomst, dat weet een ieder. Dit zal dan ook betekenen dat in de toekomst steeds meer merken en ketens dit soort collectie op de markt zullen brengen.

- Maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt een toekomstbeeld. Niet alleen bedrijven beginnen er meer naar te leven, maar ook de consument zal het een gewoonte gaan vinden. De toekomst voor een dergelijke collectie bij Invito is dan ook een grote kans om uit te groeien tot een van de eerste winkelketens met een maatschappelijk verantwoorde schoenencollectie.

- Het feit dat maatschappelijk verantwoord leven nog steeds niet door iedere consument wordt beschouwd als iets normaals, is een grote bedreiging. De kans dat de collectie aanslaat en zeer succesvol wordt, is een doel voor de lange termijn.

De zwaktes en bedreigingen zijn allen toekomstgericht en afhankelijk van de ontwikkelingen bij de consument. De consument zal meer bewogen moeten worden tot het kopen van maatschappelijk verantwoorde producten, dan zal de schoenenbranche daar op de lange termijn zeker van mee profiteren. Dit bewustmaken van de consument kan op verschillende manieren worden gedaan. De consument kan bewuster worden als de media meer inspeelt op dit probleem. Een wekelijks artikel in de krant met nieuwe ontwikkelingen op M.V.O. gebied, waarbij nieuwe en hippe “must haves” worden getoond. Naast het bereiken van de groep tussen de 18 en 50 jaar via de krant, is de groep jongere consumenten ook belangrijk. Het is de nieuwe generatie consumenten die in de toekomst het grootste verschil zullen moeten maken. Maatschappelijk verantwoord en bewust leven zal dan ook zeker in het basispakket van lesstof in het onderwijs moeten worden opgenomen. De sterke punten en de kansen die een dergelijke collectie hebben zijn naar mijn idee in het voordeel. Ze zijn realistisch en een feit. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is nu eenmaal de toekomst. De kledingbranche is al goed op weg. En nu zal schoenenbranche moeten volgen en voor de toekomst hun steentje aan de verbetering van de wereld gaan bijdragen.

49

8.3 Voorstel Gebaseerd op de uitkomsten van het enquêteonderzoek, is een logische stap voor mij om Invito te gebruiken, die als winkelketen een maatschappelijk verantwoorde collectie op de markt zal brengen. Er van uitgaande dat binnen een jaar door Invito de collectie gelanceerd op de markt zal worden, volgt hier mijn voorstel. Consumenten in de leeftijd van 18 tot 35 jaar geven aan geïnteresseerd te zijn in een maatschappelijk verantwoorde schoencollectie, mits deze overeenkomt met het huidige straat en modebeeld. De collectie die Invito moet lanceren zal dan ook een jonge en hippe uitstraling moeten hebben. Uiteraard is naast het uiterlijk van de schoen ook de kwaliteit/prijs verhouding van groot belang. De respondent heeft aangegeven bereid te zijn wat meer te betalen voor een dergelijke schoencollectie. De gegeven prijzen lopen uiteen van 50 tot 150 euro, zie hieronder de resultaten van de enquête.

Juiste prijsklasse voor m.v. schoenencollectie.

70

frequentie

60

50

40

30

20

10

50-100 €

100-150 €

150-175 €

175-200 €

De collectie zal voor zowel heren als dames schoenen samengesteld moeten worden, waaronder: - Geklede schoenen voor heren - Pumps voor dames - Sneakers uniseks - Laarzen voor dames - Accessoires (tassen, portemonnees) De maatschappelijk verantwoorde collectie zal breed zijn en niet alleen bestaan uit schoenen. Op deze manier is er voldoende aanbod voor de consument. De accessoires lijn is een goede optie voor de lange termijn, maar zal in de eerste periode niet van toepassing zijn. Het is van groot belang om eerst de schoencollectie tot stand te brengen, met de juiste kwaliteit/prijs verhouding. 50

In het huidige schoenaanbod is het grootste knelpunt dat de collecties te klein zijn, niet iedere doelgroep wordt ermee aangesproken. Dit zal anders zijn bij de collectie die nu gelanceerd zal worden. Invito heeft al een naam en de consument weet de winkelketen te vinden. De collectie zal verkregen kunnen worden door gereed producten in te kopen bij verschillende organisaties, die deze maatschappelijk verantwoorde schoenen aanbieden. Jitmar is een van de fabrikanten, die op gebied van M.V.O. veel ervaring heeft en zelf al 2 kinderlijnen en 1 dames lijn op de markt heeft. Ze doen zowel de productie als het ontwerp, dat voor Invito ideaal zou zijn. De optie om input te geven als het gaat om het uiterlijk is aanwezig, terwijl het bedrijf er zorg voor draagt dat de productie op eerlijke wijze gebeurt. Jitmar is een fabrikant, die zijn productie in China heeft. Ze maken enkel en alleen gebruik van gecertificeerde fabrieken en houden daar ook nauw toezicht op. Naast het inkopen van een gereed product is er ook de optie om een eigen productie op te zetten. Hiermee heb je alles in eigen handen. Voor 100% kan er gewaarborgd worden dat de productie op een eerlijke en verantwoorde manier gebeurt. Een nadeel van deze optie is de tijd die in de voorbereiding gestoken moet worden. Daarnaast is het een project waarbij nieuwe gespecialiseerde mensen ingeschakeld moeten worden, wat extra geld gaat kosten. Een voordeel is dat op de lange termijn sneller ingespeeld kan worden op ontwikkelingen en trends in de mode. Waar andere bedrijven afhankelijk zijn van hun toeleveranciers is Invito met een eigen productie snel en eigenbaas. Afhankelijk van tijd, geld en interesses zijn er dus twee opties voor Invito. Het is duidelijk dat er realistische opties zijn voor Invito en het lanceren van een maatschappelijk verantwoorde collectie. Om deze collectie dan ook daadwerkelijk tot de aandacht te brengen bij de doelgroep en de algehele consumentenstroom zal een campagne niet overbodig zijn. Bekent is dat Invito al een goede en duidelijke naam heeft opgebouwd op de Nederlandse schoenenmarkt. Een maatschappelijk verantwoorde collectie zou deze naamsbekendheid zeer kunnen uitbreiden. In tegenstelling tot andere merken zal Invito goed moeten stunten met de term “maatschappelijk verantwoord”. Zij zouden dit op verschillende manieren kunnen doen, waaronder: -

Adverteren in magazines die gelezen worden door de doelgroep van Invito en de doelgroep die al maatschappelijk verantwoord leeft en koopt. Een interessante actie houden in alle filialen Een link leggen naar een goed doel met de te lanceren collectie

De hierboven genoemde optie zijn een kleine greep uit een scala van mogelijkheden. Voor Invito zal het uiteraard belangrijk zijn een gespecialiseerd team te zetten op het bekend maken van de bijzondere aanvulling op de bestaande collectie. Invito zal moeten investeren. Dit investeren is niet alleen voor de winst en het bestaan van het bedrijf, ze zullen investeren in de toekomst, de toekomst van onze wereld.

51

Literatuurlijst Internet, boeken en media: * Beyond green, duurzaamheid & mode, (2008) inspiratie * De volkskrant, Chinese staat wil meer “schoenhoofdsteden”, mei 16 (2006) http://www.volkskrant.nl/incoming/article239340.ece * Fashion united, Allemaal uniek, 22 februari (2007) http://www.fashionunited.nl/Content_by_Mail/Received_content/Allemaal_uniek_200702 225996/ * Goede Waar&Co, Magazine voor de betrokken consument, nr. 21, februari/maart (2006) pag. 1215 http://www.goedewaar.nl/ 21-Goede%20Waar%2021.pdf * Handgemaakte herenschoenen, Lázló Vass & Magda Molnár, (1999) pag. 86-115 * Hoofdbedrijfschap detailhandel, Samenwerking en ketens, oktober 2 (2008) http://hbd.nl/view.cfm?page_id=4758

* Indymedia, Argentijnse coöperatieve sportschoen zoekt fair trade-markt, november 15 (2006) http://www.indymedia.be/fr/node/5609

* Kuiper meubel koning, Goede raad bij aankoop van leder, november 15 (2005) http://www.kuipersmeubelkoning.nl/leer.htm

* Llink, voor een betere wereld Juist Nu, Product: sneakers, april 20 (2008) http://www.llink.nl/Product.1519.0.html?&tx_llpidatabase_pi1%5Bproduct_id%5D=9&cHa sh=a63e055054 * Llink, voor een betere wereld Juist Nu, Wat is juist nu? http://www.llink.nl/Wat-is-Juist-Nu.1827.0.html * Midden klein bedrijf en maatschappelijk verantwoord ondernemen, Wat is M.V.O? http://www.mvo.mkb.nl/Wat_is_MVO

* Mitex sterk ondernemen, Waarom M.V.O.? http://www.mitex.nl/view.cfm?page_id=3223 * Schoenvisie, vakblad voor detaillisten, Commotie, Amsterdam, augustus 14 (2008) http://www.schoenvisie.nl/ondernemen/artikelen/oid12-Voorwoord_Commotie.html

52

* Schoenvisie, vakblad voor detaillisten, Nieuw & Exclusief: Schoenvisie shoescanner, augustus 15(2008)http://www.schoenvisie.nl/ondernemen/artikelen/oid83Nieuw_exclusief_Schoen visie_Shoescanner.html

* Schoenvisie, vakblad voor detaillisten, Hét businessmodel van de 21ste eeuw, Amsterdam, augustus 14 (2008) http://www.schoenvisie.nl/ondernemen/artikelen/oid11Het_businessmodel_van_de_e_eeuw.html

* Schone kleren kampagne, Fair fashion, naar een eerlijke kleding industrie februari 26 (2008) http://www.schonekleren.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=87&Itemid=510 * Schone kleren campagne België, Actie fair play, februari 5 (2007) http://www.schonekleren.be/actie/ * Scriptie: “Leren over jassen”, Eric-Paul van Egmond, Leiden juni 5 (2001) * Tweede kamer der staten generaal, Maatschappelijk verantwoord ondernemen, april 12 (2009) http://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/dossiers/maatschappelijk_verantwoord_onde rnemen.jsp

* Van leder tot schoen, Fons de Jong, Daniëlle Lokin, Willem van Teeseling, (1987)pag. 5, 12, 31, 48

* Veggie in pumps, Lisette Kreischer & Merel van der Lande, mei (2008) pag. 7, 56-79

* VanHaren klantengids, Code of conduct (2008)

Benaderde bedrijven: * Invito * Dr. Amdams * Sacha Shoes * Shoedesign * El Naturalista * Simple shoe * Brandustry * Shoeconcept * Goede Waar&Co * Made By * Partij van de dieren 53

Bijlagen Pikkelen

Voorlooien

Chroomlooien

Uitlooien

Persen

Nalooien

Splitten

Uitzetten

Schaven

Drogen

Bijlage 1 Productieproces schematisch

Afdoening in slachthuis

Chroomlooiing (Lichte leersoorten)

Conserveren huiden en vellen Uitzoeten of weken Ontharen en kalken

Neutraliseren

Voor zoolleder: walsen

Nalooien

Voor tuigleder: bugelen of glansstoten

Mechanisch ontvlezen

Verven Ontkalken beitsen

Plantaardige looiing (Zwaardere leersoorten)

Vetten

Wegen

Persen, uitzetten Drogen Conditioneren en stollen Schuren Afwerken Prenten Glad persen of glansstoten Oppervlak meten

54

Bijlage 2 Collectiestijlen van merken

Merk

Dames

Heren

El naturalista

Simple Shoes

55

Merk

Dames

Heren

WornAgain

Veja sneakers

56

Bijlage 3 Niet-lederen materialen Naam materialen Natuurlijke vezel

Synthetische vezels

Voordelen

Nadelen

Bovenmateriaal, voering, hielvoering, anti-slip, onderneus, sluitingen, hulpmiddelen, inlegzool, binnenzool, tussenzool

Flexibel, comfortabel, waterdam doorlatend, goedkoop, modisch, wrijfecht, zweetbestendig, warmtebestendig

Moeilijk te repareren, niet vormvast, rafelen, niet stootvast, scheuren, nemen vuil op in vezel, niet waterdicht

Deze materialen zijn niet gegarandeerd, d.w.z. dat de klant neemt zelf het risico en kan de winkelier niet aansprakelijk stellen voor gebreken

Crêperubber, gevulkaniseerd rubber, synthetisch rubber

Tussenzool, loopzool, achterlap, rand

Slijtvast, soepel, duurzaam, waterdam opnemend, prijs, flexibel, niet poreus, gripvast, licht

Waterdam doorlatend, de witte kleur van crêperubber wordt erg snel vuil, warm in zomer, koud in winter, loopt uit onder invloed van temperatuur, crêperubber is moeilijk te repareren

Crêperubber wordt gewonnen van de heveaboom, gevulkaniseerd rubber is bewerkt, crêpe rubber heeft minder nadelen en kan in vormen geperst, synthetisch rubber wordt gemaakt van afvalstoffen van aardolie en vullen het tekort aan natuurlijk rubber aan.

Staal ijzer

Onderneus, ritssluiting, chambreur, steunzool

Versteviging, modisch, goedkoop, functioneel

-

Metaal wordt voornamelijk toegepast in werkschoenen

Katoen, linen, vilt, jute, canvas, raffia Nylon, enkalon, terlenka, dralon

Verwerkt in

Rubber

Metaal

Opmerkingen

57

Thermoharders, thermoplaten,

Bovenmateriaal, voering, hiel, anti-slip, lijmen, binnenzool, inlegzool, tussenzool, loopzool, hak, achterlap, rits, contrefort

Sterk, hoge slijtweerstand, weerstand tegen herhaald buigen, krimpt niet, elastisch, regelmatig van dikte, vorm en oppervlakte makkelijk te lijmen, blijvend goed uiterlijk, gunstige prijs, goede rek eigenschappen

Moeilijk te zwikken zonder plooivorming, moeilijker te repareren dan leder, minder vormstabiel, voetvocht kan beschadigingen veroorzaken, niet doorlatend, stijf

Ledervervangende materialen, zoals: corfam, clarino, skailen

Bovenwerk

Karakter en structuur benaderen echt leder, vochtdoorlatend, koeler en gladder dan echt leder, lichter in gewicht, goedkoper, soepel

Vormt zich niet naar de voet, scheurt makkelijker, beschadigd sneller.

Bestaat veelal uit twee of drie lagen, bv. Nylon middenlaag, synthetische stof en chemisch nerflaagje of vezels en hars.

Ahorn, populier, den, notenboom, beuk, wilg

Binnenzool, tussenzool, hak, hakopvulsel, leest

Duurzaam, comfortabel, natuurproduct, buigzaan, neemt voetvocht op, voegt zich naar de voet, goedkoop (karton/papier)

Duur en niet slijtvast (hout)

Veelal toegepast in gezondheidsschoeisel

Kunststof

Hout/karton/papier

58

Bijlage 4 Leren schoenen en maatschappelijk verantwoord ondernemen

Bron: Goede Waar&Co, Magazine voor de betrokken consument, nr. 21, februari/maart (2006) pag. 12-15

59

Bijlage 5 Enquête consument 1. Uw geslacht: o Man o Vrouw 2. Uw leeftijd: 3. Uw opleiding (hoogste afgerond of nu mee bezig): o Lbo, Mavo, Vmbo o Havo o Vwo o Mbo o Hbo o Universiteit o Ander, namelijk: 4. In welke beroepsgroep/branche bent werkzaam? o Scholier/student o Huishouden o Industrie o Zakelijke dienst verlening o Overheid o Onderwijs o Zorg o Anders, namelijk: 5. Werkt u part-time of full-time? o Geen werk o Part-time o Full-time o Anders, namelijk: 6. Weet u wat maatschappelijk verantwoord ondernemen (= M.V.O.)betekent? o Nee o Een beetje o Ja 7. Zou u meer informatie over M.V.O. willen? o Ja o Nee 8. Wat is u persoonlijke mening over M.V.O.? 9. Houdt u in het dagelijks leven rekening met uw aankopen als het gaat om milieu vriendelijkheid en eerlijkheid van herkomst van het product? o Ja o Nee

60

10. Waarom houdt u hier geen rekening mee? o Te duur o Moeilijk verkrijgbaar o Niet interessant o Anders, namelijk: 11. In welke productgroep houdt u hier rekening mee? o Kleding, schoenen en accessoires o Etenswaren o Schoonheidsproducten o Interieur o Anders, namelijk: 12. Vindt u dat het makkelijk te achterhalen is of een product maatschappelijk verantwoord is? o Ja o Nee 13. Kent u modemerken die maatschappelijk verantwoord zijn? o Ja o Nee 14. Kunt u aangeven welke merken dat zijn? 15. Vindt u dat het meerwaarde aan een product geeft als het maatschappelijk verantwoord is? o Ja o Nee 16. Bent u bereid meer te betalen voor een maatschappelijk verantwoord product? o Ja o Nee 17. Wat vindt u van maatschappelijk verantwoorde schoenen? o Slecht o Gemiddeld o Goed 18. Wat vindt u van de uitstraling van deze schoenen? o Duf o Saai o Alternatief o Degelijk o Niet trendy o Voor een oude doelgroep o Anders, namelijk:

61

19. Zou u geïnteresseerd zijn in trendy en modebewuste maatschappelijk verantwoorde schoenen als er een breder aanbod was? o Ja o Nee, omdat: 20. Welke winkelketen vindt u geschikt voor deze nieuwe collectie? 21. welke merken zou u aanbevelen als er een maatschappelijk verantwoorde trendy en modebewuste collectie moest komen? o Invito o Dr. Adams o Sacha o Cinderella o Anders, namelijk: 22. Welke prijsklasse vindt u juist voor een dergelijke schoenencollectie? o 50-100 € o 100-150 € o 150-175 € o 175-200 € 23. Wat zijn voor u de minimale eisen als het gaat om de stijl van een collectie? o Hip o Modieus o Trendy o Goede prijs/kwaliteit verhouding o Uitstraling o Anders, namelijk:

62